Het volk : dagblad voor de arbeiderspartij

Dit ,3 het water de»; verderfs, 't omspoelt de wijde stad en leent zijn rtilZchend zinden den morgen en den avond: ziet, alle l>l!izenrin»;eu «laan blinkend erin weder 1 Als stormwind joelt,

dnn bruist het donkre water wild, de golven klimmen tol tore s boyeneen, a!« kudden vale dieren, vallen uiteen, omlaag, afgronden, diepe, gieren dan open, altronden die helswarl schimmen.

Hls 7onne schijnt, dan wie^t 'n fijne glan» en rimpelbliüki het water o.ei, zuehlkens als 't stille licht van broze kioderlachken», eu 't muimeii.nil;t iv den liethalmeuktAus.

van kingen teere gtemkenn door de rieten staven, en 't is cl kiniler.»!, ver, aan 't schreien ziju: het is, ot' vrouwen klagen, kreunend, om l»a >r pijn; hel ia, ot' mannen kermen, hol, uit diepe gittven.

Net water 'do» verders!', dat dre--? hen allen, de vrouwen dieet", om mi», het leven latend, de lNü'inel!, oio Irnn rampen 't leven Il«t--nd, de kmders, welke moeders angstbevend heten vallen

2on.ils 'n lieve voedster, zoo wiegt het hen nu stille omhoog, omlaag, omhoog: 'n wiegend sltlimerlied, de golven nemen zang, de zonne g!an«t en giet haar goud op armen, die gelieven, naar haar willen.

De klacht van 't wnwr, stroomend en kringend om de stad. dat al haar ziekten kent, dat ai haar xtic!,l<-n wel. en 't zich stille gewent te diaken «\u000ctde, te diaken storaien^illjjend.

3. ÜOXS.

•e.), ik er den eersten keer Kwam, win; IJ «se ln te in een aardig klein stedeke in 't Zuiden der provincie Utrecht. Tevreden ploeterden de ar» beiders, die er woonden, van den vroegen morgen tot den laten avond. Lange arbeidsdagen maakten ze Voor lage loonen — evenals dat overal plaats vond en helaas, nog plaats vindt. De houtwaren industrie van (»chr. Lchille, die toen nog zoo goed als geheel zonder machines werd gedreven — 't is een kleine twintig jaar geleden — gaf een aantal arbeiders „werk en brood , zoo» als dat heet in den mond der burgerlijke kranten menschen. Gelukkig( l) en tevreden — ja, tevreden, dat waren in die dagen de IJsselsteinsche arbeiders — leefden ie voort, onbewust van den groo» ten strijd, die de arbeidersklasse van ons land toen juist hier en daar begonnen va» voor wat mtltir geluk en erkenning Tan mensehenwaarde. l-'n ook de arbeiders »a>n de «ik»lo steenbakkers en, dit» rondom I,?Lselste!n zijn gelegen, waren van de stort, die de patroonskhf-se zoo gaarne zit : werkezels, die ook bij den zwaarsten arbeid en de langste arbeidsdagen niet in ver/et kwamen en dankbaar en onderdanig 's Zaterdags het schamele loontje in ontvangst kwamen nemen, dat de ?hee» ren werkgevers" bun in banden beliefden te stoppen.

Vin socialisme, vakorganisatie, klassen» strijd hadden ze nooit ge!,oord. Zegingen, als braven werklieden bctal-int. des Zon» dags trouw met vrouw en kintleren ter kerke en lieten zich door de week trouw het vel over de ooren halen. Vrij zeker is dat trouwens daar ook nu nog zoo en de eenige verandering die er in den loop der voorbijgegane twintig jaren is gekomen zal wel zijn, dat de „werkgevers" nou rijker zijn geworden dan ze toen reeds waren en de arbeiders arm zijn gebleven, of zelfs, wat geen wonder zoude zijn, nog armer zijn geworden.

ln den tijd, waarvan bier sprake is. had 'lit,el't>a zich metterwoon te Utrecht gevestigd en daar aan tien f.eidsehen weg een soort ?-roode kolonie" gevestigd. De ..Baanbreker" werd daar uitgegeven en wij brachten tloor kolport.ige 's Zaterdags een «apektabüi aantal liuuuuera va» dat ..schendblaadje" aan den man. Zoo zijn er dagen geweest, dat «ij alleen in de stad om en bij de 2000 nummer» van de band hebben gezet. Nadat wij in de stad zoon beetje vastel» voet hadden gekregen, vestigde zich onze aandacht ook op de omgeving. Zooals toen meer gebruikelijk was. werden pro» pagandatochten georganiseerd naar de omliggende plaateen. 's Zondags trok on» troepje er geregeld op uit: Zeist, a'iar»» sen. Driebergen en ten slotte ook I>>i>sel^ stem. kregen een beurt. Op een vroegen, mooien Decembermol»! gen togen wij niet een vijftiental vrien»' den op stap. leder was beladen met een pnkje van de kolportage overgebleven „Baanbrekers", die op zulke tochten gralis werden rondgedeeld. Eerst kwam dien morgen Jutfaas aan de beurt, daarna I^sselstein. Natuurlijk trok ons troepje vrii spoedig de algemeene aandacht in net stille plaatsje en in minder dan geen tijd waren onze bladen verdeeld. Wij werden vrij svrnpathjek ontvangen. Dat ging trouwen» mecsta' zoo —- wanneer tenminste dominee, pastoor of iemand anders uit de bourgeoisie er de hand niet in lu-d gehad en de arbeiders op zijn wijze over on» en onze bedoelingen had „ingelicht". Maar natuurlijk — als het volk door ccl» dezer volksvoorlichters..op de boogtt» wa» gebracht" van ons willen en streven» d.w.z. als zoo een ons aan de menschen bad afgeschilderd als baarlijke duivel», als de „anti ehiist" of wat d:es meer zij, — ja, dan WS!S er stemming tegen ons en was de ontvangt dikwijl? verre van malsch. Dan werden scheld».-.orden en heel dikwijls zelfs „hardere argumenten gebruikt en bleven vaak mizdmndelingeQ niet achterwege. Wapens van het soort waarvan vriend Helsdingen vertelt, dat ze er in Rotterdam op nahielden, halden wij in Utrecht niet. Hoewel» helemaal weerloos waren wij nu ook weer niet en als een bizonder propac tnda buhmiddel uit die dagen, bewaar ik nog altoos een „wandel'tok" — een zware tak. gefatsoeneerd tot wandelstok van afmeting en dikte, zooals ge ze wel eens in „Lustige Maller" in handen van een „(üigerl" hebt zien afgebeeld. Qn?e te vroeg overleden partijgenoot v. d. Wallen had er — omdat hij er een half dozijn te, elijk van kocht — ergens in Utrecht een koopje aan gehad en ze ons tegen inkoopsprijs overgedaan. Enfin — 't i* een „zwaarwichtig argument", dat al en toe in die dagen goede diensten heeft bowt-7on.

Welnu dan — wij waren met ?.'n vijl» tienen in Llsselstein dien Zond i-;inoieen en werden sympathiek ontvanpen. Wij spraken verschillende bewoners, vertelden wat wij kwamen doen en stonden hier en daar verspreid temidden van de weet» grage I^ssel^leiners druk te praten van de dingen, die ons zoo „'t, aan het hart lagen. Daar kreeg l'roelstra. die ook van de partij w.15, een lumineus idee l lig leende ergens een stoel, plaatste dien op den hoek van een straat tegen een muur, klom er op — en wij hadden ameeid, at» «ij ook na lauwere voo,b«. reiding maar hadden kunnen denken. De -^s°e!.»teinsc!lt? arbeiders kregen dien Xondagmorcfn een flinke socialistische propaganda i':t-eeli te hooren. En de auto» riteiten, vertegenwoordigd door den plaataelijken vt-hlwachter, lieten ons gewoon onz?n gang gaan. Wat vooral daarvandaan kwam, dal de goeie man overbluft was door wat wij uit<:ehaa'.d hadden. Misschien kende hij ook de IJsselsteinsche politil-verordeninf» ten aanzien van volksverzimielingcn enz. niet al te best, maar dat wil ik nu maar in het midden laten. Dit is zeker, wij hadden een mooie vergadeiini^, die zonder incidenten verliep en wat ons vooral verheugde, wij kregen er enkele aanknoopinss'punten. Algesproken werd. dat wij tien volgenden Zon» dag terug zouden komen. Onze nieuwe vrienden vilden voor een lokaal zorgen en dan zou er een heu>!ehe vergadering plaats nebben, waarin wij nader onze inzichten en bedoelinl'eri konden uiteenzetten. Ja, «r was zelfs hooo onzerzijds, dut wij dan tot de stit litiug van ten organisatie zou» den geraken. -mi vol goeden moed en zeer tevreden over onzen goed besteden Zondag trokken v ij in den laten namiddag weer op Utrecht r-.f.

Edoch — wij hadden gewikt, doch de Usselüteinscue machthebbers beschikten het ietwat anders. Welke machten er pre» cies aait 't werk zijn geweest in de weck die volgde op onze zoo goed gelukte ope:iiuc!i>!>'jt-> nkouü-t, v.ij zijn het nooit te weten .^-koiiien. Ai aai- er wa« gewerkt die week. Alen had de arbeiders „ingelicht omtrent 011*0 bedoelingen" en hun duidelijk geuuiekt. dat wij „slechte voorlichters" v. aren. Enfin — de rest kunt ge wel raden, lezer. Toen wij den volgenden Zondag terugkwamen, merkten wij onmiddellijk v >'k - veranderingen er hadden plaats e. vo^<'en, Wel waren onze „aanknoophih'punten" — «enige arhcitlers van de een fabrieken —op >>osc om ons te ontvangen, maar ze waren omringd door t!o,n lila-sa plaatsgonooten, die onmiddellijk hun vijandige gezindheid toontlen. Van oen vergaderlokaal was dan ook geen sprake: er was niemand, die zijn lokaal voor oen socialistische bijeenkomst had duiven afstaan. Dan maar weer openlueht-vc^aiierin? op straat al', do vorige week! ''aar jawel — de veldwachter had denkelijk rechtskundige studiën gemaakt in de verloopen wee!: en wist nu, dat voor oen vergadeilni? op straat en vallend «..rider 't begrip ..volksverzameting', do toestemming noodig was van tien burgemeester. En hij vroeg dus, toen wij — d. w. z. Alarten v. d. Tempel on ondorgeteekcndo, want Troel» attra uit !i-n t-^g niet van do partij — aanstalten üinakten tle mensehen toe te spreken, of wij die burgein esterlijke vergunning wilden overleggen : De oolijkerd, alsof hij niet wist, dat wij die niet had» den g» vraagcl en ze niet hadden verkregen al« wi» dat wèl hadden gedaan! Goede raad was duur. Alaar wij hadden geen twee-en-een half uur gewandeld voor niets on vergat!-rd zou en moe-;!, er worden. Dus gingen wij overleg plegen met de enkelegeestverwante" IJsselsteiners, die er evenwel ook geen raad op wisten. Allerlei denkbeelden over ongebruikte iHndbouwschuron. twijgschillersloodsen en dergelijke werden geopperd en onderzocht of er op die wijze een mouw aan was te passen. Doch het eene plan voor, het andere na viel in duinen, want liet bc» roerde was, dat al deze gelegenheden, die oelitlree.ivol^ens waardig waren gekeurd, een „bezitter" hadden, En deze bezittere verkozen peen van allen hun bezitting voor ons doel af te staan.

Daar stonden wij dus en wij waren ten slotte ot» onze omdolingen reeds weer aangeland op ons punt van aankomst, den weg naar Jutfaas, locn het ic'oe werd geopperd, bit een der ons welgezinde arbeiders thuis dan maar ie doren. De kamer, de gang on '1 achterhuis war"!-, «lisponibol. Dat v.is ten uit?takend aan» bod, maar n^l» beter was he; i it-e, waarop naar aanleiding daarvan een onzer kwam. iWie het was, ik weet het niet goed meer, tsaar in elk geval, wij hebben het idee uitgevoerd en trots dat wij geen vergun» ning tot het houden van een straatver» gadering hadden, en dus zondigden tegen het verbod betreffende het houden vnn volksverzamelingen, is er een gehouden dien Zondag, die klonk als een klok! Dat hebben wij zóó ingepikt, lezer. De woning van den arbeider, die genoeg rug» gegraat had, om ons te durven ontvangen, was gelegen aan den weg naar Jutfaas. Het bovenlicht van de voordeur was gemakkelijk te verwijderen en als een onzer in die deur, binnen de muren van de woninl'. op een stoel stond, was het mogelijk, over het middenk.ilf door bet uitgenomen bovenlicht naar buiten te zien. Nou, en als je naar buiten kunt zien, kun je ook naar buiten spreken en zoo hebben dien Zondagmiddag v. d. Tempel en ik achtereenvolgens op den stoel staande, de IJsselsteinsehe arbeiders toegesproken. Dat mocht nu feitelijk óók wel niet. was óók in strijd met het verbod op volksverzamelingen, m^.ar zoo» veel studio !-cheen de brave veldwachter van de politieverordening nu niet ge» maakt te nebben, dat hij ons ook zóó in overtreding zag. Hij liet ons althans onzen gang gaan en in oen grootcn kring stonden een paar honderd arbeiders aan» dachtig te luisteren op den weg en had I.lsselstcin binnen een week zijn tweede openlucht bijeenkomst! Toch was de stemming hooi anders dan den Zondag tevoren en al lic!- men on* spreken — van de stichting van een organisatie kon onder tleze omstandigheden niets komen.

H. HENTIIER