Wij wareu, zegt het Nieuws v. d. ü., in de gelegenheid deze nieuwe comédie in den Amsterdamschen Schouwburg te zien opvoeren. Onze verwachting was niet hoog gespaunen. De omstandigheid, dat dit stuk onder den titel van „Het Ganzenbord" in 't vorige jaar te Antwerpen met den eersten prys bekroond is, werkte, na de ondervinding by Glanor's jongsten tooneelarbeid opgedaan, precies omgekeerd als de vrienden der kunst bedoeld hadden. Doch 't stuk is ons meegevallen. Ofschoon iv geen eukel opzicht tot den kring der haute comédie behoorende is 't beter dan de meeste stukkeu, die op het repertoire onzer theaters voorkomen, Wat meer zegt, de Heer Keiler bezit zonder twvfel een tamelijke dosis dramatisch talent., 't welk bij voortgezetten arbeid op dit terrein en den ernstigen wil om gaandeweg te verbeteren wat verbetering behoeft, ous ontluikend tooneel werkelijk belangryke diensten kan bewijzen.
Beeds aanstonds wijzen we eveuwel, als op een doorloopende fout, op de ruwheid, di. gelyk ecu booze geest het geheel en alle deelen en ouderdeelen kenmerkt. De intrigue is niet fijn, de moraal is ongepolijst, de dialogen zijn niet altyd glad, en het spel van de acteurs maakte ditmaal alles nog ruwer. Doch die gebreken liggen aan de opper vlakte, en kuunen met een gotde schaaf worden weggenomen. Als de Heer Keiler er wat ai beid aan wil besteden, zal dit hem uiet moeilijk vallen. Terwijl wjj onze lezers op de hoogte van den inhoui brengen, zullen we gelegeuheid hebbe i onze meening toe te lichten.
Op bet oud-hdellyk kasteel zyuer voorvaderen leeft in rust en vrede dc hoogbej»arde Baron Van Herstal. Hy' heef. veel geld, maar tevens genoeg ge.ond verstand om er zich niet op te lnten voorstaan. Daar hy ongehuwd is mag hy' over zijn vermogen beschikken, zooals hem goeddunkt, en, daar hy een open oog heeft voor werkelijke verdichten, heeft by besloten vau die vrijheid een onbeperkt gebruik te maken Alleen houdt hy zich vast aan deu vromen wensch, dat zyne bezittingen bijeen mogen bly'ven. Te dien einde heeft hij ecu overeenkomst gesloten tusschen zyn hart en dc eischen van zeker familiezwak, 't welk men gevoegelijk ook stillen hoogmoed en verkapten adeltrots Sou kuuneu noemen. Hij is zeer gehecht aan Egbort Kamrad, den eenigen zoon van wijlen zijn dokter en boezemvriend. Daarnaast wyst het bloed hem naar deu Haag, Waar zy'n neef Van Eerurn, refereudaris by'een der ministeries is. Dc baron heeft Egbert Kamrad opgevoed, dat is, hy heeft met milde haud gezorgd, dat dc jongen alle.. leerde, wat deze noodig had om ecu kundig architect te worden. Kamrad ia pas cnlangs als een volwassen, bezadigd en door en door kundig mau uit 't buitenland teruggekeerd. Hy' is dezer dagen juist bezig aan een plan tot verbouwing van net kasteel. Dc baron twyfelt er niet aan, of hy zal cariière maken. En dc baron mei.ni dat een kuistenaar wel i.twat hooger staat dan ecu gewoon burgermau. Hy' ziet er dus niet al te veel bezwaar in, den jongen architect met dc dochter van zyn HaagscheD neef te verbinden, te minder daar deze laatste in eene positie verkeert, welke veel van den adelykeu glans heeft doeu verdwijnen. Ziju nicht Van Heistal, dc dichter van zyn eenigen broer, heeft, zich reeds gemesailleerd door haar huwelyk met Van Eerum, en dc baron moest herhaaldelijk zyne familie geldelijk te hulp komen. Dc anne refeieudaris met zyn f 2600 tractement, is cribl. dc dettes en ten eenemale afbaukelyk van oom, wiens erfenis dc eenige ster in dc duisternis is voor hem en dc zy'uen. Dc baron, die, zooals wy' straks zullen zien, zeif peisoonlyk niet zoo licht over dc klove tusschen adel en burgerstand heenstapt, vindt in dc gegeven omstandigheden een huwelyk tusschen Egbert Kamrad en Clemeutine van Eerum dus ecu zeer natuurlijke en aanneue'y'ke zaak. 't Komt daarbij niet in hem op, dc partyen vooraf te raadplegen Hy' Zet het plan door als een liefbebberyttukj'. en maakt er een huwelijksdrama van. Neef van Eerum ontvaugt op zekeren d.g een bri.f met een invitatie, doch met dien versiande, dat hy niet op het kasteel, m.ar iv het dorp zyn intrek zal mogen nemen. Straks als dc familie aangekomen en by oom te diueeren gevraagd is, roept dc baron Kamrad en veTtelt hem kort en bondig wat er van hem verlangd wordt. Ten einde dc zaak te bespotdigen, zendi hy vervolgens, na meer dan eens onomwonden to kennen gegeven te hebben dat geld en liefde in dit geval, een en 'i zelfde beteek.nen, da jongelui met huu heitjes den tuin in. Hij weet by ervaring, dat een declaratie niet slechts Later y'ot in een tete _ tete dau in gezelschap, maar dat zij moeilyk te weerhouden is als men zelf jong, dc dame in quaestie niet onaardig, 't weer mooi, dc rozen geurig en het hart nog vrij is, vooral iugeval dc wederzijdsche beirekkingeu maar zitten te wachten op dc tyding, dat het hooge woord er uit is. Doch ongelukkig voor het mooie plan van den baron, is het bart van Egbert Kamrad niet vrij. Hy' heeft zonder zijn weldoener in het geval te kennen, een ernstjgen liefdeshandel aangeknoopt met dc dochter van eene weduwe izpo hy meende) in het dorp, en Machteld dc Vleugel, zoo heet dc jonge dame, heeft hem niet afgewezen. " Zelfs is tij willens en wetens gaandeweg iv het bezit van een vrij aardige collectie minuebueven gekomen, onder welke dc naam van Egbert Kamrad prijkt Doch hare moeder denkt er heel anders over. Om zekere geheimzinnige reden, die ons in het vierde bedrijf wordt opgehelderd, wil zy van een huwelyk tusschen den architect en haar kind niets hooren. Als z. achter dc minnerrj komt, dwingt zij Machteld haren galant den bons te geven. Het teeder afscheid en de iuiuiling van minnebrieven, welke daarmee in verband staat, is 't eerste wat wjj van de gaheele za»k vernemen. Ondertusschen heeft de familie van Eerum de uituoodiging van oom Van Herstal aangenomen. Lapa en mama komen welhaast met. hun dochter op de maikt, en nemen toevallig hun intrek brj juffrouw De Vleugel, waar ze door Machteld bediend worden, omdat de hospita wel kamers met bediening verhuurt, maar geen meid kan houden.
De. referendaris van Eerurn is een ploert uit de ambtenaarswereld, en zijn vrouw eene van die dames, die zich wel mesailleeren, maar niet iv staat zijn de gevolgen van haar mesalliance te dragen. Hunne dochter Clementine is bij haar optreden etne ingeuue uit de stad Zij wordt later eene volleerde coquette. Terwyl ; apa en mama den neus optrekken voor de burgerlijke omgeving, waarin zij zich om der wille van oom een poos zul'en moeten behelpen, vindt Clementine al wat ze ziet alleraardigst, snuffelt ze met baar nieuwsgierig neusje overal rond, tot zelfs in het pakje minnebrieven boven vermeld.'t welk Egbert Kamrad in de verwarring van het teedere afscheid vau Machteld op de tafel heeft laten liggen. Dit pakje wordt saamgehouden door een blauw zijden lint (vandaal de titel) en datzelfde blauwe lint zal straks de aanleiding tot de schromelykste dingen worden. Hadden de referendaris en zijn vrouw meer waarachtig fatsoen gehad, ze zouden hun dochter dit snuffelen onmiddellijk verboden hebbon! Had de eerstgenoemde het pake' brieven met 't blauwe lint iv zijn zak gestoken, hij zou zich veel teleurstellingen schande bespaard hebben! Docht is nu eenmaal het noodlot vau onbescheiden lui, ten miuste op 't tooneel, dat ze voor zich zelven een kuil graven. Hoe plomp ook aangelegd, zal deze onbescheidenheid de rol der wrekende voorzienigheid vervullen, of (en dit verklaart den eerstieki.zen titel, onder welken Keller's comédie bekroond werd) evenals op het Ganzenbord menige speler door een worp, die hem de Pot moest bezorgen, weer een eind weg teruggegooid wordt en misschien in den Dood terecht komt, zal de referendatis Van Eerurn ondervinden, dat de deugd toch triomfeert . . . Doch ondertusschen loopt 't er in den beginne mooi naar toe, dat het blauwe lint of liever de minnebrieven, die het lint by'een houdt, de verkeerde pat tij zullen dienen. Hoe afkeerig ook van het huwelyk hunner dochter met „een timmerman," onderwerpen de referendaris en zyn vrouw zich toch aan de ijzeren noodzakelijkheid, ten einde ooms erfenis te beh.uden en toont Clen-entine zich onder denzelfden indruk t ene volleerde coquette, Doch als al hare grof aangelegde kunsten niet in staat zyn den koelen partner te vangen, en zelfs mama te vergeefs stampen vau toenadering get'aan heeft, werden de minnebrieven gebruikt om den jongen architect met geweld uit de genegenheid van den baron te dringen. En dit gelukt aanvankelijk maar al te geed. De Baron is diep gekrenkt als hy met zyu eigen oogeu ziet hoe zyn gunsteling buiten zyn voorkennis aan deu aandrang van zyn hart gehoor gegeven heeft, ca meer dau gekrenkt, zoodra bij den mam van het voorwerp van diens genegenheid verueemt. Hij geeft dit ondubbelzinnig te keuneu in eeuige uitroepen, die tot onze groote vei bazing niet tenmaal de aandacht der Van Eerums trekken eu voor de toeschouwers orakeltaal zy'n. Evenwel't raadsel wordt spoedig opgelost. De oude Baron heeft nog niet zoo erg lang geleden, op een leeftijd, waarop de meeste menscheu aan die gekheden ontwassen zyu, ecu am.urette met juffrouw de Vleugel gehad; een meneer de Vleugel is er nooit geweest, Machteld i uiet meer of minder dau des Barons eigen onecht kind. iJoor de ontde.kiug van Kamrads genegenheid voor Machteld verandeit de baron nu eensklaps van batterij. Hy gaat per.ooulylf op hooge beeuen u_ar het dorp en heeft ecu eutrevue met het voorwerp van zy'n vroegeren ongelukki.'eu hartstocht. Hy toont zich onmiddellijk bereid zyn eerst geliefkoosd plan ten opzichte van Clementine te laten varen eu Kamrad met Machteld te verbinden. Doch juffrouw de Vleugel wil daarvan niets hooren. Als de boeken van den Buigerlykeu .tand geopend m.eten wordeu, dau zal haar scbaude publiek worden, dau zal haar dochter weten, dat ze voor de wet nooit een vader heeft gehad. Juffrouw de Vleugel ziet dus geen ander middel om alle zaken in orde te brengen, dan een voorafgaand huwelyk tusscheu deu b.rou en haar. Dit behoeft, wa> haar zelve betreft, slechts ecu formaliteit te wezen. Zy vraagt geen van de vooi deelen aan de waardigheid van Barones verbonden, maar alleen eerherstelliug, die bet mogelyk zal maken, dat een eerlijk ma. het kiud harer schande tot vrouw neme. Wrigert de Baron, dan blijf zy' ook weigeren Kamrad als schoonzoon aan te nemen. Als Kamrad toevallig op dat pas binnen kamt, herhaalt zy onbewimpeld die weigering ook aan hem. De Baron mag hem nat haar betreft vertellen, hoe 't geval iv ziju verband zit. Zy verlaat daarop de kamer en vijf minutei. later heeft de Baion niet slechts alies aan zijn jongen viiend verteld, maar dezen op dezelfde cynische gronden welke hy' tegenover juffrouw de Vleugel gebezigd beeft, beduid, dat zyn welbegrepen eigenbelaug vordert 't in deze niet al te nauw te nemen met 't geen de wereld eer en fatsoen neemt. Doch nu neemt Kamiad van zyn kant de zaak juist byzonder nauw. O.idanks zy'n liefde voor Machteld wil hy niets van haar weten, als de baron bij zyn voornemen blyft en hem tot zyn erfgenaam wil m.ken. Op een toon en in een vorm, die zyn handelwijze tot onbeschoftheid stempelt, terwijl ze voor gepast besef van eigenwaarde gelden moet, geeft hy' zynen weld.ener te kennen, gceu plan te hebben diens onbezouu.nheden te leniümeeren. 't Verwondert ons niet, dat de Baron een aanval van apoplexie krygt by zooveel ruwe oudaukbaarheid. Zyu laatste klacht gebruikt hy' om Kamrad de deur te wyzen en te beduiden, dat hy' van hem niets meer te hopen of te vernachten had.
De fami.ie Vau Eerurn zit onderwijl nog altyd op het kasteel, en verbeidt de vruchten van haar behtndig kwaadstoken i'oor middel vsn de b.ieven, die in hei blauwe lint hebben gezeten. Doch alles komt geheel ander, uit dau _y verwacntten. Ten huize van juö'r.uw de Vleugel zyu wonderlijke dingen gebeurd. Machteld heeft dm Baron iv zwym gevonden ca zoo goeden kwaad ais 't gaat tot.ichzelveu teruggebracht, .iachteld heeft hem te bekwamer tyd, of.choon dan ook zonder gepaste aauleiding, over haai vader gesproken en de natuur heeft 't overige gedaan, terwyl de Baron op haar arm geleuud een paar malen de kamer is roudgeloopen.
Machteld heeft den baron voorts naar het kasteel teruggeleid en onderweg hebben zy overallerlei diugen .epraat, die wy niet haaifiju behoeden te vervemen, om er alles van te begrypen. Het resultaat is, dat de Baron voor goed met zyn edeitrofs gebroken heeft en ten volle bereid is juffiouw de Vleugel te trouwen, opdat Kamrad zonder eeuig oezwaar zyn schoonzoon moge worden en de Van Eerums ontmaskerd en gestrait worden. Alle welke dingen aidii9 gesohieden. Juffrouw De Vleugel mag. Baronnesse gewon den, zelfs op het kasteel blijven; de Baron is tot de overtuiging gekomen, dat bij altyd veel van haar gehouden heeft en uog houdt, en dat zy, wanneer straks het jonge paar ook getrouwd is, met hun vieren een heel aardig, knutterig leventje kunnen hebben. De Van Eerums worden ondertusschen, na nog eenige geestigheden van hun oom te hebben moeteu aanhooren, met een douceur tot betaiiug hunner meest dringende schuld.n naar den Haa"-teruggezonden. -
Ziedaar iv hoofdtrekken de intrigue. Men zal ons toe. stemmen, dat de klacht over mwheid ten volle gerecht. vaardigd is, Doch deze intrigue eenmaal gegeven zijnde valt er op menig niet onverdienstelijk t >oueelije te wijzen- Als men er eenmaal overheen is, dat eene Haaasche familie van het kaliber der Van Eerums ten tooneele gevoerd wordt, is 't werkelyk niet onvermakelijk den heer referendaris stomdronken te zien. Hij toch is in dien toestand geen gteiutje miuder ploerterig dan zyn vrouw en dochter, wanneer deze óp eene manier, voor welke men in fatsoenlijke kringen geen woorden heeft, den jongen architect platweg ... opvry'en. Doch niemand maakt ons wijs, dat dergelyke familiën iets andere ziju dan caricaturen van slecht kaliber en als zoodanig achten wij kleur en tint aau hen verkwist. By' fijner behandeling zouden ze meer waai en de moraal daardoor dieper ingrijpend wezen. De aanmatiging en valsche trots van zekere lieden in zekere kringen worden alleen dan gebrandmerkt, als men hen teekent, zooals ze zich in de werkelijkheid vertoonen. Doch daarvoor is een uiterst fijn penseel noodig. Dringeud wekken wjj den Heer Keiler op zyne krachten eens te beproeven aan een figuur als Hildebrands Kegge. Beer dan wy 't kunnen uitdrukken, zullen hem dan de fouten by het teekenen der Van Eerums begaan, in het nog springen.
En als de Heer Keiler minder ruw te werk gaat, dan zullen de acteurs van zelf volgen. Nu was de uitvoering geëvenredigd aan het werk.—