Het volk : dagblad voor de arbeiderspartij

- • »* .* «^l *><-> «2 »->-S t.3 " s-oS -Srö Buurt. g--g 58 § gSf'.' •ofei» •-—t* .5 «- 2 - «, 3a, « «> a 3 O *° l/I *-* «a *! .o E EI I 2913 1514 13.5 001 20.64 17.22 145» ' P? I 3261 15.» 149 . QQI 3425, 16.15 17.0 .. .V V I 31.79 16 SO 13,9 ¦'. ¦ De gegoede buurten omvallen gedeelten der rijke singelgraclilen en do omgeving van het paleis voor. Volksvlijt; de arme buurten c?nigo gedeelten van den Jordaan en do „eilanden". Dezo cijfers behoeven voor den ópmerkzamen lezer weinig kommenlaar. Zoowel doHeboorton-. als do sterftecijfers zijn voor «lo prolelarlsclio buurten enorm veel hooger dan voor dio der rijken. Gemiddeld over elk vijftal buurten berekend was het geboortecijfer der welgestelde»» 12.14 p 1.1., tegen 32.18 i»c:t. van «lo armen, dat is rond 2'/, maal zoo klein. Zoo blijft dan volgens dei» cijfers den armen althans dezo ! troost, dat zij 2'/, maal rijker zijn dan dc rijken., .aan kinderen 1 En do sterfte? Zo is voor de gegoeden gemiddeld 10.24 pCt., voor de prolelariörs van den Jordaan gemiddeld 10.13 pc.l.» ruim l/s waal zoo hoog. Komen «r dus al veel, ze sterven dan ook zooveel vroeger dan de weigestelden, En bovendien blijven er zooveel meer over. ImmzlV, bet. overschot van de geboorten boven do plerll» is voor hen 16.pt21., voor dc laalslen nojz geen 2 pCt.l Dit verschil is niet minder dan ver» bluffend, In dc vergroeiing der bevolking lrcli» ben de bewoners van den Jordaan niet minder dan 8 maal sterker aandeel dan dio van do „bocht". I'cekenentl is ook do beloil.onls van het .iegeven „aantal bewoners per woonhuis" voor den welstand eener bevolkingsgroep. Het aantal is voor do „goede" buurlen twc.maal zoo klein als voor do „slechte".

Geboorten Sterfte per Betvnors Baart: per 1000 1000 . per bevroarrs: bewoners: vroonbnls: • *aßa-m M.__i.>^w a»a-.»a^a»->..»-». A J 20.21 7.07 103 A E 1179 • 671 7.5 A l. 25.22 9.31 9 0 S J 8.9? 7 29 .7.6 AO 1629 9.48 11.3 Gemiddeld 16.L6 8.05

*»»»»»»»».»»»»—»w»i i. i 111 i .ii. mwm~.^m.^mm^mm~-m*m*m^-*^~^^m....»» Geboorten Sterfio per Bewoners Baart: por 1000 1000 per bewoners: bewoners: woonhuis: S A 3682 13.73 229 SB 3780 994 163 SC 311? 829 189 S G 3189 11.11 22.» S O 24 69 9.03 14.0 Gemiddeld 30.61 10.14 . De gego.do buurt?» vormen la zamen hol „Museumkwar.icr" en den omlrek van de ' Vondelslraat tot aan de Vondelkcrk. Van do arbeldersbuurtcn liggen drie in liet Haarlemmerpoortkwarticr en twee in «1? Jacob van l.ennepbuurt. De eersten vormen den liberalen „gouden rand' van distriki V, de laatsten leveren de roodo kiezers van'lX.

»Het verschil met do gegZvens uit de oude stad i, zeer.groot. .Do geboorten zijn in belde groepen ln de nleuwo stad nog zeer uiteen» loopend, doel» die der gegoeden zijn hooger. die der arbeiders iets lager dan in do oude slatl in dc gelijke groepen. Do ülorfto is voor beide groepen lager, vooral in do arbeiders-

;'ler verklaring 'der verschillen, zou il: hel volgende willen aanvoeren. Do Hemitld?ltle leeftijd der bewoners van de nieuwo stad is lazer dan van dc binnenstad.

buurten.

I Dit heeft twee gevolgen. Do jongere leeftijdsgroenen zijn krachllger, hun sterftecijfer is geringer; doch zij zijn levens do vruchtbare teeltijd en dit moet het geboortecijfer omhoog slttnen. In dc gegoede buurten zien wo belde verschijnselen. Het geboortecijfer was Itirig in do oude stad, bet blijft laag in de nieuwe; de jongere geslachten in de nieuwo stad hebben echter (bij een overigens wellicht even» laag geboortecijfer) meer kinderen in de vier waar» nenilngsjarcn gekregen, dan do oudere in de binnenstad. Hen clement, dal eenigszins de- uitkomst storend beïnvloedt, kan bet ft.-., zijn, INat in do buurlen A. D. «n A. C. een paar arbeidersstraten schuilen, n^. de Bchinkelslraten en de stralen tusschen het eind van do Roelof Hallstraat en dc Nuvsdaelkade. Voor de arbeidersbuurten is de toestand nog ietwat gecompliceerder. . Het geboortencijfer is ongeveer 2 pCt. lager; ondanks de getalsterkte der sjonge geslachten. Mijns inziens komt bier de invloed van het sociaal verschil tusschen de bewoners der oude stadsbuurten en die der nieuwe aan het licht.

Do bewoners van den Jordaan zijn ten deelè losso arbeiders, handels- en iransportproletarlaat, ongeschoolden, ongeorganiseerden; bet milieu is er ouderwelscher, tot voor eenlge jaren weinig beroerd door de moderne arbeidersbeweging. In do nieuwe buurten wonen kerntroepen van onzo vak- en polltlckebeweging, jonge, meer geschoolde vakarbeiders; gemeentewerklieden, melaalbewerkers, timmerlieden. Hot geboortonoijfer onder dezen is lager en zooveel lager dat het do werking van den faklor: leeftijdsopbouw, overtrefL Een exact bewijs is met het thans gepubliceerde materiaal helaas niet mogelijk. Daartoe waren do cijfers der geboorten per aantal ge» huwde vrouwen in don vruchtbaren leeftijd noodig (llet zoogenaamde vruchtbaarheidscijfer). Toch komt mij do hierboven gegeven verklaring zeer plausibel voor. Tevens meen 11: uit hel veel lagere slerllecijfer to mogen konkludcercn lot een gunstigen invloed ' van do wonlngtoeztand, dit) in do onderhavige buurlen beter is dan in dio van do oudo stad. Kelderwoningen en cönkamerwoningen komen hierin weinig of niet voor. Do straten zijn breeder, de hulzen in 't algemeen wat luchtiger gebouwd. Hot mag nog veel to wen-ehen overlaten, zoo ellendig als in de vinnenstad is het er niet. De invloed van woningtoestanden op den gezondheidstoestand der beweners blijkt uit de cijfers overtuigend, zoowel in het verschil lunchen gegoede en arme buur» ten in do oudo statl, als lu-sehen deze laatste en do nieuwo buurten. Een rusteloozo aktie voor woningverbetering blijft een dringenden eisch van socialistische gemeentepolitiek.

J. l-EDNER<

-.'*¦*. I;i M Uil O °,*«- t» *° «--- XII 1166 I 8.84 Ü.O • 211 882 9.58 . 7.3 AAH 1013 7.92 7.9 K E 14.23 11.77 7.2 1. L 14.16 ll'.'. I «O '

Dinsdag, 10 December 1913.

De algemeene beraadslagingen over het hoofdstuk Justitie werden voortgezet en afgemaakt. Wij hoorden achtereenvolgens de heeren Van Baalte. Rink, Van Bijlandt. Aalb-rae, Van Vuren. Ter Spill, bruvlier, Van Best, Marchant, Sasso van lJselt, Smeeng© en den minister; daarna nog. bij de replieken, den beer Marchant en Mendels. ... . Onze lezers zullen een volledig overzicht van wat al dezo sprekers aanvoerden hier niet verwachten, en bet zou hun ook moeilijk te geven zijn, waar zooveel verschillende onderwerpen werden behandeld. Een onderwerp, door verscheidene spreker?, behandeld, is de oneerlijke konkurrentie. Do heer Schim van der Loeft heelt er gisteren een rede over gehouden en drong daarbij aan op do instelling van een zg.n. Handelsregister. Vandaag voerden do heeren Rink, Aalberse en Ter Spill het woord erover. De eerstgenoemd» bepleitte liet maken van scherpe strafbepalingen, vooral noodlg omdat sedert do steden keuringsdiensten inrichten, hel plaltclandspubliek meer on meer aan bedrog van den kant van fabrikanten en kooplieden blootstaat. De hoer Ter Spill waarscliuwdo echter tegen het maken van scherpe strafbepalingen tegen oneerlijk© konkurrentic Deze outlliheralo aanbidder van liet dogma der „vrijo konkurrenlio" vreesde dal elke onaangename konkurrenlio dan aanleiding zon kunnen geven tot «en aanklacht. Hij juichte het toe. dat tegenwoordig liet procedeeren op grond van benaoeellng door oneerlijke konkurrontio zoo bezwaarlijk gaat! Do haar Aalberse.... kondigde zoowaar weer een wetsontwerp aan. Alsof hij niets lo maken had met een zekere tienurenmolle, die niet uitgevoerd, en een zeker© bakkerswot, die niet behandeld is, deelde, h» zijn voornemen medo een wetsontwerp betreffende oneerlijk© konkurrentie in te dienen, wanneer niet spoedig door de regeering zulk een ontwerp mocht worden ingediend. Hopen wij. dat minisler Ort den afgevaardigde uit Almelo voor een 'nieuw echec behoeden zal. Onmogelijk schijnt dit niet, want do minister verzekerde dat hij do behoefte aan een Handelsregister zoowel als dio aan scherp© strafbepalingen erkent. Hetgeen gisteren door den lieer Van Hamel aangaande preventieve hechtenis is opgemerkt, vond heden ondersteuning van do heeren Va» Sasse van Ussclt en Van Rest. Do laatste beval aan dat hen. dl© onschuldig in preventieve hechtenis worden gehouden, daarvoor schadeloosstelling kan worden gegeven. ' Do hoeren Van llijlandt et» Sasso van Usselt drongen nog aan op spoedig© regeling der administratieve, rechtspraak, d© laatst© bepleitto ook vereenvoudiging van do procedure bij geschillen, voortvloeiend© uit het arbeidsliontrakl. . . , . _,».., Men ziet dat den minister werk »n overvloed i, aanbevolen. Do heer Van Raalto betoogd trouwens, dat onze geheele justitie^© wetgevmg verouderd is. Do veranderend© «0c,a15 toe.» «landen maken, dat al onze wollen, de eene tnocr, de andere minder, herziening behoeven. De minister schijnt nog al het een en ander van plan te zijn. llii sprak van de verjonging, die bij bet burgerlijk procesrecht wilde doen ondergaan, en van herziening van bet wetboek van strafvordering. Het wetsontwerp betref» lende de voorwaardelijke strafopschorting hoopte hij spoedig tot wet te zien verheven. Ilctltflülitio woonwagens en aangaande landlnopen en bedelarij - wenscht bis wetten tot stand te brengen. De administratieve rechtspraak is bij zijn departement in studie. Aan wijziging in de bepalingen betreffende prevenlieve hechten!» wijdt bij zijn aandacht Ook zijn een paar onderwerpen, hem gisteren door l>leiitlr Aalberse wist trouwens nog moer niet. llij trachtte onzen partijgenoot l^lendela in licl «Hitje te nemen, dat deze niet over het l:!a>sckarallter der justitie had gesproken. De lieer Aallxrso behoefde» toch niet onbekend te .ij» met de afspraak, dat dit onderworp na «ie algemeene beschouwingen zal worden besproken 1 'e ' flel wa? gisteravond zoo laat, toen Helsdingen aan liet woord kwam, dat er geen gelegenheid was omtrent do red-, van onzen •{rijzen »,»tijgennot nog iets op te nomen in Int „verzicht, dat om 12 uur in de brievenbus morst zijn. «lijn rede betrof do portie van lift pcf.tüteel van post en telegrafie. Hij konsta» lei-me met genoegen, dat er voor dit personeel «'ca bolero lijd aangebroken schijnt te zijn en hij drong er bij minister Lelv met kracht op «au, te zorgen dat deze schijn niet bedriegt

Het Amsterdamsche gemeentelijke Bureau van Statistiek beeft in het zooeven verschenen Statistisch Jaarboek, jaargang 1913. een aantal tabellen gepubliceerd, dle to zamel» een interes» «ante demografische statistiek van Amsterdam leveren. Het bureau heft naar do uitkomsten der volks» en woningtelling van 31 December 1909 geboorte» en sterftecijfers (dezo laatste ook verdeeld naar den leeftijd der gestorvenen) berekend voor allo 116 buurlen der hoofdstad. Hierdoor Ia een vergelijking van de verschillende stadswijken, in het bijzonder van de «rbeidersbuurten en dio door rijken bewoond, mogelijk geworden. Ze bevestigt wederom do reeds bestaande overtuiging, dat de welstand Invloed uitoefent, zoowel op do geboorte-, ah» op «te «terNecijfers. Beide zijn n.l. bij de arbeidersklasse hooger dan bij do bourgeoisie. Daar een grondige bespreking van het gepubll» eecrdo materiaal oen vrij wgcwikkeldo kritische besobouww? van hel materiaal noodlg maakt, willen wlj nier volslaan met voorlooplg reeds «enige der treffendste uilkomsten medo to deelen. Nadere analyse is in een dagblad niet wel mogelijk; waarschijnlijk is daartoe ter andere plaatse binnenkort gelegenheid Bil bet beschouwen der cijfers dienen twee opmerkingen vooraf to gaan. Allereerst, dat voor «en zuivere vergelijking de oudoen do nieuwe stad gescheiden moeten worden ge» bonden. En de woningtoestand in de samen» ¦telling der bevolking naar den leeftijd ver«elilllen to zeer, om 'do Cijfers der statistiek, voor zoover ze den Invloed van verschil in «Welstand aantoonen kunnen, onderling vergo» Hlkbaar te maken. De buitenwijken (in hét bijzonder de volkstitrilken) worden in veel grooter male door de l«igero geslachten bewoond dan do binnenstad, vat moet dó'sterftecijfers 'voor dlo buurten omlaag drukken. Immers is do sterfte van ouderen' vanzelfsprekend liet grootst .

De tweede bemerking, dio wij. vooral doen gaan, betreft de waarde van do buurtgegevens. Deze is niet vlekkeloos. Vooral in do oude «Zlad kruisen stralen of grachten met welgestelde bevolking arbeiders» en zelfs bepaaldelijk «rmenstraten. Dit maakt van het buurlgegevon een gemiddelde, dat do zuiverheid benadeelt. Bovendien echter zijn do geboorte- en sterfte cijfer» berekend zonder «Ie geboorten en sterfte In gestichten . (w.o. weeshuizen, oude-mannen» en vrouwenhuizen, liefjes, etc.), terwijl do bevolking dier instellingen niet in do buurt» bevolking is meegeteld. Dit was ten deelo voor «en vergelijking der buurten noodiH immers, bet meetellen dier gestichten had do buurten. Waarin ze voorkomen, wat samenstelling der bevolking betreft, geheel abnormaal gemaakt (betzij door een te groot getal kinderen, heizij (door to veel ouden van dagen). Voor do vergelijking van arme «n rijke buurten evenwel Is dit in zoover een nadeel, dat hierdoor do «ijle» voor de arms buurten beslist t o gunstig zijn geworden. Immers, de bevolking dier gestichten wordt zoo goed als geheel uit deze buurten gerekruteerd en, aangezien do sterfte in do gestichten zeer groot .5, zou do •sterfte in do arme buurten ook relatief hooger lijn geweest, indien do oudjes in do buurten, •waaruit ze kwamen, meegeteld hadden kunnen morden. Dit was cchlcr onmogelijk. Mo dunkt, l» tref tender mag het heeten, dat desondanks lle cijfer» zoo duidelijke taal spreken!

i (We «tellen allereerst tegenover elkaar d«» •offers voor vijl overwegend gegoede en vijf t^iv«rwegsn

M» Onze abonnee. Zljn GRATIS verzekerd tegen de geldolljke govolgen van ongolukkon on wol voor: floil srasf4(lO "«=ri ZiO^Hf IID »^1 Bfti^.™f 151H^f ÜO'-B? f2O St-f SSS:

Hel «.lta.'li'.ad „Hel Huisgezin" schrijf!: Het Kongres voor klndcrhisehcrming v-r--langt deze drie dingen: , leerplicht gedurende acht jaar, verplicht voortgezet onderwijs tol het 180 laar, verplichte schoolvocding en -kleeding. Dit is. niet alleen maar toch mede, een kwestie van geld en van ve 1 geld. Millioencn en inillioen^i zijn dü.trm:© gemoeid.

Do drie Kongres verlangens zijn in hun absoluutheid vrijzinnige «m socialistische eischen. Zij zullen dus onder een lirtk-ch bewind verwezenlijkt moeten worden.' Dit is bluidelijkc laai. ¦> ' ' . Wij gclooven niet, dal hel roomzcho blad er in zou kunnen slagen, aan le loonen, dat met do verwezenlijking van een der drie ei-ehen de godsdienst zou worden benadeeld, of eniig specifiek roomsch» of christelijkzedelijk beginsel in gevaar gebracht. Niet om dezo of «n dezer redenen kan liet dus zijn, dat men doio eisclien in liet blad dus genoemd ziel: vrijzinnige en socialistische eischen, «LL e»s<.l,ei!. waarvoor dc roomsclie, rcsp. christelijke po.i- Ilkus niets gevoelt, tenzij wellicht ifk^er. Het kost inderdaad maar weinig moello om voor arbeidere niet slechts do wensehelijkheid. maar ook dc noodzakelijkheid to beloo^n van do onverkorte, spoedige inwilliging dezer elschen. En waar die ligt op politiek terrein, daar komt ons „Het Huisgezin" le hulp. als wij den arbeiders duidelijk willen maken langs welken weg zij er naar moeten streven. Het roomsehe blad zegt hel onomwonden: „Zij zullen onder oen linkzch bewind verwezenlijkt moeten worden." Arbeiders! gedenkt dit woord in verkiezingstijd!