Nederlands dagblad : gereformeerd gezinsblad / hoofdred. P. Jongeling ... [et al.]

g2f («reformeerde Reisvereniging Postbus 131 KOOOAC Zwolle lel.: 038-219506.

fakete maanden geleden terd in Amsterdam een belangrijke vondst gedaan. Achter het bedrijf van Damman La de Nieuwezijds Voorburgwal kwam bij een archeologische opgraving een beeld van mria met Christus te voorschijn Het is afkomstig van het Sint Geertruidenklooster dat daarin de 15e en 16e eeuw tot 1585 heeft gestaan. Het opztgraven exemplaar heeft de Beeldenstorm in 1566 niet ongeschonden overleefd, als tenminste de opgelopen beschadigingen daardoor zijn veroorzaakt. Na een opknapbeurt yierd deze vondst opgesteld in «aJ 4 (16e eeuw) van het Amsterdams Historisch Museum, Kalverstraat 92.

Het zou jammer zijn als u tijdens een bezoek aan Amsterdam dit museum geen bezoek waardig keurde. Want het behoort tot een van de beste musea ter wereld. Het werd ter gelegenheid van het 700-jarig bestaan van Amsterdam in 1975 door H.M. de Koningin feestelijk geopend. Sindsdien behoort dit museum tot de belangrijkste publiekstrekkers van de hoofdstad. Het verrees op de plaats van het vroegere Burgerweeshuis en rondom de voormalige meisjesbinnenplaats wordt een overzicht gegeven van de geschiedenis van Amsterdam in al haar facetten. Enkele onderwerpen waaraan aandacht wordt besteed zijn: de Oostzeehandel, de graanprijzen, de stapelmarkt, het patriciaat, het gewone volk, de gilden, de godsdienstige tolerantie en intolerantie, de sociale instellingen, de emancipatie van de arbeidende klasse, de stadsuitbreidingen en de suburbanisatie in de nieuwste tijd. Deze onderwerpen worden met behulp van teksten, films en diavoorstellingen nader toegelicht. In het tentoonstellingsgebouw aan de jongensbinnenplaats worden regelmatig wisselende exposities gehouden, waarin onderwerpen uit de Amsterdamse geschiedenis worden uitgediept. Tot 3 maart is er bijvoorbeeld de tentoonstelling van 19e eeuwse historieprenten uit eigen bezit. Een belangrijk onderdeel vormen de archeologische vondsten die werden opgegraven bij de aanleg van de metro. Nu heeft men in de hoofdstad bij het bodemonderzoek het 'geluk' gehad, dat er op enkele belangrijke punten branden uitbraken die het archeologisch werk bijzonder bevorderden. We denken hierbij o.m. aan de brand bij C en A op de Nieuwendijk (1963), de brand in hotel Polen in de Kalverstraat (1977) en aan de tot ■ winkelgalerij verbouwde bio. scoop Cinema Royal, eveneens op de Nieuwendijk (1979). Na de brand bij C en A kon de sponzige grond waarop het enorme pand was gebouwd door de archeologen behoorlijk worden onderzocht alvorens op dezelfde plaats een nieuwe C en A verrees.

Ook andere plaatsen, zoals Warmoesstraat, St. Olofspoort, Oudekerksplein en Oostenburg droegen hun archeologisch steentje bij. Het nog zeer onvolledig beeld dat de archeologen en historici van de beginjaren van Amsterdam hadden, kon zo worden uitgebreid. De meeste vondsten werden in het in 1977 verschenen boek 'Opgravingen in Amsterdam' vermeld. Het is een compleet standaardwerk van het stadsonderzoek in de afgelopen vijf en twintig jaar. Dat het stadsonderzoek de laatste jaren aan belangrijkheid heeft gewonnen, moge blijken uit de aanstelling van een speciale stadsarcheoloog. Steden die over zon functionaris beschikken zijn o.a. Amsterdam, 's Hertogenbosch, Maastricht, Middelburg, Rotterdam, Tilburg en Utrecht. In Amsterdam is dat de heer drs. Jan Baart, die met zijn vondsten heeft aangetoond dat Amsterdam veel ouder is dan de geschiedenisboeken aangeven. Algemeen werd aangenomen dat de hoofdstad van oorsprong een vissersdorp is geweest, maar dat is door vondsten van de laatste jaren gelogenstraft. Amsterdam was vanouds een handelsstad en reeds in de 13e eeuw was er van industrie sprake.

Dit Mariabeeld uit de 15e eeuw werd vorig jaar gevonden aan de Nieuwezijds Voorburgwal in Amsterdam (foto: Amsterdams Historisch Museum).

18e-eeuwse theepot, afkomstig uit Engeland, gevonden op Wittenburg

Kapje en zijden handschoen (± 1600) gevonden bij de aanleg van de metro

De geschiedenisafdeling in het Amsterdams Historisch Archief

Bij het onderzoek in het gebied van de metrobouw gebruikte de gemeente Amsterdam een grote (190.000 gulden kostende) zeef, waardoor zeker tien keer zoveel vondsten werden gedaan dan met de

daarvóór toegepaste methoden. Het was een huizenhoge installatie van dezelfde soort als gebruikt wordt voor het scheiden van fijn en grof grint in de grintbaggerijen in Limburg. Bij het afzinken van de caissons ontving de mobiele reuzezeef de weggezogen,-

vloeibaar gemaakte specie, die over de zeefmatten stroomde. Dit materiaal kwam via twee goten in bakken, waar het onder toezicht van deskundigen werd gesorteerd. Stadsarcheoloog Jan Baart vertelde dat met deze methode bijna alles wat kon worden gevonden, ook werkelijk gevonden werd. Bij het afzinken van één caisson kwamen 150 messen te voorschijn. „In vroeger tijden droeg iedere man een mes", aldus Baart, „en juist bij zulke grote hoeveelheden kunnen we ons een verantwoord beeld vormen over de geschiedenis van technologie, mode, gereedschap, waar de dingen werden gemaakt en waarvoor ze werden gebruikt". Enkele opmerkelijke vondsten waren flessen wijn uit de 17e eeuw en een tinnen lepel uit de 13e eeuw. De wijn was een zwartachtige vloeistof met een lichte spiritusgeur. De flessen van het buikmodel waren door het verblijf in de bodem sterk geïriseerd en ze waren vermoedelijk uit Brugge afkomstig. Na 1660 werden ook in Amsterdam

flessen geblazen, nadat eerst kralen en glazen werden gemaakt. Amsterdam heeft destijds de aankoop van de prille nederzetting Nieuw-Amsterdam (New Vork) met bijlen en kralen betaald. Interessant was de vondst van een zogenaamd stillegangsschoentje, een sandaal van twee lagen leer, waartussen zich kurk gevond. De neus toonde een lange spits, die soms wel eens zo lang was als de zool. In verschillende plaatsen werd het dragen ervan verboden omdat velen over die lange spits „hun nek braken". Het grote aantal vondsten, nu in het Historisch Museum te bewonderen, onder andere van kleding-accessoires, maar ook stukken weefsel, gereedschappen en schoenen leidde er toe dat men een gedetailleerd inzicht krijgt in de materiële cultuur van de middeleeuwse stad en van de stad in de 16e en 17e eeuw. Dergelijke vondsten werden tot nu toe alleen gedaan in steden als Danzig en Nowgorod waar de oorlogsverwoestingen intensief archeologisch werk mogelijk maakten.

Volgens de heer Baart blijkt Amsterdam een stad te zijn uit het begin van de 13e eeuw, die een grote groeiperiode heeft gekend. Het graven in de oude stadkern heeft huizen blootgelegd waaruit een overgang van de agrarische sector naar een pre-stedelijke valt op te merken. In 1977 deden Baart en zijn medewerkers (van het Instituut voor Prae- en Protohistorie van de Universiteit van Amsterdam) op de plaats van de afgebrande bioscoop Cinema Royal een unieke

vondst. In plaats van de verwachtte dijkconstructie werd een uit de eerste helft van de 13e eeuw daterende smidse opgegraven, compleet met woning en drie ovens. Nadat als eerste het huis van een smid jvas getraceerd, waarvan zelfs ie inrichting nauwkeurig kon worden vastgesteld aan de

hand van voorwerpen, is te- ■ yens komen vast te staan dat er meer ambachtslieden woonden. Zo zijn ook de woningen van een houtbewerker (timmerman) en van een speldenmaker gevonden. Van de aanwezigheid van de houtbewerker getuigen enkele trippen, houten sandalen met ijzerbeslag en een leren band om de wreef, te gebruiken als overschoenen. Hij maakt bovendien zwaarden van wilgeteen met een diameter van 4,3 cm, die vervolgens door de smid werden bewerkt. Ook andere wapens, zoals lansen wijzen er op dat de eerste Amsterdammers zich moesten verdedigen tegen aanvallen van buitenaf.

Dat het wonen in Amsterdam geen eenvoudige zaak was, hebben de opgravingen eveneens geleerd. Als de jaarringen van een boom geven de lagen in de grond aan dat de bodem elke vij f j aar een decimeter zakte. Dertien lagen werden blootgelegd met daarin telkens ongeveer tien centimeter dieper de gevlochten wanden van de oude huizen. Een oude pijp zoals de Amerikaanse Indianen ze vroeger kenden, is één van de grappigste archeologische vondsten die is gedaan tijdens werkzaamheden aan een nieuwe brug bij de Looiersgracht, hoek Prinsengracht. Bij de graafwerkzaamheden zijn verder een groot aantal glasen aardewerkscherven tevoorschijn gekomen, uit het einde van de 16e begin van de 17e eeuw. Stadsafval waarmee, toen men de grachtengordel ging uitbreiden, de grond werd opgehoopt.

Tot de meest recente opgravingen behoren die aan de Oostenburgermiddenstraat op de oostelijke eilanden. Daar waren in de 17e eeuw scheepswerven, bedrijfsgebouwen, magazijnen en woningen van de Verenigde Oostindische Compagnie gevestigd. Het was één van de grootste en meest gevarieerde industriecomplexen van het 17e eeuwse West-Europa. Een van de opmerkelijkste vondsten is de grote hoeveelheid porselein van zeer goede kwaliteit. Volgens Jan Baart duidt dit er op dat personeelsleden van de V.O.C, tegen alle regels in, porselein uit China meenamen, met winst een deel ervan verkochten en voor

zichzelf de mooiste stukken hielden. In de opgravingsinventarissen bevinden zich verder speelgoed en andere persoonlijke bezittingen, zoals een fraai bewerkte tabaksdoos. Daarin graveerde een man twee eeuwen geleden de woorden , ,Geen beter syn als in de wijn" Ook is aardewerk gevonden met geschilderde of gedrukte decoraties. Aan sommige is de politieke voorkeur van de bewoners te zien. Zo is de in deze stadswijk bekende liefde voor het Oranjehuis af te lezen uit de portretten van Prins Willem V (1748-1806) en zijn echtgenote Wilhelmina van Pruisen op een uit ter Engelse Staffordshire afkomstige bakje. Een prachtige theepot, eveneens uit Engeland kwam ongedeerd uit de bodem te voorschijn. Het onderzoek in de diepere ophogingslagen geeft een indruk van gebruiksgoederen, die rond 1660 elders in de stad in zwang waren. Huisafval dat in de ophogingen is verwerkt, bestaat uit Majolica uit Nederland en uit geïmporteerd Chinees porselein en Italiaans en Portugees aardewerk. Ook is er een klein hoeveelheid steengoed uit Keulen en Westerwold aangetroffen. „Jammer genoeg kan slechts één dertigste of één veertigste van het gehele complex worden onderzocht, omdat er spoedig huizen op de opgegraven plaatsen worden gebouwd" zei de heer Baart. „Bovendien ontbreekt ons het geld om die bouw uit te stellen, tot we nog meer gevonden hebben. Ik ben wel jaloers op de Engelsen, die voor de berging van de „Marry Rosé" over twintig miljoen konden beschikken."

De opgravingen op het genoemde terrein zijn als vooronderzoek bedoeld naar de geschiedenis van de V.0.C.-werven, de kleine bedrijven er omheen (een ankersmederij, een touwslagerij en een glasfabriek), en de levensomstandigheden van de mensen, die er eens woonden. Men hoopt bij de nieuwbouw op de oostelijke eilanden (Kattenburg, Wittenburg en Oostenburg) nog verder de bodem te kunnen onderzoeken. Er is op dit gebied nog veel werk aan de winkel. Archeologen, biologen en geologen en andere medewerkers van instituten en bedrijven, zowel in Nederland als in het buitenland, werken aan de analyse en de interpretatie van het gevonden materiaal. Pas over enkele jaren zal, na eeuwen gissen, de oudste geschiedenis van Amsterdam aan de hand van de bodemvondsten beter kunnen worden vastgelegd. Dan is er waarschijnlijk een vervolg op het boek „Opgravingen in Amsterdam" nodig. Maarzolang behoeft u niet wachten om te zien wat uit de Amsterdamse bodem reeds te voorschijn kwam. In het Amsterdams Historisch Museum (dat % in 1984 bijna 160.000 bezoekers ' kreeg) krijgt u al een aardige indruk van de schatten uit de Amsterdamse bodem.

Een opvallend goedkope tnanier van vakantie "ouden, zo zou je tijdelijke woningruil kunnen betitelen. Met het geld dat wordt op de "uur van een vakantiehuis, kunnen e*tra uitstapjes worden Semaakt. Maar het geld *an natuurlijk net zo goed 'fl de portemonnee blijven. vooral bij een krap vakantiebudget kan V'oningruil een uitkomst

Vakantie met gesloten beurs, zoals je een "oningruilvakantie kunt Aanduiden, is niet voor ledereen weggelegd. Wil ■"uilen geen huilen worden, an moeten beide partijen iets aan te bieden hebben. Maar et is helemaal niet ,gesloten dat een j| belander met een nJstaand huis weleens dagen in een flat in e grote stad wil bivakkeren, j^dersom, de flatbewoner die *<** weken rust en stilte v in oi zelfs buiten één i n,^e vele dorpen die ons ni rijk is, ligt , aarschijnlijk meer voor de "and.

Het zullen vooral de gezinnen zijn, die als v'"^1^11 niet bi;>voorbaat zuliV akantiemogelijkheid vJ'en uitsluiten. Grote v «antiehuizen in het antieseizoenzijnnu

eenmaal schrikbarend duur over het algemeen. De hoogte van het vakantiegeld hangt echter alleen af van de hoogte van het salaris en niet van het kindertal. Zelfstandigen, onder wie er nogal wat zijn die meer moeite hebben om de eindjes aan elkaar te knopen dan de 'minima', kennen vakantiegeld alleen van horen zeggen. En waar niets is verliest de keizer zijn recht. In dit geval heet dfe keizer reisbureau.

Woningruil komt tegenwoordig als georganiseerde vorm van vakantie voor. Zo is er in Monster het bureau Refo, dat zich alleen bezig houdt met bemiddeling in orthodox - christelijke kring. Tegen een geringe vergoeding schrijft Refo potentiële woningruilers in en zoekt uit wie met wie zou kunnen ruilen. De wensen van de ingeschrevene zijn dattrbij uiteraard doorslaggevend. De Landelijke Organisatie Vakantie - Woningruil (LOVW) in Drachten heeft een bredere opzet. Door buitenlandse contacten is de LOVW in staat ruilwoningen aan te bieden in meer dan 50 landen. Uiteraard werkt de LOVW ook in het binnenland. Er zijn nog wel meer 'organisaties' die zich met woningruilbemiddeling bezig houden. Zo is er een bemiddelingsbureau voor onderwijzend personeel. In feite nemen al deze instellingen of personen de woningzoekenden werk uit handen. Het uitzoeken van advertenties, het natrekken van de gegevens, het maken van afspraken en dergelijke kan tijdrovend en - als het om een woning in het buitenland gaat - kostbare zaak zijn. Overigens, waareen wederzijds bezoek mogelijk is, moet men dat vooral niet nalaten; geen betere indruk dan een eigen indruk.

Toch komt woningruil veel mensen als een griezelige zaak voor. De kans op schade aan huis en inventaris is niet denkbeeldig. De gedachte aan 'vreemde' mensen in je huis, staat evenmin iedereen aan. Toch zouden die nadelen weleens kunnen meevallen. Een ander gezin in je huis tijdens de vakantie, zou ongewenste gasten weleens buiten de deur kunnen houden. Inbrekers richten vast meer schade aan dan mensen die men bij name kent. Bovendien kan men zich tegen eventuele schade verzekeren voor een paar tientjes per week, althans bij de LOVW. De LOVW heeft daartoe een contract gesloten met Unigarant, de assurantiemaatschappij van de ANWB. In de premie is ook begrepen een bedrag ter verzekering van het risico dat de 'ruilpartner' het op het laatste moment moet laten afweten in verband met ziekte of iets dergelijks. Er staat dan een vervangende vakantiewoning klaar. Om de nadelen van het woningruilen zo beperkt mogelijk te houden, is het maken van goede afspraken onontbeerlijk. Een voordeel van woningruil is dat men niet met allerlei zaken, zoals beddegoed, kookgerei, bestek en dergelijke hoeft te slepen. Spreek af dat men zoveel mogelijk eikaars spullen mag gebruiken, behalve als dat ongewenst is. Kostbare apparatuur als computers, hifi-installaties en dergelijke is geen kinderspeelgoed. Een schriftelijke gebruiksaanwijzing van huishoudelijke apparatuur voorkomt ergernis en schade. Leg alle afspraken schriftelijk vast. Dat geeft beide partijen zekerheid. Voorkom verrassingen als het verzorgen van huisdieren. Als er dieren verzorgd moe'en worden, dan dient dat van te voren gemeld te zijn. Elk gezin bezit wel iets dat men niet graag in vreemde handen ziet. Dat kan variëren van een dagboek tot een kostbare

postzegelverzameling. Spreek af dat een bepaalde kamer of kast dicht blijft, omdat daar dergelijke spullen opgeslagen liggen. Privacy is een hoog goed en dat zou zo moeten blijven, ook als er aan woningruil wordt gedaan. Spreek ook af of men eikaars voorraden aanspreekt en al of niet weer aanvult bij vertrek.

Niet - rokers zullen het lang niet altijd op prijs stellen bij thuiskomst de penetrante lucht van tabaksrook tot in de kleinste hoeken en gaten van het huis aan te treffen. Het kan dagen duren voor het huis j'n vertrouwde geur weer terug heeft en dan is het meestal ook nog noodzakelijk eerst flink te luchten, gordijnen en dergelijke te wassen. En dan zwijgen we nog over de ergernis over mogelijke brandgaten in het tapijt, het tafelkleed, op het meubilair en dergelijke. Voorkomen is beter. In dit geval geldt ook dat er goede afspraken gemaakt moeten worden. Men kan natuurlijk reageren op een ruiladvertentie in het ND. De praktijk wijst uit dat in dat geval ruilen beslist geen huilen hoeft te zijn. Maar via een bemiddelingsorganisatie is de keus waarschijnlijk groter, terwijl de rompslomp kan kleiner zijn. Hoe het ook zij,alsertwee(woning)ruilen, hoeft er beslist niemand te huilen, mits beide partijen weten waaraan men begonnen is.

De Gereformeerde Reis vereniging (GR V) is beslist een exclusieve reisorganisatie. Niet iedereen kan zo maar bij de GRV een reis boeken. Alleen leden en introducé(e)s kunnen met de GRV op stap. Dat betekent vakantie houden 'in eigen kring', ook al gaat de reis naar de andere kant van de wereld. Wie de kleurrijke brochures van andere reisorganisaties doorbladert, komt maar zelden een georganiseerde reis tegen, waarbij met het speciale karakter van de eerste dag van de week wordt rekening gehouden. En dat is nu juist een van de punten, waarop de GRV zich onderscheidt van de meeste van haar 'concurrenten. Dat kan een veilig, vertrouwd gevoel geven; uit en toch thuis met de GRV.

De GRV, als professionele reisorganisatie aangesloten bij de Algemene Nederlandse Vereniging voor Reisbureaus, heeft zoals gebruikelijk voor het komende vakantieseizoen, haar pakket vernieuwd. Dat wil zeggen, dat in ieder geval het aantal reismogelijkheden is uitgebreid. De inmiddels 30-jarige GRV

heeft bijvoorbeeld het aanbod in busreizen uitgebreid. Een bootreis door Nederland is ook een nieuwtje. Voor jongeren zijn er meer mogelijkheden gekomen voor een betaalbare vliegreis. Ook voor de jongeren zijn er vakanties die opvallen door hun actieve karakter. In de inmiddels verschenen GRV - reisgids '85, gestoken in een fleurig jasje, staat er alles over te lezen. Beslist eigentijds zijn de computerkampen die de GRV organiseert. Er is keuze tussen een vijfdaagse cursus (reisnr. 250) en een achtdaagse (reisnr. 251). De kortste 'reis' kost 250 gulden en de andere 425 gulden. Er is onderkomen gevonden in huize Soeslo bij Zwolle. De goedkoopste cursus is

bedoeld voor jongelui van 13- 16 jaar, wie de eerste beginselen van het werken met computers (in dit geval de Commodore 64) zal worden begebracht. Wie al eens aan de huiscomputer 'geroken' heeft, hoeft deze cursus daarom niet te laten schieten. Na de eerste volgende de tweede beginselen en die kun je er ook leren. Een en ander speelt zich af in de Paasvakantie (9 tot 13 mei). Het tweede kamp is opgezet voor de jeugd van 16 t/m 22 jaar een vindt plaats in de zomervakantie (13 tot 20 juli). Ook hier wordt met de Commodore 64 gewerkt. Vooral beginners kunnen hier hun licht komen opsteken. Deze cursus voert de deelnemers nog wat verder door computerland dan eerstgenoemde. De mogelijkheden om na gedane arbeid te ontspannen, zijn er volop in de omgeving van Soeslo, zoals een waterplas om te zwemmen en/of te surfen en een cartingbaan. En natuurlijk is er een tafeltennistafel beschikbaar voor wie de elektronische balletjes even wil inruilen voor echte pingpongballen. Inlichtingen over het lidmaatschap en/of reizen van de GRV zijn verkrijgbaar bij GRV, Postbus 131,8000 AC Zwolle, tel. 038-219506