Het volk : dagblad voor de arbeiderspartij

•n er dan groole rechtsgevolgen voor de praktijk uit af te lelden. De overheid — zegt de heer Lohmau — bemoele zich niet met privaatrechtelijke over» eenkomsten. Maar is het hier wel privaatrecht? Er is venvezen naar het visscherijbedrljf. Maar dat punt is zuiver privaatrecht. En daar staat straf» bepaling op desertie omdat dau geen visch ge» vangen wordt en eenlgen medearbeiders aan boord schade wordt berokkend. De heer Lohman juicht dat toe. Maar als nu een patroon uit de Kotter» «ilamscho have» het loonpeil van duizenden arbeiders omlaag drukt, is daardoor dan geen veel grooter algemeen belang geschaad dan wanneer «on paar vl-ischers in hu» brood benadeeld worden ? Het geldt hi^r dus een zuivere opportuuitelts» kwestie, die echter tot een principleele wordt opgeblazen.

Als tv-t-ede dogma noemdo de heer Lohman: ste'.l men «ten werkgever strafbaar, dan ook do arbeider, lelijke monniken, gelijke kappen. Maar hier zijn geen gelijke monniken. Aan de cene kant staat

aan den andereu kant een broodmagere, den exploitant tegenover den afhankelijke» geNzplol» teerde. Er is hier «en ekouomiücli verschil. En men begaat aldus juist het grootste onrecht, door hier gelijk recht tv *?ill«u toepassen. Wat do minister betreft: deze sloot zich in hoofdzaak bij de argumenten va» den afgevaardigde van It-llotelland aan. De heer iwO!)IiHUZSN (u.1.): Vóór Lchoter» land.

MEXDELB; Voor het geheele volk. in het bij» zonder voor Kchoterland.

De heer I.DODIIUUZEN* Straks uit Bchot«r» land (vreugde). MEKDELZ: Eer is de heer Roodhuijzen uit Briello (hernieuwde pret). De minister noemde rust en ordo in do havens een algemeen belang. Wij echter achten het een groot sociaal belang, dat do arbeiders niet de dupe worden van onder» kruiperij. Ons algemeen belang is, dat do massa havenarbeiders het beter zal krijgen. Als het daarvoor noodig is dat het vrat onrustig worde in do haven, dat er een looustrijd gevoerd moet worden, dan vinden wy dat goed.

Is voor ons het doorslaggevende. Hierin zit het algemeen belang. Do opportuniteit van het voorschrift in het midden latend, verklaart spr. ten «lotte dat een absolute scheiding tusschen privaat en publiek recht de» goeden gang der sociale wetgeving belemmert.

MINISTER TNEUB kan niet toegeven aan den wenk om het geheele artikel 14 maar in te trekken. Hij geeft too dat er niet de minste rede» is om «en drankverkooper als een minderwaardige te beschouwen. Maar tot dat doel is de gewraakte bepaling ook niet opgenomen. Ze dient uitsluitend om den druk van slechte drankverkooper» — en die zijn er ook — on de bootwerkers, teneinde «en deel van hun loon in de kreeg te laten, te voor» komen.

Wat de hoofdzaak, de strafbaarstelling,, betreft, blijft spr. erbij dat in principe dat voorschrift gelijk staat met de poenaio sanktle op den Zondags» arbeid. De verzekering dat het laatste slechte als middel tot bevordering van Zondagsrust wordt bedoeld, doet niets af aan het feit dat ook in dit geval op een bepaald punt overtreding der koliek» tieve overeenkomst

Spr. trekt slechts de lijn door zooals minister Talma die reeds aangaf. De beswaren zijn opgeblazen. Dc minister zet dit nogmaals omstandig uiteen, zich ten deele hij de betoogen van den heer Limburg en "Hendels aansluitend. Intusschen heelt spr. geen beswaar ln het artikel 'duidelijk te doen uitkomen dat de straf alleen bedreigt deu werkgever die opzet» te lij k het kontrakt niet naleeft. I, het onbillijk, dat do werkgever ook tegen» «ver ongeorganiseerde arbeiders gebonden is? In theorie misschien wel. Doch in de praktijk zal het vrijwel nooit voorkomen dat een arbeidersorganisalie zich geroepen acht voor de grieven van ongeorganiseerden op te komen en er een staking voor to proklamecren. Dij dn bekende animositeit tusschen georganiseerde» en ongeorganiseerden i, daarvoor weinig vrees. Ton slotte do opmerkingen van den heer Visser van I^zcndnoru. Dok spr. is er voor, «len strafrechter zoo lang mogelijk uit te schakelen. Doch hier bestaat z. I. de noodzakelijkheid van straf» baarstelling. De toestanden inliet havenbedrijf siju

(Geautoriseerde vertaling.) 1)

Tr lint».

' Een naklank vin .iet Kanon--' bulder van den onzaligen brottlerkrijg van >!<» trilde door het uur, waarin ik tiet levenslicht zag. , _ .

' ') Dc volgende herinneringen zijn geen ge» trouwe wedergave der oorspronkelijke cop^. «Veel hierin wcnl doorgehaald uf verkort, veel veranderd: alles taalkundig omgewerkt. ' Do hoofdstukken over onderhui*-, leer- en zwerversjaren, familielol^evallen, partijwerkzaamlu'id. moal^eliappelijk verval geven feiten, doch uit bedrij pel ijkt* gronden werden dc namen der personen veranderd. Nij het neerschrijven van d-7?n levensweg bezielt mij d' wenseh een !.!<,ni> bijdrage te. leveren tot de lange lijden'.i't'-eliiedenii der armoede op aarde en een l,'*», heiden bouw» steen bij te dragen tot liet 51n.-i.lic en politieke vredeswerk tler toekomst.

" Dc uilglvt* van dit wrik — I-Vanz Bergg, Lm l*rolelal lêl-leben — bij «Ie Neut-r l"rankturter Verlag verschenen -»- is in l)u!t-:cl,lan

Dc provincie Pruisen kon in dit jaar haar bc» woners niet onderhouden. Dc oorlogsdwang verlangde handwerk en bedrijf en vernielde den belangrijken tusschcnhandel met Rusland en Engeland. Dc landbouw, van zijn krachtigste armen berooft! werd door misluk!» oogsten volkomen geknakt. Er kwam groote hongersnood. Daarop volgde dc cholera. Publieke geldzamelingen en regeringshulp waren machteloos! tegenover dc ellende. In dezen nood verliet mijn vader Eonigsberg en vertrok met zon gezin naar het landgoed Mosben; aan de. Alle. Hij liad daar een betrekking als grafelijk koetsier gevonden. Als helooning voor zijn verleende werkkracht mocht hij eiichen: vrije woning, een stukje grond, zaaisel, twee varken»., kippen, wol, vlas, land» honwgeree>l°clianpcn en vrij brandhout. Zijn vrouw volgde non niet drie kinderen van 1 tot 6 jaar; mij droeg zij onder het hart. Do eerste winter was zeer zwaar voor liet gezin; salaris was er niet in het ten verkoop bestemde varken stierf.

Het wa*. liet volgende voorjaar op den Jen Mei. Mijn moeder hielp bij het aard-lppelpoten. Toen overvielen haar dc weeën. Angstig kroop zij naar hu»!.. Lenige uren later was ik geboren, llet scheen «bil ik tamelijk veel haast had dit tranendal te begroeten. Ik wist toen nog niet wat mij buiten wachtte. De rentmeester en dc vrouw van Malles llergg .«Honden niet op goeden voet niet elkaar. Om wel reden heelt men mij nooit verteld.

Op een dag kwam moeder in dc schuur om buut te hakken. Dc re-lt*ne>">t,'f kwam erbij en verbood haar ruw lu-t torzl! «.lanc recht op vrij brandhout en h?v^,l ha:,!,- dit voortaan in II 't l>^'>j»jl--l>.* !,!»'.!i te ziel. Dit bosch was koninklijk Pruisisch eigendom; de bosscben van het landgoed lagen verscheiden mijlen van het huis verwijderd. Moeder verzette zich beslist tegen dit bevel en liep schreiend weg. Op den dag had vader zijn meester in dc slee naar dc nabijzijndc stad gebracht. Toen bij 's avonds thuiskomend, dc kamer binnen trad, vond hij haar anders dan gewoonlijk. Zij ontving hem stil en gedrukt. Met beschreidc oogen bracht zij hem zijn avondeten. Dc vermoeide man raakte de aardappelen niet aan. Hij wilde weten, wie en wat zijn vrouw had ontstemd. Eindelijk bekende zij snikkend maar onverstandig. Vader sprong in woeste drift op en rende naar huilen. Voor dc deur leunde tegen den scliunrniutir een zware schoffel. Dien greep de woedende man om dadelijk den rentmeester op te zoeken, Hij vond hem niet. Toen rende hij naar de woning van den graaf, verleide grimmig en eischtc voldoening. De meester, helccdigd door dc alles te builen gaande drift van zijn knecht, nam den rentmeester in bescherming en beval den doldriltlgcn man eveneens voortaan liet hout uit hel nabijzijde bosch te halen. En nu werd do driftige man razend. — Ik zal een dief wonlen? schreeuwde hij. En mijn contracti Mijn contract» De grove knechl*>vuist viel op dc schrijftafel, zoodat de bronzen ringen in dc gesneden eiken leeuwenbekken kletterend zwaaiden en dc zware koperen inktkoker verzcli-ikt opsprong. Dc edelman keerde zi^li. door dl,' uitbarsting, woedend. Ou«, schelde, trok zich naar liet raam terug en beval tl-u l»:nu> iltredenden bediende mcl een verveeld «ezielll, den man dc deur uil tt: zeilen. ?

Dat was gemakkelijker gezegd dan gedaan. De angst voor den eenen toornigen man hield een half dozijn slaven in bedwang. Ten slottte waagde het, na een toornigen uitroep zijns meesters, dc stcrkgcbecndc, blauwgeaehoren kamerdienaar, dc baud naar hem uil te zieken. Maar als een gesprongen horlogevccr ging de hand omhoog en de heele kamerdienaar vloog in een glazen hoekkast. De deur van de kast ging in scherven en mijn vaders betrekkin!-. ook.

Wij gingen naar Koningsberg terug. Vader vond werk aan het spoor. Moeder ricllllc een klein kraampje in. Het tolnuloc vertelde weet ik natuurlijk alleen van hooren zeggen. Mijn eigen herinnering be» gint bij den oorlog van 1870—1871.

Op een mooien Septemberdag zit vader voor het portret van zijn broer Jonan te schreien. Mijn oom wa, bij Sedan gedood. Hij liet eet, weduwe met zes onmondige kinderen achter. Sedert dien dag heb ik mijn vader niet weer zien schreien.

Na dien oorlog ontwikkelde zich een koortsige werkkracht op ieder gebied vat» industrie. In Künigsbcrg went veel gebouwd. Talrijke schepen liepen dc haven binnen. Met onzen kleinen winkel wilde het niettemin niet gaan. Hij stond in een te arme buurt. Er moest veel geborgd worden en het uitstaande geld wilde niet binnenkomen. Toen gaven wij de zaak op. Vader kreeg werk in de haven als zakkendrager. Het sjouwen der tot 2'/, centenaar zware zakken pakte dei» sterke man erg aan. Maar de verdienste wa, groot. Menige dag bracht 12—IN mark. Helaas moesten de zakkendragers 's winters als de Pr»*!-'-! vriest, bijna voortdurend werkloos zijn. Eu ook 's zomers vonden zij sleehls los •werk.

Er waren thans vijf kinderen. Moeder had voor 100 thalcr ecu maudel gekocht, waarachter zij op den dag hard zwoegde. Rij werkloosheid lnelp vader; gewoonlijk hield moeder een (helpster. Onze woning lag !>/, Meter onder de straal. Re «was vochtig; ze bevatte twee kamers eu een «tal. In de voorkamer stonden mangel e» tafel. Dit vertrek diende levens als keuken, In dc achterkamer sliepen wij allen; dc ouders lm een ledikant met gordijnen, wij kinderen bij twee en drie in twee bodden. Voor «lic nngezon- Ue woning betaalden wij jaarlijks 70 thalcr eu bleven daar 11 jaar. Moeder kreeg tering, ook leed zij bijna voortdurend «an liaar oogen, tot zij tenslotte aan een oog blind werd. De beruchte bouwkoorts had spoedig uitge» .Voed. Zij werd gevolgd door een buitengewone slapte in het heele bedrijfsleven. De milliarden» regen bad ullgcdruppeld. Het volk had van dit tilocdgeld bijna niets genoten. De staatsfin-in» tien verloren hun evenwicht, Beschermende ¦rechten moesten redding brengen, t dc belasting op het graan vlucht te U« handel uit dc havens van Oord- en West- Pruisen naar de nieuw uitgebreide Russische bavens I.ibau, Riga en Reval; Koningsberg *»sr«--d al zeer hard getrollon. De rijke kooplieden ui expediteurs verhuisden naar I.'jNand waar zij 001 l goedkooperc arbeidskrachten vonden dan in «Pruisen. Dc inwonende arbeiders lieten zij achter; zelfs: de oude koctsic.s werden niet «meegenomen. i , Toen kwamen harde tijden. En «le. stien-^ Winter-van 187! l kwam met zijn hevige koude 9 vogel» vielen bevroren uit dc lucht. De mensehen liepen alleen maar in dc straten; velen, voornamelijk dc armen hadden neus en handen met talk ingesmeerd. Ik wilde eens san het huis naar den stal loopen. een doek had ik niet voor mijn mond gehouden en plotseling viel ik op den grond, ik was bijna geslikt Vader bracht op een dag een doek vol bevroren inusschcn mee naar huis. Zij waren in een havenloods gevlucht en bevroren. Wij aten ze niet smaak o^>. Dezen winter .gin»-, liet ons uiterst slecht.

Arme moeder, thans begrijp ik uw _l»llc tranen en uw vreemd slraklou blik. En u. vader, waarom zoo somber? Waarom smeekt u «iel meer mcl ons en inomvelt «til voor u heen 1

Was het ander-; niet uw trots vier vaam prachtig brandhout te koopen en ecniiic mudden dikke aardappelen en een zak bizonder mooie voor gepofte aardappelen op Zondag? En ook een groot vat zuurkool stond ingemaakt in een hoek van den stal. .Maar in dit ongeluküjaar? Hoc* huilt de noordenwind! Hoe jaagt de fijne sneeuw door de steeg, hoopt zich «>p voor de drempels, stuift door dc kieren «ler rauieu. Moeder, de ramen willen vandaag niet ontdooien» Waarom legt vader geen vuur aan? Is het zuurkoolvat al verbrand? De slee ook? Waar is onze klok gebleven? — Neen, moeder, ik i>.i niet naar den hakker. Hij wilde Ulij gisteren al niet meel* geven, Stuurt il August:-. Hiel* is nog een stuk l>>

I Zal vr.«|t>!* er wal voor krijgen? «Wees -,!

i Komt, kinderen. Laten wij hel mooie lied: „Jezus, mijn toeverlaat zingen!" Kom, Guusje, begin ja maar. Maar wat voer je uit*? Kijk, moeder, hoe liet slroo brandt. Hel slroo uit onze matras> Ha, wat knellen bet' Maar dc kachel blijft koud. Dat is een slechte kachel. Moeder, ik ben zoo koud. . Trek' vaders oude overjas aan. ' Kntnl vader gauw. moeder? llrensil hij brood mee? Huilt u, moeder? Huil loch niel, moeder, lieve moeder... »Mijn kinderen, mijn arme kinderen?...' la. liet waren harde dage», Ik voelde liet gebrek nog harder, daar ik toen al twaalf jaar was en den schooltijd bijna geheel achter den rug h:>d.

,' Moeder, ik word zoo raar.

11.

Toen ik zes jaar was. gin.-* ik voor het eerst aan de hand van mijn oudsten broer naar. school.

Onze volksseliool had 8 klassen. Alle klassen ware» overvol; sommige hadden 80. ja, 100 leerlingen. Daarbij konden de onderwijzers de kinderen onmogelijk allen in bedwang houden. Ik «leuk nog altijd met dankbaren eerbied .->-», mijn onderwijzers behalve aa» een dronkaard, die ons, arme kindere» „vagabonden' schold en onzinnig afranselde. Leermiddelen en leermethode waren naar omstandigheden goed. Maar «le opvoeding was een spot op den geest «ler eeuw. .Mcl stok. tietje, zweep, niet hand, vuist en voet werd ieder deel van hel lichaam «ler leer•lingrti bewerkt.

<. Waai* blijft «kt.-.*-"-!*, hel ontzag voo;- hei plicht- en eergevoel van liet kind? Wordt niet door het openbare onlblooteu en afranselen liet eergevoel uit het kind gejaagd? Deze schoollvrannic verwekte een «rooien angst. Vele kinderen moesten naar school gesleept worden, niet louwen gebonden, ander, »i namen de vlucht, zwiervan dagen —, ja wek»» lang in vrijheid rond; sliepen 's zomer*, onder den blooten hemel, '«.winter» in -..huren; stalen fruit en groenten of bedelden. Mijn lievelingsvakken in dc volk^ehool waren aardrijkskunde, natuur- en wereldgeschiedenis; mijn liefste werk was opslellen maken.

De landkaart vereerde ik ais iels heiligs; nog lieden heelt cc» globe een toove, kracht op mijn oogen en mijn geest. Hel godsdienstonderricht was niet geheel na:., mijn smaak. Mijn moeder was vroom. Zij las gaarne luid uit den bijbel voor. Wij, kinderen, namen — zooals het niet anders mogelijk is — de mcenillge» onzer ouders geheel <>v,r. In school echter werd ons van het goede te veel gegeven. Vooral liet woordelijk uit liet hoofd leeren van heele hoofdstukken uit «lei» bijbel en een groote menigte gezangen v« »>»el-ons! Hemeltje Wal een slagen werden in dt; klas uitgedeeld: Ik gleed er nog al tamelijk doorheen .Daarentegen had ik echter vaak. nog terwijl ik naar school ging. hoofdpijn; voel,!»; nnj koortsig en was blij wanneer ik het j-, leerde te rechter tijd kon afdraaien. In het voorjaar van 1881 verliet ik de volksschool. Mijn getuigschrift gaf o.a. tledrag: goed. Schoolbezoek: regelmatig. De cijfers voor «le afzonderlijke vakkeu waren v.m int«>-l.'itiati_ tol zeer goed. (Wordl *.-<.--volg-!.;