Het volk : dagblad voor de arbeiderspartij

In no. 843 geeft ?h. v. d. W. eenig» cijfers over den aanwas van het kapitaal en de stijging der dividenden van een 'M tal 'Uitsche grootbedrijven tn ne metaal «n machine industrie n de laatste twee jaren, Het zijn ze«r zeker groote onder-lemingen en aanzienlijke winstcijfers; maar men zon zich * ergissen, indien men meende nu een denkbeeld te hebben tn de ontzaglijke sommen, waarover het grootkapitaal ba.hikt en de zoete winelen, die een „bloeitijd" voor onze 'idustriekoningen «disthuilt. Tonder de pretentie te hebben ok niet mijn cijfer, overtroeft! te zien. wil ik even «enig» gegevens mededeelen over de 17 grootste Duitsche kolen en i'^erproduc-enten. llet zijn ie zoogenaamde gecombineerde** bedrijven der h««ogovenin N.5 N.l Heserven 270.(1 300.3 29.7 1» «7 Tot. werkend kapitaal 1439.3 14K7.4 47.0 3.30 In s^n jaar tijd» steeg dus het aandeelen kapitaal met ruim 2 r»'e>kt en wirt gemaakt wordt ecnter met 3.3 ptT't.. dank zij de enorme reserven, uit de groote winsten gekweekt. Deze winsten waren bruto gestegen voor de 1? ondernemingen tezamen van 1/112 tot 1912/13 van 2t)1.333.e*N2 tuillioeïi Il.mark tot 252.<*«'.3?» mill. 1..1*.!.. d. i. met 23.N pl2t. Als verstand ge lieden keeren de b-drijfsleiders deze sommen niet geheel uit. Xe verhoogden de afschrijvingen namelijk met 38.4 pCt. tot 115 millioen ll.mark. Netlroeg dus de bruto winst over het geheele werkende kapitaal berekend in INll^l2 ongeveer 14. in 1912/13 ongeveer 17 ps!t., de afschrijvingen stegen in dezelfde jaren van 5.7 tot 8 pOt. ..... De netto ttitkeering aan de aandeelhouder», het dividend, .teeg dat ook zoo snell Neen. de leiders bewaren een appeltje ,oor den dorst: zij weten, dat na «le vette, de magere jar^n kornet» en houden na d» dividenden „op peil". Maar de aandeelhouder» behoeven niet te klagen, het peil is van «en aanzienlijke hoogte. Men oordeele. Van da 17 ondernemingen keerden uit. in 1018/12: een tweetal: 30 pOt. 21—*>!, „ 1«_20 „ „ rijf lal: 11—15 „ „ v..ria!: 10 „ „ tweetal: «*>—lo ? Ondanks hooge af och rijvingen, hooge reserven nog '/.tot 'I, ..in het aandeelenkapitaal in een jaa» te kunnen uitkeeren, .elijk aan een zestal gelukte — het is waarlijk fabelachtige oorspoed. niet verkregen door «en speling van het lot. een ril van fortuin, doch als uitkomst van «en normaal jaar let bedrijfsleven. *5 l-EDDEIt. ') De cijfer, zijn ontleend aan de bekend» „Volkswirtsehaft» *ehe Chronik", bijlage der Jahrbüchtr van J. Oonrad, pag. .76 v.v. ____^_____________

Us.lroelstrn.de Zooals we weten, is op de algemeen» vergadering van den Zond van Ned. Onderwijzers het voorstel van het Hoofd» >estuul vóór de Verplichte Staatsschool door een motie van ie aftleeüng Amsterdam van «Ie dagorde afgevoerd, zoodat en uitspraak over deze belangrijke kwestie werd voor» komen. .... , >. Ilt was ons plan, over de behandeling van de zasit op lic Alg. Vergadering, voor onze lezers een artikeltje to ehrijven, waarin we kort «Ie beteekenis voor politie.- en .edigogiek van deze uitspraak zouden pogen duidelijk te .taken. Te eerder gaan we hiertoe over na liet ariillel .Inmenging" van Troelstra in ..Het Volk" van 2 anuari, dat benevens een juichtoon over de gevallen bedissing, een feilen aanval op het Hoofdbestuur en op de tskiiel: van den geheelen Hond inhoudt. . Laten we heginnen met den jtiichloon. We kunnen dan de .'«antwoordin!* op den aanval op hel H. B. en in 't bijzonder op pg. Ossentlorp, natuurlijk gevoeglijk aan het Hoofdbestuur /elf overlaten, willen alleen aan het slot de takltek van den Bond voor de lezers trachten t» verdedigen.

Terzake dus. De toestand in den Vond was z<*>«s, dat hij volgeus sijn program, moest strijden voor ?o nderw ij s, vrij van godsdienstige en politieke dogma'»." .'.let deze clausule richt hij zich dus direct tegen all» conlessioneel onderwij,. En dat t»tan>!punt werd. liet zij hier ten overvloede erbij gezegd, met zoo goed als algemeen» Stemmen aangenomen. liet conles-ioneele onderwijs vindt in den Hond zoo goed als geen verdediger*. Zeer goed en bijna eeiiügesind hebben de georganiseerde onderwijzer» inge-ien, dat men het kind niet met allerlei vooroordeelen omstrikt de groote maatschappij moet insturen. Als men in een Vereeniging een programpnnt heeft, dan kan men twee dingen doen. Men kan. en voor die taak wordt een Hoofdbestuur wel in de allereerste plaat» gesteld, men kan zich afvragen: Hoe bereiken wij den eitch tn ons programpiint vet vati En men kan ook, twijfelende tan de juistheid van den programeisch, voorstellen, dien eizch te laten vervallen.

llet is nooit geldeken, dst een belangrijk deel der Hondsleden de juistheid van neutraal onderwas onikent. Niemand i» gekomen, om den eisch: „neutraal onderwijs" te schrapoen of zelf» maar zoo te wijzigen, dat bij alleen goh) voor het openbaar onderwijs. Niemand in den Bond heeft het durven bestaan te zegden: voor «le openbare school is neutraliteit een eisch van juiste pedagogiek, maar voor het bijzonder onderwijs Komt be! er met op aan. Niemand in den Bond kan er dan ook het H. B. een vei*.*.ijt van msken, dat het gezocht heeft naar een weg, on» de „neutraliteit van vet onderwijs" te bereiken.

Nu kan men, wij geven het gaarne toe, «le neutraliteit van hel onderwijl nog «el langs een anderen weg pogen ie bert iken dan lsngs dien der Verplichte Neutrale Staatsschool. Men kan ook zeggen: Het onderwijs vrij. mits neutraal. Men zou op die manier den zake! ij ken toestand krijg*n, als die nu de diverse partijen nastreven, mei dit, verschil evenwel, «lat ook «ie bijzondere school neutraal moest zijn. Daar n» deze toestand alleen misschien voor een kl.'i*'*le van rijke n>e!i>lclien begeerlijk zou zijn, «elke op «lie manier op -ta.itskosteü, en "iet een geringen persoonlijken toeslag, een bevoorrechte stantlenicliool l«t ver«lert-n bloei zouden kunnen brengen, leek liet, o. i. terecht, «lat deze weg voor democratische onder*»ijzers niet de aangewezene kon zijn. Daaiom heeft het H. B. zeer terecht den weg gekozen der Verplichte Neutrale Staatsschool. En de noodzakelijkheid om «lezen wet» te bewandelen, klemde de» te meer, nu van den kant van alle politieke partijen de „pacificatie" dreigt, «1. w. i. t», men door middel van de Staatskas het zal mogelijk maken, dat een >>teed» grooter wordend aantal kinderen vnn 10-t «loor den Hond noodzakelijk geacht neutraal onderwij», zal verstoken blijven en z.il gevoerd worden in de armen der politieke en godsdienstige dogma's.

Men zal uit bovenstaande al wel zien, dat het niet het standpunt «ler Groninger motie was, «lat in de» Hom! kon zegevieren. Het standpunt, dat «le ouders het recht moeten hebben, de richting van het onderwijs aan hun kinderen te bepalen, is ook op «leze algemeene vergadering niet verdedigd. En Troelstra en al de andere voorsta miers der Groninger motie hebben geen reilen tot juichen. Integendeel. De verdediging der «notie-Amsterdam fafvoering van de agenda) was er nu juist niet naar. om vertrouwen in «Ie „pacificatie" te wekken. De voornaamste verdedigers waren onze partijtjenooten Thomassen, Van Det en Dijkgraaf. De eerste reide (verslag „Het Volk"), dat hij zich een tijd kon denken, dr.t wij er voor zullen zijn. het neutraal onderwijs „verplicht" te mnken. Van Det zeide, sceptisch te kunnen staan tegenover de „pacificatie", en slaagt ze niet. dan kunnen wij ree al een' eerder zoon „pacificatie" hebben beleefd, verwondt ren. Op welke gronden is dan toch de orde motie op de alcemeene vergadering aangenomen! Het eenige argument was: „de politiek". „We moeten het oog op de politiek gevestigd houden", zei Dijkgraaf. „Men wil ssn de linkerzijde pacificatie, l-len wij 7e niet tegenwerken, want nij moeten het van hen hebben", argumenteerde Thomassen.

En Van Det zeide: „Laten wij die Sta*tt«commi«.'>-.e, die d>> pacificatie hoopt te bereiken, niet tegenwerken. Ik geloof er wel niet veel van, maar laten we ze ?een eerlijke k.ms" t:evcn. Alle politieke partijen hebben er nu eenmaal al bun hoop op gezet. En mislukt het, dan kunnen we nog altijd onze toe» vlucht zoeken tot dc verplichte neutrale staatsschool." Het is uu wel duidelijk: het was de redelijke overwinning van de verplichte neutrale staatü'chool. daar in Rotterdam. Struisvogelpolitiek en vrees om in botsing te komen met de succespolitiek van den dag deed de principieele voorstanders der verplichte neutrale staatsschool het uitspreken van hun beginsel nog maar eens tot over een jaar of wat verschuiven. De Groninger motie, die uitdrukkelijk het recht voor dc