In vele zaken — zoo lezen wij in een Londensche correspondentie aan het „Hdbd". —
hebben de patroons hun ondergeschikten, die geen gezin te hunnen laste hebben, de keuze gegeven tusschen ontslag of ten oorlog te gaan, dit laatste met de belofte dat zij na afloop daarvan hun vroegere betrekking weder zullen vervullen. Dat heeft blijkbaar danig geholpen; in een aantal groote warenhuizen is het aantal mannelijke bedienden buitengewoon gedaald, omdat de jon en onder de wapenen zijn. Ik heb vanochtend herhaaldelijk groote troepen recruten door de stad zien gaan, die, vaak met een muziekkorps voorop, dat meestal de „Marseillaise" speelde, naar de spoorweg-stations marcheerden en vandaar verder werden vei-voerd. Engeland is ontwaakt en Lord Kitch^ner, die zijn eerste 100.000 man reeds kreeg, zal spoedig zijn tweede honderddui/endtal eve' hebben. E.igehmi bereidt zich op een langduriger oorlog voor. De -Times" voorspelt vanochtend — begin Sptember — dat het lang duren zal, omdat róui Frankrijk, nóch Engeland kunnen toelaten dat zij ten ouder gebracht worden. „Onze Koning", dus zegt het blad, „regeert over bijna een vierde gedeelte van het geheele menschen-ras ; wij kunnen leger na leger naast. , onze Bondgenooten in het veld brengen , en zijn bereid dezen oorlog desnoods jaren en , jaren voort te zetten. Zooals die BonJgenooten zullen wij vechten tot de geest van het Pruisisch militairisme, dat Europa tot dezen betreurenswaaidigen oorlog gebracht heeft, voor goed vernietigd is. Wij zullen het ongelijk, ons aangedaan, wreken en onzen ei^ twist beslechten, ofschoon het n.eer geworden : is een quaestie van were'd-beschaving dan een ' nationale quaestie". i En ook de „Daily News" wijst vanochtend , op het hoogst ernstige van den toestand, en j erkent dat er niet veel reden in thans op- ( timistisch te zijn, waar het er op lijkt dat , de Duitscbers hun weg naar Parijs mogelijk vinden zullen, en zulks binnen enkele dagen het geval kan zijn, en dan dient de Engel- i sche natie wel te overwegen, wat de Bondge- ' nooten dan hebben te doen. Het blad wijst f er op, dat het onverstandig zou wezen te h meenen dat het Russische leger thans van 1 veel invloed kan zijn op den toestand van ' het oogenblik in Frankrijk, omdat het Rus- 2 sische leger uiterst langzaam vooruit komt c en het vermoedelijk niet voor October de Duitschers zóó zal kunnen hinderen, dat dit zou kunnen leiden tot de bevrijding van Frankrijk. Dit land en Engeland moeten zoo : lang rekenen op eigen krachten.
Het blad meent dat de verbonden legers daarom hebben te zorgen in het veld te blijven ; zij moeten zich niet laten terugdringen wijs en daarin opgesloten raken — dat zou de ernstigste der strategische fouten zijn.
De Belgische deputatie verliet heden Londen om via Liverpool naar Amerika over te steken. Alvorens Londen uit te gaan heeft Emile Vandervelde, zooals bekend de leider der Belgische socialisten en de president van het -Internationaal Socialistisch Bureau", door middel van de „Daily Citizen" het volgend manifest gericht tot de sociaaldemocraten in Engeland.
-Noch de Belgische, noch de Fransche socialisten behoeven zich voor de Internationale te rechtvaardigen, dat zij met hun landgenooten zich verzet hebben tegen den inval der Duitsche legers. Hun recht is in overeenstemming met hun plicht. Zij maken gebruik van hun recht van rechtmatige verdediging. Zij vervullen den eersten piieht door de wapens op te nemen om — tegen de gruwelen van den oorlog, dien zij niet wilden —te beschermen hun vrouwen, kinderen en hun huizen. -Voor ons Belgen waren dit recht en die plicht onbetwistbaar. Evenmin als wij wenschte onze Regeering den oorlog, die ons is opgedrongen. Wij waren een neutrale staat, onze neutraliteit is aangerand eu dat is geschied door een der naties, die deze neutraliteit gewaarborgd hadden. Onze kameraden in Duitschland waren onmachtig ons tegen dien aanval te verdedigen en en dus bleef ons niet anders '• dan ons zelven te verdedigen en wjj deden zulks met te meer kracht, omdat wij ons zelven verdedigende, tevens verdedigen de heilige zaak van vrijheid en beschaving. „Het is niet noodig u te zeggen, dat wij niets dan goeds toewenschen aan het Duitsche volk, dat even als wjj niets liever wenschte dan vrede en voor het behoud van dien vrede streed, doch het Duitsche volk is geen meester over zijn lot. Dat volk regeert Duitschland niet, dat doen de Pruisische jonkers; het is de militaire coterie, die om den Keizer staat en hem btïuvloedt en zoo lang dat het geval is, kan Europa niet aan den oorlog ontkomen of aan een ge wapenden vrede, wat gelijk staat met zwijgenden oorlog.
„Het is onze diepe overtuiging dat het groote oogenblikkelijke belang van het internationale proletariaat is, b\) de eerste gelegenheid een einde te maken aan het Pruisische militairisme. Als wy dat doen, voeren wij oorlog tegen den oorlog, en wat ook gebeure, wij zullen blijven strijden voor de zaak of de rechten van de beschaving en de onafhankelijkheid der volkeren.
„De legers die ons land invielen hebben onze bevolking gedecimeerd; onschuldige boeren gedood ; onze monumenten, onze kerken en — gelijk te Leuven — onze kunstschatten, onze bibliotheken, onze universiteiten vernietigd. Zij hebben gruwelen bedreven, die doen denken aan de vreeselijke oorlogen van vroegere eeuwen. Doch hun slachtoffers zullen zich nooit overgeven; zij zullen blijven strijden tot het bittere einde en in dien strijd hopen zij den steun te hebben van alle arbeiders, die beseffen wat zjj hebben te doen in den dienst van de rechten der menschheid.
„Als onze arme Jaurès, gedood in de eerste dagen van den oorlog, nog met ons was, zou zijn machtige stem veroordeeld hebben de misdaden in België bedreven en hebben aangetoond, dat alle arbeiders, dat Frankrijk en Engeland strijdende tegen Pruisisch militairisme, verdedigden de meest rechtvaardige zaak. Hij is niet langer met ons, doch zijn stem bezielt ons en het is niet alleen in zijn naam, doch in den naam van alle socialisten van Frankrijk en België, dat ik een beroep doe op de arbeiders van Engeland voor vrijheid en beschaving."