Vledder is een typische gemeente in de Zuid-West hoek van onze provincie; enerzyds het gemoedelijke, echt Drentse dorp Vledder, eenvoudig, rustig met die echte Drentse gemeenschapssfeer, anderzijds Frederiksoord, het dorp van de Tuinbouwschool, hetgeen men in alle onderdelen van het leven ter plaatse kan waarnemen. Alles is hier- even keurig aangelegd, vrijwel alle hulzen hebben prachtige gazons en bloementuinen, men vindt er hoog opgaand hout, de weg is omzoomd door prachtige beuken en eiken, er zijn veel bezienswaardigheden en zodoende staat dit gedeelte van de gemeente dan ook in grote mate in de belangstelling van het toerisme. Men vindt hier niet een groot aantal logé's die voor langere of kortere tijd in de gemeente verblyf hebben gezocht om hun vacantie door te brengen, doch wel vindt men er een z;eer groot bezoek van dagjesmensen en één van de trekpleisters is ongetwijfeld de Tuinbouwschool, die verleden jaar byv. meer dan 17000 bezoekers heeft weten te trekken. Frederiksoord is èn door de Maatschappij van Weldadigheid, èn door de onder auspiciën van deze Maatschappij gestichte tuinbouwschool een unieke plek geworden in ons Drentse landschap, een plek met een eigen stjjl, die op tal van manieren tot uiting komt, zelfs tot in de straatnamen, waarvan we noemen de Graaf van Limburg Stirumlaan, de Majoor van Swietenlaan en de Beaufortlaan. Deze namen passen in het kader van het geheel. En dit alles, de Drentse gemoedelijkheid van het dorp Vledder, de aparte stijl van Frederiksoord, maken dat de gehele gemeente een bijzondere plaats inneemt in de provincie Drenthe, hetgeen overigens ook een gevolg is van het feit, dat hier een Maatschappij van Weldadigheid is, een Maatschappij die zich ten doel stelt „het verlenen van sociale zorg". Van de pl.m. 2600 zielen, die de gemeente Vledder telt, zijn er niet minder dan 800 op een of andere wijze betrokken bij de Maatschappij, terwijl van de 4800 ha, die de gemeente groot is, niet minder dan 2200 toebehoren aan de Maatschappij. Daaruit blijkt wel dat deze Maatschappij een integrerend deel van het geheel vormt.
Zielental toont weinig stijging We hadden dezer dagen een onderhoud met de burgemeester van de gemeente Vledder, Jhr. R. O. van Holthe tot Echten, tijdens welk onderhoud we o.m. de vraag stelden of de gemeente gedurende de laatste decennia wat de bevolking betreft, een stijgende lijn vertoonde. Zulks bleek niet het geval te zijn, want in 't jaar 1865 telde Vledder reeds 2450 zielen terwijl dit aantal momenteel bijna 2600 bedraagt. In 1920 werd het hoogste aantal bereikt, want toen stonden er 2812 namen in de registers van de burgerlijke stand, doch overigens kan eigenlijk gezegd worden dat er weinig schommelingen zijn. Vledder is een grensgemeente, want de gemeente grenst aan twee provinciën, namelijk Overijssel en Friesland, en ongetwijfeld is dit van invloed op het zielenaantal. Geregeld vestigen zich ingezetenen van Vledder in deze provinciën, hetzij door huwelijk of anderszins en de schommelingen die de bevollungsbaromeier dan ook vertoont zijn in hoofdzaak te wijten aan het leerlingenaantal van de Tuinbouwschool. Toch heerst er ondanks de geringe bevolkingstoename bij de boeren land honger, welke men voor een deel althans denkt te stillen met het saneringsplan (ontginning en herontginning) van het Vledderveen, waar na het in cultuur brengen van de grond enkele grote boerderijen zullen verrijzen, terwijl een wegenplan 't gehele gebied zal ontsluiten. Wanneer dit gebied t.z.t. geheel zal zijn ontsloten dan betekent dit voor de betrokken streek ongetwijfeld een enorme vooruitgang. Toch heerst er woninggebrek De bevolkingsaanwas is dus vrijwel nihil maar toch heerst ook in de gemeente Vledder woningnood. Sinds de bevrijding werden van gemeentewege reeds 17 woningen gebouwd, terwijl particulieren reeds 8 woningen deden verrijzen, zodat in totaal dus reeds 25 woningen werden gesticht. Bouwvolume heeft de gemeente practisch niet, want in
het jaar 1949 mag slechts één woning worden gebouwd en deze toewijzing is gebaseerd op de bevolkinsaanwas van 1930 tot 1940, in welke periode er practisch geen toename is geweest. Er zijn nog een aantal woningen te verdelen in deze provincie en het is vanzelfsprekend, dat de gemeente Vledder ook op een extra toewijzing hoopt, want voor een tweetal nieuwe woningen die juist zyn opgeleverd, waren niet minder dan 17 gegadigden; een bewijs derhalve dat er wel nood heerst. Er zijn veel samenwoningen, terwijl er verschillende krotten en keten zyn, en, aldus de burgemeester, deze nood zou zo ongeveer zijn opgeheven, indien we de beschikking hadden over ongeveer 50 tot 60 nieuwe woningen. Geen industrie Industrie kent de gemeente niet, hetgeen in vroeger jaren wel anders is geweest. Toen vond men er bijv. een katoenspinnerij, waar velen werk vonden, doch in de loop der tijden is deze spinnerij verdwenen en er is niets voor in de plaats gekomen. Zelfs heeft Vledder geen eigen zuivelfabriek, zodat de Vledderse
boeren hun melk moeten leveren aan de fabrieken te Elsloo, Wapse, Steen wij kerwold en Noordwolde. Toch wil men hier gaarne industrie hebben want men ziet de toekomst niet rooskleurig in wat betreft de voorziening op de arbeidsmarkt. Momenteel werken er veel mensen in de D.U.W. en daarnaast werken nog een 120 dienstweigeraars, ondergebracht in een kamp te Vledder, aan verschillende grondobjecten onder leiding van de Ned. Heide Mij. De grootste arbeidende klasse vindt men in Vledderveen en daarvan werken weer verschillende in de rietindustrie te Noordwolde, doch overigens zijn er toch ook weinig mogelijkheden voor de arbeiders. Voor industrieën zijn dus wèl mogelijkheden aanwezig, temeer wijl er nog steeds een spoorwegverbinding met Steen wijk bestaat, hoewel de mogelijkheid niet is uitgesloten, dat dit lijntje eerlang wordt opgeheven. Wél waterleiding Vledder is een van de weinige plattelandsgemeenten in deze provincie waar wél waterleiding is, uitgezonderd in Vledderveen en Doldersum. Die streken zijn te excentrisch gelegen en bovendien staan de woningen te ver van elkaar om rendabele aansluitingen te krijgen. Reeds in de jaren 19301931 werd in deze gemeente de waterleiding aangelegd door de N.V. Waterleiding Mij. „Overijssel" en dat men er nu mee in zijn nopjes is, laat zich denken. Van de aansluitbare percelen, d.w.z. de percelen die een rendabele exploitatie door hun ligging mogelijk maken, is niet minder dan 99.2 pet. aangesloten op het buizennet en daaruit blijkt toch wel dat de ingezetenen het leidingwater wel op prijs stellen. Wat de electriciteitsvoorziening betreft kan worden medegedeeld dat practisch alles is aangesloten, uitgezonderd natuurlijk de verspreide woningen en boerderijen. In de gehele gemeente staan ongeveer 650 huizen en daarvan zijn ongeveer 60 nog niet aangesloten. Een resultaat dat voor de gemeentebestuurderen ongetwijfeld tot voldoening stemt. Onderwijs Op onderwijsgebied dient natuurlijk in de eerste plaats de Gerard van Swieten Tuinbouwschool te worden genoemd aan welke school verleden jaar het praedicaat „Middelbare Tuinbouwschool" werd verleend. De tuinen, temidden waarvan deze school is gelegen, en die, zoals reeds opgemerkt een bezienswaardigheid in de gemeente vormen, beslaan een oppervlakte van rond tien ha. De lessen die aan deze school worden gegeven, zijn half practisch en half theoretisch en de leerlingen die met het einddiploma onder de arm de school verlaten hebben een dosis kennis
vergaard die grote mogelijkheden voor de toekomst biedt. Gemiddeld heeft de school een zestig tot zeventig leerlingen en wanneer men ergens een vooraanstaand persoon tegenkomt op het gebied van plantsoenen, Indische cultures, bloemisterij, tuinarchitectuur, groententeelt enz., dan heeft men als regel met een oudleerling van Frederiksoord te doen. Voorts heeft de gemeente vier openbare scholen en 1 bijzondere, n.1. te Nijensleek. Het middelbare onderwijs, ULO, MULO, ambachtsonderwijs e.d. wordt in hoofdzaak in Steenwijk gevolgd, de stad, waarop men in Vledder op onderwijsgebied georienteerd is. Ook zoekt men in Vledder tevergeefs een landbouwschool of cursussen in landbouwhuishoudonderwijs, juis\ omdat men onder de rook van een stad is gelegen, waar dit onderwijs uit de aard van de zaak beter geoutilleerd kan zijn. Juist op de dag van het onderhoud met de .burgemeester ontving het gemeentebestuur bericht dat de openbare school te Nijensleek is afgekeurd, zodat plannen omtrent de bouw van een nieuwe school ter hand dienen te worden genomen. Vreemdelingenverkeer We hadden het met 'n enkel woord reeds over het vreemdelingenverkeer en op onze vraag, of Vledder een V.v.V. heeft en of deze actief is, moest de burgemeester tot zijn spijt ontkennend antwoorden. Deze vereni ging is eigenlijk slapende en dat is jammer, want de gemeente heeft op het gebied van vreemdelingen-industrie toch wel zeer grote mogelijkheden. Nu is het inderdaad zo, dat de dagjesmensen wel komen, omdat Frederiksoord de goede wijn kan worden genoemd die geen krans behoeft, maar op ander gebied kan er toch nog wel veel worden gedaan. Een groot bezwaar wordt evenwel gevormd door het feit, dat Frederiksoord zo erg weinig hotelaccommodatie heeft, terwijl er wel pensions zijn, doch deze zijn vrijwel alle in gebruik bij de leerlingen van de tuinbouwschool. Het merkwaardige feit doet zich n.1. voor, dat deze school, die toch van grote betekenis voor de provincie moet worden genoemd, slechts zelden leerlingen uit eigen provincie heeft ingeschreven. Uit alle delen van het land zijn de a.s. tuinarchitecten enz. afkomstig, behalve uit de Olde Lantschap. Deze van elders komende leerlingen moeten onderdak hebben en dat vinden zij bij de Frederiksoorders, doch het resultaat daarvan is, zoals we reeds meldden, dat er vrijwel geen pension meer beschikbaar is. Wel heeft de gemeente op een mooi gelegen kampeerterrein een blokhut doen bouwen, die binnenkort zal worden geopend, maar er is op dit hele gebied toch werkelijk veel te doen en zodoende is het ook wel wenselijk dat de V.v.V. eens goed wakker wordt geschud. Georiënteerd op Steenwijk Vledder zelf heeft een bescheiden middenstand, die wel voor de dagelijkse behoeften kan zorgen, doch die toch niet zo goed gesorteerd is, dat met de plaatselijke middenstanders alleen kan worden volstaan. Steenwijk, de Stad van Johan van de Kornput, staat wat dat betreft in de gunst en dat heeft zijn oorzaken. Immers, de verbindingen van een plattelandsgemeente met een stad spelen een zeer grote rol en nu is het zo, dat men vanuit Vledder-Frederiksoord ongeveer 17 maal per dag naar Steenwijk kan komen, terwijl er geen enkele rechtstreekse verbinding is met Meppel, het centrum van het Zuid-Westen der provincie. Men
dient vanuit Vledder per fiets of per bus en trein naar Meppel te reizen en het spreekt wel vanzelf, dat hiervan in de praktijk niet veel terecht komt. Een onderwerp derhalve, waaraan Meppel nog wel enige zorg mag besteden, want een plaats als Vledder is toch zeker de' moeite waard in het verzorgingsgebied te worden opgenomen. Voorts heeft de gemeente een uitstekende rechtstreekse verbinding met Assen en Groningen en tenslotte nog met tal van plaatsen in Friesland. Agrarisch ingesteld Vledder is agrarisch ingesteld en de bedrijven zijn in hoofdzaak gemengd. De bedrijven moeten over het algemeen worden gerekend tot de kleinere bedrijven en voorts zijn er natuurlijk vele landarbeiders die door zuinig beheer het zover hebben weten te brengen, dat ook zij in de loop der tijden in het bezit van een plaatsje zijn gekomen. De toekomstmogelijkheden der gemeente en haar inwoners rusten dan ook op agrarische basis en daarom is het vanzelfsprekend dat al het mogelijke wordt gedaan om de landbouw te intensiveren. Daarnaast heeft de vreemdelingenindustrie de volle aandacht der gemeente, doch er is in dat opzicht weinig meer te doen, omdat eerst de accommodatie op hoger plan gebracht moet worden, terwijl de dagjesmensen Frederiksoord wel weten te vinden en tenslotte zal het gemeentebestuur zijn volledige aandacht schenken aan de vestiging van kleine industrieën. Vroeger waren er, zoals reeds opgemerkt, katoenspinnerijen en manden- en stoelenmakerijen en die industrie was van een behoorlijke omvang als men weet, dat aan de katoenspinnerij ruim 200 mensen werk vonden aan ongeveer 500 weefgetouwen. Nu is men in Vledder met een bescheidener opzet tevreden en de besprekingen daaromtrent met de DETI worden reeds gevoerd. De sport en het verenigingsleven vertonen in Vledder een opgewekt beeld. Drie voetbalverenigingen in een plattelandsgemeente wil nogal iets zeggen, maar ze zijn er, nll. in Frederiksoord, Vledder en Vledderveen. In Vledder en Vledderveen worden momenteel van gemeentewege goede sportvelden aangelegd, in Frederiksoord is het een aangelegenheid van de Maatschappij van Weldadigheid. Het culturele verenigingsleven vervult een belangrijke taak in de verschillende gemeenschappen, de verenigingen op sociaal gebied bemoeien zich met de gehele gemeente. De Maatschappij van Weldadigheid De Maatschappij van .Weldadigheid die zo'n belangrijke rol speelt in de gemeente Vledder en haar stempel volkomen drukt op Frederiksoord, zelfs zó erg, dat tijdens het onderhoud met de burgemeester van Vledder telkens weer de Maatschappij werd genoemd, is ontstaan na de Franse overheersing, toen er grote werkloosheid ontstond en het pauperisme in de grote steden zo groot was, dat weldenkende mensen zich het lot van de arme aantrokken. Toen kende men nog geen steunregeling en werkverschaffing; de arme was aan de publieke liefdadigheid overgeleverd. Onder de eminente leiding van Generaal Van den Bosch werden in de provinciën Drenthe, Overijssel en Friesland belangrijke complexen heide aangekocht met de bedoeling daar op woningen te stichten en arbeid te verschaffen aan hen, die lust gevoelden zich daar te vestigen en met de
meer speciale bedoeling om de kinderen dier mensen op te voeden tot nuttige leden van de maatschappij. In Vledder werd de Maatschappij van Weldadigheid te Frederiksoord gesticht en de gehele opzet getuigde van de ernstige wil om op grote schaal mensen uit de grote steden naar het land te verplaatsen. Het werk van de Maatschappij is gedurende de afgelopen jaren van grote betekenis geweest, want niet alleen verschaft deze Maatschappij voortdurend arbeid aan hare koloniebevolking, maar ook een vrij groot contingent arbeiders uit de omgeving vindt bij haar werkgelegenheid. Geen Drenthen In Frederiksoord wonen derhalve geen Drenthen, zo vernamen we van de directeur der Maatschappij, de heer J. van Leenhoff, want al de bewoners zijn in de loop der tientallen jaren van het bestaan der Maatschappij van elders gekomen. Aanvankelijk werden er hoeven gesticht ter grootte van drie ha, doch momenteel is men bezig deze bekijfjes te vergroten. De Maatschappij heeft nu 65 boerderijen, waarvan 35 ter grootte van 2—5 ha, 22 van 5 tot 10 ha, 2 van 10 tot 15 ha en 5 van 15 tot 55 ha. Reeds zeventig jaar geleden was er evenwel een directeur met de leiding belast, die toonde over een vooruitziende blik te beschikken. Hij was er van overtuigd, dat bedrijfjes van 3 ha te klein waren en zodoende streefde hij er reeds naar de bedrijfjes te intensiveren door de toepassing van de tuinbouw. Deze directeur was er evenwel ook van overtuigd, dat dit niet mogelijk was zonder behoorlijk tuinbouwonderricht en zodoende werd dan ook de tuinbouwschool gesticht in 1884. Dit werd de Maatschappij mogelijk gemaakt door Majoor van Swieten, die zijn zoontje Gerard Adriaan op jeugdige leeftijd moest verliezen en aan hem een blijvend aandenken wilde stichten. Vandaar dan ook de naam „Gerard Adriaan van Swieten Tuinbouwschool". Rustoorden De Maatschappij beweegt' zich op verschillend gebied; zo heeft men bijv. de beschikking over twee rustoorden voor ouden van dagen, waarin resp. 16 en 30 mensen kunnen worden ondergebracht; zij heeft één landbouwbedrijf in eigen exploitatie, voorts een belangrijke boomkwekerij en een bosbouwbedrijf, waaraan verbonden een houtzagerij. Gemeentebestuur en Maatschappij van Weldadigheid, het zijn de leiding gevende instanties in de gemeente Vledder. Tezamen hebben deze intanties iets mooi gemaakt van de gemeente Vledder in haar geheel en zij willen dat blijven doen, ook in de toekomst, zulks ten voordele van de gemeente en haas inwoners.