Nieuwe Rotterdamsche Courant

i, In dien alrhooncn In-lisehen Archipel, wil als do Tuin van «lo Wereld geroemd, waarin elke plek haar eiMno schoonheid heeft, is er toch een allerschoonst «iland, vaa allo anderen zoozeer onderscheiden door lic» karakter, lichamelijk, zedelijk, verstandelijk en «aatlehsppelijk van het eilondcrvoik. dat niet andera 'lan als iets geheel op zichzelf staands het beschouwd kan worden. Dit is Bah, «lo lastate wijkplaats, waar An oudo Hindoe-beschaving veiligheid vond, toen do veroverend» I-lam haar van Java verdrong en waar »ij zich gehandhaafd heeft ook onder de overhoor»c!,in? vau «lo Westerscho kolonisatoren, dio op die V»«te«l>'io volgden. Edeler van gestalte en van gedachte is hier dan elder, het volk, zijn arbeid draagt een rijker oogst van vreugde, zijn welgevallen aan het loven uit zich in 'en weelderiger schoonheid van architectuur en heel'!?ad>, kunsten en feesten, waarin een dichterlijke vergelding «le verrichtingen van het dagolijkach bestaan ;«rhecri:jkcnd herschapen heeft tot «laden van goden. Xiet uit gunatigcr «osteldheid van grond of lucht «n ««ut uit een gelukkiger bloedmenginst in do aderen van hot volk. laat.zich dio voortreffelijkheid verklat»!U. Do aaide, «lo rêgenbrengende winden eu do zonuo» "thija zijn dezelfde on zoovele eilanden, waar het loven van den iul>oorl,ug armelijk, ah» hier op Bali 5.u.r het rijk is. D« oorspronkelijke BaliLra, de niet««hindoelseerdo Bali Agü zij» Maleien» als do ovor«rente uieerdelbcid van «W» overige orclupelbetvoners; -n do hen overheerschondo Hindooßoliêrs. die do anlieko k-üten-indceling nog handhaven van Brahmanen, Xaitryos en >V>«««ys, noemen ziel» met trots «heden »l^n Moljopahit", atütammolingca van de Javanen uit den «rootcli lijd van Java. Wat echter op Bali allöcn bataat, — althans in zulk «en volkomenheid alleen hier —^lat ir. een maatschappelijke inrichting, waar'lcor nit «lezelfdo elementen, waaruit eldera het mi«l» dal-natlgo slechte ontstaat het voortreffelijkste Wordt voortgebracht Op Bali alleen ia in stand «e- U«an de landbouwers-organisatie, die onder eenerlei ongelijken bindt tot bereiking van een gemeenschap» pelijk doel: de grondbezitters-coöperatie, die de Sekaha Loebaq heet, oen overblijfsel uit primitief-oom» munistisebo tijden, waardoor, aan een «kei der bevel» king althans, do overvloed verzekerd wordt die vroeger uitstroomde over allen, «lo opbrengst van den Hroad, die elders, als con rivier in de beete maanden verdroogd en geslonken tot eenige weinige troebele plassen, «en enkele slechts verrijkt en ook san dien enkel»» slechts een ongerust eu onzuiver genot geeft Van deze inrichting zal ik u nu verhalen. •» Het voornaamste middel van bestaan is de laadbouw, die, als op Java, in ds eerste plaats rijatbouw is en waarbij dezelfde metbode gevolgd wonlt als op Java. echter roet nog beter gevolg. Tijdens mijn verblijf op Bal» hel» ik getracht zooveel mogelijk «laar» van to zien en te weten to komen. Dit was maar weinig in vergelijk met het vele, dat er van te woten valt. En ik heb mijn onvoldoende kennis aangevuld uit do litteratuur over hot onderwerp te vinden in de verschillende» tijdschriften, asn koloniale zaken gewijd, voornamelijk uit de daarin gepubliceerde artikelen van Liefrinel^ Aangenomen wordt, dat do moeras»r,jsicultnur ep Bali van lndi«hen oorsprong is: Hindoe-kolonisten zouden haar hebben ingevoerd. Do Baliërs zijn vaag op het punt van hun «utren geschiedenis: maar ook zij kennen aan den landliouw en de daarmee samenhangend» inrichtingen een hoogen malerden» toe. De hoofdopziener van het nkkorbouwwezen, «Ie ücdabsn Agoeng. dien ik daarnaar vroeg, antwoordde trolsch: „Onzo ijoebaks rijn maar weinig jonger dan do we» «hl zelve!" Zijn rijstveld is den BaliKr het kostelijkste wat hü heeft Om dat to welen, ia hst genoeg zulk een akker io bezien; hü is verzorgd als -oen lusthof, als oen bloemtnin. Dat is goen bezit mCer, dat is een persoon» lijl:e verhouding geworden, waarin do man zün arbeidskracht geeft zija zorgc-ijl-e gedachten, zijn toewijding; en het veld antwoordt met glans en geur, met den gullen groei van zün rijst de zoete levens- Zekerheid voor den bouwer en zün gezin, mot do volle oogstpraoht onder de verguldende zon, die den rechts «HA», Ah jMtetoekt.to het k*i*,-an >jto werkje.

Op reis door het eiland kwam ik in een dorp. waar mis van al!, hij heeft niet de zichtbare, tastbare zekervan bostuuiawege een ni«uw»verdee!ihg «ler rijstvel- heid, dat zijn kindoren na zijn dood hun dagelijksch bedep was begonnen, in verband met een nieuwe water- hoef zullen hebhen en «lat voor hemzelven het feest van leiding. Tengevolge daarvan was aan een ouden boer, «la lijkverbranding zal worden gevierd, het kostbare, in' plaats, van zijn sawoh, «e» andere gegeven. Do dat do van aardlcho smetten gelouterd» ziel in vlamcontroleur, die «ag hoo de verandering den man be- men naar lndra's hemel draagt «om daar te loven voor drocfde, legde hem do volstrekte noodzakelijkheid er eeuwig, zooals op Bali. maar dan zonder cenige zorg." vsn eog eens in alle uitvoerigheid nit en toonde hem Al dio schoone en waardig© dingen moet ontberen aan, «lat hü. ten «lotte, meer tem» kree»-aan vrucht» wio land ontbeert. baren en welgelegen grond, daa hij verloor. Maar de Ea daarom begeert «le Ballee boven alle dingen ecu oude, dio zwijgend als een inlander «int doet. had ge- veld en acht hij boven allo werk ©dol het werk van luisterd, hief eindelijk zijp bekommerd gericht op. den landbouw. züo dat ook een man van do hoogsto «Heer! mijn sawah weent!" kaste, «en priester, met welgevallen zijn han6 aan den Hoo immers zal een mcn«h ook ooit gelooven dat lichten houten ploeg sloot, wat hij zoo lief beeft, bern niet wederbemintl Do seksha 3oobay nn is: de vereeniging van rijst- En hij heeft wel reden, do Balisr, om vau zijn veld veldl»c-itten». wier gronden besproei,! worden door to houden: oen man zonder land is «niemand liier. «en en dezelfde waterleiding; do tegenhanger van ons Een «John Lsekland" op Bali, wat ongelukkig wezen l Holland«ehn waterschap zou men het mof-en noemen. Nergens telt bij mede. Hij gaat niet als of fer»l'reneende Do sekaha soel»ai vangt het water; het waterschap moH, in den grooten stoet, «lic do prachtige landbouw» loost het feesten viert in den tempel het feest waarbij do go» -),-; j^ jn j 0 'anpo prachtige reeks kruinen van een den in hun gouden zetels naar hot «oestrand worden onderzeese!» gebergte, dioden Archipel vormen, een gedragen om te baden» het feest waarbij «le kleme |,-,«d<» bergtop. llet water, het loven ,'er planten meisjes met bloemen bekranst en omliangen en terwijl stroomt «lo steiltcn af in driftige beken, dio met hun zij hun zilveren enkelluinden liebt tegen elkaar laten kracht en vaart hot gestunt* diep hebben uit<<-c»leicl!: klinken, hun liofclijken «la»» «jansen op de muziek van duizelig do kloof, waarin «lo verlangende akkerman den gamelan in «len tempelbof: het feest wnarnü do nederstaart naar dien haastigen, witten water» vrouwen, in kleurigen stoet uit het dorp gekomen met ,«henvr. En al do overvloed wordt uitgestort in de do hoogo offermanden op het hoofd, het kostelijkste «>genmaaudcn. Dan is de smalle vlakte, do rand von hun teelt en kweek op het zorgvuldigst toebereid. >><,ndom het heuvelland. «Iras en groen. Maar de zonnc» don goden komen aanbraden, dat dio den geur er von maanden hebben haar in <>,>ko.o weken leeg en bruin genieten en zij zei ven met man kind en buur het --«dronken: er.4 in de grijze rivierbedding niot zoovroalijke maal; het feest waarbij, prachtig in rood en Veel water meer. «lat «en mier vermag er haar dor»t goud, speerdragers den grooten wapendana, «lic een te l««>chen. nis het Oaliacho spreekwoord zegt Te>»eu krult «ds van goden en demonen verbeeldt dansen. Hij zuikn krachten der natuur vermag «lo enkele niets, doet niot modo mot hei fceslploegen, nis de ploegers Maar «llen tezamen, allo hoofden, alle handen, allo roet hun span dat een tooi van verguld en uitgeslagen g-het dio vermogen het: do natunr^zelvo leert aldus leder, op het uitvleugelende sieraad van oen wayang» «>». inlander «lo noodzakelijkheid van broederlijken figuur gelijkend, om kop en schoft draagt en een be- arbeid: da Eendracht moet d«»n zwakke machtig schilden!* bouten klok, broeder dan hnn breede borst waken. asn den hale, onder het toejuichende geroep van het De veirn voorouders al hebhen de les verstaan. De g«heelo dorp. den wedren houden ovor het bumkstasn» gedachten hebben zij bijeengedaan en hebben een wet do veld. Hij heeft geen stem in de vergaderingen, waar opgesteld voor het nieuwe werk. De banden hebben zij Kaoel» naast Weasya en Brahmaan rit ala een mensch bijeen»edsan «n hebben volgens die wet gearbeid.

weest zijn. een Grondwet van het Watersehapswekon. Maar dio is verloren gegaan, naar gezegd wordt bü een brand in do poer» van den vorst van Boeleleng. En nu ziin er enkel nog maar nieuwe afzonderlijke wetten, die, op lont.irhlad j-oschroven. do hoofdtrekken vaa do oorspronkelijk» herhalend beware»». Dil nu is het eerste gebod dor wet: alle leden van do sekalia soebat zijn voor haar gelijk. i Zoo aanzienlijk het voorrecht is van de Triwangss, de drie edele kasten, do tweemaal-geborenen, die na do liehamelijko een geestelijke geboorte hadden, boven het onadellijko gemeen dor Vccdra's» der Kaoela>, den slechts Eenmaal, naar het lichaam alleen geborenen, voor de Lckaha Boel>a«i vervalt het Hier zijn nlet! adellijken en gemeeneu, in priesterlijke kennis wijaan rn onwetenden, hier zijn werkers, menschcn die van aarde. water en gewas menschelük leven -«Alen maken. „, ..,..j-*. i Ea dit is hei twoede gebod: •" ... •'¦-"•*-t Lid van «Io tickaha Bocba

E»n menael» «lic he» boon wil, zal niet kunnen samenwerken met menschen die het goede willen. En «va man dio geen vrouw heeft of kind, hoe zal die met liefdo zijn werk doen" Wie zal zich inspannen, als alloen om zijn zelfs wil hij het moet doen 7 En dit is het derdo gebot: '**' Do leden van do Sokaha Soebaq moeten met elkander omgaan als broeders.

Dat kan immers niet anders lnascbcn wie hetzelfdo» willen: «lan ia do een den ander hulp en bijstand schuldig. Als do eon reden van klagen heeft tegen den ander, dat dan «lo Lekalia aolve recht spreke tusaehe» hen. En «lio recht spreekt, die moet het doen zonder to laten wachten en ronder aanzien «les persoons oSk. Dit aijn do «rondtrekken van do Sima, het wezen j dat tot uiting luimt in allo nadere bepalingen en rota* schriften. Haar doel is: aan eiken enkeling te doen '"> il«n goede komen da krachten van allen. Allen Vóór , sen, éen voor allen, lh een maatschappij waar die oude communistische deugd al laag «ook is, vonntz -aft. ? «o een kleine afzonderlükheld, «en lnaatschs»»oijtja .in de maataahappZ, te vergelijken waarlijk! nies ««ZZ «_»« «r<^„ttima-ALBidde^lff»^ .m^m^tfi grauwen alang alang te eener rljdo en gevaarlijke woud-wildernis ter andere.

lAat ons toezien hoo het zon gaan bij do oprichting van een Loobaq-vereeniging, zoo sis bijvoorbeeld ge» beuren «on als do toenemende bevolking van ««. dorp niet genoeg voedsel meer kon winnen nit de oude velden. De mannen hebben gezocht hier en ginder naar woestsn grond, waarheen het mogelijk zou zijn water t* brengen van do naastbii stroomende rivier nit, en tan alone heeft een gevonden. Hij komt hot vertellen. Da raad van het dorp wordt bijeengeroepen en de mannen, die arbeid en geld over hebben voor de po» idng, v«reenigen rieh, terwijl «ij een woordvoerder .«aan, die naar do hoofdstad gaat, om vergunning te .-*» gen vnn hem, wien het water vnn het eiland behoort, den Vorst, wiens plsatsvervnnz-er nn is bot Ne» derl-mdsohe Bestuur. Deze fictie van liet recht van «lon rotst ovee het water, «nderliul» genoeg aandoend in het volkomen democratische Locbaq-^tclscl. hooft baar practisch nut» in geval vsn de noodzakelijkheid van scheidaréchterMe uitspraak tusschen soebaga, en bij moeilijkheden tot oplossing waarvan

Nu ia dit wel te begrijpen: niet als krenkwl? van zulk «ebt geldt het wanneer do nieuwe leiding moet loopen «ver eens bezitten» land. Neen. AI wnre het grond van een tempel, het heiligste wnt de Laliür kent l Voer don eisch von bot leven wijkt nlko andere Nn is verlof gegeven. De Vereeulging bessint hnar arbeid. Zij roept weder een ver-adcrin? samen, 'lot onderpand van hnn wil en eerlijk l»e«loel«n storten »lle leden een som geld«; daarvan «tullen de eerste litgnven bestreden worden. Een hoofd wordt «e» innen, «a» helper» hem

Nn kon dan de arbeid beginnen. De leiding wordt gegraven. Dat ia werk waarvoor vaak, vooral wanneer groot» moeilijkheden zijn lo overwinnen als door gesteente go!»oord of dwars door «w» heuvel heen gegraven moet wonlen, volk uit üarang AMen» geroei>cn wordt — dat a»jn do meealors in he» vskl Zij keuen, mot hun gereedschap, «en met ijzeren i«nt voorzicnen gmofstok over «len schouder, do smid voorop die in zijn vuurtje de afslijtende spitsen telkens heneneedi. En zil wroeten, «l« de muilen zoo vlug en handig, do leiding klanr. Olxlat niet do guuwo watcrdieven later er het ko»to> li)ko water uit wegstelen wonlt zij hier «n door wel ondergrond-»!, geimmkt waar de gesteldheid van den balein er niet toe nou dwingen. En zij duikt onder wegen door, <»„ springt ovor dc heuvels en legt ziel» to liuiten eindelijk in oen oohoono wijde wrl-nnrkom, waar het nnnbruiacndo sinter gruizol «n takken en wat het venle^lneexleunlo von do helling zal laten zinken en zijn drift verleent, effen weg zal vloeien ovor een zorgvuldig venleclenden dam. Do Ilarnn

Nu hebben de mannen --e«tel«l. En dnt (taan zij nn afmeten, gaan het om zoo »e zeggen uitbouwen, in dan levenden stroom-zelf. Zjj nemen een l-oomstam, on daarin kappen zij glduven vsn nauwkeurig berekende maat en fatsoen. Ala die aüduitboom op den na»»ai«^ dm» ia da bedding gtboaïi* kaa h«« Mawl niet anders doorslroomsn dan in de verhoudingen door die gleuven bepaald; en de kleine leidingen nit de groote gemeenschappelijke voerend naar ieder» veld, krijgen elk het haar toegedachte deel van water, niet minder ca niet meer.

De beambten van «lon Boeboq vergewissen er «ieh van, dat do verdeelingsblokken zuiver bewerkt en zuiver geplaatst zijn. precies waterpas overal. En alle Voebsqlede» vergaderen in den lompe! om voor het aangezicht der Godheid elkander te beloven, met een plechtige» eed, dat niemand «enige verandering in het lotatandgehraehte zal aanbrengen, anders dan met welen en goedvinden van het gekozen bestuur. De Boebaq»wct dreigt geatronge straffen tegen wie die belofte »ehendt. En de toorn der goden wordt afgeroepen op het hoofd van den beambte, die in cenig opzicht zijn plicht zou «benden.

Do stand van het Zevcngealernle, of van den 1100-' ger, dien WesterUngen Or,on noemen, wijst den tijd «an, om met den bouw te beginnen, eu de gerand» pleegde priester den gelukkigen dag, don goden wel» gevallig voor den aanvang van eenigo belangrijke zaak. Do lil.au Locbaq, net hoofd, geeft het voor» beeld met beginnen», binnen uiterlijk vijftien dag->n moeten al de leden het gevolgd hebben. Den nalatige treft boete: en sla tengevolge van zijn nalatigheid zijn oozst mislukt, straf. Hij zal dan voor dien, door zijn aehuld te geringen oogst, de volle som der belas» ting moeten betalen, die l»«rekend ia over de redelij» kerwijzo to verwachten opbrengst.

De groole ««enspannc.» plonsen door bet blonk» slaande vold, den ploeg trekkend dien de medepion» scndo akkerman bestuurt. Dan gaat do og er over, dien de l»oer op bst smalle ritje gezeten met zijn eigen g»wieht neerdrukt op den klonterlgen gromt. Dan loont het water af; en als de bodem voldoende is uitgedampt, worde-», de rljstplantjca vsn de kweekl^dding er in overgeplsnt, die tijd krijgen om zich wortclvost te maken en don weer overstroomd worden met het voelende water nit do leiding.

De 3oobaq»l«i>-» zorgen dst alle» daarin in goeden stand blijve. De beschoeiing van den vergsarvij» vor» de alecnen rooster dis takken en rotsblokkon tegenhoudt, He dam waarop het verdeelblok rast, hnn .«eigen l«idinhz«« e» dAmme-jee- dat het veld ««slo^ wordt, dat geen onkruid het edel gewas. verdringa. En de beambten van den Loebak doen hnn opricht»»» plleht.

Do oogsttijd nadert eindelijk: het loon voor den velen arbeid wordt geplukt. Het veld ligt ledig, de rljstsehovon «ijn geborgen in de schuur. Na ia de tijd van mat en vsn feestvieren.

Ontbinden nu de Noebsq-leden hnn bond, nn het doel vin het verbinden bereikt is» Neen. Vont altijd weer opnieuw ral voor het altijd weer hernieuwde werk de gezamenlijke kracht en Inspanning neerlig zijn. En ook, nu «Ie gezamenlijke arbeid is geweest, znl de gezamenlijke vreugde zijn, de feestvreugde »n den tam» pel: -zant een anderen vorm dan dien alouden gods» diensligan kent de llaliör voor rijn vrcugdbetooa niot. Daarom heeft hij ook, nnnslonda bij de oprichting van de keboka Boébaq gedacht op do. stichting van oen soobaklempel, en de plaats er voor bepaald. En zoo baset de winst nit den grond gehaald voldoende is. weidt dio tzftipel gebouwd, dien, zoo sierlijk mogelijk lo maken do eerzucht vm» alle Boebao,>leden is. Gelukkig zijn zij als zij dien hoog en statig kunnen opbouwen van glnd-behduwen steen, met schoon beeklhouw.werk van gebloemle en monsterkoppen en draken ve«dcnl nan poort en muren, en overschaduwd van karnbodja, den gewijde» boom die een geur den goden welgevallig opzendt nit zijn wK-en-gouden kelken. . Daar zal met offers, muziek, dansen en gebed de gunst worden ingeroepen van Dewi Vil, de Hijst» godin, en vnn den geest van het water en van alle de hetOvlacbe beacbermora van den landbouw. En daar zull»n ook do vergaderingen worden gebonden van de Loebsq-leden. Alle dingen, op don akker betrekking hebllcndo, zullen dus onder do bescherming der goden staan, de «beid. de voorzorg, het beleid en de vreugde bij het bekroonde einde.

! Hiermede heb ik n nit de merkwaardige aa» menleving der Volillra iets vsn het allermerk» waardigste «n zeker wel ook het allerachoonsle verteld. Het is mijn doel niet geweest een waanbeeld on te roepen van «ve samenleving» als zonde zij een locale zijn. Zij volgt oen wet van hei vaneden. En het ideale ligt in het verleden niet. De tijd vaa het -pjuttttn «n«iu,l«a« fc .voorbij, «a nl ac-oaia -»»» derkeeren ds «enig ander dfarg dat voorbij ls. X aan datgene wat, coo aehoen nog altijd an aehhnha» nog noo hecht, sla deze Valisehe Soeballorgenissti» i een veranderde omgeving dia eiken dag het helder « nart. «lch handhaaft ook daaraan hangt veel er schoons nit dienselfden verren tijd, onalacheidelii asmengegro^d met het edelere. Sr rijn haalbede* i sommige bepalingen Tan se Boebal.»w»ch wa»tee> ena gevoel ln opstand komt en gijn «echt «werat « «oh? aoo dikwijls het met den aehnldige onsein! digen treft. Ook ia da «oeban^vereeniglng niet da ban en de velU-rheid die een geheel yolk omvat. Yen * sehthond«Hnl2and inwonera van 2ali sijn het toe maar «en dccl die grond bceütten en ik vrees te «c» ten aannemen dat het een betrekkelijk gering dccl i» in allen gevalle een te gering. wanneer we i>N" we»ehen moeaten dat niet een dccl. maar het Ache»

bbel-»rtsto«>ht alt uitgedreven, of hot wedden bij hal»egeveehte-»>, ha« nog niet de ziekten gebannen vaa cholera ca beo» koorts*! of de veracla-ikke'ljke melaataeltbeld. Ook 4

Soebaqleden zijn niet de waardige bewoners vaa cc Paradijs dat da lloebaq niet van hna aflaad heeft P maakt. En het allerbeste» de Lekaha Soahaq ik geen aaneen bare sterkte voor het geluk ven toMomenda tijde, Zoo behoedzaam het N«de»laadsehe Veatuar de e« waardige instelling beschenk de machten afin ve» schenen dia »a eeniger tijd, haar eloopea twVel». Echter zoo verre van vohnnakt, zoo ve»e vsa air meen. zoo verre vsa toekomst-belovend, het «ij»

Het phAoaonhiseh Genootschap voor 2ni^ vere Bede-heeft Maandag en Dinsdag in do Inter-A nationale School voor Wijsbegeerte bi) AmerslXort^ ouder voorzitterschap van den heer J. Heeaing, zijuu jaarlükaeho vergadering gehouden. Er was een ne»D trekkelijk talrijke opkomst, waaronder ook.gewx^rb digden. * -?,.. r Do volgende sprekers hebben over 2e daarbij ge», noemde onderwerpen het woord gevoerd: , . . . Mr. S. A. van Luntercn: De Geest des Tiide; NM_ Dr. J. Clav: Do Dialectische Methode; ,'lMa- Prof. dr. J. A. Schouten» Bnimto en Tiid, -T W J. Hossing: Herdenking van de Aristotelische-lee« dor „oorzaken,'' . lz Mevr. dr. J. v. d. Berg v. Eyamga-Ehaa. die »o»,' spreken over het verband der historische wetens schappen en de enoyclopacdie dor wijsgeerige welen-r? schappen, w-s door ongesteldheul verhinderd. l. De stemming wna geanimeerd, wat o.a. tot njbing^ kwam in het «lobat > . ' ._!,' Do ' «do vaa den heer van. Louteren opendoe, een duister perspectief voor de Europeeaoho besohs»,^ ving, waarin hü zoowel op het gebied dor kunst, alm, «lat der religie en look der phllosophle symptomen van» verval aanwees. Neemt men de tbeosophio niet in d^ tegenwoordig gangbare, engere beteekeni« van d«^ bckendo levenabesehouwing en de haar aanhangend,» j groeF, maar in dien algemeenen zin, waarin.dot. waarheid in den beporVen vorm Va» «le voorsteßin»^ wordt opgevat zoo verwachtte spr. een lheeaophise» > tijdperk, waarin de diepere bezinning van het phUo-^ sopliiseh inzicht slechts san enkelen gegeven ko» zijn. Dit reeds aangevangen tijdperk werd door hen» • ook wel als liet «topistlsche aangeduid. Nadat me« het fc-cluk vóór hot optreden van het Cb!t»end««m^ hier op aarde, daarna gedurende do middeleeuwen! «l het hiernamaals gezocht had» brak de tijd aan, waardin men het stool» meer zou zoeken in het hier M»v der hot nn (socialisme en communisme) of in het mr-» zonder het hier (thoosophie), zooals spr. op scherf po eu lielangw-kkende wnzo typeerde. . «j De gclachtenwisseling over «leze rede richtte «i>o» . in hoofdzaak tegen het eiclusivistische bestanddeel daarvan, in zoover uit de vergadering verscheidene stemmen opgingen tegen «le uitsluiting van de samen»' leving. het volk en do werkelijkheid in het algemeen! van do behoudende en opbouwende kracht der geesle» lijke evolutie. Zoo werd van verschillend»» «üde opg«x merkt dat liet huidige tijdperk eer een synthese be-i loofde to worden van do twoo vorige, door den spre» ker genoemde perioden, in zoover het hier en het n« door den geest zonden worden doordrongen. Ook be« volk in zün breed* lagen zon aan die ontwikkeling! door do verheldering van zijn inzicht steeds meer deelnemen. Men wraakte ook principieel do vergelijking, van onzen tüd met den laaollomeinschcii vóór het be» gin «ler Christelijke jaartelling, in zoover in beide een! geheel onder beginsel wenl aangewezen, dat, in aan» leg reeds in het Christendom aanwezig, in het bijzon» der door do Hegcl'cho philoeophie tot verwezenlijking was gebracht en dat men do «-««landing van de werkelijkheid zelve in de» geest zou kupnen noemen. Al konden do minder lx>mocdigen«lo leekenen voor een groot deel niet worden ontkend en al werden de kansen op een verval van de beschaving in Europa zelfs toegegeven, zo« meende men onder do debaters, dat prineipiëel en empirisch ook andere mogelijkheden mochten wonlen opgemerkt, waaraan de beer Van Lunteren niet voldoende recht zon hebben laten we» dervaren. .., Een nog levendiger gedachtenwisselmg ontspon ziel» ' aa^r aanleiding van de rede van dr. (Hav, privaat-do» ! «altt aa» da Technische Iloogesehool, over de dlaleotl» atha methode, waaromtrent voor «en algemeenen le» «NlkllnU wet winder bij»«d«ri.oden kan worden vol» : «taan. Va haar vlay deed een meer ondernomen, waar lh dit milieu -nm een Negellaansoh genootschap «er ¦Mmt hoogst verraasenden aanval op dia methode, van i welker verwerping hlj een toenadering tot de beoelo» naara «nm da bijaondere natuurwetenschappen vei> ' wnahtta^ spr. betoogde in een onderhoudende ImprovloaUtv waarb^ ook het experiment ontbrak, dat Ho«l (m ook prof. Bolland) eigenlijk tegenstelling had«e» moeten «eggen daar waar hij het woord tegenstrijdigheid gebruikte. Do tegenstelling was aanwe» aIZK da lunerUjko tegenstrijdigheid nlet I n het ael fda opsloot kon iets niet tegelijk hot eene en het . daaraan tegenovergestelde «ljn, wat hij met verschilland» voorbeelden nlt do natuur, als «len magneet Moord» en Zuidpool), do beweging (met haar compenanten ruimte en tijd) e. a-, trachtte aan te toonen. Ve«rijpelljkerwij»e reea in «Ie vergadering een breed verast» waaraan «Ze heer Clay met temperament het hoofd bood» «zoowel tegen spr.'s begrip van de logica al, tegen de juistheid der genoemde voorbeelden, De aanwealge vertegenwoordigers der natuurwetenschap» pc» waren echter verdeeld, in «over de spreker van een hunner, nL van pro/. Schouten, steun kreeg. In ' oppositie kwam o. m. tot uiting, dat de heer Clay een «eer weaonlljk bestanddeel van het deuken uit bet oog aon hebben verloren, waardoor aan de noodtvea» , dlghald daarvan afbreuk waa gedaan, vit werd hier» aan toegeschreven, dat de beoefenaar van do bijzondere . natuurwetenschappen nn eenmaal gewoon is, en voor liln werkwijee tot zekere hoogte wel genoodzaakt . is, da momenten van het begrip uiteen te houden, wat de natuur «ilve — in haar onmacht — ook doet Men meende, dat de heer Clay daardoor in «Min eenzijdigheid was vervallen, die practisch haar — hoewel ' aear betrekkelijke — reden van bestaan had. Zoowel met betrekking tot den magneet als tot de beweging werd aangevoerd, dat onderscheidenlijk Noord» en Zuidpool ca ruimte eu tijd dan ook niet zoo eenzijdig streng te scheiden waren, maar hun tegendeel aan en in «lch hadden. Vooral do discussie over ruimte en tijd nam een grooten omvang aan. Zoo werd reeds vooruitl-eloopea op het eccsto onderwerp van «len volgenden «lag, toen prol. Schouten daarover heelt jiestirokcn en «laaibij do relativiteitstheorie l»ehaii

Te Londen zal op 24 Jnni een Internationale llydro«-rl»fiscll<, Conferentie word»» geopend, llet doel lz, te komen tot «.onheil! op het gebied van do vervaardiging van zeekaarten en «lc publicatie van reei vaarlkumligo werken. Do conferentie zal waarschijnlijk, plaats vinden in het gebouw van dc Royal Geograpllieal Society. ' Zij zal worden bijgewoond door vertegenwoordigors vnn alle zeevarende naties, uitgezonderd de Ceu' trale Mogendheden, Turkije en Rusland. " .'t* Londen' ls een bijeenkomst gebonden van per» ' sunen. dle helibeu bijgedragen voor het Rhmsay» heriuuerlngsfond,. lil «ilt fonds zal allereerst een - labonNoriun» Wonlen l>cko«tigd voor toegepaste schel» kunde aaa do Universiteit Collego (Londen). Tot dit deel»ls vnn «le tot duiver ingekomen £ 40,000 ecu bedrag van £ 25.000 bestemd. Om liet llilioratorium tot rijn volle ontwikkeling to brengen zuilen echter nog wel £ 50,000 noodig zijn. Voor het Ilamsa.v.fomls waren ook ult het buitenland, bijdragen ingekomen, n.l. uit Zwitserland £ 817, uit do Ver. staten - £ f.20. Japan £ 000. lta1!« " £ INN, BrilschlndiV £ 301, Vcnemnrl?en £ 2^'.'>, .doorwegen jC.ISC, Chili t.' 128. Nederland £ «8. i Ailldrall» £ 27 en Xieuw»?.eelnnd «e 21. De inzameling blijft geopend.