Terwijl de literatuurkritiek er geen goed woord voor over heeft, sterker nog: ze helemaal verzwijgt, behoren de familie- en streekromans tot de meest gelezen boeken. Bibliotheken schaffen van nieuw verschenen romans in dit genre meerdere exemplaren aan en nog overtreft de vraag het aanbod. Ook in de kringen waarin 'het Nederlands Dagblad op tafel ligt', zoals dat tegenwoordig heet, wordt menige zondagmiddag gevuld met het lezen van dergelijke boeken. Dat zullen dan vooral romans zijn afkomstig van Kok (Kampen) en Zomer & Keuning (Wageningen), want terwijl vroeger verschillende firma's zich bezig hielden met het uitgeven van christelijke romans, is de markt inmiddels vrijwel ineengeschrompeld, waarbij alleen de beide genoemde grotere uitgeverijen overeind bleven. Zij brengen jaarlijks elk zes nieuwe familieromans op de markt, in respectievelijk de VCL- en de Spiegelserie. In dit artikel worden beide series nader in beeld gebracht, waarbij ook wordt ingegaan op het 'wie, wat en waarom' van het genre.
In de inleiding werden de termen streekroman en familieroman al min of meer door elkaar gebruikt. Een precieze terreinafbakening geven is ook moeilijk. Formeel geeft een streekroman een be-
schrijving van iets wat zich afspeelt in een landelijke omgeving, waarbij die omgeving soms extra accent krijgt door het gebruik van dialect en het ten tonele voeren van het
streekeigene. Het is voor tuurkntiek er meestal wat
streekromans nooit gemakkelijk geweest zich een plaatsje te veroveren in de 'echte literatuur. Denk aan de romans van Arme de Vries, Herman de Man en Anton Coolen. Op een Mavo-literatuurlijst mogen ze nog voorkomen, maar Havo-scholieren en VWO'ers wordt geadviseerd maar om te zien naar wat anders. Toch bestaat er wel degelijk streekliteratuur. Kenmerk daarvan is vooral dat de werken geëngageerd zijn; de schrijver wil zn lezers een beter inzicht in en een sterkere greep op de werkelijkheid bieden. Deze soort streekliteratuur ont-
neerbuigend over, maar niet te ontkennen valt dat er een enorme markt is voor dit
genre. De uitgeverswereld maakt met dit soort boeken een miljoenenomzet en het aantal lezers is waarschijnlijk navenant. Ter illustratie: van de drie jaar geleden overleden schrijfster Annie Oosterbroek-Dutschun werden al meer dan 8 miljoen boeken verkocht!
stond in het midden van de vorige eeuw, toen de vanzelfsprekendheid van de standenmaatschappij begon te wankelen.
Er kwam aandacht voor sociale wantoestanden, die zijn weerslag vond in de literatuur. Meesterwerken van Zola, Balzac, Faulkner en Steinbeck zijn onder deze 'oorspronkelijke streekliteratuur' te rangschikken. Vandaag wordt met de term 'streekroman' echter een heel ander soort boeken aan- Uit onderzoek blijkt dat die miljoenen lezers gevonden kunnen worden in alle lagen van de bevolking, in alle leeftijdsgroepen, bij allerlei opleidingsniveaus en bij beide geslachten, al zijn de vrou-
welijke lezers verreweg in de meerderheid (90 tegen 10%) Het stereotiepe beeld dat alleen huisvrouwen streekromans ter hand nemen om
geduid. Streekroman is nu de noemer waaronder het hele scala van familie-, streek- en historische romans in de populaire sector wordt gezet. Zoals gezegd doet de litera'even te vluchten uit de werkelijkheid' gaat dus niet helemaal op. Uit marktonderzoek van uitgevers kwamen deze gegevens al naar voren en onlangs onderstreepte een (kleine) enquête die de antropoloog drs. Hans de Beukelaer in Aalten en Groenlo
hield, deze feiten nog weer eens. Uit zijn onderzoek
kwam bij voorbeeld naar voren dat de verwachte leesplek bij de 45-55-jarigen er niet is. De lezers blijken zich op te houden in alle leeftijdsgroepen, van net-puber-af tot
hoogbejaard. Bij uitgeverij
Kok constateerde men een piekje in de groep 'jongge-
trouwden', met welke term
men daar de leeftijdsgroep 25- tot 35-jarigen karakte-
riseert. Bij Zomer & Keuning concludeerde men echter dat de lezers 'uit alle rangen en standen' en uit alle leeftijdsgroepen afkomstig zijn. Daarmee zijn meteen de twee uitgevers, op wiens produkten dit verhaal zich zal toespitsen, genoemd. Weliswaar is Gottmer de grootste streekromanuitgever, maar dit betreft 'neutrale' romans, terwijl de andere twee uitgevers pretenderen christelijke romans te brengen. Dat doen ze dan vooral in de Spiegelserie en de VCL-serie, waarin jaarlijks gloednieuwe, oorspronkelijke, Nederlandse romans verschijnen. Daarnaast komen er ook tal van omnibussen en trilogieën op de markt, maar dit zijn meestal herdrukken en bundelingen van eerder afzonderlijk verschenen boeken. De beide series bou- J wen vooral op de abonnees, waardoor de uitgevers zich I verzekerd weten van een aantal vaste afnemers. Hoeveel abonnees de series tellen, willen de uitgevers voor geen goud kwijt, want er is sprake van een geduchte concurrentie. Els Berger, redactrice van de VCL-serie, heeft het in dit verband over 'een keukengeheim. Marga de Boer, haar collega bij de Spiegelserie, wil ook niet in details treden, maar geeft desgevraagd te kennen dat het aantal abonnees in de tienduizenden loopt. Bij de beide series abonneert men zich voor tenminste een jaar. Men ontvangt dan zes door de uitgever geselecteerde, van tevoren aangekondigde, romans. Er valt dus niets te kiezen voor de abonnee, zoals bij voorbeeld bij een boekenclub wel het geval is. Men moet maar afwachten wat men in huis
krijgt. Belangrijk voordeel van het abonnee-zijn is echter dat men de romans voor de helft van de normale winkelprijs ontvangt. Bovendien kunnen abonnees, als ze dat willen, daarnaast nog andere boeken uit het fonds bestellen
met forse kortingen. Dat het de uitgevers er veel aan gelegen is het abonneecorps uit te breiden, bewijzen de cadeautjes in de vorm van omnibussen en kalenders die nieuwe abonnees én hun aanbrengers ontvangen. De beide series ontlopen elkaar niet veel in uitvoering en prijs. Zowel VCL- als de Spiegelabonnees ontvangen voor ongeveer een tientje een gebonden roman van plusminus tweehonderd pagina's met een fraai stofomslag. De Spiegelserie is iets duurder dan de VCL-serie, maar de uitvoering is dan ook net een tikje fraaier.
De uitgeverswereld maakt met de streekromans een miljoenenomzet. Van de drie jaar geleden overleden schrijfster Annie Oosterbroek- Dutschun werden al meer dan 8 miljoen boeken verkocht
Deel van Spiegelserie 85-'B6
Jos van Manen-Pieters ...nu in Spiegelserie...
Mien van 't Sant zag haar deüuut 'Ook ik ben schuldig' nog door 99 andere boeken opgevolgd...
Deel van VCL-serie 85-86
Veel schrijfsters hebben al de leeftijd van de zeer sterken bereikt, zoals Max de Lange-Praamsma (80 jaar) en J. Visser-Roosendaal (r) wiens geboortejaar in de vorige eeuw valt.