ARNHEM, 12 December. Omtrent de stemming der beurs op gisteren z egt de Amsterdamsche Courant: De beurs heeft in enkele binnenl. fondsen vrij belangrijke variatiiin opgeleverd. Aand. Holl.ijzeren Spoorweg herstelden zich 3 pet., terwijl Aand. Rott. Handelsvereeniging naar aanleiding va» de gisteren gehouden vergadering met levendigen handel 1 pet. hooger sloten en Aand. Stoomvaartmaatschappij »Zeeland" 1 1 / 2 pet. monteerden; ook waren Aand.Ned.Centraalspoorweg. 1 pet.beter. In Europesche Staatsfondsen en andere waarden was de markt onbeduidend, de handel was gering, doch de stemming over het geheel genomen vast. Egyptische zijn 1 / i pet. gedaald. Amerikaansche Spoorweg-aandeelen bleven prijshoudend , met uitzondering van Erie Shares, die s / 4 pet. verloren. Obligatiën waren meerendeels aangeboden en enkele werkelijk lager ; zoo zijn Cleveland Mount Vernon en Columbus Extension ■i l / 2 a 4, Kaïro St.-Louis en Elisabethtown Paducah 1 a 1^/2 pet. gedaald.
Eene belangrijke bijdrage tot de geschiedenis van ons onderwijs levert de heer Friedrich Nettesheim te Geldern in zijne »Geschichte der Schulen im alten Herzogthum Geldern. Ein Beitrag zur Geschichte der Unterrichtswesens Deutschlands und der Niederliinde". Dit werk, waarvan het prospectus en eerste aflevering verschenen zijn, is vooral met het oog op dat gedeelte van het voormalig Overkwartier van Gelderland geschreven , dat nu tot het koningrijk Pruissen behoort. Het tweede of »specieller Theil" van zijn arbeid is daaraan uitsluitend gewijd, daar het achtereenvolgens al de scholen behandelen zal, welke zich in die streek bevonden. Op zich zelf is dit reeds voor onze geschiedenis belangrijk, daar die streek oudtijds een staatkundig geheel met de tegenwoordige provincie Gelderland uitmaakte, zoodat onder de gegevens, die hij aan het licht brengt, er velen zullen voorkomen , die ook voor ons gewest van gewigt zijn. Nog meer evenwel verdient het eerste of »allgemeiner Theil" onze aandacht , dat in een algemeen overzigt van de geschiedenis van het onderwijs zal bestaan. Omdat het tot toelichting moet dienen van het volgende gedeelte, zal hij daarin vooral te rade moeten gaan met de toestanden, die zich in het gansche hertogdom voordeden en met hetgeen de bronnen over naburige streken opleveren, zoodat , wat ons vaderland betreft, vooral de provinciën Gelderland, Utrecht, Overijssel en misschien ook Holland, Friesland enz. in aanmerking zullen komen. Hoe belangrijk de onderwerpen zijn, die in die eerste afdeeling worden behandeld, blijkt uit de titels der hoofdstukken, die in het prospectus zijn medegedeeld. Is dus de te behandelen stof voor ons land gewigtig, wat ons omtrent den schrijver bekend is waarborgt, dat hij van de nederlandsche bronnen oordeelkundig gebruik zal maken. Ofschoon van nationaliteit een Duitscher, is de heer Nettesheim in de oerste plaats een Gelderschman. Als burger van de stad, die eenmaal haren naam aan het geldersche hertogdom heeft geschonken , is hij zeer vertrouwd met de taal, de gewoonten en instellingen vau het Overkwartier , welke met die onzer provincie zoozeer overeenkomen. Door van de geschiedenis van het Overkwartier studie te maken, heeft hjj voortdurend zijne aandacht moeten vestigen op die van het gansche hertogdom. Vandaar ook dat hij zich daarin te huis gevoelt, zooals maar bij weinigen onzer het geval is. Wij hebben dus allen grond om te verwachten, dat hij met groote kennis onze toestanden zal behandelen. Dat hij dit bovendien op eene aangename wijze pleegt te doen, weet ieder, die zijne »Geschichte der Stadt und des Amtes Geldern" gelezen heeft, Waarin hij de lotgevallen van zijne geboortestad in verband ook met die onzer provincie zoo onderhoudend heeft beschreven. Wij meenen nu genoeg gezegd te hebben, om het boek van den geachten schrijver bij het geldersche en nederlandsche publiek aan te bevelen. Hun, die daarover meer wenschen te weten,
kunnen wij geen beteren raad geven , dan zich in het bezit van het werk zelf te stellen. Het verschijnt in vijf afleveringen, ieder van 5 vel druks, tegen den prijs van 1 mark per aflevering. Daar de heer Nettesheim te GeldernJ zelf de uitgever is, behoort men zich tot hem regtstreeks te wenden. * Naar wij vernemen is door het (oude) Protestantsch Begrafenisfonds dezer dagen — naar aanleiding van den vroeg ingevallen winter — f 550 gegeven, waarvan een gedeelte wordt besteed tot leniging van armoede aan eenige niet in bedeeling zijnde protestantsche gezinnen , terwijl het overige wordt aangewend ten behoeve van een aantal huisgezinnen , bedeeld wordende door de nederduitsch -hervormde en evangelischluthersche diak enen. * In de beide laatste vergaderingen met dames van het Natuurkundig Genootschap zette dr. H. P. J. Stenfert Kroese zijne mededeelingen over do natuurkunde van den mensch voort. Nadat spreker had uiteengezet, dat de eiwitstoffen , zouten en water voornamelijk tot opbouw van het ligchaam dienen, terwijl de vetten en koolhydraten tot voortbrenging van warmte en arbeid worden verbruikt, ging hij over tot de behandeling der belangrijke vraag: hoe moeten wij in de verschillende omstandigheden, waarin wij als gezonde menschen kunnen komen, ons diëet regelen ? Allereerst sprak hij over het voedsel van den zuigeling, over moeder- en koemelk , over het liebigsch kindervoedsel en het kindermeel van Nestlé, om daarna over te gaan tot het diëet van een mensch, die nog niet volwassen is. Eindelijk kwamen de volwassen menschen aan de beurt, waarbij tusschen spierarbeiders en hersenarbeiders (en nietsdoeners ? Ref.) onderscheid werd gemaakt. Vervolgens ging spreker na, op welke wijze* kunnen wij bij een reeds volwassen mensch het gehalte aan vet doen verminderen of vermeerderen. Hierbij werd de Banting- (vleesch-) kuur besproken en de diëtische waarde van levertraan duidelijk gemaakt. Uitvoerig werd vervolgens over de behoefte van den mensch aan keukenzout gehandeld en aangetoond, waarom planteters daaraan eene veel grootere behoefte hebben, dan zij die uitsluitend of hoofdzakelijk dierlijk voedsel gebruiken. De oorzaak daarvan ligt niet aan een kleiner gehalte aan zout bij de planten, maar in de groote hoeveelheid kalizouten, die de planten in het algemeen bevatten; hoe meer wij van deze zouten in het ligchaam brengen , hoe meer keukenzout het ligchaam verliest, en hoe meer behoefte wij dus aan het laatste zout gevoelen ; eene uitzondering maken de rijsteters , die weinig behoefte aan zout hebben, maar rijst bevat dan ook weinig kalizouten. Ten slotte bestreed spreker in zjjne voordragt van 25 november het stelsel der vegetariërs; de mensch moet niet uitsluitend van plantenkost leven, zijne geheele organisatie wijst er op, dat eene gemengde voeding, zoowel van plantaardige als dierlijke spijze, ons het meest geschikt doet zijn tot krachtige werkzaamheid. In zijne voordragt van dingsdag 9 december j.1. behandelde de heer Kroese de beteekenis van lijm (d. i. de stof, waarin het bindweefsel van het vleesch door koken of door inwerking van het maagsap verandert) voor onze voeding en wees er op, dat de goedkoope lijm wel niet geheel, maar toch gedeeltelijk de dure eiwitstoffen kan vervangen. Verder beantwoordde spreker de vragen: hoeveel en hoe vaak moeten wij eten ? en sprak daarna met een enkel woord over de waarde van het gekookte en het gebraden in tegenoverstelling met het raauwe voedsel. Vervolgens ging spreker over tot de behandeling van het bloed. Achtereenvolgens sprak hij over de roode en witte bloedligchaampjes , de vezelstof en het serum , om naar aanleiding hiervan de zeer zamengestelde en belangrijko rol, die het bloed in het ligchaam speelt, mot betrekking tot het vervoer van stof, uiteen te zetten. Het gesprokene werd door het talrijk gehoor met onverdeelde aandacht gevolgd en door een aantal tabellen en teekeningen opgehelderd. * Ondanks den ingevallen dooi en de als gevolg er van natte straten , was de vergadering van het kunstlievend genootschap »Eloquentia" gisteren avond zeer goed bezocht. De voordragten liepen allen flink van stapel , maar zonder aan de verdiensten van andere leden te kort te doen, gelooven we te mogen verklaren , dat de voordragt van >de Avondpartij" van van Zeggelen het glanspunt van den avond was. Deze was gekleurd, daar zat leven en gloed in, zoo hoog noodig om het publiek een uur lang te boeijen. Bewonderenswaardig niet alleen , ook benijdenswaardig was het geheugen van den spreker, die
het kolossale gedicht geheel uit het hoofd kende. Minder was hij op zijn plaats in het overigens vlug afgespeelde tooneelstukje »het Bekroonde Treurspel". Trouwens een historische persoonlijkheid als Napoleon I is niet gemakkelijk weör te geven. Beter kwam Talma daarin uit. Hij wist in zijn kleine rol het publiek mede te slepen en te treffen. Het bal, dat na afloop der vergadering volgde, was zeer geanimeerd en kenmerkte zich als alle bals, door »Eloquentia" gegeven, door een prettigen en gezelligen geest. In het voorjaar verdween een klerk der gemeente Rheden , tevens brievengaarder te Steeg, Kleinhout genaamd , hem toevertrouwde gelden medenemende. Hij begaf zich naar Amerika. Voor het leven daar miste hij echter de vereischte energie en werklust. Dezer dagen nu keerde hij terug en maakte zich aan een moordaanslag schuldig op den burgemeester van Rheden , mr. Brantsen van Rhederoord. De hoog bejaarde burgemeester , die ondanks ïijne jaren dagelijks nog met ijver zijne werkzaamheden verrigt op het gemeentehuis , wandelde gisteren namiddag ongeveer half vier van de secretarie naar zijne woning. Op weg derwaarts werd hij plotseling door drie revolverschoten getroffen. Gelukkig echter zijn de wonden niet van gevaarlijken aard. Althans voor het 0ogenblik is men daaromtrent gerust en bestaat er alle hoop, dat de waardige i.an weder geheel herstellen zal. De aanleiding tot de daad weet men niet; maar wel is algemeen bekend, dat Kleinhout, toen hij nog in zijne vroegere betrekking was , groote verpligting had aan den heer Brantsen. De misdadiger was aanvankelijk niet te ontdekken. Zijn lijk werd later gevonden: hij had zich zelf voor 't hoofd geschoten. Des nachts werd het naar het lijkenhuis gebragt. * Wageningen, 11 dec. De verkiezing van een lid van de Gemeenteraad ter vervanging van den heer J. E. de Voogt, die naar Lichtenvoorde vertrok, zal pl'aats hebben op 16 december a. s. Van liberale zijde wordt aanbevolen de heer J. P. H. M. L. van Dam van Brakel, terwijl van anti-revolutionaire zijde kandidaat is gesteld de heer M. E. Bronsveld. * Ook deze week bleef de handel in tabak levendig. Te Woudenberg is het gewas verkocht voor f 14 a 15 per 50 kilo ; enkele planten bedongen iets meer. Te Lienden, Ingen en Echteld bedong men van f 9 tot f 14. Enkele partijen bleven op die plaatsen nog onverkocht. Ook te Bhenen en Amerongen is het grootste deel van het gewas tegen verhoogde prijzen verkocht. De Maatschappij tot Nut van 't Algemeen besloot, in hare jongst gehouden algemeene vergadering, het initiatief te nemen van een »volkspetitionnement" aan de Tweede Kamer der Staten-Generaal, ten einde te verkrijgen dat van Overheidswege maatregelen worden genomen tegen het ïmisbruik van sterken drank." Om daaraan zooveel mogelijk het karakter te geven eener daad van het geheele nederlandsche volk in zijne verschillende schakeringen, besloot de Maatschappij, en droeg aan het hoofdbestuur op, niet alleen hare Departementen tot ijverige medewerking aan te sporen, maar ook een beroep te doen op de goede gezindheid der bewoners van al die gemeenten, waar geene afdeeling der Maatschappij gevestigd is. Gevolg gevende aan laatstgemelde opdragt , noodigt het hoofdbestuur bij deze »alle meerderjarige ingezetenen" van het koningrijk der Nederlanden, zonder onderscheid van kuune, staatkundige of godsdienstige geloofsbelijdenis, met den meesten aandrang uit, zich bij dat volkspetitionnement aan te sluiten en van hunne of hare instemming met het door de Maatschappij beoogde doel te doen blijken, door hunne of hare handteekening te plaatsen onder een Adres aan de Tweede Kamer der Staten-Generaal, in de maand januarij e. k. overal in den lande ter teekening zal worden nedergelegd. Van de juiste aanwijzing, waar die gelegenheid tot onderteekening bestaat, zal een der Departementen in de naaste omgeving ongetwijfeld niet verzuimen, alle belangstellenden tijdig te onderrigten. De inhoud van dit adres — ontworpen naar aanleiding van de koninklijke toezegging in de troonrede, op 15 september 11. , dat nog in den loop van dit zittingjaar wettelijke maatregelen tegen het drankgebruik zullen worden voorgesteld — bevat het eerbiedig en dringend^ verzoek aan de Volksvertegenwoordiging, om in die rigting harerzijds met de Regering mede te werken. De heeren Landré en Glinderman berigten ons, dat, naar aanleiding van de proeven met brandkasten te Arnhem, de heer Samue 1 Chatwood te Bolton in tegenwoordigheid va*
voorzitter en van de jury voor den internationalen wedstrijd te Arnhem gehouden, proefnemingen (vuurproef , valproef en inbraakproef) zal doen plaats hebben met een zijner brandkasten , op de terreinen van de Koninklijke Fabriek van Stoom- en andere Werktuigen te Amsterdam (voor dat doel door directie welwillend afgestaan) op zaturdag den 20sten december e. k., aan te vangen des morgens ten 11 ure. Een artikel van den heer Chatwood, ons ter opneming ingezonden, wacht op plaatsruimte, Tot adsistent aan de bibliotheek der Univerteit te Amsterdam is door B. en W. dier gemeente benoemd de heer J- F. van Someren. Te Amsterdam is het nieuwe tooneelstuk van Sardou, Amerikaansch of niet? gisteren ten tooneele gevoerd. Het N. v. d. D. geeft daarvan het volgende kort begrip met een wenk aan het sjpt. Sardou vereenigt een vijftal dames, allen innig overtuigd boven de heeren der schepping te staan. Altemaal figuren aan Werthers Emancipatoria herinnerende: als mevr. Toupart (mevr. Sluijters), eene schrijfster die haar man het huishouden en de wasch laat doen ; mevr. Lahorie (mevr. Stoetz), eene reizigster, die zich in een turco kostuum kleedt, onder de tenten van pacha's heeft geslapen, boeken geschreven en redevoeringen gehouden, alles ter eere van de emancipatie; Deborah, eene amerikaansche philos. doctor, die vrouwenmeetings heeft gepresideerd en als gouvernante optreedt van twee jonge dames, die de begrippen der emancipatie van harte toegedaan zijn en alles doen wat zij willen. Deze laatste jonge dames, mejn. T. Poolman en A. Sablairolles, zijn dochters van den heer Quentin (Jac. de Boer), een man die ontzaggelijk met Amerika, amerikaansche toestanden en amerikaansche menschen is ingenomen. De verwikkeling van het stuk is verbonden aan eene groote erfenis, waarvan alle bovengenoemde geëmancipeerde dames leven , als op een gegeven oogenblik blijkt dat die erfenis wordt opgevraagd door een amerikaanschen neef. Om nu in de voorregten van het kapitaal te blijven, brengt het vijftal eerst met kracht zijne emancipatie in het vuur tegen den jongen Amerikaan, om hem te overtuigen dat hij ze niet aan de deur mag zetten; vervolgens neemt het vijftal de toevlugt tot de vrouwelijker hulpmiddelen : bekoring en coquetterie, Doch niets helpt! De Amerikaan lacht ze uit en wijst haar de deur, tot hij eindelijk vermurwd wordt door echte vrouwelijkheid en lieftalligheid. Claire, mej. C. Poolman, die niets van emancipatie weten wil en de ouderwetsche deugd der huishoudelijkheid en beminnelijkheid bezit, overwint het geëmancipeerde vijftal in alle opzigten, verwerft zijn liefde en weet ten slotte door de magt harer deugden alles weCr teregt te brengen. Ziedaar den loop van het stuk , dat hoogst vermakelijk is en uitnemend wordt gespeeld, maar één gebrek heeft, nl. een tal van onkiesche woordspelingen. Of de vertaler, de schrijver of de tooneelisten de schuld zijn van die hoogst ongepaste aardigheden, laten wij in het midden, maar als de Vereeniging dit stuk meer wenscht op te voeren, zal zij wel doen het nog eens te herzien.
De heer A. Jansen, inspecteur der posterijen, werkzaam aan het departement van Finantien, is gisteren plotseling te 's Gravenhage overleden. Daggenhausen, die den diefstal pleegde in het zilvermagazijn van den heer van Loon te Rotterdam , is uit de gevangenis te Duisburg, waar hij zijne vijfjarige tuchthuisstraf voor dat feit onderging , ontsnapt. Ook vroeger, na zijne eerste arrestatie, wist hij te ontvlugten. Een landbouwer uit een gemeente nabij Maastricht, die 's morgens vroeg een glas bier had gedronken, dat over nacht in de looden pijpen van een bierpomp was blijven staan, is aan loodvergiftiging gestorven. Het stoomschip Drenthe, kapt. J. de Jong, van Batavia naar Rotterdam, vertrok van Port-Said den 11 den dezer, des ochtends vroeg. Alles wel. De Wyberton , kapt. W. R. Mc. Moutrey, vortrok 10 december van Batavia naar'Rotterdam. De Prins Hendrik, van Amsterdam naar Batavia, is 11 december van Southampton vertrokken. Volgens telegram uit Nieuw-York te Londen, kan er tusschen 11 en 13 dezer op de britsche en noordsche kusten storing in den dampkring verwacht worden, vergezeld van regen en misschien weerlicH, gevolgd door sneeuw met harden oosttot nocrd-i'' istelrken wind, en zich waarschijnlijk tot om ; de iransche kusten uitstrekken. In den Atlantische n Oceaan zal het stormachtig weör zï ■ op de parallen 40° NBr.