De zitting van Zondagochtend was gewijd aan den Kinderarbeid. Zij werd geopend eloor mevr. alartine O. Kramers, die een inleidend woord sprak. Het kind, dat . eigenlijk nóg in de school behoorde te, zijn om ziel» voor te bereiden op het leven, moet roods arbeid verrichten voor een seliamol loon. Ja, zelfs binnen den leerplichtigen leeftijd wordt door do kinderen werk gedaan builen de schooluren. Hun loon dient om mee het huisgezin te onderhouden. De menach is het cemge wezen, dat leeft van zijn jonden. In heel de t natuur treft men dat anders niet aan. De inrichting onzer maatschappij is er do oorzaak van. Ons rapport beschrijft den loonarbeid der kinderen buitenshuis. Hun nrbeid in de huisindustrie en in 't huishouden ia niet te enquöttoeren. De moeders zetten vaak de kinderen aan liet werk. Maar z ij worden weer ge-dr. ongen door dc omstandigheden. Een wet kan hier niet balen. Want bnnr naleving «ou niet zijn te kontroleeren. . , « Vervolgens was hot woord aan prof. Is. P. de Vo o e, die de volgende stellingen ver«ledigde. I. Kinderarbeid in de industrie dient beoordeeld te worden naar de boteekenis die het werk voo» bet volgend leven van de kinderen «al hebben.
IL In bet loven van den fabrieksarbeider sal meer en meer cl>n tegenwicht gevonden moeten worden tegen de eentonigheid en de beperkte vakbekwaamheid, dio als gevolg van voortgezette arbeidsverdeling en van toenemend gebruik der ze] [regelende werktuigen den modernen industrieolcn arbeid kenmerken. 1 Dit tegenwicht wordt bet best gegeven door geestelijke ontwikkeling waarvan de grondslag bij hot kind gelegd moot worden. * 111. Kinderarbeid, waardoor niet zoo'n oefening of bekwaamheid te verwerven is, dat daardoor op tateren leeftijd oen behoorlijk loon verdiend wordt, ia te voronrdeelen. Maatregeten om zttlken arbeid overbodig of onsebadelijk te maken zijn noodzakelijk, in 't bijzondor voor jongensarbettl. • IV7 De fabrieksarbeid die berust op arbeida» verdoeling of bediening van zelfregelende werktuigen moet zoo georganiseerd zijn. dat er voor de kinderen een geregelde overgang bestaat naar meer bekwaamheid of oefening vergende werkzaamheden.
Ia dit niet mogelijk, elan moet desnoods door wettelijk verboel liet. werk overgenomen wordon door oudere ongeoefende arbeiders. V. _ Arbeid in een yak maar met een zeer oen/.i.idige toepassing, dient aangevuld te worden door een uitgebreider vak-onderricht. V. Voor kinderen, «lie fabrieksarbeid verrichten moet «r gelegenheid bestaan om onderwijs te genieten. De werkgevers moeten voor bet. bijwonen daarvan tijd beschikbaar stellen. Vil. Het onderwijs voor kinderen die fabrieksarbeid verrichten moet wel in de allereerste plaats «en algemeene ontwikkeling ton doel bobben, maar zich vooral richten naar do oischc-n van het praktisch arbeidsleven. i»nr. verzekerde, dat, wie zich verdiept ln oude rapporten, wordt aangegrepen door do toestanden waarvan hij kennis krijgt. Do industrio beeft zich bij baar zegetocht ongetwijfeld veiigropeln aan bet weet looze, zwakke arbeiders» kind. »
Sindsdien, is er veel veranderd. Er is oen begin van kinderbescherming. Maar er moot in dal opzicht no« voel gebeuren voor wij tevreden kunnen zijn. Thans is, evenzoor als viiie^er, een warm hart noodig, om lon bshoovo vnn bol kind, voort to zetten wal vroeger begonnen is. Dc grenzen van don beschermden levllijd dienen opgevoerd te worden -en de .soorten «arbeid d»o onder do bescherming vallen, dienen le worden uitgebreid. Do industrie is geen eenheid. Men hoeft groot«n kleinbedrijf, huisindustrie, bet ambacht. Hij vycl overeenkomst, is er ook veel verschil. Voor die verschillende, soorten van industrie kan men niet één vorm van bescherming in» voeren. Specialisooring is daarom noodig. In do bulz.iudul.tric zou veel gewonnen zijn «net dc invoering van hel wettelijk minimumloon, zooals thans in Engeland en Australië» bot geval is. Bij honger loon zullen de ouders don kinderarbeid beter kunnen missen. Do school zal voorts «ten kinderarbeid moeten l»cpciken, door bel kind zoolang mogelijk uit huw lo houden.
Hoo moet hol niet elen kinderarbeid in liet ambacht? Het oude ambacht ,'s van aard ver» anderd. Do ambachtsman maakt zijn artikelen niet moor; bij lam zo billijker knopen. Do winkel wordt hoofdzaak, do werkplan!»; is reparatie-inrichting geworden. De „leerling' is niet voel mevr dan loopjongen. Waar hol ambacht is vervormd tol kleinbedrijf, daar liccrscllt vaak exploitatie van jonge, goodkoope krachten. Men zal int»>l?n koitlrolecren. of do leerjongen ook werkelijk in liet vak onderricht, wordt Waar dit niet het goval is, moet een scherp toezicht op liet gebruik der jeugdige krachten komen.
S>»r. beschreef do ontwikkeling der grootindustrie. Op allo tsrrein van arbeid is bot zoeken en hot verbeteren van liet werktuig aanwezig. Dc t> xtti>! induslrio ging voorop, Thans zijn zelfs liet diamanlsltjpen en bot «igarcnmakcn aan do beurt . Oo ontwikkeling der industrio ltcofl cm go» zonde, fltnko arbeidersklasse noodig gimiaakt Zij wordt geremd, waar elc nticidersklass^ verwaarloosd wordt Om baars zelfs wit is «lus bescherming van het kind reeds noodig. De nood der ouders «ui tlo drang der industrie» naar gocdkoopc werkkrachten houden, nis waren zij natuurkrachten, de bescherming echter woer tronen. • De arbcielorsbewcgin^ on baar begeleid tngs» vcrsclujnsclei,, als ele at l»ei Hij verdedigde de volger.de stellingen. l. In bot belang van do vors tand olijke, s: edel ij keen lichamelijke ontwikkeling van hel kind is liet g2W2l»!>cllt, dat hot verlichten van 100 n o r Leid in bet land-.en tuinbouwbedrijf voor leerplichtige kinderen wordt verboden. 11. In bel belang van dc verstandelijk© on lichamelijk© ontwikkeling van hel kind is liet gev.ottscht, dat bet verrichten van arbeid in „oigcn bedrijf" voor leerplichtige kinderen, behoudens enkele uitzonderingen, wordt verboden. • . 111. Beperking van don ...beldsduttr van longolieden'bonoden do'^B jaar, werkzaam lunet land-, «n tuinbouwbedrijf» is gcwonscht. IV. Verbod van nachtarbeid van jongelieden beneden dc 18 jaar. behoort ook lot hel lund- en tuinbouwbedrijf to worden uitgestrekt. Spr. herinnerde er aan. dat net kind in bet landbouwbedrijf door do Arbeidswet niet wordt beschermd. Waarom niet? Men boweert. omdat do arbeid op het veld niet zoo nadeeligo gevolgen heeft voor het kind als het werk in do fabriek. Ach. nis het een mooie zomerdag is on do grond droog en warm, dan is die arbeid misschien niet ongezond. Maar als de grond koud en nat is, don moet het werken op bot veld wol nadeelig zijn, gelijk trouwens in het rapport der Ltaatzkomtr.ii^ie wordt tocgego ven. , .. Schrikkelijke gevolgen hoeft de koppelarbald. Jaarlijks trekken uit de Ericscho wouden bondorden gezinnon gedurende een S, stal weken naar do Groninger klei. Veel „verucliooning" wordt niet meegenomen, want er is niet veel aanwezig in dc nullen op de Erieaehc hei. Als do regen do kleeren doorweekt beeft, dan moeton zn aan het lijf drogen. Hel snijdt u door de ziel de kinderen 's morgen» reeds voor vieren aan hot werk te zien gaan, terwijl zij eerst laat op den dag naar de schuren terug keeren. Zou zoo'u loven niet nadeelig zijn voor de gezondbeid! (Luid applaus.) Ook Rechtelijk en zedelijk werkt de veldarbeid slecht. De kinderen verwilderen, ve.liezen do kinderlijkheid, loeren drinken, pruimen, roeken. Spr. onderspit ij ten volle do meeuing van «on der rapporteurs: „Landarbeid ia dc pest voor do scliool" en koiikludoerl, dat de loonarbeid voor binderen in het landbouwbedrijf dient to worden verboden. (Applaus.) In dat verband bestreed spr. de desbetreffende konklusios van do Staalükcmmiszio. Worden die konklusios wet, dan zal het grootste deel der kinderen, n.t. zij die in het «tgen bedrijf dor ouders werken, er buiten vallen. Dot kunnen wij niet toelaten. De kontrole «al de groote moeilijkheid zijn. Lichte diensten zal men kunnen toelaten. Marmet Schaper is spr. het ecnü, dat het verschil tusschen do lichte diensten en don meer bc* rocpsmaeigen arbeid zich spoedig genoeg zal afteekenen. Een patroonsorganisatie heeft zich reeds uitgesproken, dat arbeid van kinderen beneden liet Xe jaar in bet landbouwbedrijf niet noodig is. De Staatskommissio heeft geen bezwaar tegen verbod tot het 12e jaar. Spr. gelooft, dat men er geruslelijk 14 jaar van kan maken. Er zijn echter ook bezwaren van arbeiders» ziido. Do loonen zijn zeer laag. Een verbod van kinderarbeid zou bet inkomen van het gezin stoor doen «luien. Maar spr. is or zeker van dat do nvergrootc meerderheid ziel» dio opoffering zal getroosten, ook al omdat men wel weel, dat bot ziel» wol weer regelen zal. ' Als il: dut «isclt. dat kinderarbeid lot liet 1 lelc jaar zal worden verboden, dan woel ik bot grootste deel dor landarbeiders achter mij te bobben. (Luid np plans.) Zooals liet thans is, mag lid niet langer. Do werktijden van 13, 11l uren per «la,? matten het kind af. Soms mooi hot 's morgens met water besprenkeld .worden, oer het goed wakker is. Dc wetgever moet z'ggen, zoowel tol den werkgever nis tot dc ouders: „Gij blijft af van liet kind tot het 14 jaar is. (Luid, Inngd uri" applaus.) Mej. A. Polak, dircclrice van hol Kat Httrcau voor Vrouwenarbeid, «prak voorts over: „Exploitatie van kinderen in dienst vnn bot bei is houden." t Zij verdedigde de volgende stellingen: „I. Dc exploitatie van meisjes ten dienste van het litiinl,ouden heeft lichamelijk, medelijk en geestelijk nadeel voor dc meisjes, zedelijk nadeel voor do jongens ten gevolge. 11. Deze exploitatie wordt derhalve lot cen minimum beperkt. n. door do huisvrouwen in alle kringen der bevolking to loeren, hare buit-houding op zoo beknopt mogelijke wijze te voeren en gebruik te maken van allo binnen baar bereik vallende hulpmiddelen op bttishoudgebied; b. door -ware en ongezonde werkzaamheden. waar mogelijk, buitenshuis to doen geschieden, bijv. door oprichting van gemeentelijke wasscherijcn; c. door oprichting, ook te platten lande, van een voldoend aantal kindcrbewaarplaat» sen, tehuizen voor schoolgaande kinderen on scholen voor voorbereidend onderwijs en goleidelijke overneming uloor dc gemeenten van do l'-.rtü.idieien of van verecuigingcu uitgaande inncht.ir.ger» van dien aard: «1. «l,i«r elc werkzaamheden, die — niet» teg, iiütaand" bov»n<,'l>n«»ern«lc maatregelen »— alsnog iv het buisl ouden door andoren dan de huisvrouw of hare volwos-een l.ulp(cn) moeten worden verricht, op te dragen zoowel aan de jongens als ssn de meisjes." Do spreekster betoogde, dat in alle kringen der liiaatatmappij do kunderen worden betrok» ken in den huisarbeid. E» ia in dat opzicht weinig verschil tusschen de dochter der hoogere «tanden en bet kind van de werkvrouw. (Tegenspraak.) . Vooral liet meisje is daarvan liet slachtoffer. Dc jongen speelt en invet op straat, het meisje draagt do zorgen val» het gezin al vroeg mee. De moeder «paart liet niet, deukende dat bet zoo boort: do man levend in elc zon, de vrouw slovend en werkend. (Ironisch golaoh.) In allo kringen dor bevolking wordt de jon- Hen vertroeteld on verzorgd. (8 te mm on: Och!) Het zusje is dc slavin. Do jongen leeft in vreugde on onbezorgdheid (wrevel), het meisje, verricht allerlei contomgen, onbeloon«ton arbeid. Dat welkt slecht op het karakter zoowel vnn meisje ris jongen, van heel het toekomend geslacht. _ Dc stille tragedie vnn den arbeid der mei'-jes speelt r.iel» af binnen «lo vier muren e.es woning. Do «e-onellioid der kiel» ontwikkelende vrouw, eter aanstaande moeder moet van dit leven groote nadeden ondervinden. Alleen nnn dc stalen veerkracht, do buitengewone: t.trrklc van het. vrouwelijk organisme is bet te danken, dat bet niet erger is. • Ook haar geestelijke ontwikkeling ondervindt er schade van. Terwijl de jongens hun geestelijke vermogens vrij kunnen ontplooien, kunnen van ele meisjes alleen de buitengewone talenten zich baanbreken. . . De wet kan bier niet helpen. Doelmatige bestrijding zal alleen lang» indirckten weg geschieden. Aan de ouders moet de overtuiging worden bijgebracht, dat zij hun meisjes hebben to behandelen op gelijken voet als do jongens. Hij do arbeidersklasse is beperking van den huisarbeid het eerst noodige, door gebruikmailing van alle moderno hulpmiddelen. (Gemompel.) De huisvrouw die reeds in tunktie is, kan door kursussen worden bekend gemaakt met do nieuwste huishoudmcthoden. Dc nieuwe generatie moet er voor worden opgeleid, maar die opleiding moet pas begon» nen worden in den verloving-tijd. Er «ou voorts al veel gewonnen zijn, als de waseh buitenshuis kon worden gedaan. Thans worden vaak kinderen van 10, 11 jaar aan de wuschtobbe gezet. Het beste ware waschinlichtingen te stichten, waar men tegen ge» ringen prijs zijn wauch kan doen behandelen. Kaast deze gemeentelijke wasscherijen — het desbetreffende adrcz der Soc.-Dem. Vrouwenklub nnn den Baad van Amsterdam is helaas nor» «onder resultaat gebleven — moeten klemt, kinderbowaat^laatsen worden opgericht. Er zijn er in ons land veel to weinig van, evenals van voorbereidende scholen. Het partikulicr initiatief zal nooit aan de behoeften in die richting kunnen voldoen. Do gemeenten zullen het moeten doen. Mogen zij hot spoedig inricn, dat het geld, daaraan besteed, door vermeerdering der volkskracht, ruimschoots rente zal opbrengen. Spr. bepleitte voorts etc wcnschelijkheid, om ook jongens aan het hnishoudwerk te doen deelnemen. De Drentscho schaapherder bc» wijst, dat ook dc man het breien kan leeren. Het beste ware het breiwerk geleidelijk te ver» «loeien over zus en broer. (Gelach.) Het zal vele jaren duren, voordat spreek» sters stellingen werkelijkheid zijn geworden. Het einddoel: geen exploitatie meer van het meisje in liet huishouden moge nog verre lig» gen, liet is waard met allo kracht nagestreefd to worden. Net gaat er om. een eeuwenoude, loodzware belemmering weg te nemen voor de ontwikkeling van het meisje tot een vrije, rechtop gaande menseh, niet alleen in lichamelijlcen, maar ook in geestelijken en zcdclijkcn zin. (Eenig applaus.) Van de gelegenheid tot gedachtcnwisseling mankte eerst Wibaut gebruik. Hij wilde aan prof. Do Vooys conigo vrugen stellen. Door hem was als middel tot bestrijding van den kinderarbeid in dc huisindustrie alleen ge» nocmd: liet wettelijk minimumloon. Maar acht bij het niet mogelijk, door het stellen van eischen aan dc lokalen, de huisindustrie over to brengen naar de werkplaats, waar dc bepalingen «lic het kind beschermen zooveel makkelijker kunnen worden gekontroleerd! Is bet ook niet wenscltolijk om, waar bet voortgezet onderwijs door hem is geoischt voor kinderen van 14 jaar en ouder, bier een leeftijdsgrens te noemen, b.v. tot het 10de jaarl In welken tijd moet dat onderwijs worden gegeven! Des avonds wel niet. Als het overdag moet, dient elan dc werktijd dier jeugdige personen niet te worden beperkt tot 4 A N uren per dag! L. M. Hermans debatteerde tegen mej. Polak. In do lioogero kringen zitten do eigenlijke huishoudsters niet in den salon, maar in dc keuken. Ik woon in Arnhem, waar ik volop gelegenheid heb kennis te maken met do bon* gore kringen. (Gelach.) Ik heb daar bij de rijken v.-.n kinderexploitatie, niets gemerkt. Waar liet gebeurt, is net dc schuld der ouders zelf. liet hoeft daar niet. (Luid ap* pla n 5 ) Hij de arbeidersklasse is bet anders. Maar is bet meii-je daarvan alleen bot slachtoffer? On* juist. Als du oudste oen jongen is, dan wordt «le jongen geëxploiteerd. (Stommen: Zeer juist!) Ik weet het uit mijn eigen jeugd! Ach. do man koestert ziel» niet in do zon, terwijl de vrouw alleen slooft. Wat mej. Polak daarvan zei, is niet antiek, want antiek heeft waarde*, maar ouderwetse!». Man en vrouw wordon beiden geöxnloiteerd en uitgezogen door bet kapitalisme. (L uid a p p lau s.) Evenmin wordt het meisje erger geëxploiteerd dan dc jongen. Ook l»»er kent liet kop,-talisme gr>«n onderscheid, llet exploiteert, het mishandelt hot kind. (Lui to o j uicl» ing on.) Do middelen die mej. Polak noemde om «len toestand te verbeteren, zijn lapmiddelen. Het rijn nieuwe lappen op een oud kleed. Eerst als het kapitalisme is vervangen door «le cceialistisl he maatschappij, zal hel kind. de jongen en het meisje, vrij kunnen opbloeien. (Daverend, langdurig np p 1 a u ?.) Mej. Wever in gll vond, dat mej. Polak wel wat meer «len nadruk had kunnt-i» leggen np liet gezamenlijk leed van man en vrouw. Overigen? steune'e rij goeddeels haar lietoog. Van Oogen sprak als zijn e.^eieel u»t, «Jat dit l cngres ii, 'd/?",!» dient «rn bescherming tt» eiselten vat» het kind in liet bedrijf. Over de „exploitatie" in het g^zin valt nog wat anders «te «eggen. Laat mej. polair morgenochtend eens bij mij thuis komen. Ik heb zeven kinderen. Alles moet voor 9 uur aan bet werk ol naar school sijn. Hoe moeten wij dat Hurken, als de kinderen geen band mogen uitsteken? Wij moeten allemaal mee aanpakken, man, .vrouw en kinderen, tot alles aan «ant ia. Hen ik daarom oen exploitant, «en tvran van mn kinderenT Hoe moet het gaan als m'n vrouw ziek isl Mag m'n dochter dan niet het huishouden bit elkaar houden! Wnt wij gehoord hebben is toekomstmuziek on wij moeten den wolgever geen «ischeu stellen die met zijn ,n te willigen. (Stommen: Leer juist.) Moeten de moctdera van do arbeidersklasse worden opgeleid in kursussen* Daar komt niks yan terecht. Want men zou baar ook moeten loeren hoe. men met een paar guldens en een groot gezin kan. rondkomen. (Luid an* P 1 au B.) ... •, Al die mooie dingen hebbon nog weinig prak* ll5cl:e waarde. Indertijd was hier n soort keuken: waar men bel eten klaar kon krijgen. M'n vrouw' kocht daar eens con emmer vol snert. En lde maaltijd kostlo ons f 1, terwijl wij maar 45 cent i«r middagmaal konden missen. Dal zal allemaal later wel anders worden, nis onzo klasse zich meer omhoog heeft geworsteld. Maar r.u is alleen praktisch nan do orde: hoe onttrekken wij bot kind aan de uitbuiting in fabriek on werkplaats. froojiilcbing> M v vr. Sligtcrbroler vond in liet betoog van mej. Polak veel overdrijving. Van exploitatie van meisjes in bot huisgezin is in do hoogere standen maar weinig sprake. En bel is ook nlel zoo boel erg, dat hel zusje wat voor dc broer» tjos doel. > Do heer «los tra «loot zich aan bij bot boloog van Hlomslra en bracht hem daarvoor warme hulde. (Luid applaus.) Bpr. waar» schuwde togen bot loveel uitbreiden van bel voorbereidend onderwijs. Want dan kritgt men later oon kongres om bel kind te beschermen tegon hel onderwijs. (Applaus.) • . Mej. Oosterling verzekerde,. dal mej». Polnk niot bad overdreven. Als onderwijzeres te Leeuwarden kon zij getuigen, dat de jongens gedurende de vakanties builen spelen en ravot» ten, terwijl do meisjes moeten breien en op do kinderen passen. Mot mijn partijgenoot Hermans ben ik bet eens, dal ook de jongens worden uitgebult, do meisjes bobben echter hol gozin,wcrlc nog er bij. En dat beeft slechten, invloed op. bol onderwijs. (Applaus.) Mei van Oorschot bad verwacht, dal nioj. Polak zou bobben gesproken over da exploitatie van hol arbeiderskind in den loon. ilionsl. (Applaus./ Dat had ik bior verwacht, Het arbeidersmeisje wordt uitgebuit als dienst» bode, loopmeisje enz. Als zoodanig heeft bet in de eerste plaats bescherming noodig. Vakopleiding is niet alleen dienstig voor des a.s. huismoeder, maar vooral voor do n.s. dienstbode. Door vakbekwaamheid slaat zij zooveel sterker. Er is nu eenmaal vezrscldl tussdien do jongens en meisjes. Op gl^uolo wandelingen, bij do los stellen dc jongens altijd do pittigste vragen, «.ij voelen uit hun aard nu eenmaal me»r voor beweging en spel dan do meisjes. (Ap plnut.) De heer De Voovs antwoordde Wibaut, dat hij van liet terrein van de wetgeving ver» wijderd is gebleven. Do vragen sloegen dus niet op «l« Inleiding, In de huisindustrie is inderdaad liet konstatcelen van overtredingen uiterst moeilijk. ¦ Moj. Polak protesteerde legen do bewering, dat exploitatie van bot meisje in de hoogere kringen niet zou voorkomen. Een groot deel van den tijd der meisjes-studenten wordt b.v. gebruikt voor liet huishouden. De persoon die net huishouden werkelijk voert, zit nlet in do keuken, bel is do huisvrouw die bol al organiseert. ' Het is misschien mogelijk, om wal vroeger lo beginnen, maar bel boste is bol huishoudonderwijs tijdens de verloving aan to vangen. Dan bereikt bet 't boste zn doel. spr. liad niet te spreken over den loondienst, doch over het cxplolteeren van bet kind in en voor bet huishouden. - Hel voorbcreldind «onderwijs dicnl ziet» aan te passen aan de behoefte vnn bet kleine kind. Ik heb deze zaak in hoofdzaak bezien vanuit liet belang van liet grootere meisje, dat dan niet op dc kleine kinderen zul hoeven lo pa,»». Oe wassclicrijcn zijn geen ..toekomstmuziek". In het buitenland bestaan zij reeds, Ik hoop die muziek ook in ons land spoedig te hooren. Ik heb niet gozegd, dal de jongens niet geëxploiteerd worden, maar do meisjes hebben bovendien nog te werken in bel huishouden, (Applaus.) (liet vorder verslag moeten wij wegens plaatsgebrek tot morgen uitstellen.)