Het volk : dagblad voor de arbeiderspartij

Te half tien wordt het congres heropend. Voorzitter is LGHAkEA. Hij geeft het woord aan VLIEGEN, ter inleiding van r

VLIEGEN zegt: Eindelijk, na lange jaren strijd, hebhen wij wetsontwerpen, die wij ge» rust de bekroning van het werk der 8.D.A.?. kunnon noemen. Zoodra do wet-Van Houten was ingevoerd, hebben wij den strijd aangebonden voor het kiesrecht der uitgestotenen. Die strijd heeft langer geduurd dan wij ver» wachtten; hij Ivcrde groote momenten op. en liep uit in de verkiezingen van 1913. Het ministerie-Heemskerk had een grondwetsherziening ontworpen, die de democratie invoerde, maar zo tevens weer aan banden lei. De thans ingediende ontwerpen voldoen aan onze oude ei«.hen; maar nieuwe cisehen zijn opgekomen, en o"k dio moeten wij thans pogen te verwezenlijkon. Het algemeen kiesrecht voor den man als feit vindt geen tegenspraak meer, daarentegen komt tegen het beginsel weer tegenspraak van kerkdijken kant. Men eiseht. een oi-ganiseh kiesrecht, om de vclkssouverei» nitoit te weren.

Een enkel woord hierover. Het organisch kiesieeht is niet ander» dan een holle klank. Men is er nooit in geslaagd, het beginsel in een concreet voorstel uit te werken. Eabins— HeemskerkTalma schreven ia hun rapport, dat het kiesrecht moest wortelen in de uitingen van het yolksleyei»: kerk, wetenschap, kunst, handel, nijverheid, en wat dies meer zij. Maar toen zij dit, beginsel moest uitwerken, „kwam het haar niet geraden voor e enig schema te ontwerpen"; do tijd was nog niet gekomen voer een schema, dat uiting gaf aan een alge» moene, gerijpte overtuiging. Wat beteckent een beginsel op maat-schappelijk gebied, als men er in de praktijk niets van terecht kan brengen! Een paar maal is gepoogd, het organisch beginsel uit te werken. Bij het cntwerp-Tak wilde men het kiesrecht geven aan de gezin»» hoofden... en de priesters. Om dit te bewerken werd met gezinshoofd gelijkgesteld, wie een kamer beweende voorzien van stookplaate of hittegeleider. Hebt gij een gezin, dan zijt gij kiezer, maar hebt gij er geen. dan is een kachel ook goed. (Vroolijkh eid). De . eenige, die eens heeft geprobeerd, een organisch kiesrecht uit te werken, was Trenh. Hij ontwierp hot niet voor de Tweede, maar voor de Eerste Kamer: «lat was gemakkelijker. Men is hem ook van onzen kant zeer lastig gevallen over zijn plan. Terecht 1 Hij wilde 82 arbeiders laten kiezen, door arbeiders, 19 pa» troons, door patroons, en 9 leden door de vrije beroepen, lraetische beteekenis had rijn plan niet en voor de Tweede Kamer zon het nooit ingang vinden. Elk organisch kiesrecht is ver» oordeeld, dat van te voren do maehtaverhon» dinl? der klassen vastlegt. De macht der klassen moet bij de verkiezingen tot uiting komen. Daarom «runnen wij ook geen beperkt kiesrecht! aanvaarden, omdat dit altijd een klasse-over» heorsehing vastlegt. Hierbij donken wij aan het vrouwenkiesrecht. 't Rijksdagkiesrecht herhaaldelijk bedreigd; maar het stond in de grondwet: de kiezers moeten over verslechtering zelf stemmen, riehzolf ontkiezeren. Daar* nm kon voor den Rijksdag niet, wat voor do Landdagen van Saksen en Hamburg mogelijk was.

Het blaneoartikel is weggevaagd, vergeten en vergeven. Later kwam het voorstel Heemskerk, dat den leeftijd van 25 jaar vastlegde ia de grondwet. De gezinshoofden werden kiezer, voor de nietgezinshoofden kwam een blanco-artikel. De kerkelijke Indeelden werden bevoorrecht, do vrouwen uitgesloten en do Eerste Kamer kreeg het recht van regres. Bovendien werd de benoeming van den Hoogon Raad onttrokken nan de volksvertegenwoordiging, de koningin kreeg 2 ten duurte toeslag, de gemeenteraad werd gedegradeerd, het openbaar onderwijs word aanvulling, het bijzondere regel. De verkiezingen van 1012 hebben dit voorstel weggevaagd, en nu hebben wij klare voorstel» len. Algemeen rnannenkiesrecht, vrouwenk.es* recht mogelijk gemaakt zonder welstandsbeper» king, geen uitsluiting van bedeelden en wanbetelers, enz. Onze strijd vindt in deze voorstellen bekroning. Onze resoluties beginnen met den nadruk te loggen op het klassekarakter van onzen strijd. Zij «prokün oen woord van waardeering voor de regeering, dat zij in de oorlogscrisis geen voor» wencel hoeft gezocht, om mot de indiening van haar voorstellen te wachten. Het was makkelijk genoeg geweest. Onze taak is thans, onze cisehen, waaraan niet voldaan is. zooveel mogelijk door te voeren, zond. r het geheel in gevaar te brengen. Toen wij onzen strijd begonnen, leefde het vrou» wenkie'rooht niet in hot volk. Wie er het meest onver-ohillif- voor waren, waren de vrouwen zelf. Praktische beteekenis had dit punt van ons proe^am niet. Dat «,nrak van zelf. Wie reeht,n wil hebben, moet beginnen, er zelf voor te

c! rijden. D»t is thans gebeurd. Hot gemis van het kiesrecht wordt bij de vrouwen als een onrecht en een leed gevoeld, als een «tempel van minder» waardigheid. Het «preekt vanzelf, dat wij, demokreten, en strijders tegen elke verdrukking, den eisch der vrouwen thans hebbon aanvaard «laspunt van practische politiek. Verder ga ik daarop thans niet in. omdat een vrouw, de voorzitster van den Bond van Vrouwenklubs, het onderwerp zal behandelen. Wij aanvaarden liet aangeboden stelsel van evenredige vertegenwoordiring. Het verdeelt het land in 18 groote districten. Zij stemmen ieder voor zich zelf. met eigen kandidatenlijsten voor iedere partij. Na do verkiezing stelt het centraal bureau in Den Haag het kies* quotient. Dan zijn er dadelijk een aantal, die het quotiënt hebben bereikt, en dus gekozen zijn. De rest der stemmen echter is niet verloren, uit de 18 kringen worden zij bijeengebracht, en de minderheden zijn zeker van hun vertegenwoordiging. In België is het stelsel bederven door de kleine distrieten. Er is er een van 8 leden, er zijn er vele van 3 en 4. Daardoor krijgt men groote verliezen. Hier ontgaat men den rompslomp van kandidatenlijsten met honderd namen, en toch is het heele land practisch één kiesdistrict.

De verbinding tusschen de kieskringen is mogelijk door verbinding der lijsten. Ook blijven koalities mogelijk, doordat partijen hun lijsten verbinden, maar het groote vourdcel is. dat men van de koalities bevrijd kan zijn, dat er geen herstemmingen meer' zijn:, men stemt zijn eigen mannen, en verder niet. Daarom moeten wij ons rondweg verklaren voor dit. stelsel.

Het beginsel wordt ook ingevoerd voor de Prov. Staten, en uitgesproken voor de Gemeenteraden. Bij deze laatste ligt de moeilijkheid in de aftreding van een deel der leden in de kleine raden. De regeling is hier overgelaten aan de wet. Men zal een kleinen Raad in zijn geheel moeten laten aftreden, en dat heeft beswaren, ook voor de candidaten, die telkens 6 jaar on een kans moeten wachten. (V ro o l ijk» heid.) Sternplicht wordt mogelijk gemaakt. Wij laten on» over het beginsel met uit, maar aanvaarden het openen der mogelijkheid. Er was in het P.B. onmiddellijk verschil van meening. Wij moeten de zaak onder de oogen riem De een zegt: waarom de onverschilligen dwingen, de ander: ook zij moeten worden opgevoed; ik zez? thans nog: het kan vriezen, en het kan dooien. De positie van het vrouwenkiesrecht in de politieke situatie wil ik even onder de oogen zien. Brengen wij door onzen strijd ervoor de regeringsvoorstellen in gevaar Het antwoord moest luiden: ja, als de regeering principieel er tegenover stond. Maar rij opent de mogelijkheid j zij stelt niet om principieele redenen het nog niet voor. Zij maakt de onderscheiding tusschen net bevelend en het gehoorzamend deel der natie, naarmate men kiesrecht heeft of niet. Zij verwerpt het argument van de individueel» ongeschiktheid der vrouw. Zij erkent niet het principieel bezwaar der kerkelijken. Maar de ontwikkeling van het vraagstuk is haar nog niet ver genoeg gekomen. De regeering pleit uitstel, maar neemt intusschen de principi-ele uitsla.» ringweg. Het is dn, voor haar «en kwestie van urgentie. Wij mogen dus verwachten, dat de regeering, als vrouwenkiesrecht volkswil blijkt, zich niet zal verzetten. Uitdrukkelijk erkend te regeering: voor het Staatsstelsel is de deel» neming der vrouw eer voor» dan nadeelig. Zij kan dus geen bezwaar hebbon tegen invoering, als er een meerderheid voor in de Hamer is. Zij draagt de beslissing op aan den gewonen wet» gever. Die zal voor dezelfde vragen van dit oogenblik staan. De aandrang zal sterker worden; daarom is het goed. vooruit te zien, en den strijd te voorkomen. De Eerste Kamer is een overbodig voor» -werp. In den laatst en tijd is rij meer en meer schadelijk geworden. Van Kol «al dat geheel met mij eens zijn. Het is de taak van de coc» dem. om er ontbindend te werken, «e zoo gauw mogelijk op te ruimen. Van Kol heelt dat trouwens indertijd zelf mee voorgesteld. Amsterdam IV zegt: spreekt dan ook niet van verbetering. Maar dit gaat nit van de onderstelling, dat ons voorstel lukken zak terwijl wij met onzen o.i«ch alleen «taan. Wij moeten dus zorgen, dat de volksinvloed zoo sterk mogelijk op de Eerste Kamer kan werken. En nn behoudt Gort van der Linden voor de Eerste Kamer het meerderheidsstelsel. Dl-n--tengevolge hebben wij er maar 2 leden. Wij zouden er zeker 7 moeten bobben. Ook voor de Eerste Kamer moet de evenredige vertegen» woordiging worden toegepast. De staatscommissie had dat uitgewerkt, maar de regeering heeft dit niet overgenomen.

De tweede resolutie behandelt de agitatie. Het is onze kiesreehtbewoging, dio tot het resultaat leidde dat voor ons ligt. Twee dingen waren mogelijk: dat de regeering wel moet toegeven, maar poogt, van te voren onze over* -irinnim? onschadelijk te maken. Zoo deed hot ministerie lle«m"kerk. To?onover zijn voorstellen «tonden v.ij vierkant. Hot kabinet viel. Nu ¦wordt het A. K. voorgerteld zolder banden. Derhalve mv>«ten wij dr plannon te vorwozelijkon. Da.ir komt iots bij: ons Zwulsohe congres hooft aan Gort van der Linden mot zijn collega's de portefeuilles bezorgd. Tiidons liet congres was Gort al aanga* zocht. Zijn voorstellen zijn mij mo-gevallsn, maar bovendien : bij voorbaat had hij d^ ver* zekering van onzon «te»n. De aangenomen resolutie, oen rosolutio-No Roodo. geloof ik, bewonder ik niot: zo komt aan lo?isohe go* dachtengang tekort. Maar a.t.n rood-h^id ontbreekt het ze ni<,t. CV roolij k h e i d.) Toch ctaat er in: wij zullen iodnre rogeering die staatspensioen on kiesrecht invoert, steunen. Deze regeering doet dat. en doet moor dan van haar mocht worden verwacht. Zij stolt het passief kio».ro«ht voor de vrouw voor; daarin zit een sterk propagandistisch element voor vrouwenkiesrecht.

Strijd tegon deze regeering ware do» dwaashoid. Wij hebben van hnis uit neiging, te-rem .eike bourgooisregoering te voohton. On-e natuurlijke po-itio is ooa oppositie-positie. Maar thans zijn wij niot in een poriode van ciachon. maar van realisceren. Wij moeten oude ei^chon propalreeron, maar tevens pogen, de gevaren af te w->ndon. De reactie oonoon* troert zich in de Eerste Kamer. Niet all« ministers zijn even steik. Pleijte heett pos oon pleit verloren, dit heeft hom vorzwal.!; Posthuma zou good doen a> hij sommigo l:n--cren heol anders deed: met Ort ia met allo, in orde: Treüb hooft v.i-, heengaan ,gosprokon. als domocra.it d^>ct spr. oen beroep op allen wien het aangaat, om on i»o:t te blijven, en te zorgen dat «r iet» tot etend loont. De Eerste Kamer telt thans SI il»»p«»»->'',f» kosten. Gij, Rotterdammers, wordt het hoekt* punt in de verkiezingen. Maar dan is men nog slechts op het doode punt. Te Leiden ia er een te winaen voor links maar ook een te verliezen. Ock in Gouda, dat in '13 links kooaz maar daarna weer een kerkelijke, is een kans. Het waren onze «tenimen, die daar in gebreke bleven. Ook in Schiedam treedt een kericelijk» af. ZmdHolland kiest 10 leden der Eerste hamer; het kan ze omzetten, en daarmee was de aanneming der gror^wetelierrieninss verzekerd. Ook het omzetten van Overijssel zon van groote beteekenis zijn. Zelfs Gelderland biedt een kans. Als overal war.r in '13 link» schen werden gekozen» nu weer linlulchen worden gekozen, kan het omgaan. Even een tussehenzin. Wij hebben niet alleen voor het kiesrecht ««treden, maar ook voer l»«t staatspensioen. De Eerste Kamer verwerpt h^ onverbiddelijk. Een Haagsehe brief in ..De Tijd ', van V/eoseling ALBARVA: Van Van Vuuren.' VLIEGEN: Dan beteekent het nog meer. Hu schrijft: een berooide schatkrst. een ver» worpen staat^bodoeli:^, riedaar het vooruit* zicht. Da aanneaning van het staatepensioen is uitgesloten. Reeds nu dus schijnt dit vast te «taan.

Het P.B. heeft dus Gemeend, ten «ani^ Stetenverlriezizigen een zeer duidelijk ding te moeten aannemen. Nimmer wvan zoo groote beteok»mis. Ook het et sioen loopt gevaar: nn geen politiek die ten slotte tot machteloosheid leidt mislukking. Wat wij voorstellen, «tent de congresresolutie van 1014. Wij w stukken op het schaakbord zetten »> ze wenschen. Wanneer het nooóHz is, d vrijzinnigen te stemmen, willen wij daa reent hebhen. Het hemd is nader daa maar wij willen het gevaar ontloopen, kelijken worden gekozen. Hot is de mogelijke' gelegenheid, een verkeerd rad lisme toe te passen. Principieel optredei zorgen, dat onze eisenen worden vervuld. ' stemming.) '" Men heeft gevraagd: wat is precies uw bedoeling? Konden wij dat nu «66e». dan hadden wij het in de resolutie gezet. Wii denken aan Franeker, waar bij samengaan linies een kleine meerderheid heeft. Franeker geeft den doorslag in de Staten. Al» nu do keritelijken 3 candidaten stellen. de liberalen L en wij 5, ' komt er zeker minstens een kerkelijke. ' kan een heretenuningscomprorni, slatten, paar candidaten terugnemen. Maar terug, men candidaten krijgen, altijd nog stemmen de kerkelijke, met zijn grooten voor«pr krijgt een bijna zekere kans. Daar moeten ons dus bij den eersten gang in herstemmi positie bollen. Het P.B. wil geen tactiek opdringen. Wij weten met. hoe men in Franeker denkt; Franc* ker werd slechts als voorbeeld gekozen; maal wii moeten niets op hei spel zitten. Wij moeten links stemmen bij de staten, verkiezingen. Het eenigo. wat men aan de liberalen kin vrogen is: ziit gij voor de regeeringsvoorstellen. Hit spreekt echter vanzelf. Wij moeten er geen doekje, om winden, maar zorgon voor een Eerste Kamer, zooals wij ze noodig hebben. (Applaus.) Wij kun» non niet alleen met de «wringende paarden werkon, wij hebben ook de schuivende», raads* heeren en kasteolen te gebruiken. Wij moeten het Algemoó-, Manno»,ki«W>»<>j,^ veroveren, en zoo mogelijk tegelijk, of ander» «er «nel daarna, ook het Algemeen Vrouwenkiesrecht, ter voorbereiding van het zegevierende socialisme 1 (Luid applaus.)

(Zie vervolg Le blad.)

nu het voetl»»l.en. Bij de gistere», te Aawll» soort gehouden voetbalmatch vlogen twee «pelen legen elkaar op. De tzulekspeler de B. geraakte bewusteloos. Gevreesd wordt dat hij een lichte bersonocbnddlng beliep. Bij den val werd ook zijn lorgnet verbrijzeld, gelukkig echter zonder kwetünron aan het c,» te veroorzaken. De gekwetste studeert ie l^iileu aan de Boogeschoel.

««veld tenen g» weld. Dezer dagen werd de» richt, dat de Xed. Groenten- en Vrucbt>n-Drogerll te Breda met geweld zich toegang' had verleend tot de lokaliteiten van het Lo?er des Heilsaan dtz )siiluen!.ian te Breda. Zaterdag- is het Leger des lleils er wederom in geslaagd ult haar lokaliteit hot > te verwijderen. Op Jast van don ollieier van justitie te Breda is ei thans dag- en nacht oen i'olitiopos. in het gebouw geplaatst om hoi Leger dos Hcils tegün evonuieele -verder geweldadig pogen van de wederpartij te behoeden.

verdronken. Te Norluehen» la de ongehuwde 35, jarige dokknecnt I». v. V. uit Tlel van ,de stad Tlel I" van de loopplank gevallen en verdrenken. Zijn lijk is opgenaaid. — Zaterdagmiddag gingen.», van Oslcenls en H. Bonman uit »)rthen ln een bootje op het onderstroomde land langs den spoordijk der lijn 's-Bosch— Utrecht nabij' Orthen eon vischnet nit te metten- Hierbij is het bootje omgeslagen en «ljn belde inzittenden, ongehuwde mannen van 23 en 31 jaar verdronken. Net lijk van Oskeuts is reeds gevonden. Naar het andere wordt gedregd.

wer^le».»-.».,:. 'Do meesterknecht van do lied. Gist- en ünlrituslabriek te Delft proefde bij het koiTledrixKeu een vreemde smaak aan zijn kofllc» Hot blook dat o.r zoutzuur door de koffie w*s gemengd. Kr schijnt te weinig gif door de kollle gedaan te zijn; de man werd wel sngesield.maol was w«er spoedig beter. Twee schuldigen werden gevonden en ontslagen.