Arnhemsche courant

ARNHEM, 29 Juli. De Gouverneur van Suriname, mr. Tonckens, heeft zijn reeds aangekondigd ontslag tegen zoodanig tijdstip aangevraagd, dat hij in het begin van October uit Paramaribo naar het moederland kan terugkeeren. De landvoogd is voornemens zich na zijn aftreden te 's-Gravenhage metterwoon te vestigen. Blijkens een telegram van den GouverneurGeneraal van Nederlandsch-Indië, van 27 Juli 190a, wordt de Gouvernements-koflieoogst op Java voor dit jaar thans geraamd op 181,000 pikols. Dé Broederschap van Candidaat-notarissen vergaderde gisteren in den Haag onder voorzitterschap van den heer P. C. van der Waeyen Pietersen. Uit de mededeelingen bleek dat de Minister van Justitie de indiening van een gewijzigde Notariswet heeft toegezegd. Ten aanzien der naamlooze vennootschappen heeft de vergadering zich eeDparig verklaard voor nauwlettend toezicht op de oprichting van vennootschappen en voor wettelijke regeling harer inwendige inrichting. Aan het debat over de gestelde vraagpunten werd deelgenomen door de heeren: Gualtherie van Weezei, mr. M. L. van Goudoever, E. J. van Gorkom, mr. J. C. M. de Wilde, mr. A. A. de Pinto en den voorzitter. De preadviseurs beantwoordden de geopperde bezwaren in den breede, waarna over de vraagpunten gestemd werd met dezen uitslag: 1 Is personificatie van het kapitaal integreerend bestanddeel van de rechtsfiguur der Daamlooze vennootschappen ? — Met algemeene stemmen bevestigend beantwoord. II. Kan de wetgever, bij de regeling der verschillende rechtsbetrekkingen, waartoe de naamlooze vennootschappen aanleidiug geven, volstaan met het voorschrift van openbaarheid ? — Met algemeene stemmen ontkennend beantwoord. III. Behoort op hare oprichting nauwlettend toezicht te worden gehouden ? — Met algemeene stemmen bevestigend beantwoord. IV. Behoort hare inwendige huishouding, met name het aangaan harer schulden, naar rang en omvang, aan wettelijk toezicht te worden onderworpen f Met algemeene stemmen ontkennend beantwoord. In de tot eene huishoudelijke overgegane vergadering werd als lid van het hoofdbestuur gekozen in plaats van den heer van der Loo, die, tot notaris benoemd, als lid van het hoofdbestuur moest aftreden, de heer G. C. de Lanoy te Utrecht. Verder werd aangenomen een voorstel om een onderzoek in te stellen of het samenstellen van een algemeen register op het orgaan der broederschap, het «Weekblad voor Privaatrecht Not. ambt. en registratie», over de jaren 1851-1901 de kosten loont. Als plaats voor de volgende vergadering werd aangewezen Almelo. Kiesrecht-meetings. De open lucht meeting, die Zondag te Veendam vanwege het Comité voor Algemeen Kiesrecht is gehouden, was niettegenstaande het ongunstige weder door een 300 personen bezocht. De heeren Loopuit, Gerhard, Gerritsen en Wijnkoop voerden achtereenvolgens het woord. Te Stadskanaal trad Zaterdagavond voor een tamelijk bezette zaal dr. Aletta Jacobs op. De spreekster richtte zich vooral tot de vrouwen die ze aanmoedigde zich aaneen te sluiten, en met kracht te betoogen voor Grondwetsherziening tot invoering van algemeen kiesrecht voor mannen en vrouwen. Niettegenstaande het ongunstige weer, had de meeting te Groningen in de open lucht plaats. Onder zwiepende wind- en kletterende regenvlagen hebben circa 700 personen staan luisteren naar wat de heeren F. U. Schmidt, van Amsterdam, mr. Mendels, van Zaandam, en mevr. Godefroy zeiden tot opwekking aan den strijd voor de verovering van algemeen kiesrecht. Aan de Vereeniging voor Lijkverbranding is, naar wij vernemen, onder den last van vruchtgebruik een kapitaal vermaakt van ongeveer f60.000.

* Het Nationaal Bureau van Vrouwenarbeid deelt mede, dat het bureau gesloten zal zijn van 3 tot 31 Augustus e. k. Tevens wordt bericht dat van af heden het officieele spreekuur des Donderdagsavonds vervallen is, wegens ondervonden practische bezwaren. Spreekuren zullen voortaan uitsluitend kunnen worden bepaald na vooraf tijdig schriftelijk beletvragen. Men schrijft aan het „Hblbl" : De militaire autoriteiten van onbereden troepen wachten op twee aanschrijvingen van het Departement van Oorlog, beide van urgenten aard: ie. de ploegsgewijze indeeling van de miliciens der lichting 1902, in verbard met het recht om binnen dertig dagen, na de loting voor het blijvend gedeelte, onderling van nummers te mogen verwisselen (ie zin. voorlaatste alinea art. 109 der militiewet 1901); 2e het gaan met groot verlof op 1 Augustus in plaats van op 14 Augustus e.k van de miliciens der 2e ploeg blijvend gedeelte van de lichting .I902 en zulks op grond van de ie alilnea art. 109 der meergenoemde wet. De Raad van Toezicht op de Spoorwegdiensten, daartoe door den Minister van Waterstaat gemachtigd, bepaalt, ingevolge het voorschrift van de artt. 37, derde alinea, en 40, tweede alinea, van het koninklijk besluit van 28 October 1892 (Staatsblad no. 238), dat met ingang van 1 September 1902 de district-inspecteur der spoorwegdiensten H. van der Minne zal zijn ontheven van het dagelijksch toezicht op den dienst der spoorwegen, behoorende tot het tweede district, en zal worden belast met het dagelijksch toezicht op den dienst der spoorwegen behoorende tot het vijfde distict, ter standplaats Nijmegen. Men schrijft aan „de Ned.", dat de heer Keuchenius, arts te Scheveningen, door prof. Winkler is uitgenoodigd hem bij de behandeling van den heer Steyn bij te staan. De heer Steyn zou, om geen voet op Engelschen grond te zetten, van de boot, die te Southampton aankomt, zonder te landen direct op een andere boot overgebracht worden, die hem van daar naar den Hoek-van-Holland zal brengen. Het stoomschip »Hamburg», aan boord waarvan zich het Nederlandsche Roode Kruispersoneel, dat op Ceylon gevangen heeft gezeten, bevindt, is Zondag te Genua aangekomen. De heeren zijn daar door onzen consul ontvangen en maken de reis verder per spoor naar Nederland. Zij worden morgenavond xo uur le 's-Gravenhage verwacht. De heer H. J. Emous deelt mede, dat de heer R. A. den Ouden, die te Caldas da Rainha gedurende langer dan een jaar de kinderen der aldaar geïnterneerde Boeren onderwees, door de Engelsche autoriteit het recht ontzegd is om met de Boerengezinnen per stoomschip „Bavarian" naar Zuid-Afrika terug te keeren. Hij wordt niet als burger erkend, omdat hij het gedurende den oorlog geworden is. Dus is hij verplicht naar Nederland terug te keeren. Hetzelfde lot dreigt ook anderen onderwijzers in krijgsgevangenschap. Zij worden hierheen gebracht, ofschoon van onderscheidenen hunner de vrouwen en kinderen in de zoogenaamde burgerkampen vertoeven.

Gisterennamiddag te ruim 5 uren keerde de eerste Arnhemsche Vacantie-kolon i e, welke den 7en dezer naar Grijsoord vertrokken was, van daar aan het huis der wijkvereeniging in de Steenstraat terug. Opgewacht door nagenoeg het voltallige bestuur, kondigden de 25 kolonistjfs door luide hoera's hunne komst aan. De bekende reuzententwagen der firrna Gebr. Riemer werd te midden van wachtende ouders, verwanten en belangstellenden uitgeladen en in vroolijke stemming trok, vergezeld van de geleidsters der kolonie, de dames Bodijn en wijkzuster Rika Meijer, het Iroepje door den voortuin, de meisjes niet heidetuiltjes in de hand en kransen om de hoeden, de jongens zwaaiend met oranjeen driekleurige vlaggetjes. In een zaaltje van het huis werden zij allen gewogen, en bewees hua uiterlijk reeds den weldadigen invloed, dien een verblijf van drie weken in de gezonde buitenlucht en een goede voeding op de zonder uitzondering zwakke kinderen had uitgeoefend, die gunstige indruk werd ook ten volle bevestigd door het opnemen van hun gewicht. De 24 kolonistjes

te zamen — één is er op Grijsoord nog achter gebleven om, met de tweede kolonie, ter aansterking nog gedurende drie weken in de heerlijke heidelucht te verblijven, — hebben sedert den dag van hun vertrek, toen zij ook gewogen werden, 45 kilo in gewicht toegenomen, terwijl er zelfs onder hen zijn: één, die bijna 5, twee die 3 en eenigen, die 2 l / 3 kilo zwaarder zijn geworden. Die cijfers zeggen inderdaad meer dan woorden wat zelfs dit korte verblijf buiten heeft uitgewerkt! Treffend was de hartelijke begroeting der kinderen door hunne moeders en verwanten, wier vochtige oogen en hartelijke handdrukken de dankbaarheid vertolkten voor de bruine tint en voor een deel ook den gezonden blos, door de buitenlucht op de bleeke wangen getooverd. Alleen dit tafereel te aanschouwen zou voldoende zijn om den wegens theoretische bezwaren verstoktsten tegenstander van gezondheidskoloniën tot haar warmen vriend te maken, en men zou al een zeer verhard pessimist moeten wezen om, na aanschouwing van de dankbare ouders en de levenslustige kinderen gisteren in den tuin aan de Steenstraat, te kunnen in twijfel trekken of gezondheidskoloniön van kinderen der minder bedeelden niet slechts voor dezen, maar ook aan de algemeene sociale verhoudingen wel ten zegen zijn. Na het vertrek der kinderen en verwanten bracht de voorzitter, mr. J. A. van Gilse, namens het geheele bestuur, met een kort woord dank aan de geleidsters voor hare goede zorgen, voor de toewijding waarmede zij hare zware taak hadden vervuld en waaraan het voor een belangrijk deel te danken was, dat de eerste Arnhemsche vacantiekolonie op zulke schoone resultaten kon wijzen. Schonken deze het bestuur de overtuiging , dat het met het volste vertrouwen aan mej. Bodijn ook voor de tweede kolonie, welke Vrijdag a. s. naar Grijsoord vertrekt, de zorg kon opdragen , in 't bijzonder werd zuster Rika dank gebracht voor het offer van een deel van haren rusttijd aan de kolonistjes , voor hare liefderijke toewijding, haar tact en hare moederlijke zorg , waarvan de aanhankelijkheid en het hartelijk afscheid der kinderen getuigden. — «Het Schoolblad» herinnert, dat de schoolopziener in het district Arnhem, de heer J. E. van Renesse, een der weinigen, misschien de eenige der district-schoolopzieners is, die tegen de invoering van de Leerplichtwet gekant was. Ook in het jaarverslag van zijne hand, opgenomen in het dezer dagen verschenen Provinciaal Verslag van Gelderland, komt dit nog niet onduidelijk voor den dag. Door die wet werd, zoo lezen wij, de taak van de hoofden der scholen administratief op belangrijke wijze verzwaard, daardoor ontstond bij hen agitatie en werden zij vaak belet, zich aan hunne hoofdtaak, de school en het onderwijs, naar eisch en wensch te wijden. Overbevolking in vele scholen, het indeelen van oudleerliogen die gedwongen werden naar de school terug te keeren, en het verschijnen van hoofden van scholen, onderwijzers en onderwijzeressen als getuigen voor den rechter droegen ook niet bij tot kalmen en gestadigen vooruitgang van het onderwijs. Toch kan ook deze schoolopziener, nu de wet ruim een jaar heeft gewerkt, niet nalaten de goede gevolgen er van ook in zijn district te constateeren. Vooreerst doet hij dit onwillekeurig door hetgeen in de verslagen van de arrondissementen van zijn district vermeld wordt. Men leest achtereenvolgens van dë 5 arrondissementen. Apeldoorn : het schoolverzuim is sterk afgenomen. De ongeoorloofde verzuimen zijn in den loop van dit jaar zeker tot op een derde gereduceerd. Arnhem: het schoolverzuim, voor zoover ongeoorloofd, bedraagt ongeveer het derde deel van dat verzuim bij de invoering der wet. Harderwijk : het schoolverzuim is verminderd. Rheden: bijna zonder uitzondering is het schoolverzuim in den loop van het jaar verminderd. Zelfs de schoolopziener in het arrond. Wageningen, die moest constateeren dat, na vermindering van het verzuim bij de invoering der wet, het daarna weer vermeerderde, doordat aan de processen-verbaal geen gevolg werd gegeven, schrijft dat later (Dec. 1901) het verzuim zeer is verminderd en zich bijna bepaalt tot die hardnekkigen, die nooit komen en tegen wie elke week opnieuw proces-verbaal wordt opgemaakt. Bovendien leeren otk de cijfers over het geheele district, dat de invloed van den leerplicht reeds in het eerste jaar groot is geweest. De schoolbevolking bedroeg toch in het district Arnhem: Openb. sch. Bijz. ech. Totdal. 15 Jan. 1900 21.745 9007 3 I - I 5 2 > » 1901 21.917 9.332 3 I - 2 49 » » 1902 23.642 9.929 33.571

De toeneming van het aantal leerlingen bedroeg dus van 1901 op 1902 niet minder dan 2322, of ruim 7 percent der schoolbevolking. De heer van Renesse drukt dit uit door te schrijven dat cniet minder dan 2322 kinderen naar de school werden gedreven», maar zij kwamen op die wijze dan toch waar ze zijn moesten, en dit in hun eigen belang. — f Na afgelegd examen bij den geneeskun* digen inspecteur van Gelderland en Utrecht, te Arnhem, zijn door den Minister van Binnenl. Zaken geplaatst als inwonend leerling op de Rijks kweekschool voor vroedvrouwen te Rotterdam de dames P* M. Vonk te Wijchen en H. M. Valstar te Nijmegen en op de kweekschool te Amsterdam, als inwonend leerling: de dames A. C. Tieman te Apeldoorn, S. A. Gorter en E. Nauta, beiden te Utrecht. — Met het oprichten van de nieuwe telefoontorens of opstijgpunten, noodig geworden ten gevolge van de gestadige uitbreiding van het aantal aangeslotenen, vordert men hier goed. Het niet zeer gemakkelijke werk gaat geregeld en liep totnogtoe zonder ongelukken af. Op eenige torens heeft men windvanen geplaatst. Dat is zeer gerieflijk; maar met eenkleine moeite zou men dat gerief nog beter aan de behoefte kunnen doen beantwoorden. De vier hoofdwindstreken zijn niet aangegeven bij de windvanen; toch kan niet iedere wandelaar als de zon schuilt zich zóo gemakkelijk oriënteeren, dat hij zonder missen weet, waar het Noorden is. Wanneer nu op den naar het Noorden gerichten kant van het voetstuk der stelling een N. werd geschilderd, zou op een eenvoudige wijze aan dit bezwaar zijn tegemoetgekomen. — t Het groot nationaal kegelconcours, te houden van 23—31 Augustus e.k. op drie banen van Café Meinerswijk, zal wellicht veler verwachting overtreffen. Voor den korp9wedstrijd zullen behalve de extra prijzen, 25 medailles worden uitgeloofd, waaronder groote massief gouden met 5 verg. zilveren draagroedailles, en eenige groote verguld zilveren met zilveren draagmedailles. Voor den kampioenwedstrijd een massief gouden medaille. Voor den personeelen wedstrijd 12 prachtige kunstvoorwerpen en voor den wedstrijd vrije baan 20 prijzen, waarvan de hoofdprijzen zullen zijn: ie f 100 3 pet. lot Rotterdam; 2e frs f 100 2I/2 pet. Antwerpen en 3 loten Witte Kruis; 3e kunstvoorwerp ; 4e pr. kunstvoorwerp, en 5e vijf loten Witte Kruis enz. De medewerking van Arnhem's ingezetenen en van de Arnhemsche kegelclubs is groot, zoodat tot heden reeds 21 prijzen voor den korpswedstrijd zijn aangeboden en 3 voor den personeelen wedstrijd. Het eerevoorzitterschap werd aanvaard door den heer D. Fockema, hoofdconsul van den A. N. W. B. De commissie hoopt in het laatst dezer week de programma's te kunnen verzenden. — * * Ten naieele van een timmerman J., is uit diens timmerloods een aantal gereedschappen ontvreemd. De politie stelt een onderzoek in. — * * Gisteravond te 11 uur werd door den landbouwer S , wonende aan den Harderwijker weg, terwijl hij reeds te bed lag, bemerkt dat zijn huis in brand stond. Volgens de verklaringen door S. afgelegd, is hij op den brand attent geworden door het vee. Hij is toen ontkleed naar buiten geloopen en heeft daar zijn pak aangetrokken. Vervolgens heeft hij getracht het vee te redden bestaande uit een paard, een geit, vier varkens en 100 kippen, die evenwel alle in de vlammen zijn omgekomen, doordat ze met knippen waren vastgelegd. Het geheele pand was zeer goed verzekerd. De familie van S. was dien morgen uit logeeren gegaan. De woning is geheel uitgebrand. Aangezien er dus verscheiden punten waren die een onderzoek noodig maakten, is S. , die niet gunstig bekend staat, op het terrein van den brand omstreeks 3 uur 's nachts op last van den waarnemenden commissaris van politie naar het bureau alhier overgebracht. — * Bheden, 26 Juli. Ia de hedenmiddag gehouden openbare vergadering van den Raad der gemeente Rheden die wegens afwezigheid van den Voorzitter werd gepresideerd door den oudsten Wethouder den heer W. Klaassen waren 15 leden tegenwoordig. De heer A. Horsting legde in handen van den Voorzitter de eeden af voorgeschreven bij art. 39 der gemeentewet, waarna hij door den Voorzitter geluk gewenscht werd met het door de kiezers in hem gestelde vertrouwen en zitting nam. In behandeling kwam het rapport van de commissie in zake het adres van heerj. H. Ltips te Velp betreffende overdracht van wegen aldaar

en werd overeenkomstig de conclusie van de meerderheid dier commissie met 13 tegen 2 stemmen, die der heeren Henny en baron van Sytzama, besloten tot niet-aanvaarding van het aan bod van den heer J. H. Lüps. Het rapport van de commissie, belast met de telephoon-aangelegenheden in de gemeente, waarin o. a. wordt voorgfsteld, om voor eigen rekening een telephoonnet te doen aanleggen en exploiteeren, welk stuk in de vorige vergadering was aangehouden lokte thans eene langdurige discussie uit nadat voorlezing was gedaan van een den vorigen dag ingekomen adres van 83 ingezetenen uit Velp om het plan tot aanleg van een gemeente-telephoon te laten varen. Met 8 tegen 7 stemmen, die der heeren Henny, baron van Sytzama, Thomassen, de Bordes, van Barneveld, Aveliogh en de Geer werd besloten tot den bouw en exploitatie van een gemeente-telephoon. — Opnieuw werden z. h. st. vastgesteld en zullen aan de koninklijke goedkeuring worden onderworpen de verordeningen op de heffirg en invordering van kadegeld te Dieren, van begrafenisiechte.i op de algemeene begraafplaats te Dieren en van gelden wegens het innemen van plaatsruimte op openbare gronden. Tot hoofd der openbare school te Spankeren werd mt ro van de 15 stemmen benoemd de heer P. Hoekstra, hoofd te Kollumerpomp. De heer J. Muller, onderwijzer te Arnhem, verkreeg 5 stemmen. — Op voorstel van B en W werd het aan mej. J. M. J de Gast, met ingang van X Augustus verleend eervol ontslag als onderwijzeres aan de school te Rheden ingetrokken en haar een niet-eervol ontslag gegeven, wijl zij op 23 Juni j.l. haar betrekking had verlaten. Goedgekeurd werd om uit den post voor onvoorziene uitgaven, dienst 1902 enkele uitgaven te doen, waarna de heer Brouwer de wijziging der politieverordening besprak in verband met het mestvervoer en het verhoogen van den lagen loswal aan den IJsel te Dieren. De heer jhr. J. Brantsen vroeg inlichting aangaande het aanplakken op de gemeente-aanplakborden, die volgens spreker alleen voor gementepublicatiSn gebruikt mogen worden, ook drong spreker aan op het beter toezicht houden op de straatverlichting te de Steeg. — § Een arbeider te de Steeg, die zijn spaarpenningen ten bedrage van ongeveer f 600 in een trommeltje onder het hooi in een schuurije had verborgen, kwam dezer dagen tot de minder aangename ontdekking, dat ongeveer de helft daaruit ontvreemd was. Door de bemoeiingen van de politie mocht het gelukken den dief op te sporen en wel in den vorm van een dochter van den bestolene, die het geld met een vrijer te Nijmegen had verteerd. — * Gistermiddag had nabij Zeddam zekere Jansen aldaar het ongeluk onder een zwaar beladen wagen te geraken, waardoor het borstbeen gebreken werd. Zijn toestand is hoogst ernstig en zijn hem reeds de laatste sacrementen toegediend. — * Dinxperlo, 28 Juli. In hedenmiddag gehouden Raadsvergadering is besloten een leening van f 7000 k 4 pet. aan te gaan met de Maatschappij voor gemecntecredist daar op die van 3y, pet. geen enkele inschrijving was ingekomen. Tot onderwijzeres aan de dorpsschool werd benoemd mej. E. W. Ephraïm te Harderwijk De verordening voor schoolgeldheffing werd in overeenstemming gebracht met de nieuwe inkomstenbelasting. Personen met een inkomen van f 250 zullen nu ook schoolgeld moeten betalen. Een poging van het raadslid Jagerink om deze personen vrij te stellen mislukte. De rekening over 1901 werd goedgekeurd. Ze bedraagt in ontvangsten f 15986,58 en uitgaven f 12549,95. Batig saldo f3436,63. — * Men schrijft ons uit den G-ölderschen Achterhoek: Het getal veefondsen op onze dorpen groeit aan. Had men ze eerst uitsluitend voor rundvee, we krijgen nu zoo geleidelijk op elk dorp fondsen, voor paarden, geiten en varkens. Deze fondsen, met een afzonderlijke administratie elk, hebben een beheer dat wel goedkooper kon zijn. Bovendien zijn de deelhebbers bij eventueel verlies in den regel niet geheel gebaat, omdat een vergoeding van schade vask voor hoogstens 2 / s plaats vindt. De afdeeliDgen der Geld.-Overijselsche Mij. van Landbouw, die reeds veel ten bate van den landbouwer hebben tot stand gebracht, zouden stellig ook de veeverzekeririg wel onder haar zorg kunnen en willen nemen. Bij de afdeeling te Winterswijk is reeds een voorstel van dien aard ingekomen en zeer zeker zal men spoedig meer daarvan hooren. Veeverzekering onder toezicht der Landbouw-Mij. heeft, behalve een goedkooper beheer, nog het voordeel dat men omtrent de gezondheid van den veestapel beter op de hoogte komt. — De Minister van Binnenlandsche Zaken bericht, dat met 1 September e.k. te vervullen is de betrekking van leeraar in de Nederlandsche en Engelsche taal aan de h. b. s. met driejarigen cursus te Winterswijk. Het aantal wekelijks te geven lesuren zal vermoedelijk bedragen voorde Nederlandsche taal 13, voor de Engelsche taal ir, totaal 24 Aanmelding vóór 9 Aug. bij den inspecteur van het middelbaar onderwijs te 's-Giavenhage. — * Benkum 28 Jul', Vanmorgen veivoerde een der zoons van den winkelier K. v, d. H. met zijn jonger broertje eenige zakken meel per hittewagen langs den Rijn. Juist op eene plaats waar de oever steil is, schrikt het rijdier, doet een zijsprong en verdwijnt in de diepte. De geleider valt van het voertuig eer dit over den rand is; het in de vacantie mederijd;nde knaapje geraakte onder water, maar bereikt den wal, zonder dat iemand weet hoe; het paard echter, dat niet los kon komen, zonk naar de diepte. Ondanks de vrij aanzienlijke schade, is bij de ouders de vreugde over het behoud hunner kinderen natuurlijk grooter dan het ondervonden leed. — De verjaardag van H.M. de Koningin zal te Apeldoorn o. a. door een bloerncorso geYierd worden.

— De eikschillers uit Gelderland hebben voor dit jaar hunne werkzaamheden in Friesland's Zuidoosthoek weer volbracht. Hun verblijf duurde 3 è, 4 weken langer dan gewoonlijk, omdat de voorraad eikenhout, die geschild moest worden, dit j