Eerste Blad
Het etude van het kabtnet-Brüning. — Von Papen belast met dé kabinetsformatie. — Een man van den rechter Centrum-vleugel. — Von Papen's 'activiteit tijdens den oorlog. — De aanslag-affaires in dé Vereenlgde Staten. — Schrapping der schulden eisch van het oogenbllk. — Prof. Gasset waarschuwt de crediteuren. — Engelsche stemmen ten gunste eener (definitieve regeering te Lausanne. Na een bewind van ruim twee jaren als rijkskanselier heeft dr. Brüning er het bijltje bij neergelegd! Het was niet langer voor hem om te doen, de grond werd hem onder zijn voeten weggegraven, zijn leidende positie werd „uitgehold” door generaals en grootgrondbezitters. Dezelfde rijkspresident Von Hindenburg, die 7 weken geleden, vooral door Brünings krachtig gevoerde verkiezingscampagne, met overgroote meerderheid als Duitsch staatshoofd werd gekozen, tegen den zin van de conservatieven in, die immers met Hitler heulden, gooit nu zijn trouwen rijkskanselier over boord, juist op aandringen van diezelfde conservatieven. Met welk een verbijsterende snelheid ontwikkelen zich derhalve de gebeurtenissen. Wat is er in die zeven weken gebeurd, dat tot een Verwijdering geleid heeft) tusschen Von Hindenburg en Brüning. Eigenlijk niets anders dan het steeds hooger wassen van den Hitlariaanschen vloed, waardoor aangetoond werd, dat de parlementaire meerderheid, waarop het kabinet-Brüning steunde, niet meer beantwoordt aan den volkswil in Dultschland. Daar Brüning ,nog altijd parlementair regeerde, ondanks zijn noodverordeningen, welke gebaseerd zijn op ae grondwet, zat de rijkspresident in een moeilijk parket, want deze grondwet en den parlementairen regeeringsvorm wil Von Hindenburg vóór alles handhaven. Brünings positie hing dus, na de Pruisische Landdagverkiezingen van 24 April en nog meer na de Oldenburgsche verkiezingen van Zondag j.1., geheel in de lucht en het gevolg is geweest, dat hij niet langer meester van den toestand kon blijven. Dit feit werd den grijzen veldmaarschalk herhaaldelijk door zijn reactionnaire raadgevers vóórgehouden en geleidelijk aan veranderde er wat in Hindenburgs houding jegens Brüning. Het eerste duidelijke teeken van een naderend conflict was het geforceerde aftreden van generaal Gröner als rijksweerminister — daar deze zich den haat der conservatieven op den hals gehaald had door het ontbinden van Hitlers stormtroepen — en den daarop gevolgden en zelfs gepubliceerden brief van Hindenburg aan Brüning, dat Gröner ook als minister van Binnenlandsche Zaken vervangen moest worden door een krachtiger persoonlijkheid. Wij hebben dit alles in de laatste weken uitvoerig toegelicht. • • • De vraag was slechts: zal Brüning de conferentie van Lausanne halen, d.w.z. zal men den rijkskanselier zóó lang willen handhaven, dat hij als Duitschlands woordvoerder den 16en Juni a.s. met de nieuwe Fransche regeering kan trach ten tot een accoord te komen over de herstelbei talingen? ... Het is niet gebeurd: Brüning heeft de laatste 100 meter niet kunnen loopen, omdat men hem het starten voor de laatste ronde niet heeft vergund! Nog vrij plotseling, hoewel niet geheel onverwacht, heeft- een conflict met Von Hindenburg tot een regeeringscrisis geleid. Zondag j.1., tijdens het onderhoud tusschen Brüning en Von Hindenburg, bleek den rijkskanselier, dat de oude soldaat Von Hindenburg door de reactionaire generaals en de oude grootgrondbezitter Von Hindenburg door de conservatieve landjonkers voor hun inzichten gewonnen was. ■ Dr. Brüning had n.1. een noodverordening gereed ter teekening door Von Hindenburg, waarin vooral de agrarische kwestie behandeld werd. Hij wilde in Oost-Pruisen de groote landgoederen, die onder een ondragelijken schuldenlast gebukt gaan, van rijkswege onteigenen tegen on geveer de helft van de oorspronkelijke waarde (die momenteel practisch nihil is wegens ontbreken van kooplustigen) en die landgoederen ••"'v.. riorrion vprUavpi^n ten behoeve van
kleine boeren en voor een derde als boschlanc beplanten. De landjonkers waren daar fel tegen en zt hebben te Neudech, midden in Oost-Pruisen waar Von Hindenburgs vacantieverblijf ligt, ne zoo lang gekuipt, totdat de rijkspresident ziet gewonnen gaf. In het onderhoud van Zondag eischte Von Hindenburg intrekking van het ontwerp-noodverordenin-g, hetgeen Brüning Maandagochtend nie in de kabinetszitting kon doen goedkeuren, waai op 'hem niets anders overbleef, dan af te treden Het ligt voor de hand, dat Von Hindenburg een buitengewone verantwoordelijkheid op ziel heeft genomen, om twee weken vóór de openinj; der Lausanne-conferentie een regeeringscrisis t< forceerem • • • Inmiddels heeft V-on Hindenburg aan den heei Von Papen opdracht -gegeven een regeering t< vormen van de nationale concentratie. Von Papen heeft deze opdracht aanvaard. Tot de nieuwe ministers- behoort generaal Von Schl-eicher de vooruitgeschoven post van de generaal» ir het rijks-kab-inet. De nieuwe kanselier is 53 jaar oud. Hij we-rc 29 October 1879 te Werl in Westfalen, geboren Van beroep was hij1 Uhl-anen-officier en gedurende den- oorlog militair attaché in Washington. Daar werd hij er van beschuldigd lei-dei te zijn van de Duitsche sabotage, belast -me het in de lucht laten vliegen van munitiefabrieken. Hij moest Amerika verlaten. Sedert 1921 is hij re-öhfseh Centrumlid, heeft onlangs -de katholieke „Germiania” opgekocht, waarvan- hi den hoofdre-da-cteur, een aanhanger van den zoc -pas afgetreden rijkskanselier Brüning, ontsloeg Bekend 5s geworden, dat Von- Papen re-edï vier weken geleden als cand-idaat voor -het rijkskanseliers-chap door de generaals naar vorer was geschoven. Men heeft echter -met den grooten aanval gewacht, totdat de nieuwe noodverordening van Brüning zou zijn -gepubliceerd Von Papen is voorstander van overeenstemming met Frankrijk op anti-bolsjewlstisehen grondslag tegen Rusland. Men verwacht, -dat de regeering Von Paper na het bijeenroepen van den rijksdag of des-nood» zonder b-ijeenroeping het parlement za ontbinden om. dan tegen September nieuwe verkiezingen uit te schrijven, die de hevigste verkiezingscampagne zouden ontketenen-, dk Duitschland ooit heeft gekend. Als minister van buitenlandsch-e za-ken treed op Von INeurath. Deze Duitsch-nationaal is -gezant te Londen en was voordien gezant t( Rome, waar hij- wegens zijn fascistische en antirepublikeinsche gezindheid herhaaldelijk to' scherpe critiek in Duitschland aanleiding gaf Voor het ministerie van binnenlandsc-he zaker worden de namen- genoëmd van vrijheer Vot Gayl- en van Von der Oosten. Minister var rijksweer wordt generaal Von Schleicher, dis vooruitgeschoven post van de generaalskliek die deze crisis heeft ontketend-. • * • Bij het vernemen van den naam van den nieu. wen 'kabinetsformateur in Duitschland zal dooi menig brein een flitsende herinnering uit d-s oorlogsjaren zijn gegaan. Inderdaad is d'e naan von Papen in den zomer en herfst van 1915 herhaalde malen genoemd. Hij was toen mi-litaii attaché te Washington-, Boy-Ed was marineattaché, én -hun beider -chef was de ambassadeur graaf Bernstorff. In dien tijd — Amerika -was toen nog neutraal — vertoefden er In de V. S. verscheider Duitsche .agenten, -die tot taak hadden zich ©j de hoogte te stellen van den- Amerikaanscher m-unitie-aammaak voo-r de -geallieerden en. v.ar het transport der voorraden en -die er op ul waren, de voorraden zoo mogelijk te vernietigen en het transport te beletten. Tevens waï Amerika h-un uitgangspunt voor acties van militaire beteekenis in het belendende Canada Een instructie van het Duitsche ministerie var Buitendandsche Zaken: aan von Papen, Januiair 1915 gedateerd', zeide met zooveel woorden, da dergel-ijke sabotage toelaatbaar moest wordler geacht óók als het gold Amerikaans-cihe munitiefabrieken en der,gelijke te vernielen. Deze instructie werd echter later ingetrokken, nada von Bernstorff, die Amerika’s bemiddeling to beëindiging van den oorlog nastreefde, op -he hoogst o-ngewenschte daarvan had gewezen. Ir het proces, dat in den herfst van 1930 te ’s-Gnavenhage -over Amerika’s „sabotage-eischen” tegen Duitschland- werd -gevoerd, luidde de uitspraak d!an oo-k, dat Duitschland niet aanspnakelijik kon worden geacht voor d'e explosies waarbij eenige Amerikaansche mun-itiefabrieker werden vernield. Van Duitsche zijde is tii-der-s dit proces overigens toegegeven, dat die vernietiging van voor -de geallieerden bestemde voorraden Iwel op het program -der Duitsche agenten in Amerika stond, en in dén herfst van 1915 was het, dat de namen- der attaché’s v-on Papen en Boy-Ed' in verband werden gebracht met dergelijk ve'rnielingswerk. Na een- paar aanslagen- werdén eenige personen gearresteerd, die de Duitsche attaché’s als hun opdrachtgevers noemden. Begrijpelijkerwijs veroorzaakte -dit in Amerika heel wat beroering; het gevolg was, dat de attaché’s in regeerimgskringen te Washington niet langer „persona -grata” waren; op hun terugroeping werd- aangedrongem, en inderdaad vertrokken zij omstreeks, de jaarwisseling 1915/1916 mef een Britsch vrijgeleide naar Duitschland. Ten onrechte ^ing v-on Papen van de veronderstelling u-it, 'dat 'het vrijgeleide -ook betrekking had op zijn papieren. Bij zijn aankomst te Fatmouth namen de Engelsche autoriteiten o.a. een ch-èque-boe-kje van hem in beslag, waaruit geconcludeerd w-erd, dat de attaché inderdaad financieele betrekkingen had onderhouden met degenen, die de aanslagen op geallieerde munitievoorraden hadden gepleegd:. • • * In een- rede. die de bekende Zweedscihe econoom. prof. Gus'tav Cassel, te Oxford' heeft gehouden over de internationale valutacrisis, heeft hij onder meer betoogd, dat de haperingen met -betrekking tot de goud-valuta-machinerie zullen blijven bestaan, zoolang de oorlogsschulden worden gehandhaafd. De eerste voorwaardë vour het herstel der internationale goudval-uta is volgens hem- die volkomen schrapping van alle oorlogsschulden. Een opschorting der betaling voor enkel-e ja-ren. alleen zou geen zin hebben, daar de vrees, dat -de tegenwoordige crisis zich zou kunnen- herhalen, een beletsel zou zijn voor een: werkelijken terugkeer tot gezonde toestanden. Professor Cassel zeide ten slotte te verwachten-, dat elke poging, om de betaling dier oorlogsschulden te hervatten, e€nt nieuwe crisis -in hét leven, zou roepen. De schrapping dezer schulden, achtte hij derhalve een dwingende noodzaak. Merkwaardig is ook wat de Engelsche weekbladen te dtezer zake opmerken, nu de conferentie van Lausanne haar schaduwen vooruitwerpt. Zeer dringend waarschuwen zij voor het gevaar, dat gelegen Is in een uitstel der noodzak kelijke beslissingen. Wel het duidelijkst uit zich de „Economist”, die van oordeel is, dat de staatslieden van eenig land -het slachtoffer zijn eener noodlottige vergissing, wanneer zij in den -waan verkeeren, dat de vraagstukken, waarvoor zij zich zien geplaatst, kalmpjes opnieuw zes of twaalf maanden verdaagd- kunnen worden. De ontwikkeling i-n -de richting van de ineenstorting maakt voortdurend vorderingen-. Onder deze omstandigheden! is de verantwoordelijkheid, die op de Britsehe afvaardiging naar Lausanne rust, reusachtig groot. De hoop wordt dan oo-k uitgesproken, dat de -leden dezer delegatie vastbesloten zijn zich te kanten tegen de vertraging van noodzakelijk-e beslissingen.. De vrees bestaat echter, dat van Fran's-che zijdeaan de hand zal worden gedaan definitieve besluiten- opnieuw uit te stellen: en elke overeenkomst op het stuk- der schadevergoeding afhankelijk te stellen- van verdere onderhandelmgen met de Ve-reeni-gde Staten. Het Engelsche weekblad legt er den nadruk op, dat de politieke en economische gevolgen van de 'verdaging eener regeling van het -herstelvraagstuk tot na dezen zomer buitengewoon gevaarlijk zullen zijn. De schrijver komt dan ook tot de conclusie, dat, wanneer de anderen niet de Britsch-e leiding volgen, -de Engelschen moeten verkondigen, dat zij. vastbesloten' zijn met betrekking tot Duitschland een streep te halen- door de schadevergo-edingsbetalingfin en op eigen houtje tegenover de Vereenigde Staten het vraagstuk van revisie d'er Engelsche oorlogssc'huld aian de orde te stellen. Een uitweg ziet „Spectator” slechts dan, wanneer Engeland ferm dé leiding in handen neemt en onafhankelijk van. de regeling der schulden tusschen de geallieerden onderling de volkomen schrapping der herstelbetalingen eischt en doorzet, waarbij misschien enkele concessies tegenover bepaalde Fransche eischenzouden ku-nnen worden- gedaan. Op het ©ogenblik wijst echter alles erop, dat men slechts aanstuurt op een verlenging van het moratorium en een uitstel der beslissingen tot een later tijdstip. Het heeft er den schijn van — aldus het Engelsche weekblad! — alsof de Engelsche ministers er zich v-o-or moeten Leenen Duitschland ertoe te bewegen als onderdeel eener definitieve regeling genoegen te nemen met de betaling van verlaagde schadevergoedingsbedragen, welke zou moeten geschieden, wanneer die toestanden gunstiger zijn -geworden.