De Tijd : godsdienstig-staatkundig dagblad

Ingezonden Mededeelingen. —-f , Nieuwste Closet- H spoelers zonder Waterbak en Ketting. Vraag Prospectus. Amsterdamsche Metaalwarenfabriek, f___y______l_| Warmoesstraat 189 t. o. Kras.

IX. Buffalo, 12 October 1909. De doorsnee-New-Yorker is iemand, die men niet van overgevoeligheid beschuldigen kan. Moge het rollen van den dollar zich in zijn onwankelbare belangstelling verheugen, buiten die is er zoo wat niets in staat zijn gemoedsrust te storen, dan enkele kleinigheden, die te zeer zijn eigen persoonlijk „ik" betreffen. Een uitzondering op dezen r°gel maakt de rivier, die gedurende de laatste dagen zooveel pennen en tongen naar rust doet verlangen. Voor de Hudson kan hij zich warm maken, voelt zich geflatteerd als een vreemdeling hem vertelt haar te gaan bevaren, noemt haar bij voorkeur „the noble river" en is vast overtuigd, dat de aarde door geen stroom doorsneden wordt, die een vergelijking met den zijnen kan doorstaan. Om zich daarvan te vergewissen, kan men niet beter doen dan het voorbeeld te volgen, dat ettelijke millioenen menschen jaarlijks geven en haar op te varen, zoover als zij scheepvaart toelaat. En al men geleerd heeft illusies te vormen, zoowat omgekeerd evenredig aan de reclame, die hier zelfs voor de allerkleinste nietigheid gemaakt wordt, dan kan die tocht een werkelijk genotvollen dag opleveren. In de eerste plaats overtreffen de booten, voor dat doel in de vaart gebracht, alles wat in dien geest in Europa ooit is gebouwd. Het zijn reusachtige drijvende paleizen, waarvan de luxe der inrichting alleen geëvenredigd wordt door de snelheid, waarmede ze zich verplaatsen. Berekend om op het kalme water eener rivier voort te glijden, bezitten zij tal van gemakken, waarvan de groote zeeschepen verstoken moeten blijven; er is evenals op de sporen slechts ééne klas ca de tickets zijn zeer matig in prijs, behalve voor hem, die zich eene der keurige salons wil reserveeren. Drie muziekskorpsen doen zich onophoudelijk hooren, maar hel schip is zoo groot, dat er steeds nog plaats te vinden is, waar men ongestoord de voorbij glijdende oevers kan gade slaan. Deze zijn gewoonlijk heuvelachtig, soms rijzen ze loodrecht uit het water op en, bijna overal met dicht hout bezet, maken ze in deze schoone najaarsdagen het fraaiste kleureneffect, dat men verlangen kan. Wijnbergen, die den heerscher van Europa's stroomen zoo ontsieren, vindt men er niet, maar men zoekt ook vergeefs naar de namen van dorpen, door de goede gaven van Vader Rijn onsterfelijk gemaakt. Haar oevers zijn het tooneel, waarop zich de geschiedenis der Vereenigde Staten bijna geheel heeft afgespeeld, maar deze geschiedenis is zoo jong, zoo weinig romantisch en geeft, door hare nauwkeurige opteekening zoo weinig spel aan de verbeelding, dat de plaatsen, waarop zij haar stempel heeft gedrukt er weinig door in belangrijkheid zijn op vooruitgegaan. Geen oude roofsloten kronen haar heuvels, geen vermaande steden spiegelen zich in haar watervlak, geen herinneringen aan schoone prinsessen en dappere ridders sluimeren in haar dichte bosschen. Wat men te zien krijgt is meer actueel; prachtige villa's van rijke New- Yorkers, waarvan de kostprijs een bijna onafscheidelijk deel van den naam vormt, ontelbare jachten en motorbooten, dorpen of steden in korten tijd tot grooten bloei gekomen en last not least West-point, de prachtige Amerikaansche cadettenschool, waarvan alweer de grootste vermaardheid is, dat het gouvernement kortelings f 20.000.000 heeft uitgetrokken om enkele verbeteringen aan te brengen, een plan, dat de bewoners van „het maiglazen paleis" of het „kasteel" bijna jaloersch moet maken.

Het meest bekend langs de Hudson zijn echter wel de Catskill-bergen, die door hun gemakkelijke toegankelijkheid eiken zomer duizenden New-Yorkers herbergen. Washington Irving heeft deze schoone valleien en bosschen met een nieuw leven willen begiftigen door zijn geestige vertellingen, waarin Rip van Winkle en andere Hollandsche colonisten de hoofdrol spelen, maar er zal nog heel wat water door de Hudson moeten stroomen, alvorens Zfljn doel bereikt en zijne verhalen tot sagen zullen zijn vergroeid. Na 10 uur varens bereikt men het eindpunt van den tocht, Albany, de hoofdstad van den slaat New-York, vóór den herdoop door de Engelschen met 's hertogen van Vork's tweeden naam fort Oranje geheeten en van hier uit voert een trein, die er zich op beroemt de vlugste ter wereld te zijn, in een achttal uren naar New-York's tweede stad Buffalo. Lang vóór deze stad een 400.000 menschen herbergde, zooals ze nu doet, graasden hieraan de oevers van het Eriemeer ontelbare kudden bisons of buffels en nadat deze met hunne ongelukkige lotgenooten, de Roodhuiden, zorgvuldig waren uitgeroeid, heeft men hunne nagedachtenis in den naam dezer stad laten voortleven. Het is een drukke handelsplaats en meer dan 9000 schepen komen jaarlijks haar haven binnen, hetgeen niet belet, dat het niet handelend deel der stad eene der geestigste en aangenaamste indrukken geeft, die ik ooit van eene stad ontving. Hare straten, bijna alle geasphalteerd en met prachtig geboomte bezet, leiden langs eindelooze rijen villa's, meestal van hout, onooglijk ; geverfd en die met hunne veranda's en ruime grasvelden aan een Indisch officierscampement doen denken. Zij zijn door hekken noch slooten van den weg gescheiden en voor iemand, hier uit de stad van de skycrapers gekomen, is het een genot door die rustige straten te wandelen. Maar hoe kalm alles er uit moge uitzien, — ook hier wonen ten slotte Amerikanen en heeft men dus haast

Paarden zijn bijna eene curiositeit geworden, daar ze allen vervangen zijn door automobielen, waarvan ik er nooit meer heb gezien dan hier, en wat ik ook nimmer zag zijn de keurig ingerichte „funeral cars" (lijkkoetsen), die de directie der electrische tramwegmaatschappij ter beschikking heeft van hen, die zich eens tot hare clientèle rekenden. Deze wagens bevatten eene afdeeling, berekend de taak van een chapelle ardente te vervullen, terwijl de andere helft in eene gezellige salon is herschapen, waar de treurende achterblijvenden met eene snelheid van 15 K.M. per uur de laatste eer kunnen bewijzen aan hun overleden vriend of broeder.

Het »Handelsblad« geeft in zijn »Atjehsche brieven*: een uittreksel uit het verslag van derheer Liefrinck, dat wij hieronder doen volgen: Zijn verslag begint de heer Liefrinck met een woord van groote waardeering van de personen, die hij in Atjeh heeft leeren kennen, en die onder krachtig voorgaan van den gouverneur met de meeste toewijding en inspanning van alle krachten streven naar de bereiking van het doel: de bevrediging van Atjeh en het vestigen aldaar van normale toestanden te bevorderen.

De heerendiensten met een maximum van 24 dagen per jaar acht rapporteur niet bezwarend een meening, die door alle Atjehsche hoofden werd gedeeld; alleen maakten sommigen bedenkingen tegen den maximum-arbeidsduur per dag van 12 uren. Ook de heer Liefrinck vindt dat te veel, al moet hij erkennen, dat men in de practijk als regel beneden dat maximum blijft. Bepaald voorstander verklaart hij zich van den acht-urigen werkdag, een meening, die door de heeren van de S. D. A. P. met instemming zal worden begroet.

Hoewel hij de resultaten van de heerendienstregeling in Atjeh bevredigend acht, toont hij zich een tegenstander van heerendiensten in het algemeen; maar nu die regeling in een groot deel van den archipel nog wordt gehandhaafd, is er volgens hem geen aanleiding om ze jui«* in Atjeh af te schaffen en de Atjehers te bevoorrechten boven andere inlanders.

Van de belasting, hier even als elders 2 pCt van het jaarlijksch inkomen bedragende, wordt gezegd, dat van den aanvang af bij den aanslag met groote gematigdheid te werk is gegaan; in gevallen van twijfel werd ten gunste van den belastingplichtige beslist. Ook de hoofden noemden de belasting niet drukkend. De bevolking betaalt echter niet con amore (!) zoodat er nog al achterstand is. Enfin, zulks is nu juist geen typisch Atjehsche verschijnsel en Harer Majesteits onderdanen in patria kennen ook wel amusanter wandelingen, dan die naar het belastingkantoor. De groote tegenzin van de bevolking spruit echter niet voort uit het drukkende van de belasting, want de aanslag loopt over 't algemeen van een tot twee gulden 'sjaars, maar wordt veroorzaakt door wantrouwen in onze verdere bedoelingen. betaalt men weinig, maar wat wordt het in de toekomst als de Hollanders volkomen de baas zijn ? Het gebrek aan vertrouwen in onze bedoelingen blijft de zwakke plek in de Atjehzaak, maar het is nu eenmaal de zich steeds herhalende historie van Uilenspiegel, die het er naar gemaakt had. Met betrekking tot de rechtsbedeeling heet het in het verslag een heuglijk verschijnsel, dat in de streken waar sedert langeren tijd een rustige toestand is ingetreden, zooals in Groot Atjeh, opvallend weinig aanslagen tegen personen en eigendommen gepleegd worden. Bij de inspectiën over de gevangenissen werden overal behoorlijke lokalen aangetroffen en de preventieve hechtenis bleek niet langer te duren dan voor een behoorlijke instructie van de zaak noodig was; hoogstens duurde de hechtenis een paar maanden. Landschapshoofden of andere hoofden van aanzien werden in de gevangenissen niet aangetroffen.

Van het bestuur zegt de heer Liefrinck: »De algemeene indruk in het geheele land was een bepaald gunstige, Groot-Atjeh i 9 volkomen rus>fig.« Op de Noordkust concentreert het verzet zich nog in de landschappen: Pidië. Peusangan en Keurentoi; door krachtig en beleidvol optreden was men echter in het laatste jaar veel vooruitgegaan. Met de Atjehsche hoofden • heeft rapporteur zooveel mogelijk onderhoud gehad, zoowel met ieder afzonderlijk om volle gelegenheid tot vrij uitspreken te geven, als in bijeenkomsten van hoofden. Hun stemming omtrent ons bestuur was gunstig, en algemeen kreeg rapporteur den indruk, dat zij door onze ambtenaren en officieren welwillend en overeenkomstig hun stand behandeld worden. Zij bezitten een goed verstand; zijn flink en vrijmoedig, en durven dan ook geheel naar hun gevoelen uitkomen. Duidelijk bleek de gezindheid om met het Europeesche bestuur samen te werken.

Als algemeene gedragslijn geeft de heer Liefrinck het volgende aan. In de eerste plaats rust en nop eens rust brengen aan deze door den verschrikkelijken oorlog tot in haar grondvesten geschokte maatschappij. Wij moeten ons niet aan de bevolking opdringen, maar een welwillende, afwachtende houding aannemen: ten opzichte van hun gevoelens, die zich wel langzaam, maar toch voortgaand beteren. Onder onze leiding moet men de bevolking zelfstandig haar bedrijven laten uitoefenen; geen ingrijpen onzerzijds, doch slechts- steun en voorlichting; zoo zal bijv. de tegenwoordig in Atjeh geplaatste adviseur voor landbouw zich moeten bepalen tot het geven van raad, maar zelfs de zachtste dwang vermijden. Op eigen aangelegde demonstratievelden kan hij de bevolking de resultaten van zijn methoden en adviezen doen zien. Noodzakelijk zal het zijn om hem een waterbouwkundige toe te voegen cm de bevolking te helpen bij hetgeen door een goede bevloeüng moet worden gedaan, want haar vroegere irrigatie-stelsel heeft veel geleden door onzen aanleg van de tram, van dijken en opgehoogde wegen. Aanbevolen wordt te streven naar grooter stabiliteit onder de besturende ambtenaren en officieren; herhaalde wisseling van personen, brengt de bevolking van de wij 9 en is een beletsel voor het verkrijgen van een grondige kennis van de te besturen streek.

Daar de bestuurszaak op Atj'eh meer inspanning, toewijding en bekwaamheid vordert dan elders, zou het verstandig zijn de landsdienaren tevens meer aan hun taak te binden door ruimer belooning of bevordering bij keuze. Op de Oostkust was de toestand even gunstig als in Groot-Atjeh; alles is daar rustig en er zijn geen bijzondere maatregelen meer noodig om orde en rust te verzekeren; een rijke r^troleumindustrie en meerdere landelijke ondernemingen, die veel voor de toekomst doen hopen, bevorderen in ruime mate het economisch leven; een zeer groot aantal Atjehers verdient daar een ruim loon.

Op de Westkust waren de onderafdeelingen Tjalang en Tapa Tcean mede geheel rustig; alleen het daar tusschen liggende Meulaboeh blijft veel zorg baren. Ik moet hierbij aanteekenen, dat het aantal uitgewekenen, dat terugkomt cm zich weder rustig te vestigen in de laatste maanden opvallend toeneemt. Als oorzaak van het nu nog voortdurende verzet, wordt de invloed der geestelijken ge-i noemd, die door het prediken en voortzetten van den heiligen oorlog hun invloed en inkomsten vermeerderen, houdt de oorlog op, dan is het met hun bijzondere positie eveneens gedaan.

Van waarde is de aanteekening in het verslag, dat onze troepen met gematigdheid en met strikte eerbiediging van den eigendom te werk gaan. Overigens is de militaire actie hinderlijk voor de goedgezinde bevolking, maar toch moet hij met kracht worden voortgezet. De heer Liefrinck zegt: »Door de actie is veel nadeel aan de verzetspartij toegebracht; haar voornaamste teungkoe's vielen in den strijd*.

Wel kwamen er weer nieuwe teungkoe's, maar deze hebben ep lange na niet den invloed der oude teungkoe's. De meeste benden zijn sterk achteruitgegaan in getalsterkte en aanzien.

Daar volgens de begrippen der bevolking de benden strijden voor hun geloof en hun vaderland, kan men hen, die terugkeeren en zich voortaan rustig willen vestigen, niet al 9 gewone misdadigers aanmerken. De heer Liefrinck spreekt dan ook de meening uit, dat men de kwaadwilligen, die zich onderwerpen, met welwillendheid moet ontvangen en in de gelegenheid moet stellen voorloopig in hun onderhoud te voorzien. Hij gaat ten deze dus geheel aceoord met de door den tegenwoordigen gouverneur gevolgde wijze var. handelen.

Het is niet onwaarschijnlijk, dat de Nationale Huisvlijttentoonstelling van den Volksbond, welke in 1910 te's Gravenhage zal worden gehouden, eenigen invloed zal hebben op de beoefening van de Huisvlijt in het leger, waar deze tot nu toe niet dan sporadisch voorkwam, gelijk een onderzoek heeft geleerd. Door de welwillende beschikkingen toch zoowel van den minister Sabron als van den minister Cool, is het aan het tentoonstellingsbestuur vergund geworden op ruime schaal in militaire kringen daarvoor propaganda te maken. Aanplakbiljetten- uitgevoerd in de na^onale kleuren, komen in alle kazernes, inrichtingen en hospitalen, van de tentoonstelling en hare bijzonderheden vermelden, en op de bureaux zullen programma's en inschrijvingsbiljetten verkrijgbaar zijn voor allen, die wenschen in te zenden- Bovendien heeft de minister den commandanten vergund zich over dit onderwerp in directe verbinding met het bestuur te stellen, dat natuurlijk van zijn kant alle gevraagde hulp en voorlichting gaarne zal verstrekken. De militaire chefs, die sympathie gevoelen voor de huisvlijt, kunnen dus wel een en ander ten goede doen. Misschien geeft de tentoonstelling zoodoende wel eenig iwrakteristiek militair huisvlijtwerk te zien, zooals dat te Breda op de plaatselijke tentoonstelling in den vorm van miniatuur geniearbeid zoo bijzonder mooi aanwezig was. Dat de huisvlijt ook in het leger in den vrijen tijd veel nut kan stichten en een uitnemend wapen is tegen verveling en alles wat daar uit voortvloeit, het is niet te Ontkennen. Te hopen dus, dat deze eerste poging succes met zich zal brengen.

Door den Algemeenen Bond van Christelijke mijnwerkers in Nederland is in Augustus van dit jaar aan den minister van Landbouw, Handel en Nijverheid een schrijven gericht, betrekking hebbende op het niet aannemen van arbeiders boven 35 jaar als kolenkappers op staatsmijn «Wilhelmina». Dato 11 October is door den Minister het volgende geantwoord : «In verband met het aan den kant vermeld adres, meen ik goed te doen, met in de eerste plaats onder uwe aandacht te brengen, dat, gelijk wel van zelf spreekt, in zaken als deze, door mij geen beslissing wordt genomen, dan nadat de directie der staatsmijnen daarvan heeft gediend van advies. Wellicht vindt gij hierin aanleiding, om in voorkomende gevallen, u tot de directie te wenden, alvorens u tot mij te richten. De behandeling der zaken zal daardoor allicht bevorderd, althans bespoedigd worden. Intusschen zij u thans medegedeeld, dat de maatregel, waartegen door u bezwaren worden ingebracht, verband houdt met de hangende Sannen tot invoering van een ondersteunings/ „ds voor het personeel der staatsmijnen. De strekking van den maatregel is, het daarheen te leiden, dat bij het in werking treden van dit fonds, zoo weinig mogelijk werklieden van meer gevorderden leeftijd in dienst van de staatsmijnen zullen zijn. Aangezien de maatregel noodzakelijk is te achten, om de tot standkoming van het voor het personeel der staatsmijnen nuttige fonds mogelijk te maken, z.nd ik geen termen te bevorderen, dat de directie in het tijdperk van overgang, waarin thans wordt verkeerd, ten deze haar gedragslijn wijzigt. Ik voeg hier nog aan toe, dat het de bedoeling is, door dit fonds aan het personeel der staatsmijnen gelijksoortige voordcelen te verzekeren, als elders, met name in Pruisen, door de mijnwerkers worden genoten uit de Knappschaftkassen. In het belang der werklieden van de staatsmijn, wordt derhalve deze maatregel getroffen. Ook nadat het fonds zal zijn tot stand gekomen, zal 't streven blijven gericht op het in 't leven roepen van een centraal-mijnwerkersfonds, of van een regeling van anderen aard, waarbij het mogelijk is, dat de mijnwerkers zonder verlies van hunne aanspraken, zich werkzaam kunnen stellen bij de mijn van hunne keuze. De Minister van L., H. en N.» Vooral door het oprichten van het in.deze laatste alinea in het vooruitzicht gesteldecentraal-mijnwerkersfonds, of zooals men dat gewoonlijk noemt: allgemeine Knappschaftskasse, zou de hartewensch der Limburgsche mijnwerkers vervuld worden.

Curacao, l October- De heer mr J. B. Qersira, lid van het Hof van Justitie, is tijdelijk belast met de functiën van Procureur-Generaal. Er heeft zich een commissie gevormd om aan dr Th. Lens, bij zijn aanstaand vertrek met verlof naar Nederland, een huldeblijk namens de bevolking vah Curacao aan te bieden als bewijs van sympathie en erkentelijkheid voor de belangrijke diensten, door hem, als dokter, gedurende de jaren van zijn verblijf alhier aan onze maatschappij bewezen. De leden van de directie der Curacaosche Bank, de secretaris dier instelling en de ambtenaren yan de administratie van Financiën zullen den heer C. Statius Muller, administrateur van financiën, met verlof naar Nederland vertrokken, een souvenir aanbieden, dat hem in Nederland zal worden ter hand gesteld als blijk van hunne hoogachting en waardeering. 's GRAVENHAGE, 21 Oct. Naar men verneemt, hebben B. en W. besloten, niet m te gaan op een verzoek om herfstvacantie op de openbare scholen voor lager onderwijs in te voeren. Met groot leedwezen zal zeer zeker in uitgebreiden kring vernomen worden dat heden namiddag in den ouderdom van 72 jaren alhier is overleden de heer J- C. van Hattum van EUewoutsdijk, die tot vóór eenige jaren een waardige plaats bekleedde in den Gemeenteraad en ook zitting had in de Provinciale Staten van Zuid-Holland. Als groot industrieel gold de heer Van Hattum vooral op het gebied van publieke werken als een man van gezag. — 22 Oct. Er zijn alzoo voor de Raadsverkiezingen in II en 111 weer candidaten genoeg, dank zij het afspringen der linksche onderhandelingen, waardoor de vrijzinnigdemo. eraten met eigen mannen uitkomen. Dat verhocgt de rechtsche kansen, zoodat het jammer is, dat in 111, waar de rechtsche afspraak was : één candidaat, er toch twee zijn gesteld — waarschijnlijk als gevolg van Scheveningsche voorbarighe:d, welke den heer Vroolijk, anti-rev., stelde, terwijl de Haagsche kiesvereenigingen haar keuze vestigden op den heer Snouck Henkemans. chr-hist. Mm. moet in dit verband weten dat de anti-rev. in 111 twee kiesvereenigingen hebben: een voor de stad en een voor 't dorp, waartusschen nu blijkbaar voldoende samenwerking ontbroken heeft. Natuurlijk tracht men de zaak alsnog in 't reine te brengen, want één candidaat overhouden is beslist beter.

De pas gevormde «Vereeniging Scheveningen» debuteert met een gep. kapitein, wat de verwarring links nog vergroot.

LEIDEN, 21 Oct. In de hedenmiddag gehouden raadsvergadering was o.m. ingekomen een verzoek van den heer W. Cramer omeervol ontslag als hoofd der jongensschool 2e klasse, met ingang van 1 Mei 1910. Benoemd wordt o.m. tot leerares in het Hoogduitsch aan de H. B. S. voor meisjes, mej. J. Thomese, leeares aan de R. H. B. S. te Sappemeer, aangezien mej. Thomese steeds aan een H. B. S. met 3-jarigen cursus is werkzaam geweest en dientengevolge de gunstige salarisbepalingen voor haar niet van toepassing zijn, werd besloten mej. Thomese een toeslag op haar salaris te geven, zoodat het direct het maximum van ƒ 1600 zal bedragen. Tot bestuurslid van het Leidsch Muziekkorps wordt na 3 stemmingen gekozen de heer P. J. Vergouwen, A.-R., met 15 tegen 12 st. op den heer de Boer, Lib. De benoeming van twee curatoren van het Gymnasium bracht eene verrassing. Uitgebracht werden op de heeren mr. I. C 'van der Lip, G-H., de eerste op de aanbeveling 16, dr. W. Th. M. Weeber, R-K., die niet op de voordracht stond 11 en prof. Wildeboer 2 st. Eerstgenoemde was dus gekozen. Herbenoemd werd prof. dr. S. G. de Vries. Commissarissen der Stedelijke fabrieken van gas en electriciteit werden gemachtigd tot het doen aansluiten van de .Naaml. Venn. Wermink's Betonfabriek onder Oegstgeest aan het kabelnet der Electrische Centrale, onder voorwaarde, dat door de vennootschap boven den gecontracteerden stroomprijs voor den buiten de gemeente liggenden kabel ƒ0.25 huur 's iaars per strekkende Meter zal betalen. Bedraagt het stroomverbruik meer dan 50.000 K. W. U. per jaar dan is deze niet verschuldigd. In de pensioenverordening voor gemeente-ambtenaren werd eene wijziging gebracht, waardoor aan werklieden, die onmiddellijk voor hun indiensttreding bij de gemeente, uitsluitend voor de gemeente bij particulieren werkzaam waren en dus als 't ware indirect als gemeente-ambtenaren waren te beschouwen, recht op pensioen werd toegekend voor die aldus doorgebrachte jaren tegen bijbetaling van de verschuldigde premie.

'Het voorstel van B. en W. tot electrische verlichting van het raadhuis, waarvan de kosten ad ƒ9OOO verdeeld zullen worden over vijf begrootirjgsjaren vond uit zuinigheidsoverwegingen bestrijding bij de heeren Fokker, Pera en Roem. doch werd na verdediging van wethouder Korevaar, die er op wees, dat de reeds meermalen aangebrachte tijdelijke installaties meer geld kosten dan een algeheele, aangenomen met 20 tegen 11 st. Het uitbreidings- en vernieuwingsfonds van de Électriciteitsfabriek werd aangevuld met ƒ 100.000 ten behoeve van de uitbreiding van het kabelnet.

Langdurig is gediscussiee*d over de voorstellen van den heer J. P. Vergouwen, strekkend om B. en W. uit te noodigen een Onderzoek in te stellen naar de uitvoerbaarheid van de omzetting der H. B. S. voor meisjes in een meisjesschool voor M. U. L. 0., de verhooging van het schoolgeld aan de H. B. S. voor meisjes en de verhooging van het schoolgeld aan Gymnasium en de beide H. B. S. voor buitenleerlingen. Ter toelichting vari het eerste voorstel wees de heer Vergouwen er vooral op, dat het M. U. L. O. in de laatste jaren zeer is vooruitgegaan, terwijl het niet aangaat voor 60 leerlingen uit deze gemeente een school te onderhouden, die f 15.000 kost. Bii de debatten hierover stelde de heer Aalberse eene motie voor. waarin de Raad de wenschelijkheid van omzetting der H. B. S. voor meisjes in een school voor M. U. L. O. uitspreekt. Deze motie werd evenwel verworpen met 19 tegen 12 st., tegen de geheele linkerzijde en de heeren Wildeboer, Brièt, Oorts Kerstens en v. d. Lip. Het eerste gedeelte vari het voorstel Vergouwen werd aangenomen met 18 tegen 13 st., het overige aangehouden totdat de Tweede Kamer bij de Staatsbegrooting eene beslissing zal hebben genomen over de van Regeeringswege te verleenen subsidie aan gemeentelijke H. B. S. voor hare buitenleerlingen.

Bil de rondvraag bracht dr. Meuleman de kinderverlamming ter sprake. Wat is van de geruchten waar en is vrees gewettigd? vroeg spr. Zullen B. en W. event. tot sluiting van sommige scholen overgaan en bestaat er samenwerking tusschen stadsdoctoren en gezondheidscommissie?

Uit het antwoord van den burgemeester stippen wil aan, dat de kinderverlamming niet opgenomen is in de wet tegen de besmettelijke ziekten, daarom kunnen B. en W. de scholen niet sluiten. Waar noodig zullen de schoolgebouwen ontsmet worden en zoolang zal er vacantie worden gegeven. De paniek in de stad is overdreven. Aan de gezondheidscommissie zijn 17 gevallen bekend, voorkomend bij kinderen tot 12 jaar. Tusschen stadsdoctoren en gezondheidscommissie heerscht niet in alle deelen eenstemmigheid over den aard en de besmettelijkheid dei ziekte. B. en W. zullen doen, wat in hun vermogen is. De heer van G'rutig deelde nog een en ander aangaande de werkzaamheden der gezondheidscommissie mede, waarna de vergadering werd gesloten DINXPERLO, 21 Oct. Door wijlen den heer O. HA. N. Rietstap, de vorig, week te 's Gravenhage overleden, is aan di Eerw. Zusters van de Geestelijke Orde van Barmhar- Tdb}JF Vlrmaakt *)'«• Landgoed f amr? NT £lh"?> ben»ens een som van ƒBOOO, onder bepaling, dat een gedeelte van het heerenhuis moet worden ingericht tot kapel met toren en uurwerk. De vermaakte goede- rr _n „y?rte~enwoordigen een waarde van ƒ 50.000.

Z. D. H. de Bisschop van 's Bosch zal Maandag en Woensdag der aanstaande week geen audiëntie verleenen.

In een huishoudelijke vergadering van de Vrijzinnig-Democratische Vereeniging is gisterenavond besloten, den kiezers te adviseeren, hun stem uit te brengen op den heer Van den Tempel. In »Diligentia« hield de afdeeling Amsterdam IV der S. D. A. P. een vergadering om te zorgen — zooals de voorzitter, de heer M. Tas, zeide — dat er nu eens een bres zou geschoten worden in den liberalen burchtdistrict IV.

De candidaat der S. D. A. P., de heer J. van den Tempel, trad als eerste spreker op en herinnerde er aan, dat de heer J. Polak heeft gestemd vóór de politie-verordening, waarbij het luidkeels venten op Zondag werd verboden. Deze herinnering lokte gesis uit en applaus voer den spreker. Het woning-vraagstuk en de verbetering van den woningtoestand werd uitvoerig besproken en de reactie in dezen scherp gegispt. »Waar zal nu dit alles u a.s. Maandag op doen stemmen?» vraagt spreker. Stem uit de vergadering: »Op Polak. Deze interruptie lokte weer protest uit. De heer J. Oudegeest, gemeenteraadslid, verkreeg daarop het woord en haalde verschillende voorbeelden aan van voorvallen in den Raad, waarbij de heer Polak tegen stemde als er getracht werd iets ten goede te doen voor het lijdende volk. De heeren Porcelein en Muller verdedigden den heer Polak.

Door het raadslid Harmsen is bij den gemeenteraad het voorstel ingediend, post 216 van de begrooting voor i9lO fe verhoogen met f 14,000, teneinde te verkrijgen gelijke salarisregeling voor onderwijzers met en zonder hoofdakte, uitgezonderd de premie, aan de hoofdakte verbonden.

Door de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen, afdeeling Amsterdam, is mej. C. Gunning, lid van de plaatselijke comnrissie van toezicht op het L. O. en van de sub-commissie van het voorbereidend onderwijs, uitgenoodigd tot het houden van een lezing, op Woensdag 27 October a.s., des avonds te 8 uur, in de Gehoorzaal van het Derjartementsgebouw, N.Z Voorburgwal 212, over: De Verhouding van het Voorbereidend Onderwijs tot het Lager Onderwijs. De instelling van het Voorbereidend Onderwijs als afzonderlijke tak van openbaar onderwijs in onze gemeente, is nog slechts van korten datum. In dien tijd hebben de opvattingen, die men van het voorbereidend onderwijs heeft, zeker reeds meer vasten vorm aangenomen, maar toch bestaat er nog verschil van meening in menig opzicht, vooral omtrent het karakter van dit onderwijs, vergeleken met dat van het L. O. Dit nader uiteen te zetten, is het doel van deze lezing, welke in zeker opzicht van actueele beteekenis is, in verband met de nog steeds voorloopige regeling van het gemeentelijk toezicht op het V. 0., zooals dat uit de door B. en W. ingediende begrooting valt op te maken.

Na de lezing zal gelegenheid gegeven worden met de spreekster van gedachten te wisselen, door het stellen van vragen.

Het rapport van de commissie tot het nazien der rekening en verantwoording over hei dienstjaar 1908 is in het «Gemeenteblad» verschenen.

Behoudens een opmerking onder het opschrift : «Bedrijf srekening der gemeente-waterleidingen», geeft het gehouden onderzoek de commissie de vrijheid, den Raad voor te stellen, de ingediende rekening goed te keuren.

Onder dit opschrift kondigt de president van den «A. N. Ö. B-», de heer Henri Polak, in het «Weekblad» een nieuwe campagne tegen c.e clandestiene leerlingkweekers aan. Er is in de vergaderingen der vakgroep n ernstig gediscussieerd over een voorstel-De Vries, om den bondsraad uit te noodigen, een richtsnoer te geven voor de gedragingen der bondsleden jegens de clandestienen. De heer Polak schrijft: «Als straks de bondsraad heeft gesproken — en het is weinig twijfelachtig in welken zin hij spreken zal, — dan zullen de consignes officieel worden gegeven. Doch nu reeds kan ieder doen wat ziin hand vindt te doen. Persoonlijke verhoudingen, belangetjes van ziekenpotjes- en pleiziervereenigingen, overwegingen van kwasi-ethischen aard — niets van dat alles mag gelden. Alles moet ondergeschikt gemaakt worden ~sn den strijd tegen hen, die aan onze welvaart knagen en onze toekomst ondermijnen». Volgens het «Weekblad van den A. N. D. B.» bedroeg het aantal werklooze diam; werkers in de week van 10 tot 16 Oo j.l. 104, tegen 153 in de daaraan voorafgega ne week-

't T.oopt nog altijd uitstekend in de dia nijverheid. De Londensche correspondent het «Weekblad» zegt in zn beschouwing den stand der ruwmarkt:

«Ordinaire gbederen zijn verhoogd- Boort is in groote hoeveelheden van het Syndicaat en de Premier a 2/9 afgekocht. Wij vallen van de eene verrassing m de andere; h.*t zou mij niets verwonderen, als bij een volgende verhooging de prijzen van mèlées en klein ook verhoogd worden ; ik ben zeker, dat ze voor de hoogere prijzen ook verkocht worden. Ruw vindt afnemers ; het komt er niet op aan bij wie de goederen ziin : Syndicaat of buiten het Syndicaat, alles wordt afgenomen; de vraag blijft aanhouden en i.e ruwproductie blijft vooreerst schaarsch».

Gisterenmiddag vergaderde ten stadhuize de commissie, bedoeld bij art. 37 der bouwverordening, onder voorzitterschap van mr. L. W. van Gigch. Behalve de president, waren aanwezig het lid der commissie mr. Worst, tn het plaatsvervangend lid de heer J. N. drix. _. . . De heer P. W. Duin, eigenaar van het per; ceel Joh. Melchior Kemperstraat 19, had ii Juli i.l. op de vierde verdieping van genoemd perceel een brandje, en bracht daarna dit gedeelte van zijn huis in denzelfden toestand -'.s voor den brand, zonder vergunning te vragen aan B. en W.

Na die verbouwing, kwam een aanschrijving van B. en W., waarin den heer Duin we.d gelast, de verbeteringen aan te brengen, die de bouwverordening eischt; bij in gebleke blijven daarvan zou worden gehandeld overeenkomstig; art. 46 Woningwet, dat is, zou namens B. f n W. tot afbreken van het perceel, — misschien ook van bedoeld gedeelte ervan —, worden overgegaan.

Tegen deze aanschrijving was de heer Duin bij de commissie in verzet gekomen. In plaats van zijn raadsman, mr. Van den Biesen, verhinderd, trad voor hem op mr. Schretlen.

Voor B. en W. kwamen als gemachtigden. de heeren mr. T. Kappeyne van de Coppeüo. de gemeente-advocaat, en Tellegen, direcieur viin het gemeentelijke bouw- en woningtoezicht.

De aanschrijving van B. en W. was daarop gegrond, dat a. in het trapportaal naar den gemeenschappelijken zolder geen brandvrije aischeidingen waren aangebracht; b. dat de houten trap, als toegang naar den zolder gebouwd, niet is voorzien van een plafond pleisterwerk.

Het klaagschrift tegen de aanschrijving voerde aan, dat: le. bij de laatste geen advies van dc ge_ondhddscom.missie was gevoegd; 2e. die aanschrijving niet de aan te brengen verbeteringen bevat; 3e. dat 't slechts betreft een woning op de vierde verdieping en het perceel in denzelfden toestand was gebleven als om ie bouwen, de in 1896 geldende bouwverordening permissie gaf.

Volgens art. lc Woningwet, alzoo het verweer van mr. Schreden, was wel degel >'* een advies der gezondheidscommissie noodig.

Mr. Kappeyne wees er op, dat het hier eigenlijk betrof de juridische vraag, of 't hier gold verbetering, bedoeld bij de artikelen 14 en 16 der Woningwet. Alleen wanneer er kwestie van de verbeteringen is, bedoeld bij genoemde artikelen, is een advies der gezondheidscommissie noodig, doch de gezondheidscommissie heeft niets te maken, waar gehan deld wordt in strijd met de bouwverordening.

Slechts dan komt die commissie er bij te pas, wanneer de voorgeschreven verbeteringen in verband staan met onbewoonbaarverklarir;;' of die ten minste mogelijk maken.

De heer Teilegen stelde nog in het licht. dat er gebouwd kan worden, met en zonder vergunning. Doch als er gebouwd wordt zonder dat vergunning noodig is, moet er tooi worden gebouwd, volgens de voorschriften der bouwverordening.

Na repliek der klagende partij werd bepaald, . dat de commissie later haar advies aan den Raad zou uitbrengen.

Rijksmuseum, afdeeling moderne schilderijen.

De minister van Binnenlandsche Zaken brengt ter algemeene kennis, dat de afdeeling Moderne Schilderijen in het Rijksmuseum, van 25 October tot 6 December voor het publiek zal gesloten zijn.

Bij den heer Couturier, Daniël Stalperlstraa'. 68, is door de federatie van lood- en zinkwerkers, fitters enz., de staking geproclameerd. Het betrof hier een loongeschil. Een collectief contract is afgesloten om op 16 Sept. hetloon per uur op 28 een! te brengen. De heer Couturier wenscht dit niet te betalen.