Weltevreden, 27 Oct.
Wij staan hier nu in liet teeken van de rubber.
JÏMÖöermenschen, .•MÖ&ermachiues, rwö&mnonsters, rubberstmxda, rubberartikelen zelfs rubberdieven. Uit den aard der zaak zal dit dan ook wel grootendeels een rubberartikel worden, want stel u nu voor, dat ik ging pennen over branden. .. of gemeenteraad of hoogere politiek, — waarin trouwens niets omgaat. Als een journalist met dit laatste den kost moest verdienen, dan kon hij evengoed rubberplanter in oorlogstijd worden. Ik bedoel niet dat daarin niets omgaat maar als je je ladingen door vreemde oorlogsschepen trouw iv de wacht ziet sleepen, en opbewaren tot het product gaat kleven .... dan ben je even ver, dunkt me. Dan zit je met je coagulatie, warmwaterbehandeling, defeceeren, toevoeging van bisulfiet etc... etc... Waar ik die wijsheid vandaan haal ? Niet uit den kleverigen bal van mijn eau de cologne-spuit, waarvan ik soms niet weet of mijn vingers aan den bal... of de bal aan myn vingers blijven hangen, ook niet uit de slang aan mijn waterleiding, die hier geen water meer geeft. . . maar van een regiment rubbermenschen op het rubbercongres,... waar dr. Vriens o. a. ook zeer wetenschappelijke liedjes zong. Ik heb de geheele week met mijn neus in de rubber gezeten, in sheets en blankets, crepe en blokken, en whisky en soda. Een gezellige planter zeide mij dat whisky-soda even nauw aan rubber verbonden is. .. althans aan rubbercongressen.. . als een latex-cup aan de Hevea Brasiliensis. Ik val dus niet uit den toon. . . als ik ook whisky opnoem. Schrijf het gerust! zei hij. , • maar noem dan alleen de goeie soorten. — Rubber? — Nee, whisky natuurlijk.. . maar ze zijn allebei goed, als ze een rooksmaak hebben.... En de kleur doet niets aan de kwaliteit af.. . dat heeft op dit congres als een paal boven water gestaan! En dat kan je bijvoorbeeld van de dames niet zeggen. — Ja, maar dat schrijf ik niet. — Dan laat je 't. . . het is heusch een onaangevochten waarheid en je verkoopt er geen nieuws mee. Ik zeg U te voren, dat was geen congrestoon. Dat gebeurde daar buiten. Op de congreszittingen, vier reusachtig interessante morgens, is wel wat degelykers verhandeld. De planters krijgen dat binnenkort uitvoerig in druk... de telegrammen hebben U er wat van verteld. . . en in een kort veertiendaagsch artikel kan ik dat moeilyk samenvatten. Laat ik U enkel vertellen, dat er een gezellige toon heerschte, dat het congreszaaltje steeds geheel gevuld was... zoo vol, dat als de Deli-planters beter hadden kunnen opkomen (maar niet ieder heeft zin als contrabande naar Singapore te worden gevoerd), zij de druppel zouden zjjn geweest, die den beker deed overloopen.
Zy kwamen helaas niet „allen", maar .. .troost.. .de beker nam A.V.1t.0.5. mee.
Dcli heeft succes gehad, en geen klein beetje ook. De G. G.-prys... de Jury.beker... en een achttal eervolle vermeldingen, diploma's ... en eerediploma's . . . , (het kunnen er ook negen zijn, maar bij zoon overvloed mist men vijl zes pruimpjes niet) gingen me*! naar de Oostkust.
En als iemand mij... en een heeleboe] andere menschen, nu verteld had, dat die contract koelis in Dcli zoo verwend werden... en in verhouding (tot Java bijvoorbeeld) een zooveel beter leven hadden ... vöör ik de Avros inzending zag, dan had ik hem lachend een stomp in zijn zijde gegeven... met een „as-je-ine nou"!
Maar dan had TJ den heer Steenkamp eens moeten hooren. De tentoonstelling was nog geen half uur geopend, of hij had den (I. (1. al onder den arm, en deze was niet zoo goed, en zijn eerste bezoek kon niet zóö vluchtig zijn, of de heer Steenkamp hield hem een kwartier aan zijn jas, en pompte hem in dien tijd zooveel wijsheid over de koelie-behandeling in Dcli in, als zeven officieele verslagen niet hadden kunnen uitbrengen! Als het bij „Uwe Excellentie" zit, zoo dacht hij vermoedelijk, dan zit het goed. En het gevolg was al een paar stands verder, toen hij den (L (L nog even bijbracht, hoe de gekookte thee smaakt, die de koelies krijgen... en hoe veilig en senang ze zaten in het rattenvrij (piarantainestalion, of in de „opera". En een paar dagen daarna hield bij een lezing, waarvan je gerust kon zeggen: waar haalt Dcli zoon pleitbezorger vandaan? Interessant, boeiend en de eene mop over de andere. Je causeur! Ik hoor, dat de Avros-inzending bij U al reeds geëxposeerd is geweest, ik hoef dus niet in nadere détails te treden, en kan volstaan met te zeggen, dat deze inzending zeker wel de don van de tentoonstelling was...een openbaring bijna. Als in Holland iemand je verveelt, zeg je: loop naar de Mookerheide. Als mijn djongos mij hier verveelde, zei ik wel eens: ik wou dat je als contract-koelie in Dcli zat. Maar dat laat ik nu wel uit mijn lijf. Ik ben bekeerd, zooals een ieder die deze lezing bijwoonde of de inzending zag. De overvoer, de aankomst, het onderdak-brengen der koelies,—het werd ons alles aanschouwelijk voorgesteld en sloeg in! Ik kan hier natuurlijk niet alle inzendingen apart noemen. Maar dat is zeker, er is niets, wat met rubber-cultuur, rubberhandel en nijverheid in verband staat, wat hier niet te vinden is.
De heer Foi, assistent van den helaas afwezigen professor van Iterson, die nu in diens plaats den scepter in het laboratorium zwaait, zei me: „Ik heb nu vier rubbertentoonstellingen meegemaakt, twee te Londen in 1911 en 1914, een te New Vork in 1912 en deze, maar dit is zeer zeker de beste van een plantersstandpunt beschouwd eu de meestvolledige! Er zijn veel omstandigheden geweest, die tegenwerkten, de oorlog in de eerste plaats.
Maar desondanks is hier bereikt, wat slechts te bereiken was, het hoogste. . . een volledige vaktentoonstelling voor rubberplanters ! Zeker, een evenement iv de rubberplanterswereld, een gebeurtenis—deze tentoonstelling die niet alleen een zeer duidelijken stempel zal drukken op de toekomst der rubbercultuur, maar tevens een mijlpaal is op den zegenrijken weg voor Indië's bloei.
Een rubbercongres, door een bewonderenswaardig-volledige vaktentoonstelling aangevuld.
Geen tentoonstellinkje-spelerij, geen dwaze poging tot groote-wereldstadachtig gedoe, omdat het toch zoo deftig staat ep zoo de aandacht trekt, met als uitzicht... een fiasco, een déticit neen, enkel ecu tentoonstelling, strengwetenschappelijk... r>rn imghebbende een zóó vol! ■ :iï ir, jvpi'ziclit te geven van hetgeeu op deu nog zoo moeilijken weg een richtsnoer, een steun kan zijn, en om den belangstellende te leeren van hoe groote beteekenis de rubbercultuur voor Ned. Indië is.
Een mes, dat naar twee kanten zuiver snijdt... en dubbel doel treft!
Voor belanghebbenden en belangstellenden een openbaring, ja, een rééks van openbaringen !
Onvermoede horizonten geopend en een machtig licht gespreid over den weg naar den bloei der rubbercultuur, van Lnsulinde... en van Neèrland's handel.
Een congres, dat voldoet in een behoefte, sterk gevoeld ! . . .
De rubbercultuur is zoo betrekkelijk jong, de cultuur van Hevea, den koning der rubberboomen, nog jonger ! . . . De planters, hoeveel groots zij ook al hierin presteerden, zijn nog kinderen in de wetenschap der rubberindustrie. En de bron daarvan, nl. de Hevea Brasiliensis, is hun nog zoo vreemd,... nog een geïmporteerde plant, die wennen moet aan den Indischen bodem, die verzorging behoett als ecu teer kind... maar tegelijk rijke vruchten moet afwerpen. Op vele punten tasten de planters nog in duisternis,— het was steeds een zoeken links en rechts, hoe en wat, een probeeren •• p*en zekerheid bodt-u. |; g.-. .venten, steeds ten koste van veel g.-lil en moeite en zorgen. Er was behoefte dus aan samenkomen, aan gezamenlijk overleggen, om de uitslagen te hooren van verschillende pogingen, om gezonde, goed produceerende planten te krijgen, de wijze te vinden om den kostprijs van rubber te verminderen en een product te krijgen, dat de beste prijzen zal kunnen maken op de groote rubbermarkten... Om op de honderden vragen die zich de rubberplanter dagelijks stelt, antwoord te vinden, om elkaar in het vak de hand te reiken ; en gezamelijk te streven naar dat èène doel: de verhetflng en veredeling der rubbercultuur in Ned. Indië.
De planters zijn naar dit rubbercongres gestroomd, als de dorstigen in de woestijn naar de oase....en zijn gelaafd en gesterkt ieder weer huns weegs gegaan, om verder te streven!
Zij hebben elkaar den weg gewezen ter verdere ontwikkeling, elkander gestaald.
En schitterend is het congres geslaagd, nooit te voren heeft een rubbercongres Indië zóó doeltreffende resultaten opgeleverd.... en dat nog, ondanks het bedroevende feit, dat vele buitenlandsche congressisten en planters der buiten bezittingen door den oorlog niet aanwezig konden zijn. Waaronder de Deliplanters zeker het meest gemist werden.
Zoover het congres ! Maar daarnaast stond (en staat nog) de tentoonstelling die een beeld geeft zóó volledig en op zóó uitgebreide schaal, als nooit in Ned. Indië een vaktentoonstelling heeft kunnen geven.
Elke stand, elke wentelende machine, elk rubbermonster, was een duidelijk antwoord op vele open vragen;....
uu eens een wenk, dan weer een gebiedend gebaar Daarheen in die richting !
De heer Ottolander zei het zoo mooi: „deze vaktentoonstelling is een lichtpaal voor de planters in deze donkere tijden, een ster der tropen, wijzende den weg naar voorspoed en vervolmaking van de landbouwindustrie !"
En de hulde, die hij bracht aan de voormannen, aan allen die door hun werkkracht en hun organisatie-talent meewerkten om dat grootsche en nuttige werk te doen slagen, was zeker zéér verdi'-M En dat betrof niet in het allerminst de mannen van Deli... die zoo groote kosten maakten om der planterswereld en ook buitenstaanders een zuiverder beeld te geven van wat Dcli in de rubbercultuur heeft gewrocht en van arbeidstoestanden aldaar.
Zooals ik zei: het is geen tentoonstellinkje-spelen... geen imitatie wereldsch.... grootsteedsch gedoe, geen bluf, geen lokvinkje, het is hier geen plek om je eens te vermaken, neen, hier staat een machtig, ernstig werk, dat ook zonder uiterlijken praal eerbied afdwingt en je zegt, hoe hier de kolonie van een klein land.... groot is. Niet het minst, hoe hier vele nationaliteiten elkaar de hand reiken.
Overdag zien de nijver wentelende, zuchtende en stampende machines, die demonstreeren met stoom, electriciteit en staal, de zaakkundig étaleerende stands, waar alles wat voor de cultuur maar eenigszins nuttig en noodzakelijk kan zijn tentoongesteld is, er de leergierige belanghebbenden.
En wanneer s'avonds zich daar rondom honderden belangstellenden en nieuwsgierigen verdringen, wanneer een mondain publiek zich installeert voor het restaurant Stam en Weijns of de muziektent, wanneer het daar behalve zakelijk ook lustig toegaat, wanneer meer dan honderd duizend g]oei'->•■ipje» /ich afteelveuen langs de lijsten der statig Oostersche gebouwen en niet alleen het terrein overgieten met hun fijn, sprookjesachtig blank licht, maar dit ook opzenden in den machtigen tropischen hemel,... dan is het tentoonstellingscomplex niet slechts figuurlijk, maar ook letterlijk :'/( ster der U-open. /rijzende den weg naar voorspoed en macht en rijkdom...van ons zoo schoon lnsulinde! HENRÏ VAN WERMESKERKEN.