Het volk : dagblad voor de arbeiderspartij

tWH^ onze abonnee» «ljn GRATIS verzekerd tegen de geldelijke gevolgen van ongelukken en wol voor: fo n n n.««...«-. f .in n«. «.r- f 2 nn wirr-:n f| r r b,i"- f BBw' T r 'an f 15b,J"" "150 ¦"-- f Zfl ¦"""" f 5 T'n"'r ,d invaliditeit. tUU Wen. 11. U U „,t o, «t^. l » ü M«. ¦U V tan wijsvinger. lIU anderen vinger. ¦"" duin,. >»»« wijsvinger. I U enderen vinger

Het 10l «tand komen van do gister geinstal» leerde Btaalakomn>lssie voor hel onderwijs, is «Mn politiek fait van haast niel lo onderschatten baleekenls. En dat zoowel In het geval dat de» kommissie in hot vervullen,van hare opdracht slaagt, als wanneer zo niot slaagt.

Wal in den onderwijsstrijd altijd ontbroken hoeft, Is: klalühoitl. Do rechterzijde heeft nooil praciea omschreven wat zij wildij. Vel was hel gewijzigde Unie-rapport van 1900 preciezer dnn hel »*etrsle, maar grondslag voor een wetgeving kan het moeilijk zijn. Trouwens, na dien beoliën twee rechtst-ho ministers van vinnen» land«cho Zaken gedurende bijna 10 jaren de «aken In handen gehad en beiden hebben zich beperkt tol hel overgieten vai» geld uit do staatskas in do bizondere schoolkosten, beidon op eren wijze, dis steeds den volledigen tegentll-and van allo nletklerikulen op moest wekken »n dan ook opwekte.

Bovendien zijn er punten van groolo legen» «praalt tusschen dat rapport en do politieke aktie der ret-htsche partijen. Terwijl b.v. het Unle»rapi»ort de kosten van liet openbaar onder» wijs wilde overlir.ng»n van de gemeenten op hel Rijk, heeft do „Standaard" al sinds jaren propaganda gemaakt voor hel denkbeeld, om de bizondere school ook nog uit «le gemeente» lias Ie doen subsidieere!,, <«en denkbeeld, «lal, «da •men meieen den gemeen!»'!' hel geld aan» wees, nog zoo verwerpelijk niet zou zijn, omdat bal eon groote oorzaak van «le ongelijkheid in de gemeentebelastingen zou oplicffen. Op «lil oogenblik -heeft de gemeente financieel voordeel b|| den bloei der bizon-'.. Ru en financieel nadeel bij den 'doet der openbare school. VVut een misstand is.

Doelt wij wijzen er hier alleen op, om aan to toonen, dal do rechterzijde geen duidelijke uitwerking voor baar d nkl»oelden heeft. I.ohmail en Kuyper -rijn er t*>vee. I-In de vraag is of, als men aan 't p'-»cizeeren gaat, lu-ischon p«*oleslantsche «on lloomsche scholen geen groot verschil moei worden gemaakt, allhans voor wnt de kloosl^rschol'»n belrclt.

De huivering der rechterzijde om in «lezo kommissie ««e gaan zülen, is volkom-»». Ie begrijpen. De voornaamste schold verdwijnt hier» made van den rochlschen polilioken, tlisch. Ve«-d««.»ijnl, afgezien van de uitkomsten.

Onze beide mannen die in dc Icomm'ssio «Ittlng hebben, Troelstra en Ter l.aan, hebben »*--» Ua anderen een gewichtig ding voor. Zij nebben een grondslag voor himno handolim'cn in onze Groninger moü". Met gewie.'tligsi-'d.iarvan is voor deze behandeling misschien niel •eens dc klatisnle «lic «lc financicelc gelijkstelling van bizontlero en openbare scholen eischl, maar datgene wat zij over de openl:.:re school **»lf zegt.

Want hel Unie rapport beval omlr. t,l do «I>«nbare school zakt n die ons, als zo in do praktijk dreigen le ko.n^n, onverwijld en oi.'.cr» bidtlalljk in bet geweer zullen vinden.

Zoo «.vil «la! rappor! een veel grooter deel Min dm kosten va.n liet onderwijs halen uil verhoogde schoolgelden. Voor «lo openbare sein'»!, wel te verslaan. Il,' spreekt wel v.n, een Hv«nredig aehoo!gel

l!«n antler punt. Een van «Ie in hel linie» rapport opgesomde tlrio groot: grieven legen «aa» l>«t*uando «««geling van het lager onderwijs lt», «lal trelo openbare scholen onderwijztt rs l*t**Uk-«i» „wier l>^«a»jns*-|en door dc ouders «ler *»boo*a--*lau

Onze mannen zullen zor«*<,n, dat niel vergeten wordt, dal een zeer gt^ol deel van hel volk principieel voorstander Is van «ie opeiilxiro school, principieel tegenstander van sekteonderwijs. Dil laats!»: niol altlus opvallend, dat men hel verbidden of uitbuigt, ren wil, mnar wel zoo. dal men hol met geestelijke middelen on door de aanwezigheid van goed openbaar onderwijs bestrijden wil.

To voren slaat vast, dal do bizondere school me» r geld zal moeien hebben dan zo thans krijgt. Te vore» echter staat ook vast, dut do gemeimten afgoholiien moeien worden van do buitengewoon hoogs extra-kosten voor het openbaar onderwijs die door dio gemeenten betaald worden, daar waar men het onderwijs niet • wilde laten verkommeren, voornamelijk in do gróole gemeenten.

, .'illnisler l

„Gij «.laat thans voor bot feil, dat vwo onvallin^'e » over en weer elkaar beperken. Hei t>'«2,,. aar en bizonder onderwijs doen zich aan 11 voor nis historisch ontwikkelde gegevens. Gij zoekt middelen om beide tol bloei le brengen on beitier vrijheid lo waarl«o!*gei!. Gij zult eener/'jds hebben vast lo stellen de laak, die der overhad tegenover l»!i«le takken van ons volksonderwijs toekomt, on anderzijds «Ie e>_rbl xliging van ieders lr>»^enslK-s'l>otiwing tot leidend h>:g!»s

Dit laatste is, hoo tegemoetkomend ook l«» doe!

Doch dat ls af te wachten. Mocht hel nul gelukken, dan zal de komtniss.» nicl slagen, doch dan is de winst, tlal>oor bel X<^ler!ant!sclte volk zaken, die 10l mi toe in hol vage bleven, «Jan klaar en duidelijk !o on

. Dat wij eenige twijfelzucht niet kunnen onder» drukken, lal van uitingen in d.» Idetil.al»- pers zij» er de verklaring voor.

Xu^ schrijn „do Tijd" we>.r, naar aanleiding van do in.slallatierttlevoerittg van del» heer (*ot I v. d. Linden en van hel antwoord daarop door don 110 r I.05:

„Do onmiddellijke laat. t»gr>ling de hontlin' der rer-hlerzljrlt* bij de !> bai-t!» ling 2 in den gewens ¦i.in «le r» ciiler/lit! - vcf:t lakliek onzer afgevaardigtl -n, die [«as nog zulk een groot parlem.-tibiir succes llevorMen, borg.'

Dil is weer een opi!niking van do non possinnns po'.il,e!<, die «Ie klerü.il. n blijkbaar nog aliijd als aap in t!e mouw honden. Hol s'aüdpunt van tlil orgaan is ongeveer «lil:

Dit» kommissie is he, 1 goed, Als zo onzen wil n.aar doel,

Inlussi hen — dal is of le wacht, n. De r.«hl. rzijd? voelt zich wel we?r heel s|.-rk, zij mec^t er z, 'x r van le /i^ t dal c»n konlükl <1., l op lian,ert:i !b!n

, Onze partij is de eorslo geweest die, in haar Groninger motie, do financieele gelijkstelling van optl*nl»aar en bizunde*- onderwijs hofl ge» eischl, zij zal aan do praktische toepassing daarvan ijverig en mot liefde medewerken. Maar zich laten gebruiken om hot algemeen kiesrecht tegen te houden, dnt zal zij niet.

,De Ualderlstider" vindt het niet mooi van ons, dal wij haar op znn'n o>i<*e!e|*en or,t»elil

Zoowel In Spanje als in Portugal heeft Int afg.-loopon jaar geloond «lat «le ook daar werk» /ante ntotl me maatschappelijk'» krachten een polilioke onlwikkr-lin' in h»l leven r»<-ireti, welke |le leidend,» mai hl »!. r- reakli-, . den vertegenwoordiger van. hel pausdom en eigen» lijkern leider der konservalieve partij. Mama. niol do k.tbitielsvorming lo belasten, In Pmtugal «Iniltett do pogin^n 10l herstel van he!. kor inL-schap, geldtlijk g> -i^nnd door vree.nide klerikale vorstton en hovelingen, op den trouw van hl»! leger on op d<» v,tan«ls> lia>» van de volksmassa af. Dil waren Ix-itle n.«lerlagen voer helzelftle Ito me tlat lot vue,- koilen lijd in lul gelxele «.cbiereüanal vrijwel onb-perkl regeerde. Ook in Spanje breidt de socialistische a r beid or», bo w ogi tig. hoewel langzaam, zich gestadig uil. Sedert** Mei kon haar orgaan, „El Kixaalisla", als dagblad verschijnen. Ver» scheidene s 1 ak i ngen getuigden van de strijdvaardigheid en de solidariteit bij de tnduslrieelo arbeiders; zoo voerden in het o-Tintogebied 17000 mijnwerkers een hardnekkige» ekonomischen kamp, waarin /ij eenige voordealen wisten le behalen. Onder leiding van Pa blo Igle s i a s w t-d over hel geheele land legen tien M a rok k o-o o rl og «e» kampagno gehouden die do massa nader bij het socialisme bratüil, niel hot minst do vrouwen die in do laatste lijden mcl gioolen ijver a.m de beweging deelnomen. IX- verhouding tn^sl-'i it tle partijen van de bezittend» klasse onderging in lUI 3 geen groote verandering. Men heef! , t* aan den eetton kant do konser vat i^ven, de partij van het g7oot-grot!tll>e2*il en de Kerk, wier atreven hoofdzakelijk gelicht is op hel behoud van de overgeleverde toeswnd«n op llo* platteland, waar zlj sedert eeuwen de boeien bevolking bolieersehl. onder den druk van zijn wereldlijke en geestelijke hoeren een diep vr«rnederll en jammerlijk uitgebuit proletariaat, Dtiamaa».! de andere groolo regeeringspartij, het liberulis in e in de praktische politiek nlel veel vel-schlllnnd van de konsei vatieven, alleen iets moer onder den invloed van een uiterste lm» k^i groep, de z.g. re p u bi : ke i nou. voor wie do kr«nset-vaU<*ven o.n l^üi^n afschuw guvoelen.

Doven allen: do koning, Allen» de Dertiende, bij wien de lust nit I» miskennen viel zich aan do inblazing».!! van zijn biechtvaders !,, onttrekken, en in «lo p,-,lil!ek zijn eigen weg Ie gaan. De val van do monarchie in hel iilüir'ig.' Pot-lt-t-al II«•-:ft tien jongen Ailons. di-> zijn vriend *,lai!.«! tl.' plaat zag poetsen, «..«cl meer loegutikelijii gemaakt voor liberale d^!!kl»-e!t!en en hem ««n lie^rijpitlijk wantrouv.t.t jna-e.lx,, zea-'id voor rea-cltonaiie raadgevingen. Xija poging»*» om d< iiiin of min- raoikalr, e! lüoni, 7, met hel koningschap e:i zijn geslacht I» >.t-rzt>.-t!e:t „zijn i:>,vell velen verwachting t'.nkl. üekentle „t cpnblikt ins,-!,:' leiders volribden in hot voorjaar van 11) IJ aan zijn uitm-odit-it '. l^zoelil»»!, heen ten pldeize, en verheugde,-! zich in dezo ov.rit^n-» onmiskenbare vrij/innige wending bij de dragers van het t!»»!s!»l. dat zoowel in Spanje als Portugal levergeefs getnicht heelt .-,!!-> m',i!< rno oulwikk» ling Iv, koeren.

De opruiming van tl» overblijfselen is in 1' orttig o 1 g «durende lül.'l voo. toezei. De tl wrg.»voiTtle scheiding van Kerk en Slaat heeft wel den haal van nel klerikalisme nog verscherpt, maar hel burgerlijke gezag de macht over zijn eigen huishouden», iv handen gegeven. De n».> estc aod«ro beloofde hervormingen, ook de maat!,,-'!-»:i waarop de arbeidersklasse niel recht had g-r-kend, zijn nog slapende gebleven, l-^enige leringen werden in hel schoolw-^zen aangebracht, docb over hol algemeen verbruikten do republikeinsi ito fraklius, voor .-,»^v<.r zij niet in beslag weiden genomen door h.l afw-n van monanbi: lisehe aanslagen, hun krach! in ouderlingen slr.j»! De. lookom».! van do r> pnl>!ik ins<-li^ parlij zal ee!t!< r niet lang meer <>i!.,e!>!isl kunnen Idi^v.n. De minister Loaia. ,'.- !>ocl,e partij Ie rekenen had. I ad «lus l'i.ans «le sociale onvttichlltoarheid van Oosla s l»^win

Na de revolutie — wel hl sprekendste kenmerk van haar burgerlijk karakter — is Int kies ree hl aan allen ontnomen die niel lezen en.schrijven konden, Ml 11 v,,n„