Het volk : dagblad voor de arbeiderspartij

(Geautoriseerde vertaling.)

'M) Volgens hen was «lc heel».- goudfabel vrecselijk overdreven. Zeker, er was goud. Niemand kon «lit ontkennen maar he! vertoonde xiclt heel zelden en op uiterst moeilijk te liereiken plaatsen. Men moest voor ld dollar waarde aan werk geven on» voor écu dollar stofgoud te krijgen. Et» voedsel was zoo duur «lat het levensonderhoud alle winst opat. Ilovendien waren wij veel te laat. Al de goede ..claims' waren genomen «n uitgeput tloor de vroeger gekomenen. Er was veel ziekte in dc mijnen en mannen .stierven als vliegen. Men wa, gek ooit zijn tehuis Ie hebben verlaten maar «en driedubbele gek als men niet zoo spoedig moge lijk naar huis terugkeerde. Zoo «prak hel leger «ler outmo«li! blijken maar pruimde kalm zijn tabak. wij zotten echter ons onderzoek voort en hadden weldra de meest verschillend,: inlichtingen gekregen. De naaste mijnen ongeveer op I*o mijlen afstand; wij konden onze bagage overgebracht krijgen «loot- de l'alifortiiselie intand» sehc kruiers tegen .*><> «loüar per UK) pond. Of wij konden loopen en ons eigen goetl dragen. Of wij kouden een paart! of zoo koopen «nu onze bagage te vervoeren. Als wij met de kruiers wilden, «.preken moeste.» wij bun kamp opzoeken; als wij paarden wilden ko<>'„-n konden wij niet Ix-tér doen dan niet Me. <*le!latit» te Stttters Fort te spreken. .*»<) dollar per honderd sehixi» ons vrij duur voor transport; wij /ouden niet alles wat vij noodig hadden op onzen rug kunnen «tragen; wij besloten dus de paarden te koopen. Ibis.glügei! wij » het mooiste gedeelte vat» het jaar. , Dc lucht was le.-,* waru» « l» .langonaain ,-n do hemel buitengewoon blauw. l!i-m dgv-vleiigeld,-. vogels zweefden langzaan» heel hoog"; en overal om ons been op de toppen «lei* wuivend'! bosclijes en in dc lioouien zongen «luizend, u gouden leeuwerik,-!». On/.,- gees' krees meer moed. Wij vergaten on/,* hoop «>p .succes, on/e koortsig,-, diep.! zucht naar goud. Naast elkaar liepen «ij vooruit door de golvende.glan/ciii!'' wilde haver et» zongen weer tle dwaze coupletten van bet liedje, waarop al dc goudzoekers marcheerden: t ?lk 1»!. «tra in hut gondzoekersk'.mp. l^u dan kijk ik in hel rond En als ik «lan het stofgoud zit» Raap ik het van den grond.

Ik haal het van de bergen, meid Ik zoek 't in stroom en vliet Ik ga naar «".alifornië Stl!»-iima, schrei maar niel." Zelfs Yank zong tncc ca hij hatl ongeveer evenveel stem al« een roestige windmolen en «mg*veer «venveel begrip van wijs als ecu varken van oorlog voeren. .O, Snsautia' schrei niet om mij lk ga naar l^alifornie, zoo vroolijk en zoo vrij. Wij gingen een heuvel op en liepen op Suite--'», Fort aai» alsof wij lul wilden bestormen. DERDE ROEK. Z»e ««««ln-t^ne»!. VEERTIENDE HOOFDSTUK. Nutter >- Fort. Suttel'.s Fort was gelegen op den rand van het eikenpark. Wij vonden dat het op een echt fort lek met booge muren, bolwerken en een poort a:»! eiken kant, waardoor men »p een groote omheinde binnenplaats kwam, misschien l.'/l >!. lang bij .">«. M. breed. 1»,, muren hadden geen .schietgaten en do ver«lediging scheen uitsluitend af te hangen van do vooruitstekende l»olwerkeu. D<* muren waren tlublicl en ongev»*er 2."» vo»t van elkaar. Op deze wijze had Stiller door een tlak over do aldus verkregen ruimt* te maken ziju kazerne, smidse, bakkerij enz. gemaakt. Later bc» merkten wij bij ons onderzoek zelfs een fabriek van vollen goederen, een branderij, een biljart» -•aal en een kegelbaan 1 Aan het luideroind vau deze lange ruimte .stond «-en buis van. twee verdiepingen. Vlak tegenover liet huis en a.in het andere einde dei* omheining was een baksteenen paanleiibewaarpla.its. De plaats was overvol met niensclicn. Ongeveer honderd mijnwerkers liepen heen en weer, blijkbaar zeer ijverig bezig of luierden tevreden tegen de palen of de wanne, baksteenen muren. In die laatste Ixziglieid werden zij geholpen door ecu aanlal (*.ilifori!is,ehe inboorlingen. >lissehiiti hondertl Indianen leidden paarden bij den teugel, droegen lasten of waren met eenig ander zwaar werk bezig. Zij waren de eerste indianen, «lic wij ooit zagen en wij beschouwden ben met groote nieuwsgierigheid. Velen hunne*- waren bijna naakt; maar somtuigen droegen oude «decli-i^stukkcii. Zeer weinigen bezaten een volledig cosluum, maar zij stelden zich tevreden met ten jas, of ecu hemd, of een broek of zelfs met een enkelen hoed. Zij waren erg donkere, plompe, gemeen uitziende wilden met groote lux»!*-.!,-*», lage voorhoofden, grof haar en glimmende kraal» oogen. Wij gingen .Me. l^eüan zoeken. Hij werd ons onmiddellijk aangewezen, een korte, breede zakelijke man, met ecu hard, grauw gezicht' tlie liandig met dc menig'»: omsprong. Meer «lan twintig man omringden hem, l>cgeerig zijn aandacht te trekken. Terwijl wij «>p e»?* kansjc wachtten, kwamen twee mannen dc l»oort binnen. Zij werden met eerbiedig zwil» gen begroet.

Ja. wel was hel een lange weg dien wij hadden af le leggen, om in hel „Vluehloord" te Nunspeet te komen. Een lange weg en oen •wonderlijke! Maar eindelijk is het ons dan "loch gelukt hel doel te l»ri-eiken. Donderdag l? December kwamen wij in liet bezit van een oranje-kleurige kaart, die ons vrijheid gaf. om ons «voor eenmaal' vrijelijk in het oord te bewegen. Wij» hebben van de ons geschonken gelegenheid een nuttig gebruik gemaakt en ver«heldene uren iv liet druk»besp**oken milieu (doorgebracht; hebben er veel gezien en gehoord, waarvan wij iv deze kolommen een precies -relaas hopen te geven. Maar voor wij daartoe overgaan, voelen wij ons gedrongen een appeltje le schillen met onze geachte kollega's van do burgerlijke pers el» met cenige andere lieden die het noodig heblicn geoordeeld ons met grove verwijlen te overladen, terzake van wat wij in verband met «leze aangelegenheid hebben gedaan of gelaten. Wij voelen daaraan temeer behoefte, waar «le „Nieuwe Courant" oen dezer dagen zelfs zódver ging, dat het sprak van ?een ware Kiinpngui'", «lic ons blad o.a- tegen N uitspeel zou hebben gevoerd. . Wel, laat ons eens in alle kalmte nagaan waaruit die „kampttgne " bestond. In do laatste week va»» November werden do vluchtelingen, «lic in dc loodsen aan dc 1.1-kade lo Amsterdam waren geherbergd, naar Nullspcet overgebrnelU. Kort na die overbrenging bereikte ons ecu stroom van klachten over de huisvesting, hel eten en dc behandeling :ddaar, klachten niet alleen van vluchtelingen zelf, maar ook vat» voor ons betrouwbare mensclien dio het „oord" hadden gezien. • . Onze redakiio overwoog, wat met «hze klaeh» len le doen. Moesten wij, ze iv de prul lemand stoppen? Neen, dat moclltcn wij niel. want daarvoor was hun muil to ernstig. Moesten wij zo dan publicecrcn? Neen, ook daartoe konden wij niet besluite», omdat do mogelijk» Ircld bestond, «lat dio klachten overdreven, n,'»ssi*h»el» zelfs onjuist waren. Toe»» deden wij, wat iedere redaktie in /ooi», gevat va»» twijfel zou doen: wij rondon ecu onzer naar Nunsooel om met oigon oogen «tv toestanden daar te aanschouwen. Was dat korrekt en voorzichtig of niet? Goed. een onzer rolhiktcuren reisde op 2 December naar Nt.lv.pcel, begaf zich „aar het oord en meldde zich aai» den officier die ,laar het l*evel scheen te voeren, de»» luitenantkwartiert.» ester N ijda n». Na ecu holfclijko we«lerzljdscl»e voorstelling, deelde onze man hein het duel van zijn komst mede en vroeg verlof om in hel oord te mogen rondgaan. — Dat verlof kan ik u niet geven, «nl» wodldde de luitenant. Ik mag hier niemand toelaten zonder bewijs van toegang. —. Hoe kan ik zoon bewijs krijgen? — Die bewijzen worden uitsluitend afgegeven door den regeerings-kommissari,, dr. Hendrik Muller. — Waar kan ik dien heer vinden? — Lu villa ..Klokkcnbcrg . in hel dorp. Onze redakteur begaf zich toen naar de villa ?Klokkenl»erg', gaf zijn kaartje af waarop zijn kwaliteit vau reti.ikletu* van „liet Volk" is gedrukt en werd lot den heer Muller toegelaten, liij werd door de»» rcgccrtugs-konunissaris uiterst koel ontvangen en toen hij zijn verzoek had voorgedragen, kreeg hij ten antwoord: — Ik denk er niet aan den eersten den besten .verslaggever tot liet oord toegang te verlcenen. Onze redakteur legde loen alle stukken over die elk redelijk mensch er van kunnen over. tuigen, dat hij is de gevolmachtigde verlegen, woordiger van „Het Volk", een der IZclatigrijkste politieke organen van ons land. Rovendien legde hij over het bewijs van lidmaatschap van den gemeenteraad van Amsterdam, onder mededeeling, «lat hij óók in tlie kwaliteit er belang in stelde, hoe do duizenden vluchtetingen, die zot, lange,» tijd aan de zorgen der gemeente Amsterdam waren toevertrouwd, thans werden behandeld. Hel mocht niet baten. De heer Muller keek er nauwelijks naar en zei:

—» Dat is mij allemaal onverschillig. Indien ,t mij kunt brengen een verklaring, ondert«>ekend door den heer plemp van Duivcland, dan zal ik u toegang verlcenen. — Ecu verklaring van deu heer Plemp vau Duivcland?... — Ja, dat is toch uw aller chef. — Ons aller chef?... —» Zeker, hij is toch voorzitter van den Journalistenkring! — Dat is hij, maar daaraan ontleent hij geenerlei bevoegdheid out voor de redaktie van „Hel Volk" uit le makel» wat zij wel en wat zij niet zal mogen zien. De heer Muller bleef echter bij zijn eiseh en lo«n nam onze vertegcnwoortligcr afscheid, zeggende, dat hij zich lot den minister van llinnenlaiidschc Zaken zou wenden. Wij stelde»» ons onmiddellijk telefonisch in verbinding met een onzer bevriende leden der Tweede Kamer, vertelden hein den loop van het geval en verzochten hem wel zoo vriendelijk te willen zijn, den minister van Linnenlandsche Zaken ten onzen behoeve verlof lul toegang te vragen. Nog dienzclldcn dag kregen wij telegrafisch hel volgende antwoord: ?Muller'heeft telegrafisch verlof tot toelating gekregen.' Den volgenden ochtend, 'l December, stelden wij ons telefonisch in verbinding met hel bureau van den heer Muller en vroegen <»f onze rcdaklcur nu het vluehloord mocht bezoeken. liet antwoord luidde: — Neen, als ik van plan ben hen» loc lc to lalen, zal ik hem wel per post cru kaart zenden. ' Wij vroegen ons af, of wij nu nog langer de pnblikalle dor ons toevertrouwde kluchten achterwege mochten laten, waar men ons zoo met opzet de konlröle liemoeilijkle. Wij besloten echter te wachten 10l men ons dc kaart zo»» zenden, opdat niemand ons zou kunnen verwijten overhaast te werk te zijn gegaan. Was dat korrekt en voorzichtig of niet? Goed, wij wachtten eenige dagen, doch er kwam niets uil Nunspcet. Op 2 December, in tien middag, hoorden wij echter, op verzoek, een tiental personen, onder wie eenige verpleegsters, die dc Amsterdamsche vluchtelingen naar Nunsiieit hadden geleid eu daar met kennis van zaken hadden rondgekeken. Zij «leden ons ieder afzonderlijk en daarna gezamenlijk in, het bijzijn van den heer pbaes, oud-llirckteur van het Armenhuis to Amsterdam, een aantal mededeel ingen die overeen» kwamen mcl de vroeger door ons vernomen klachten. Toen mecnoen wij niet langer te mogen zwijgen. Waar men ons op zoo grove wijze tot twee keer toe de mogelijkheid v*,*». koutl-üle had afgesneden, achtten wij het onzen journallstickcn en sociaal^lemokratlschen plicht te spreken, niet om legen iets of legen iemand een „kampagnc" te voeren, doch slechts om het algemeen belang en dal der duizenden .vluchtelingen le dienen.

Wij hebben het geenszins doen voorkomen alsof wij de beschreven toestanden uit persoonlijk onderzoek kenden. Wie het genoemde nummer tan ons blad wil naslaan, zal zien, dat wij daar reeds —- zij het dan iets korter dan Inerbovcn — melding hebben gemaakt van «len gang va» zaken, met name van onze vcrgeefsclic pogingen tot koutrólc. heilige «lagen late»* verschenen zoowel in ..Het Handelsblad" als i>» „De Telegraaf' — welker verslaggever*» wel tot het oord waren toegelaten en olijketis luit» relaas met groote hoffelijkheid waren ontvangen — lange .-.tukken, waarin eensdeels een aantal missland'u» werden erkent!, anderdeels sommige der ons gedane medeth«lingen legengesprokcii of overdreven genoemd werden. Wij hebben van die tikken met een enkel kritisch woord melding gemaakt. Maar niemand — zelfs geen burgerlijk journalist! -- kon verlangen, dat wij ons. na al wat ons was overkomen, daarbij zouden neerleggen. Dat zon «te serviliteit ten top gevoerd zijn, «lat zou zijn het opgeven van «leu plicht vat» konlrtn,* op «Ie «buien der overheid, een der Ixdangrijksto plichten van de politieke per-;. Wij "wilden nog altijd zelf onderzoeken, otn. zoo noodig, uit eigen ervaring te kunnen tegenspreken wat er eventueel onjuist zon blijken in de. ons v«*rstrekt" mededelingen. Il*,t was ons nu ecu zaak van eer gen-orden. Onze overtuiging van «Ir. noodzakelijkheid van eigen onderzoek weid bovendien versterkt door de omstandigheid dat zoowel het vrij»lil»eralo „^'trechtsch Dag» blad" — toch waarlijk geen st-ns-i-tie-orgaan» — als tic nieuwe „Groene' artikelen brachten, «lic wel in staal waren liet vertrouwen in het paradijs van Nuns*«et te schokken, eu de regeering zelf een communiqué uitgaf, waarin een aantal belangrijke verbeteringen werden aangekondigd. hu men mag aannemen, «lat een tegccring geen verbeteringen »n uitzicht stelt waar geen misstanden zijn! Wij bleven dus pogingen aanwenden om voor onzen rcdaklettr toegang lot liet oord te krijgen, daarbij gesteund door dun voorzitter onzer Kamerfraktie. Op zijn raad, die, naar wij iticeneti te weten, werd gegeven na overleg «net den minister van Rinn-ünlandsche ..aken, droegen wij den 16en December per ti U-gram opnieuw toegang tol hel vluehloord voor «len volgenden dag. Wij kregen telegrafisch het volgende antwoord: „Ik mag »t na het gebeurde slechts toegang verlecncn op positief bevel van het inhu'ileric van Is*nne*dandsche Zaken. (w. g.) Regeeringskomluissaris HENDRIK MULLER. Nunspeet. Wij willen graag bekennen aai» het eind van ons geduld te -zijn, gekomen, toen wij deze boodschap lazen. En wij waren juist aan het beraden, hoc te tondelen, toen -een tweede telegram kwam, nu van den volgenden inhoud: Minister «seint geen aanleiding te vintien mij bevel tot uw toelating te geven. Toch zult u -moigen een toegangskaart aan kamp» wacht voor u vinden liggen. Gij moet u daar voor inli<*-Ktingen wenden tot den luitenant 'kwa*rtiern>eester. (w. g.) Regt*«ringskommi««iri«. HENDRIK MULLER. Nun«l»eet. Dat mocht men een grove behandeling noemen! Zouden wij onder die omstandigheden gaan? Wij besloten van wel. Want boven onze persoonlijke gevoelens wilden wij de raak

! stellen » Wij zijn dan Donderdag in Ntmspect ge[ weest. Maar dc lezer zal wellicht billijken onze verzuchting, dat het was: „a long, long wav'. Van wat wij er gezien, gehoord en opgemerkt heblx'ii, zullen wij in een volgend nummer bericht doen. Daarnij zal «lan blijken, «lat zelfs r«gceritigs.kotumut»i«*UW nie*t het volle vertrouwen verdienen waarop zij aanspraak maken. <4-»H.*j«kunneu dit wiedend artikel echter niet «.luiten, zonder een vraag te richten tot den beer Plemp van Duivcland, hoofdredakteur van tle „Nieuwe Courant", tevens voorzitter van den N«terlan«lscl«*n UoiirnMst'enkring. Zou hij, in wat wij hierboven hebben medegedeeld, geen aanleiding vinden, ou» zijn beschuldiging van ..hatelijke', „afbrekende" kritiek, van een „kampagno die wij zouden hebben gevoerd,

terug te nemen? Vooral hij k:»u het weien, wat «oen bitteren strijd dc Nederlandsche journalisten ter wille van hun waardigheid, van hm» beroepseer, van hun werk hebben te voeren tegen autoriteiten en nutorileitjes van allerlei, slag. Hoeven wii hen» et* aan te herinneren, hoe verleden v.cc.k twaalf journalisten, die als gasten der regeering •— godbetert.! - - iv hel zuiden «les lands reisde»», werden hcliande-nl ,ds kwajongens? Hoeve,» wij er hem <»p Ie wijzen, dat nog een dezer dagen <*enattttden aan «.en burgerlijk blad te Rotterdam, bij het bestuur van »h*n Kring een klacht heeft ingebracht tegen «lenze!fden heer Muller te Nunspcet, wegens »te tniii aangedane bejegening? "Welnu, dit, strijd is voor „Het Volk' dubbel zwaar. Sinds jaar en «lag moeten wij ons verwel-cn tegen de grofheid. dc. brutaliteit, den onwil van allerhande oflicieele lieden met wie wij. ler wille van onze taak, in relatie moeten treilen.

Daarom vooral w riet het ons zoo. dat onze partijgenoot Koomans het noodig heeft gevonden, ons ter wille, van totaal denkbeeldige tx-iangen en zelfs zeer legen het belang onzer Ilelgische zusters en broeders in ballingschap, a-uz In vallen in «eu orgaan van den vijand.

De heer KETELAAR (v d.) klaagt, over tle bezuiniging op dit hoofdstuk, speciaal over die op de Hoogere scholen en het, vakonderwijs. Productieve uitgaven als deze moeten niet worden besnoeid. Het partikulier initiatief 01» dit gebied is in de laatste jaien zeer dterlc* ontwikkeld. Dertien aanvragen zijn ingekomen tot oprichting van hoogere burgerscholen, terwijl 80 subsidies voor vakscholen zijn ge schrapt, behalve de aanvragen die niet zijn ingewilligd. ler wille van den godsvrede behoefde deze bezuiniging niet le zijl» aangebracht, evenmin als dat geschied is op de Indische begroeting. Wij hooren steels dat onder wijs geld kost et» dat men zuinig moet zijn, maar in de toekomst zal het rijke vruchten dragen. Wie adviseert toch den minister. De inspecteurs van het vakonderwijs weikei» niet, iv deze richting. Indien de regeeiin** haai' steun onthoudt, vermindert ook die van de Prov. Staten en gemeenteraden, die gewoonlijk hun steun van «lien v.lll het rijk afhankelijk maken, en ligt alles tegen tien grond. Na «l»*n oorlog zal groote behoefte bestaat» aan ge «hooide krachten.

De heer DE JONG (u.-l.) herinnert aan het feit dat op de begrooting voor landbouw alle posten voor landbouwonderwijs zijn gehand» haafd, zoodat het van den Min. van lünneül. Zaken niet consequent is te zeggen dat hand» having van subsidies voor onderwijs niet. mogelijk is in verband met. de draagkracht van de bevolking. In Duitschland is «Ie groote opbloei zeker ook te danken aan de uitnemende vakopleiding «laar te lande. Hier klaagt men steen en been over het gemis aan die opleiding, alen heeft hier dus een grooten achterstand, en in die omstandigheden gaat 't niet aan nu nog t«: beknibbelen op wat we in de laatste jaren juist cenigszins behoorlijk waren gaan behartigen. De heer DI'YS"i*"TEE (r.k.) pleit v..or dc H. R. 8. te /altbonnnel. de heer IlOODlU.""»"- ZEX (u.-l.) voor die te Rrielh. .

Moet de geestelijke ontwikkeling van Nederland wachten op de komst van den vrede, dlt.it ziet het er treurig uit. wan een der grootst»! staatslieden van ÏVederland. Dr. Kuyper, heef» gezegd, dat deze oorlog 50 jaar dure»» zal. GERHARD sluit zich aan bij wat vorige spreker hebben gezegd. De minister moge een «.-ast stelsel bij zijn bezuinigingen hebbeu ge» volgd, maar waar dat neerkomt op 't schraptien *.«» eiken post, was 't beter geweest eenige selee» t"ie toe te passen «n de posten voor onderwijs 1»! handhaven. W.tt ut, geschiedt is niet itt 't behing vat» de natie, noch in dat van de on! wikkeling van het volk. De beschikbare mid-lelen die «le «reü? vormen voor de bevordering vau de geestelijk» ontwikkeling, vormen geen bepaald va«t. t>> stallen bedrag. Stilstand ,s hier achteruitgang. Er zun bovendien verschillende belangen die geen kosten meebrengen, als b.v. de herziening van art. LI van de wet op het lager onderwijs. Zulke belangen behoeven nu toch niet Ie wor. de», verwaarloosd. Art. •_'l geldt een van de meest noodzakelijke hervormingen op onder» wtjl>gebied. Dc VOORZITTER- Art. 21 is nu niet aan ,I« «r,t>*. GERHARD. Het is genoemd in de stukken. DE VOORZITTER. De hamer heft ttit.lrnk. kehjk besloten nn alleen over de bezuiniging te »preken. GERHARD. Dan zal ik nu eindigen, te meer nu ,k, zij 't dan bij ongeluk, toch op dit belang rijk onderwerp de aandacht, n-g eens heb kun net» vestigen. De heer PATI3X (u.-l.) spreekt over cru aantal hoogere burgerscholen iv Zeeland en andere doelen van het land. De achterstand dit de mm. Heemskerk reeds bij zijn optreden op dit gebied i.-ons UU eerde, is sniert nog verergerd. Minister Cort moest zich eerst orienteercn, deed een toezegging voor het jaar 101.*",, tengevolge waarvan een amendement^Patün- Roodhuyzen wertl ingetrokken, en nu in ti,: reeds ingeloste belofte bij nota vau verwijzing -neer teruggenomen. Het finaneieele argument *»o»r deze bezuiniging gaat niet op. op de ree»!-, genoemde gronden, dat «le geestelijk,? ontwik» keling er 'loor woidt tegen gehouden en bij andere begroetingen een geheel andere maat«taf is aangelegd. Maar ook deze minister zelf neemt een ander standpunt in ten opzichte van den bouw van scholen, omdat daarbij werkverschaffing een rol speelde, vaar wordt niet gewaagd van de grens der beschikbare middelen. Spr. wil niet graag tegen den w»l der regee» ring een poging doen om toch weer deze posten te herstellen. Hij zal dit nalaten als de munster wil verklaren dat de posten, zoo mogelijk, nog b'u suppletoire begrooting in 1015 zullen worde» hersteld. SCHAPER, sluit ziel» aan bii de vorige sprekers. Zuinigheid is natuurlijk geboden. Misschiet» is er zelfs nog wel wat te bezuinigen op het drukwerk van het departement, vooral wat het soort papier betreft. Zijn er niet aan het departement ook te korte werkuren, waardoor te veel ambtenaren noodig zijn? Voor de bestrijding der tuberculose was / 10.000 meer aangevraagd. Deze verhooging is nu ook weer teruggenomen, juist nu door ondervoeding, de tuberculose een dubbel . gevaarlijke vijand is. Vijfduizend gulden voor de bestrijding van kanker «loor Röntgenstralen is ook geschrapt, zeer tot sprekers leedwezen. De woningbouw gaat gelukkig voort, mnnr dan moet ook de woningraad worde»» gesteund. Te betreuren is dat ook de leeszalen worden belemmerd, terwijl velen reeds kosten hadden gemaakt, met het uitzicht op subsidie, vit geldt vooral die te Sneek. waar reeds op dien grond een pand was aangekocht. Kan nu in zoon geval het subsidie niet worden hersteld? Spr. dringt sterk aan op een suppletoire be» grooting.

De heer VAN VUUREN (r.k.) laat een geheel ander geluid hooren. Ilij brengt den minister hulde voor zijn stelselmatige bezuiniging, en hoopt dat hij niet voor den aandrang van de andere heeren zal wijken. De nu benadeelde belangen gaan ook spr. zeer ter harte; hij begrijpt «lat het hard is voor de belanghebbenden ; maar ging men nu al de genoemde posten weer herstelleu, dan zou men zeer onbillijk handelen tegenover hen, die niet bij adres op herstel hebben aangedrongen, begrijpende dat dit in deze omstandigheden niet mogelijk is. De heer LIEETINOK (u. 1) De heer v. Vnure schijnt zich tot taak te hebben gesteld den Min. in alle» te steunen. Tot alle belanghebbenden heeft hij alleen gezegd: het is hard, het is hard, en de eenige die hard was. waa de heer v. Vuuren, die muurvast was. Bpr. «luit zich geheel aan bij hen, die zich hebben ven-et tegen schrapping op onderwijszaken. K. TER LAAN. Het moet den Min. wel onaangenaam zijn dat de eenige man die hen» heeft gesteund, een lid van de rechterzijde is. De heer v. Vuuren zeide dat de bezuinigingen op verzoek van de Kamer zelf zijn aangebracht. Integendeel, de Kamer heeft juist gevraagd op dit hoofdstuk' tier begrooting bij voorkeur niet. te bezuinigen. Zijn wij nu zoo arm geworden dat wij om een paar ton het onderwijs moeten besnoeien! Laten wij deze posten weg, dan komen wij nog in andere moeilijkheid, want dan blijft de ietsverbetering vat» de ambtenaren nog zooveel langer uit; immers moeten deze onderwijt,-belangen daarvan voorafgaan. De heer TVDEMAN (v.-l.) behoort ook tot de teletirgestelden, maar wil niet tornen aan het door den minister gevolgde stelsel. De minister wil later / 20.000 op de begrooting zetten tot sitbsidieenng van concertvereenigingeu, waarbij het, hoofdbestuur van Toonkunst «Is adviseur zal optreden. Tegen dit adviseurschap, waarbij zoon hoofdbestuur eigenlijk de beschikking krijgt over de rijkskas, komt spr. op.

Minister OORT v. d. LINDEN wenscht niet te antwoorden op de vraag wie hem adviseert. Hij verschuilt zich niet achter adviezen met tendentieuse bedoelingen gegeven. Al is een regeering nog zoo homogeen, «r blijft toch altijd verschil van opvatting, wat zich ka»» uitdrukken in verschillen tusschen tic eene begrooting en de andere. Bij den geweldigen arbeid voor ons zelfstal» dig volksbestaan, de economische en finaneieele problemen van de laatste maanden, doet 't vreemd aan hier die indruk te krijgen alsof het oorlogsgevaar reeds voorbij was. >*»»! men billijk oordeclen dan moet men geen te hooge ver» wachtingen hebben omtrent hetgeen in «leze omstandigheden kan wolden gedaan aan «lle gewone staatsarbeid. Van het onderwijs gaat groote kracht ten goede uit. Er moeten komen hoogere salarissen en betere hulpmiddelen voor het, hooger», het middelbaar- en voor het lager onderwijs. Hoogere subsidies moeten worden gegeven aan 'iet vakonderwijs. De teleurstelling die nu is uitgesproken, is in de eerste plaats door den minister zelf gevoeld. Maar beperking was nu noodzakelijk, want ieder uitgave van den staat moet gedekt worde door inkomsten, anders '

Natuurlijk valt van elk van de geschrapte posten te betoogcn dat zij toe.!» wel heel noodzakelijk zijn, maar dan komt men in 't geheel niet tot, bezuiniging. Derhalve nioüt bet begin» nel intakt blijven: geen snl.triüverhooging, geen nieuwe subsidie. Vergelijking met het bouwfonds gaat. niet op, omdat men bij deze ge schrapte posten staat voor principieel,' beslissingen. Men heeft gevraagd wanneei' normale lijden zullen geacht worden ie zijn ingetreden.' De minister heeft het voornemen om, zoodr.t !>et buitengewoon tekort op onze begroot ing /al zijn verdwenen, de nu geschrapte hoogerburgerscholen weer voor te -stellen. Dit kan zijn op 't oogenblik waarop de vrede zal zijn geteekend. omdat dnn «Ie linitengewone *.<»,--» zichtigheid niet langer zal behoeven te worden betracht. Dit geldt ook voor liet vakonderwijs en de gezondheidsbelangen.

_ In principe is de min. het eens met tien lieer T>detnan «lat de regeering geen partikuliere adviseurs moet hebben. Hij zal dus de zaak van de concert-subsidies niet uitvoeren, zooals in de Hl. v. A. staat vermeld.

11 innen! a n d 8 c h bestuur. De heer RRUMMELKAMP (a.r.) vraagt den minister de natie uit te noodigen tot het houden v.m een betledag op een dag in de week, welke dag tot eet» nlgemeenen rustdag zot» moeten worden gemankt. De overheid heeft daartoe de zedelijke bevoegdheid, omdat de overheid regeert blj de gratie Gods, waarvan zij den plicht afleidt om de natie te herinneren nnu God, aan wie zlj haar macht ontleent. De president vnu de Vereen. Staten heeft dit ook gedaan. KLEEREKOPER: In Arnhem heeft ecu droevig ongeluk plaats gehad. Keu inspekteur vau politie doodde ecu jong mensclieiileven. Op politioneel gebied in Arnhem liestaan verschillende mis» standen. In afwachting vat» het te verwachten rapport, wil spr. nu allecu zeggen dat geenerlei rechtspositie bestaat voor ambtenaren van politie, zoodnt dezen 't slachtdier kunnen worden van allerlei kleine wraaknemingen. Ouder spi»o»*wegen niet beperkte snelheid worden alleen begrepen de tramwegen, die ook bulten de gillis «ler gemeente gaan. De andere vallei» onder geen enkele wettelijke regeling. In De» Haag en Rotterdam bestaat nog de verouderde toestand vnn partikuliert! exploitatie. I» De» Hang zijn de noodlottige gevolgen daarvan in den afgeioopen zomer aan het licht gekomen. De direktie heeft niet gepoogd de staking te voorkomen, heeft, het er in tegendeel op laten aankomen. Gebleken is dat het publieke belang door de gemeentelijke overheid niet kou worden gehandhaafd. De burgemeester vnn Den Hang stelde zich op zg. neutraal standpunt. Zijn onpartijdigheid kan hebben mee gebracht een appreciatie vnn het gerezen konllikt, om te kunnen beoordeeleu of hier overmacht in het geding was. Dat oordcel hnd ziju houding tegenover den concessionaris moeten bepalen. Daarentegen deed hij niet anders dan lijdelijk zorgen tint de staking normaal verliep. Nn hoonen zich reeds weer de brandstoffen voor een nieuwen strijd op. Zelfs de lioelljzer-korrespundent van het .Handelsblad** erkent dat bij een nieuw konflikt de sympathie van het publiek zal ziju aan de zijde van het personeel. Kan de minister gedongen dat op deze wijzede belangen van personeel et» publiek telkens in gevaar wordeu gebracht e» is liet niet noodig dat pttrtlkulicre exploitatie bij de Gemeentewet voor zulke bedrijven wordt ver>»oden */ Voor de juiste oplossing va» dit konflikt is 't goed reeds nu te weten of ook voor de toekomst parlikuliere be» drijven van verkeer aan partlkullt ren willekeur zullen worden overgelaten. GERHARD: Verscherping va» de dratikwet iv verband met deu oorlogstoestand is gewenscht. Nog steeds verkeeren wil lu oorlogsgevaar. Wordt «lit nog dreigender, dan kan ook liet «Ikohollstnc een verderfelijke rol gaan spelen. In Frankrijk. Dnitseliland e» Rusland gevoelt men het hierbij betrokken belang. Vooral voor de gethoblliseerden kan drankmisbruik tot noodlottige gevolgen leiden. SCHAPER: Zal het hoofdprograni van de rogee» ring «loor de buitengewone omstandigheden inde war worde» gestuurd, of blijft zij aansturen op het Algemeen Kiesrecht '1 De heer ROODHIH.IZEN (u. 1.) erkent dat do drang tot het gebed thans grooter is dan vroeger, miuir h^j begrijpt niet waarom de heer Ur»»mll>«il» kamp juist aandringt op een biddog van overheid»» wege. Als dat • is om er oen zeker cachet aan te geven, dan is dat in strijd met de Grondwet. Vroeger kon «lat, toen men ecu staatskerk luid. «pr. verzocht «let» heer Urummelkatnp vlet te spreken van den God van Nederland. Dnt kwetst hem, omdat men ook spreekt van den God vnn Dititschland, van Rusland, zelfs van Serviv «n Turkije. Het is ecu verouderde uitdrukking. De heer DE VISSER (clir.-hist.) betuigt warme sympathie met het denkbeeld van den heer Urumnielkamp. Nu dit op staatsreehterßikeu grond is bestreden wil hij 't op dieuzelfden grond ver» «ledigen. In 1820 is bij Kon. Uesluit de herdenking vnn den vlag vnn Waterloo bevolen, uiet alleen voor da», muur voor alle volgende jaren. Toon door minister Jolles de laatste band tusschen staat eu kerk werd verbroken, bleef opzettelijk het Kon. besluit van 1820 gehandhaafd. Minister Cort zou dus slecht» in de lijn van dat besluit blijven, als hij aan 't verzoek van den heer Urumnielkamp voldeed. De heerNOLENs (r.k.) verklaart dat «nn een eventueel verzoek tot het houden vaneen biddag zeker «loor «te 11. K. kerk zou worden voldaan. Dwang zou daarbij niet worden geoefend, en meu zou niet bidden voor het een of ander land, maar voor «len vrede. K. TER LAAN spreekt over de toelating van werklieden uit het buitenland te Zaandam. De M. v. A. vcreischt een kleine aanvulling. De minister stelt zich op het standpunt dat het niet juist is papieren vnn toelating te eischen van vreemdelingen, llet blijkt dus da» verschil van opvatting omtrent het bewuste artikel van de vestigingswet Mogelijk en redelijk is. Maar de minister van Rinnentandsehe Zake», de heer Rink, heeft in Mei l!iO? een missive gezonden aan dc konimissnriüsen' van de koningin, waarin aan de biirgcmccdteis uitdrukkelijk wordt gel:»»» toe te zien dat zich hier vestigende vreemde arbeiders voorzien zijn van een bcimal'.ehein. De betreffende bepaling luidt: .Door de burgemeesters en de gemeentebesturen zal, voor zoover elks werkkring daartoe gelegenheid biedt, zij» toe te zien. dat de hier te lande. zich vestigende en bij voortdnring »f tijde!!!*, verblijvende Dni!.>>e!!e! > v „ o izien /.ijn van een geldig paspoort of van «en heimat-o-hein, «lic biniK!! «Ie laatste vijf jaren i» afgegeven of voor verniel,'*, ing atgeteekendeiülc han-'>ke!niig van den houder draagt.

is «Ie !iiini!»ter tot nu üut «b-ze. liüii-iehiijving van ziju .üubtsvooigang,-!- niet eens, dan «tien! zij te "orden ingen,'!.'.,'!!. In elk geval was xpi. verplicht er /.,,-*! aau !.! houden. Deze aanvulling v.m «te M. v. .*.. was ui/thlii*.

Minister «JOUT VAN 1,1.1* LINKEN deel, ui.-t het l»l.-»>-!t»il. t»>/.>v.>.>7 \.m ,!.,, beer 1,'«»,< l httij/.!» «üiüeul li'-n !ii«|i!ag. De !>'g<-'ring/'iu wel «tegelijk il'! ?„!,,. iiiogci, i!!!u",,>!i.','!i lot /.,>oü .-»-!!!><-!>'<>>!,!-.!. lle! xi, h !ic!,!«'!! 10l «in! in !>aü^«. lijden is ccn iiiliii^ van I iooililic'.*, >!i,'>!,!> Ui!'!.» siert. Maai >!>- legeeiin-. liciü zich iv ->',, 'iiu^c» Uit» I^'üg'il. v->a!,i !!t>!,> va» <>» üiliug >>a» viooliihci'!. zon ux'U l>!iu!icu krijgen een uiting van !w<» .irae!,!.

Aan Kleeiel.opi'r .tin»* >«»>!.- «Ie miid-.!"*. «lal bij geen !<<-/.«.->.!!- bcc'.t later «lc /.aak vuil «Ie politie 1 ! Allii,,'!,! in >!«'!> 1,1,,'11c !,' t»'.sp>cl>C!l. Wnt «Ie t!-at»->laki»g belieft. o!it!ill «ie iiiiui^ti-i /ü-I, va» <-.«-!» >>ol iioi-lenteel bel>at»!e!«i notdeii. De /aak beei! ,e» iiüai!» eieelen kant voot zoover te vragen is «1 ,1e gemeente nis publiekrechtelijk lichaam nrivnnt- rechtelijke verplichtingen op »leh mug nemen. I Voor zoover den socialen kant der zaak betreft wordt steeds meer erkend dat dé gemeente in deze publiekrechtelijk mag optreden en de konten dv» ook door do belastingbetaler» mug laten bestrijden. Voorhands la vrijheid gewensoht en een wet«wij»i> ging als verlangd is niet van hem te verwachten. Rijzondere beteugeling van drankmisbruik is daarom niet noodig, omdat in de «treken die in staat van beleg verkeeren, de militaire autoriteiten voldoende macht hebben om te doen wat noodig is. De herziening van «le grondwet 1» niet mogelijk, zoolang wij verkeeren in oorlogsgevaar. Maar in het regeeringsprogrnm is geenerlei wijziging gekomen. Natuurlijk gaat de voorbereiding voort, nl is dc minister zelf op het oogenblik teveel in beslag genomen door andere belangen. Hot verschil tusschen den minister en den burgemeester vnn Zaandam is blijven bestaan. Zijne interpretatie van het vestigingsverdrag if een andere dnn die van den burgemeester van Zaandam. Deze ziet daarin eon nevel tot ver» wijdering bij gebreke van een helmatscheln, de minister daarentegen meent dat er enkel sprake is van eon aansporing jegens dle Duitschers die i» het land wenschen te bleven. * ' A PER zegt nog aan 't adres van «len heer Rrummelkamp dat het niet in het belang van den godsdienst zelf zon zijn, al» van boven of een biddag werd voorgeschreven, omdat tilt licht aanleiding zou kunnen geven tot spot. De lieer ROODHDUZEN verklaart dat de Nederlandsclie staat noch godsdienstig noch ongodsdienstig is. Hij is alleen zonder godsdienst.

Volksgezond heid (en armwezen. ) De heer DE JONG (u.-l.) bespreekt de schel» set» van den.heer Brusse in ?Onder dc Men» «chen' over het verkoopen van paardevleesch voor rundvleescl». Dil bedrog heeft zeer groote afmetingen aangenomen. Men laat dc mensehen tweemaal den prijs betalen, dien zij voor paar» denvleesch zouden boltoorcn te betalen. De Slagershond liceft aan den gemeenteraad van Rotterdam maatregelen daartegen gevraagd, maar N. en XV. verklaren dim Raad daartoe onbevoegd, omdat de rijkswetgever deze materie reeds zou hebben geregeld. Ook in Den Haag ls op een soortgelijk verzoek op gelijke wijze «loor B. en XV. geantwoord. In terecht daarentegen heeft men die bezwaren niet gevoeld: daar is *>*oorgesphrevui, «lat in alle winkels waar paardevleesch wordt verkocht, een aanwijzing daaromtrent duidelijk zichtbaar moet worden uitgehangen. Spt*. verzoekt «len minister hierom» trent zijn zienswijze te wille»» doen kennen. • Voorts klaagt .«.pr. over de «vealschers van eacat^.-ichiilen aan dc Zaanstreek. «aartegen nu niets te doen is omdat geen volledige -rijks» kettiingswel beslaat. Dc heer ROODI'NBURII ' (v.-d.) lteeft met genoegen gezien «Ie milde bepaling omtrent den rentevoet, tlie voor vojkxwonlngdouw tijdens «len duur van den oorlogstijd is aangenomen.

Pogingei» tot den bouw van cc» soort minhnum-woningen zijn nu opgegeven, waar mvt -steil nt» «en zekere bunrgrens voor dc verieening voor den subsll*ll«. In Den Haag i, die bepaald op f.1.50. Wat daarboven valt wordl niet geacht een a«*deide*n>>voning te zijn. Nu zijn eenier arbei«kn«woningen ontw^rp«» van f 4 wi*ekhuur. Die zullen nu bij uilzon» «lering ook op subsidie kunnen rekenen, dool» overigens zal men aan de huurgrcnt» vaathouden. Het schijnt wel dat men deze grens heeft ontleend aan wattotnutoe «k maximum huurprijs voor arbeiden, gold, et» niet bedacht lteeft «lat de huren «tijgen ook door dc grootere elsehtn. die de arbeiders zletukkig aan hun woningen zijn gaan steil-». Hecht men alleen aan een hutu-grens, dan kan 't voorkomen dal men «übsidie geelt •.•oor kleine bttrgerwoning>ul, die juist nog binnen «lc grens vallen: al zou spreke» dit op zich/elf niet Itelreuren. ALBARDA konslateert met blijschap dat op zijn initiatief een algemeene maatregel van bc» rduur »s uitgevaardigd ter bestrijding vau «le pok/Jokte. Nu moet nog worden bepaald «lat eventueel geïnterneerden ter beteugeling der ziekte ecu geldelijke vergoeding zullen ontvangei»; ander.», zal «lc maatregel niet goed en volledig werken. SCHAPER slcinl in mcl den heer De Jong inzake hel geknoei met z.g. cacaoschillön, waarvan dc arme soldaten in het buitenland «Ie slachtoffers worden. Eau dc minister die bende knoeiers niet uiteen drijven'? Val «len woningbouw beli-elt. betreurt spr. hel intrekken van de subsidie va» f 1200 voor «len nationale»» >V,»niiigraii

Tegengaan van < aeao.v, rv alseliing moet uitgii.iit van den minister van ..militie. Ecu wet op ?«' verval--.,hing va» levensmiddelen kan in dezen drukken tij,l niet wortleu voorlK*reitl. He minister wil thans geitieilc! advies geven in/a!»>' ,!>- g> n,,, n|e',ij!v!> i»ev«i»igd!iei*! ',>«>!!,!!!!*>, !*!?»' I^>|.,' dat licgrip al, l.i-ltei-iiim Ie !,, selioiiweu. Miil,l >• 1 aar onderwijs. ."vI.II.XÜD.V Dc gevolgen van tle mobilisatie ¦'uien ?!l*!i <>>!. lui iiit onderwijs gevoelen. Vel,! leeraren zijn »»»>!-»- ,!,- wapenen. Hunne kol» lega 's vallen v,,oi In-u i», -onder extra betaling. Dc gciegel'le gang van hel onderwijs aan tb: lüjks il. 11. s< holen is daardoor uiet verzekerd, •/0,, lui boekhoud'-» ,-n «I, wiskunde le (iotidn. Ook riders is dit het geval. Hieruit vloeit huivend nadeel voort voor dc leerlingen, «lic voor hun eind-examen «laan. In deze moellUk» held moet worden voorzien door de aanstelling van tijdelijke leeraren, zooals dat bij vele gemeentelljke 11. «.-scholen geschied is. * Om te kunnen profiteeren van de gesubsi«beerde opleiding tot leeraar M. O. moet «en zekere eischen van voorontwikkeling bezitten. De Vereeniging van leeraren van het M. O. acht deze cisehen to laag. De akte 1. o. of het diploma drie-jarigen kur-sus is niet voldoende Spr. is het daarmede volkomen eens. Om do noodige leerkrachten bij het M. O. Ie krijgen, zal men beter moeten salarieeren, liever dan te lage eischen te stellen aan de voor-ontwik, keling van do leerlingen die tot deze opleiding worden toegelaten. De heer DE VISSER (chrisl.-hisl.) sluit zich bij hot betoog van Aldtu-da aan. - De heer NOOONDU2EN dringt er op aan dezen post te schrappen in het belang van het M. O. ...:**.

Minister CORT v. d. LINDEN: Deze!tu«u*, heeft niet do bedoeling lagere eischen te «aan stellen aan dc leerkrachten bij het M. O. Nu"! zijn er in 't geheel «en eischen van algemesne ontwikkeling, terwijl door de nieuwe vóór. schriften, al zijn die nog niet streng genoeg, daarmede een begin zal woi*«*n gemaakt. ' Als de mobilisatie lang duurt, zal de minister een maatregel overwegen als door Aldanla aangegeven. IlandelsonderwHs. « *..,•,! CERHARD betoogt, dat handelsscholen speciaal bij gemeentebesturen Ih de beste handen-zttn, en meent dat aan dat feit geen argument u»a« worden ontleend voor het niet.verleeinen, van subsidie. Minister CORT v. «1. EINDEN antwoordt dal dit ook geenszins zijn standpunt is, doel, alleen het door hem van het provinciaal bestuur ontvangen antwoord. De vergadering wordt gesloten. Maandag, middag half twee komt Lager Onderwijs aau de orde.