Nederlands dagblad : gereformeerd gezinsblad / hoofdred. P. Jongeling ... [et al.]

Rainbow Warrior? Ja, luister maar. „Wanneer eens de aarde ziek geworden zal zijn, zullen de vogels uit de lucht vallen, de vissen in de rivieren worden vergiftigd en de dieren in het bos vallen dood neer. Dan komt er een stam uit het menselijk geslacht die alle rassen en kleuren vertegenwoordigt. Die stam zal het leven op aarde herstellen en de vroegere schoonheid zal terugkeren. Deze stam wordt genoemd 'Strijders van de Regenboog." Deze oude legende, afkomstig van de Canadese Cree-lndianen, is de gedachte achter de benaming van het kort geleden verloren gegane vlaggeschip. Greenpeace ziet zichzelf als de belichaming van dit Indianenverhaal: de aarde redden van de ondergang door middel van vreedzame acties tegen de aantasting van het milieu. Het begon met Greenpeace allemaal in het klein, al voordat er een Greenpeace was. Het begin is verbonden met de naam van vooral één man: David Mc- Taggart. Sommigen noemen hem de oprichter van Greenpeace, maar daar wil hij zelf niets van weten. McTaggart, momenteel nog altijd de voorzitter van het bestuur van Greenpeace International en als zodanig vrij regelmatig in het nieuws, werd een van de belangrijkste mensen achter een groep milieu-activisten in de Verenigde Staten en Canada aan het begin van de jaren zeventig. De acties die zij al voor de komst van Mc- Taggart voerden, vonden plaats op een typisch Greenpeace-achtige manier: met kleine bootjes werd door een Canadese actiegroep geprotesteerd tegen Amerikaanse kernproeven op het eiland Amchitka, voor de kust van Alaska. Van een Greenpeace was toen overigens nog geen sprake. 'Don't make a wave' (maak geen golf) noemde het groepje activisten rond McTaggart zich, doelend op de golf die werd veroorzaakt door de grote knal. De naam Greenpeace (groene vrede) werd heel onverwachts gekozen. Het schijnt gebeurd te zijn in de haven van Vancouver, Canada. Op een zekere dag zette McTaggart met zijn nu al haast legendarische scheepje de 'Vega' koers naar zee. Vanaf de kade werd hij toegeroepen door een enthousiaste jongeman. 'Green', schreeuwde hij. En even later: 'Peace'. En volgens sommige bronnen was dat voldoende; de club had een naam. Volgens andere berichten zou er toch iets meer achter juist deze naam zitten. De woorden 'green'

en 'peace' zouden bewust in combinatie zijn gekozen, omdat in de aanvankelijke actiegroep zowel milieu-activisten als mensen van de vredesbeweging zaten. In de beginjaren van Greenpeace namen de acties tegen de kernproeven een belangrijke plaats in. Niet alleen vocht men voor stopzetting van de Amerikaanse proeven bij Amchitka, maar activisten van Greenpeace vertoonden zich ook toen al regelmatig in de omgeving van Mururoa. Het was bij die acties dat McTaggart met de beweging in aanraking kwam, toen hij met zijn jacht de

Vegaeen haven in Nieuw-Zeeland aandeed. McTaggart deed direct mee. En hij kwam ook direct met de Franse marine in aanvaring, niet alleen figuurlijk maar ook letterlijk.

Vooral sinds Greenpeace nogal wat succes boekte met zijn acties ter bescherming van de walvis en de zeehond, neemt de strijd tegen kernproeven en het dumpen van afval in zee een belangrijke plaats in. Maar hoe verhoudt zich dat nu precies met de doelstelling van de organisatie? Die doelstelling luidt eenvoudig: bescherming van het milieu. Bij dat milieu gaat het Greenpeace dan in de eerste plaats om de zee. Daar zijn een paar goede redenen voor. In de eerste plaats is Greenpeace als het ware op zee geboren. In de tweede plaats zijn er voor het milieu op het vasteland al actiegroepen genoeg. En in de derde plaats moeten de acties ten behoeve van het milieu in de zeeën en de oceanen wel door een internationale organisatie gevoerd worden, omdat geen enkele nationale club zich er echt verantwoordelijk voor voelt. Maar bij de acties tegen de kernproeven zijn er in ieder geval twee belangrijke vragen. Richt Greenpeace zich niet erg eenzijdig tegen westerse landen? En gaat het Greenpeace nu om het behoud van het milieu of om het terugdringen van de kernbewapening?

Nu is het actie voeren tegen nietwesterse landen natuurlijk gemakkelijker gezegd dan gedaan. Je kunt van Greenpeace wel verlangen dat ze met spandoeken gewapend afreizen naar Siberië, waar om de haverklap een Russische proef bom ontploft, maar de reis zou stellig voortijdig afgebroken moeten worden. Overigens is het niet zo, dat Greenpeace nooit actie gevoerd heeft tegen de Russen. Bij Greenpeace herinnert men aan de actie in de haven van Leningrad, waar men vrij spectaculair ontsnapte na door de Russen aan de ketting te zijn gelegd. En meer dan eens hebben de bootjes van Greenpeace Russische walvisvaarders dwarsgezeten. Nee, onderscheid wordt er wat dat betreft niet gemaakt, want - zoals een bekend Greenpeace-gezegde luidt - voor een walvis maakt het niet uit of hij door een kapitalistische of een communistische harpoen wordt gedood. Eugène Stuik herinnert ook aan de discussies die in het verleden zijn gevoerd om in verband met Russische kernproeven op Nova Zembla naar dat eiland te reizen. Maar daarvoor ontbraken de middelen; in verband met de zware ijsgang zou men zwaar materieel nodig gehad hebben. „We proberen echter onze acties tegen de milieuvervuiling ook nadrukkelijk naar het Oosten toe uit te breiden. En toen we in 1984 een aantal schoorstenen beklommen uit protest tegen de vervuiling, was er daar ook één in Tsjechoslowakije bij." Bij Greenpeace blijkt men zelfs een heel ambitieus plan te hebben, waarvan de haalbaarheid beslist dubieus genoemd moet worden. De organisatie wil de komende tijd nogal wat aandacht vragen voor de vervuiling van de rivieren in Europa. Daar hoort ook de Donau bij, die via Roemenië en een klein stukje als grensrivier tussen dit land en de Sovjetunie de Zwarte Zee binnenstroomt. Het is een ideaal van Greenpeace ooit nog eens helemaal de Donau af te varen tot in de Zwarte Zee en vanuit die zee dan vervolgens de Wolga op te gaan. „Maar dat zal ons één-twee-drie niet gelukken". Stuik zegt, dat Greenpeace in Nederland, en ook in westerse landen, een heel goede relatie heeft met de waterpolitie. „Die mensen vinden het zelf ook niet leuk, dat de rivieren zo vervuild worden." Maar hij zegt zich te realiseren, dat dit in Rusland wat moeilijker zou liggen. Dat de Russen het niet erg hebben begrepen op Greenpeace, bleek twee jaar geleden wel. Zeven activisten gingen in Siberië aan wal om er aan te tonen dat walvisvlees werd gebruikt om nertsen in een plaatselijke fokkerij te voeden. De zeven werden onmiddellijk door de politie ingerekend en mochten vijf dagen naar de binnenkant van een gevangenismuur kijken. Terug naar de kernproeven bij Mururoa. Zijn jullie een onderdeel van de vredesbeweging? Eugène Stuik: „Nee, zo zou ik het niet willen zeggen. We zijn wel een soort verlengstuk van de vredesbeweging, wij benadrukken een bepaald aspect. Maar wij zullen nooit meedoen aan het organiseren van een petitionnement of een demonstratie. De vredesbeweging zit echt in de politieke hoek, die wil via de politiek ook wat bereiken. Wij willen juist buiten de politiek om actie voeren en iets bereiken. Dan maakt het ons ook niet uit, welk land iets doet."

Maar zijn jullie alleen tegen die kernproeven omdat die proeven niet goed zijn voor het milieu? „Wij zien wel dat er twee elementen zijn, het milieu en de bewapening. Maar die staan niet los van elkaar. Aan de bewapeningswedloop zit een milieuaspect. Een atoomoorlog zou een verschrikkelijke ramp voor het milieu zijn. En vergeet niet: de mens is onderdeel van het milieu." Eugène en zijn collega Lies Vedder benadrukken, dat de wapens niet alleen een bedreiging voor het milieu vormen, maar dat ook met de mensen in de gebieden waar de proeven worden gehouden, in het geheel geen rekening wordt gehouden. Ja, de eilanden in het betrokken gebied krijgen een financiële tegemoetkoming, maar de problemen kunnen niet echt weggekocht worden. Lies: „Sinds de jaren vijftig zijn in de Pacific

1500 explosies geweest. De mensen zijn er bang voor de toekomst. Er komt relatief veel kanker voor en het aantal spontane abortussen is hier aanwijsbaar groter dan elders." Eugène: „En vergeet ook de indirecte gevolgen niet. De culturele ontworteling in Frans Polynesië en op de Amerikaanse Marshall-eilanden is verschrikkelijk. Ik geef een voorbeeld. Op Mururoa moest een tijd geleden een grote installatie worden gebouwd. Dat leek wel mooi; veel mensen konden op die manier aan het werk. Maar door de trek naar die ene plek en door de plotselinge veranderingen, raakte het familieleven compleet ontwricht. En toen de bouw voltooid was, ontstond er grote werkloosheid. Terug in de landbouw konden de meesten niet meer; men had het land te veel verwaarloosd. Daardoor bleef men in de stad wonen en daar ontstonden de slums, de achterbuurten. Omdat niet op een natuurlijke en zelfstandige wijze aan de ontwikkeling van de eigen economie kan worden gewerkt, moeten de mensen in de Pacific veel westerse produkten invoeren. In plaats van de gezonde opbrengst van de eigen bodem, eten ze nu westerse produkten uit blik. Dit alles ondermijnt ook hun streven naar onafhankelijkheid. Ze worden op deze manier alleen maar afhankelijker van de moederlanden. Het zal heel lang duren voordat alles weer is opgebouwd wat nu wordt afgebroken."

Maar de doelstelling van Greenpeace heeft toch niets te maken met het streven naar onafhankelijkheid van bepaalde volken? „Dat is waar en wij steunen dat onafhankelijkheidsstreven in politieke zin dan ook niet. Maar praktisch gesproken staat de onafhankelijkheidsbeweging achter ons wanneer het over de kernproeven gaat, zij het dat haar motieven van een andere aard zijn. Daarbij komt, dat de culturele ontwrichting en de bedreiging van het milieu niet van elkaar zijn te scheiden. Het één versterkt het ander. De onafhankelijkheidsbeweging wil beide tegengaan, maar op zichzelf is het niet onze taak die beweging te steunen." Greenpeace maakt zich juist over de toekomst van de Pacific grote zorgen. De organisatie vindt dat deze oceaan door verschillende mogendheden als één groot proef- en dumpgebied wordt gebruikt. Naast Frankrijk zijn ook de Verenigde Staten, de Sovjetunie en de Volksrepubliek China hier nadrukkelijk aanwezig. Het probleem vloeit volgens Greenpeace voor een belangrijk deel voort uit de nogal onbeschermde status van de internationale wateren: er is geen wet die verbiedt dat men een raket laat neerkomen in de internationale wateren.