Nederlands dagblad : gereformeerd gezinsblad / hoofdred. P. Jongeling ... [et al.]

WASHINGTON (DPA AFT) - President Reagan heeft dinsdag op de twaalfde verjaardag van de legalisering van abortus door een uitspraak van de Hoge Raad in Washington, opnieuw een abortusverbod geëist. Hij deed het in een boodschap aan duizenden tegenstanders van abortus die in de hoofdstad betoogden.

Met het oog op de reeks bomaanslagen die op abortusklinieken in de Verenigde Staten zijn gepleegd en de verjaardag, hadden vertegenwoordigsters van vrouwengroepen en personeel van de klinieken bewaking-rond-deklok bij een aantal gebouwen ingesteld.

De betogers in Washington eisten een amendement aan de grondwet dat vruchtafdrijvingen onder alle omstandigheden en zonder uitzonderingen verbiedt. Reagan is voor een regeling die het afbreken van zwangerschap alleen toestaat als het leven van de moeder in gevaar is.

Krachtens de bestaande abortuswetgeving mogen in Amerika legaal vruchtafdrijvingen plaatshebben in de eerste drie maanden van de zwangerschap en legaal-met-voorbehoud in de volgende drie maanden. Daarna alleen ter bescherming van het leven van de moeder.

Hoe moet dit besluit gewaardeerd worden? Eerst enkele formele kanttekeningen, die overigens deels ook gemaakt hadden moeten worden, wanneer de stemmenverhouding andersom was geweest.

De informatie op grond waarvan de 192 synodeleden hun stem moesten bepalen, was minimaal. Zij besloeg —zowel in het rapport van de deputaten als in dat van de commissie — welgeteld slechts enkele alinea's. Of alle synodeleden zich bij voorbeeld ervan bewust zijn geweest, dat een keuze voor correspondentie met de ned. gereformeerden tegelijk een blokkade betekende ten aanzien van voortgezet contact met de (vrijg.) Geref. Kerken (zoals de synode van Heemse had uitgesproken), valt te betwijfelen. Het commissierapport maakte er in ieder geval geen melding van.

En voor een in dit verband belangrijke zaak als de waardering van de ned. geref. kerkorde moesten de synodeleden afgaan op de mededeling dat de deputaten die niet strijdig achtten met de grondbeginselen van de Dordtse Kerkenordening. Verder geen enkele argumentatie en geen enkele informatie. Dat het ook anders kan, bewezen vele andere rapporten in de ruim 700 pagina's tellende synodeagenda.

In de tweede plaats: dat het voorstel van ds. Postma met zon geringe meerderheid van stemmen werd aanvaard, bewijst dat deze zaak niet rijp was voor besluitvorming en dat de commissie terecht pleitte voor nader onderzoek. Dit gegeven zal ongetwijfeld de vreugde binnen de Ned. Geref. Kerken over de genomen beslissing moeten temperen, zoals dat ook het geval geweest zou zijn in geval-van een besluit met deze stemmenverhouding ten gunste van correspondentie met de Geref. Kerken (vrijg.).

In de derde plaats: dat de zaak niet rijp was voor besluitvorming, blijkt ook daaruit dat de nu aanvaarde voorstellen in wezen innerlijk tegenstrijdig zijn. Enerzijds heeft de synode uitgesproken dat ze met de Ned. Geref. Kerken één is in de leer, dienst en tucht. Anderzijds heeft ze zodanige twijfels t.a.v. de kerkorde van deze kerken, die van beslissend belang is met betrekking tot de eenheid inzake (in elk geval) de leer en de tucht dat ze een nader onderzoek gelast. Daar wringt iets.

PEKING (UPD - De Indische Nobelprijswinnares 'Moeder Teresa' uit Calcutta heeft tijdens haar gisteren beëindigde bezoek aan China tegen de verlamde zoon van voorzitter Deng Xiaoping van China, de 41-jarige Deng Pufang, gezegd dat zij achter zijn beleden atheïsme een grote 'wens om God lief te hebben' bespeurt.

Moeder Teresa had een gesprek van drie kwartier met Deng Pufang waarin zij zijn atheïstische overtuiging in twijfel trok en zei dat zij in China missieposten wilde vestigen van haar congregatie van zusters van barmhartigheid voor hulp aan de allerarmsten.

Deng, die aan een wagentje gekluisterd zit sinds hij in de culturele revolutie van 1966 tot 1976 door Rode Gardisten uit een venster werd gegooid, heeft zich ingezet voor de toenemende gehandicaptenzorg in China.

Hij zei hierover dat Moeder Teresa en hij, hoewel uitgaande van een verschillend standpunt, hetzelfde werk in dienst van armen en gehandicapten deden. Moeder Teresa zei dat zij hetzelfde standpunt hadden, "onze liefde tot God in de praktijk". Tijdens het gesprek waarbij enkele journalisten aanwezig waren, liet ze haar rozenkrans voortdurend door haar vingers glijden.

■ W.A.J. Meijer, Leren in opvoeding en communicatie. Intro, Nijkerk.246pag. ƒ 41,90. ■ J.D. Imelman, ca.. Jon_.pl.in wel en wee van een schoolpedagogiek. Intro, Nijkerk. 224 pag. ƒ 37,50.

■ J.D. Imelman en P.B.H, van Hoek, Hoe vrij is de Vrije School? Intro, Nijkerk. 128 pag. ƒ 26,-.

■ Fatima en de PTT NBCL, Den Haag. 59 pag. met foto's. ■ Leyla's ongeluksdag. NBCL, Den Haag. 65 pag. met foto's. ■ Thera Coppens, Maurits, zoon van de Zwijger. Fontein, Baarn. 216 pag. met foto's. ■ Orientation IRS, Potchefstroom. 58 pag.

■ Prof. J.H. Coetzee en dr. C.J. Malan. Geloftedag: gister, vandag, more. IRS, Potchefstroom. 23 pag.

■ Prof. BJ. van der Walt, Vrou en huwelik: In die Middelecue, by Calvyn en by ons IRS, Potchefstroom. 59 pag.

■ Die Religionsfreiheit in Osteuropa. Glaube in der 2.Welt, Postfach 9, CH-8702 Zollikon. 272 pag.

■ De Belastingkrant 1985 Anno ventura, Amsterdam. 85 pag ƒ 6.25.

Alleen al om deze redenen had de doppersynode er wijs aan gedaan de door de commissie aangegeven weg te volgen. Maar dat geldt nog eens te meer wanneer we de gronden van het nu aanvaarde tegenvoorstel bekijken. De indiener, ds. Postma, noemde twee argumenten: - 1. Er is reeds vijfentwintig jaar lang een hartelijke samenwerking met een aantal ned. geref. zendelingen in Napal. „Daar hebben we ervaren wat kerkverband over de grenzen heen werkelijk betekent", verklaarde de predikant.

- 2. De kerkrechtelijke verschillen tussen de doppers en de ned. gereformeerden zijn van ondergeschikt belang.

De eerstgenoemde zaak, de samenwerking in de zending, die overigens al dateert van voor de breuk binnen de Gereformeerde Ker-

ken in 1967 e.v.j., speelde een dominante rol in de bespreking. Zij vormde ook een belangrijk, zo niet het belangrijkste argument in de mond van hen die pleitten voor correspondentie met de ned. gereformeerden. Zij beklemtoonden de goede persoonlijke verhoudingen met de betreffende zendelingen. Ook ds. Van der Kwast legde er alle nadruk op: „Wij hebben nooit klachten over onze zendelingen gehoord." Met andere woorden: wanneer u hen niet afwijst, waarom zoudt u onze toegestoken hand dan wel weigeren? Op deze wijze valt zacht gezegd een oneigenlijk element de discussie binnen. Immers een besluit om een andere kerk als zusterkerk te erkennen, kan toch niet gefundeerd worden op goede persoonlijke verhoudingen? In het interkerkelijke verkeer tussen gereformeerde kerken dient de gemeenschappelijke binding aan het Woord van de Here en de gereformeerde confessie tenslotte de doorslag te geven. Hoe goed persoonlijke verhoudingen ook zijn, zij mogen niet het laatste woord hebben. Dat is ook de zaak als het gaat om de verhouding tussen de Ned. Geref. Kerken en de Geref. Kerken (vrijg.). Bij alle gebrokenheid die het resultaat is geweest van de breuk in 1967, zijn er toch soms ook nog goede persoonlijke verhoudingen overgebleven en kan er ook vaak met waardering kennis genomen van elkaars werk, bijvoorbeeld in publikaties. Maar deze zaken kunnen niet de relatie tussen kerken bepalen. Kerken dienen beoordeeld te worden op hun SSIi «^^ «Sdi) Predikant dit verband vinden wij altijd nog; het vorig jaar door het reformatorisch op^ieblad Koen gepubliceerde dubbelinterview met deals een progressieve vrijgemaakte' beti eide predi kant C. van der Leest en de als een modale ned. gereformeerde' gekenschetste>«•■»£" Schaeffer. Bij alle wederzijdse herkenning de er tussen deze gesprekspartners was, Weef als netto-resultaat van dit gesprek toch dit over een fundamenteel uiteengaan inzake de vraag of de binding aan de geref. confessie totaal moet zijn of dat er ook ruimte moet zijn voor het experiment.

En daarmee raken we direct aan de tweede door ds. Postma aangevoerde grond voor zijn tegenvoorstel: de kerkrechtelijke verschillen tussen doppers en ned. gereformeerden zijn van ondergeschikt belang. Het tegendeel is waar. Want bij alle goede elementen die de ned. geref. kerkorde bevat, is de dragende gedachte toch dat er principieel ruimte is voor het experiment. Dat geldt in kerkrechtelijk opzicht, maar niet minder als het gaat om leerstellige afwijkingen van Schrift en confessie. En dat er van die experimenteerruimte gebruik wordt gemaakt, tonen de ontwikkelingen binnen de Ned. Geref. Kerken in de laatste jaren aan. Ds. D. Postma heeft zijn eigen kerken èn de Ned. Geref. Kerken maandagavond dan ook een slechte dienst bewezen.

(van een medewerker)

KAMPEN - Maandag JL promoveerde in Kampen drs. N.H. Gootjes, zendeling-hoogleraar aan het Theological College and Semiiiary te Pusan, in Zuid-Korea tot doctor in de theologie. Daartoe moest hij zijn proefschrift: 'De geestelijkheid van God' verdedigen tegen bedenkingen van zijn opponenten.

Als eerste trad ds. B. Kamphuis van Voorburg in het strijdperk. Dr. Gootjes omschrijft de geestelijkheid van God door te stellen: „Onder de geestelijkheid van God is te verstaan, dat God, die als Schepper en Verlosser het leven schenkt, niet lichamelijk is". De reeks van bedenkingen, als eerste verwoord door ds. Kamphuis en vanuit andere gezichtspunten onder woorden gebrachten door de hoogleraren Douma, Van Bruggen en Trimp, richtten zich vooral tegen het feit dat de genoemde omschrijving de indruk wekt twee zelfstandige zaken te verbinden, terwijl het innerlijk verband niet voldoende tot uitdrukking komt.

Dr. Gootjes hield staande dat zijn spreken over de geestelijkheid van God gezien moet worden tegen de achtergrond van het belijden van de Here God als schepper en verlosser.

De vraag werd gesteld of dr. Gootjes wel voldoende aandacht heeft gehad voor het onderscheid van de geestelijke natuur van de engelen en die van de Here God.

Ook werd aandacht gevraagd voor het spreken van de Schrift in Hebreeën 12: 9 over God als Vader der geesten, als een troostwoord. Werd in de dissertatie gesteld: „Omdat God de leven-gevende is, is het onmogelijk dat hij een lichaam heeft", gevraagd werd wat de gevolgen van die bewering zijn voor het belijden van Christus, Gods Zoon, in het vlees gekomen.

Ook de stelling van dr. Gootjes „De prediking van de beden van het gebed des Heren moet uiteen zetten wat wij van God vragen en dient zich in karakter en inhoud te onderscheiden van gebodsprediking", kwam ter sprake. Prof. dr. L. Doekes vroeg opheldering, zeggend dat er toch ook in de Heidelbergse Catechismus, sprekend over het gebed herhaaldelijk sprake is van een gebod ter zake van de inhoud en de aard van het gebed.

Dr. Gootjes beantwoordde de bedenkingen en na het klinken van een bescheiden hora verklaarde de senaat de promovendus tot doctor. De bekende Lemkerzaal was ondanks de slechte weersomstandigheid goed gevuld. Velen hebben na afloop van de promotie de nieuwe doctor in de aula van de hogeschool gefeliciteerd.

DEN HAAG (ANP) - Het besluit van de gemeenteraad van Driebergen-Rijsenburg om de 'echte minima' vrij te stellen van het betalen van reinigingsrechten is in strijd met de wet en is daarom vernietigd. Dat is in het Staatsblad meegedeeld.

Het raadsbesluit is vernietigd omdat een gemeenteraad volgens de wet alléén in individuele gevallen ontheffing mag geven aan mensen die de rechten niet kunnen betalen.

ARNHEM (AMP) - Gedeputeerde Staten van Gelderland zien niets in doortrekking van de zogenoemde Veenendaallijn' vanaf Rhenen naar Ede. Dit ruim 15 kilometer lange traject, dat zou moeten lopen via Wageningen en Bennekom, vergt zeer hoge investeringen. De verwachte opbrengsten uit goederen- en reizigersvervoer zullen daar onvoldoende tegen opwegen.

DR. N.H. GOOTJES

Er zijn in deze wereld vele bijeenkomsten, conferenties en ontmoetingen, waarvan de afloop minder voorspelbaar is dan een gemiddelde synodevergadering. Daarom moet het besluit van de synode van de Gereformeerde Kerken in Zuid-Afrika van maandagavond om de Ned. Geref. Kerken kerkelijke correspondentie aan te bieden, velen verrast hebben.

Aanvankelijk leek alles immers in tegenovergestelde richting te wijzen. De eerste bespreking over deze zaak vorige week werd beheerst door ingrijpende kritiek op de kerkorde van, en de tolerantie van leerstellige afwijkingen binnen de Ned. Geref. Kerken. En het voorstel dat de met deze zaak belaste synodecommissie later op tafel legde, sloot daarbij aan: wel het gesprek voortzetten, maar nog geen kerkelijke correspondentie aangaan. Zelfs de bespreking maandagavond koerste aanvankelijk op dit op voorzichtigheid afgestelde kompas. Een zeer grote meerderheid van de afgevaardigden verlangde (tegen het advies van de deputaten voor oecumenische zaken in) een nader onderzoek naar bepaalde grondbeginselen van de ned. geref. kerkorde.

Maar toen gebeurde het. Nadat enkele synodeleden en ook de ned. geref. afgevaardigde ds. H.J. van der Kwast krachtig het pleit hadden gevoerd ten gunste van de Ned. Geref. Kerken, werd een tegenvoorstel van ds. D. Postma, om wèl een zusterkerkrelatie aan te gaan, met 92 tegen 86 stemmen aanvaard.

op de achtergrond het gebouw waar de 'Doppersynode' werd gehouden.

De vraag die nu nog rest, is wat het besluit van de doppers gaat betekenen voor een relatie met de Geref. Kerken (vrijg.). Officiële kerkelijke correspondentie is nu verder dan ooit uit het gezichtsveld verdwenen. En dat is in hoge mate te betreuren. Want bij alle kritiek die er te oefenen is op de Dopperkerken (en we hopen daar in een later artikel nog eens op terug te komen), maken veertien dagen Potchefstroom toch ook duidelijk, dat er de hartelijke begeerte is zich te onderwerpen aan het Woord van de Here en de gereformeerde confessie. Daarop is men aanspreekbaar. Dat mag nif 'it het oog verloren worden, ook al zou er nu van gereformeerde zijde een afwachtende houding ingenomen moeten worden. Afwachtend, want de gang van zaken rond het besluit van maandagavond maakt duidelijk dat deze zaak binnen de Dopperkerken zelf zeker nog een flinke staart zal hebben. Daarvoor waren de tegenstemmen te veel in aantal en was de verontrusting over het besluit te diepgaand. Afwachten is overigens nog iets anders dan met de armen over elkaar zitten. Want op goede persoonlijke contacten (op academisch niveau bij voorbeeld) kun je weliswaar geen beslissingen over de eenheid tussen kerken baseren, ze kunnen er als middel tot wederzijdse informatie wel een voorstadium van zijn. Voor het 'afschrijven' van de doppers door de Geref. Kerken is het echt nog te vroeg.

(van onze redactie kerkelijk leven)

POTCHEFSTROOM - De ned. gereformeerde ds. H.J. van der Kwast heeft op de laatste dag van de synode van de Gereformeerde Kerken in Zuid- Af rika zijn dank uitgesproken voor het besluit om correspondentie aan te gaan met zijn kerken en ook beloofd de ter synode geuite kritiek op het Akkoord voor Kerkelijk Samenleven aan zijn kerken te zullen overbrengen.

Ds. Van der Kwast zei wel dat zijn vreugde getemperd werd door „de reactie op het besluit van vrijgemaakte zijde". „Wij zijn hier naar toegekomen om te luisteren", aldus de predikant. „We hebben heel wat herkend, maar we willen niet verhelen dat het kerkelijk leven bij u heel wat hechter georganiseerd is dan bij ons. De weg die God met ons gaat, bepaalt deze dingen."

Hij zei de kritiek vanuit de synode, zoals die op de preambule van het Akkoord voor Kerkelijk Samenleven werd geuit, aan zijn kerken te zullen doorgeven. „Een kerkorde is nodig binnen de kerk", aldus ds. Van der Kwast. „Maar een kerkorde kan ons niet behouden, wanneer de kerken in de crisis komen. Wanneer je dat tweemaal hebt meegemaakt in je leven, dan ga je de kerkorde niet verachten, maar je ziet wel dat uiteindelijk het geloof in en de band aan Jezus Christus beslissend is", aldus de predikant.

Zijn chr. gereformeerde collega J. Westerink zei dankbaar te zijn voor de geestelijke herkenning, die hij ter synode had geproefd. Hij verklaarde verder dankbaar te zijn voor het besluit van de synode inzake de GOS, terwijl hij ook zijn vreugde uitsprak over het besluit ten aanzien van de Ned. Geref. Kerken. „Als ik het goed zie, is de relatie die u nu met deze kerken hebt veelzins te vergelijken met onze verhouding tot hen. Het gaat om een broederlijk contact, waarbij de naar voren gekomen problemen op broederlijke wijze besproken kunnen worden om zo te trachten gezamenlijk het gereformeerde spoor te houden", aldus de chr. gereformeerde predikant.

J. WESTERINK

H.J. VAN DER KWAST

De synode werkte dinsdag op haar laatste zittingsdag in hoog tempo een aantal zaken af. Een daarvan betrof de nieuwe Afrikaanse bijbelvertaling. Ondanks kritiek van verschillende zijden (o.m. tegen de hantering van de zg. dynamisch-equivalente vertaalmethode.besloot de synode deze vertaling naast de 'oude vertaling' vrij te geven voor kerkelijk gebruik. Wel zal het Zuidafrikaanse Bijbelgenootschap gevraagd worden een aantal wijzigingen aan te brengen. In de nieuwe vertaling is bij voorbeeld het onderscheid tussen Gods verbondsnaam Jahweh en Zijn andere namen 'wegvertaald'.

Nog op een andere manier kwam de Schrift op deze laatste synodedag ter sprake. Dat gebeurde toen een rapport aan de orde was over de verhouding met de andere boerenkerken'. Een van de punten die in die relatie een rol speelt is de zaak van het Schriftgezag. Het gesprek hierover zal worden voortgezet. De synode schermde zich af tegen zowel de Schriftkritiek als tegen wat zij aanduidde als een fundamentalistische Schriftvisie. Wetenschappelijke methodes zoals literaire kritiek , bronnenkritiek, vormkritiek, redactiekritiek enzovoorts, die niet perse vanuit negatieve vooronderstellingen gehanteerd behoeven te worden, moeten onderscheiden worden van Schriftkritiek die erop uit is vanuit een rationalistisch standpunt de Schrift te onttakelen, meende de synode.

Een andere zaak, die op deze laatste vergaderdag nog aan de orde kwam, was een rapport over de vrouw in het ambt. Volgens een deputaatschap, dat een studie gemaakt had van deze zaak, bestaat er geen bezwaar om de vrouw toe te laten tot het diakenambt. Op de openstelling van de ambten van predikant en ouderling zou nog verder gestudeerd moeten worden.

Twee weken geleden reeds was er tijdens de behandeling van deze zaak in eerste instantie ingrijpende kritiek geoefend op het rapport.

De commissie sloot daarbij aan. Zij meende dat aan de voorstellen van de deputaten de noodzakelijke fundering vanuit de Heilige Schrift en de gereformeerde confessie ontbrak. De synode was het daarmee eens. Omdat de actualiteit van de zaak echter een duidelijke uitspraak vereist, besloot zij opnieuw deputaten te benoemen met dezelfde ondracht.

MIDDELHARNIS - Qe gendienst as. zondag _a* 7J1 vangen om 10.00 uur.

Tijdens de behandeling van het rapport over de twee andere 'boerenkerken', de Nederduitse Gereformeerde Kerk en de Nederduitsche Hervormde Kerk, kwam ook de vraag naar de mogelijkheden van kanselruil aan de orde. Ds. Alwyn du Plessis zei dat een zaak van de plaatselijke kerk te achten. Een voorstel uit zijn koker in die zin werd echter als zijnde independentistisch afgestemd De studie over deze zaak zal worden voortgezet.

De synode besloot enige te rughoudendheid te betrachten !.an^n Van Plan«-en binnen de NG-kerk om te komen tot een meuw oecumenisch h" chaam voor zuidelijk Afrika ss? SS." _r^f: de GOS. Wel zal er met de NG- Kerk een verkennend gesprek worden gevoerd ove* *£

Beroepen te Arnhem: j*. Brinkman te IJsselmuinV Grafhorst. Aangenomen -_jj, Utrecht: JL. Drogendij]. . Westervoort-Zevenaar-Lopi,"

Bedankt voor 's-Gravenz_i__ A. Moerkerken te ï^JJ Beijerland.

Beroepen te Groningen: __"*• Bartlema te Nunen (her..* ref. Samen op Weg).

Voor planning van vergaderd*; ter voorkoming van doublun* Mevr. K. Arendsen-den Uyl Diemerschans3l 3432 CW Nieuwegein Tel: 03402-63888

BERKEL EN RODENRIJS Bazar in de Geref. Laga School, Westersingel 2, t.b.-, diverse onderwijshulp- - leermiddelen. Met vele ve: koopactiviteiten, b.v. -*--> melmarkt, veilingen enz. Ts yens vele spelletjes. Vrijda van 19.00-22.00 uur, zaterdj van 10.00-17.00 uur.

CAIRO (KIPA) - „Zolang i zionisten Jeruzalem bei houden zullen er geen kopt sche christenen ter bedevaar derwaarts gaan." Deze ta spraak heeft paus ShenoN 111, hoofd van de zes miljoe leden tellende Koptische kerk van Egypte, gedaan in een interview met het Arabisch. weekblad 'Al Watan al Arabi dat in Parijs wordt uitgegeven. Shenouda belooft in he:; vraaggesprek dat de kopter' „nimmer verraders zullen zij: van de Arabische natie." Paus Shenouda heeft veer tig maanden in ballingscha. in een woestijnklooster door gebracht op last van de vroe gere Egyptische president S. dat. „Onder Sadat had iede: de mond vol over Egypte a_ een bolwerk van veiligheid terwijl het ene bloedige md dent het andere uithaalde", toornt Shenouda. Naar zij* overtuiging doet de slogan over veiligheid recht aan het bewind van Moebarak. Naai hij meedeelde levert president Moebarak een belangrijke bij drage aan de democratie omdat hij terdege rekening houdt met de mening van de oppot*l; tic, „zelfs als die diametraa. tegenover de zijne staat en dat is een fundament van de de mocratie."

WAGENINGEN (ANP) - Het aantal studenten aan de Landbouwhogeschool (LH) M* Wageningen is in vergelijking met vorig j****r ruim 3 procent gestegen- In totaal volgen nu 678--studenten een opleiding aan de LH. Daarnaast volgen nog eens ruim 300 studenten (de » genaamde 'toehoorders' een beperkt aantal vakken. Hun aantal steeg "j vergelijking met 1984 met 23 procent.

Dit heeft de Landbouwhogeschool meegedeeld. Het aantal eerstejaars studenten is in vergelijking met vorig jaar niet toegenomen. Na hun eerste jaar maken de Wageningse studenten een keuze uit een aanbod van twintig studierichtingen, verdeeio over de hoofdstrome*1 teeltkunde en technologie, landgebruik, biologie en maatschappij**"" tenschappen. Met rum1 630 studenten is de studierichting zoötechw.f* de grootste. In vergeU.' king met vorig Ja* steeg het aantal studenten zoötechniek m bijna 26,5 procent.