Nederlands dagblad : gereformeerd gezinsblad / hoofdred. P. Jongeling ... [et al.]

Wie waren nu de dichters die in de jaren twintig plotsklaps in de protestantse hoek verschenen? Peelen noemt namen: Kamphuis, De Groot,

De Bruin, Smit, Van Rand-

wijk, Achterberg, Houwink,

Jacobse en anderen. Zij kregen in hun blad 'Opwaart-

sche Wegen' te maken met een strijd op drie fronten: onderling, met de achterban die eng-moralistische maatstaven aanlegde, en de niet-chriselijke literaire wereld die altijd maar weer verklaarde dat christendom en kunst geen

gelukkig huwelijk konden sluiten.

Willem de Mérode was de

meester over allen, zonder in theoretisch opzicht mee te vechten. Hij schreef gedichten, af en toe ook scheldgedichten, maar een denkende rol heeft hij binnen de beweging nauwelijks gespeeld.

Kenmerkend voor hem is, dat hij zich niet met de ruzie tussen Heeroma en Houwink bemoeide, maar lustig zijn gedichten inzond naar 'Op-

waartsche Wegen' dat toen door Houwink in barthiaanse wateren gevoerd werd en

naar 'De Werkplaats' van

Heeroma dat niet onder een - isme wilde bukken.

Tussen de namen van de protestantse dichters duiken ook namen op van literatoren die we later in heel ander gezelschap terug zullen zien in de literatuur. In 'Opwaartsche

Wegen' publiceerden ook

Willem Brandt, Max Dendermonde, Chris van Geel, Jac. van Hattum, Han G. Hoek-

stra, Ed. Hoornik, Annie M.G. Schmidt, Gabriël Smit. Hun gedichten verschenen vooral nadat Houwink het bewind in 1934 naar zijn hand zette,

waardoor 'Opwaartsche Wegen' eigenlijk meer een algemeen dan een christelijk tijdschrift geworden was.

Gert Peelen heeft bij zijn keuze erop gemikt, de verschillende visies binnen het blad tot hun recht te laten ko-

men. Dichten voor de ge-

meente wilden de Opwaartsche Wegen-dichters niet zozeer, want hun poëzie kwam eerder op uit twijfel dan uit

vast geloof. Regels als: „er is een snaar gebroken / toen in mijn hand de Bijbel werd gelegd" (Ad den Besten) zijn

geen uitzondering. Merk-

waardig is 'Klein tijdrijm der vertwijfeling' van Eekhout,

waarin hij in de laatste regel zegt: „Wij bidden het keren der horden". Dat was in

1939, vlak voordat Eekhout een notoire NSB-er werd en zijn kunstbroeders aan de

Duitsers wilde verraden

Tijdverzen over werkloosheid komen voor (van Jan H. de Groot en Henk van Randwijk). Willem Hessels dichtte over de 'ongenade' van het calvinisme. Willem de Mérode

bleek het van een heel an-

dere zijde in zijn gedicht

'Dogmatiek. Jo van Dorp-

Ypma, toen nog Jo Ypma,

schreef in het gedicht 'In memoriam Jan Slauerhoff', dat „door een stille stem gezegd werd: / voor deze is de rust bereid". De Mérode, op zijn calvinistische ziel getrapt,

reageerde daar op in een felle kritiek die pas na zijn dood

gepubliceerd werd: „Slauerhoff is op een geweldig gedreven wind 0 van uit Opwaartsche Wegen' ten hemel gevaren, bij het geklank der snaren van Magdalena Ypma.

Voorwaar, men wordt hier gemakkelijker zalig, en, wie

weet, heilig, dan bij de Moederkerk". Deze verschillen

kenmerkten de 'Opwaartsche Wegen-groep.

En in zijn inleiding, èn in de keuze van de gedichten heeft Gert Peelen een uitstekend beeld geschetst van het blad 'Opwaartsche Wegen. Wie zich deze periode voor de

geest wil halen, kan deze

bloemlezing niet missen

Opwaartsche Wegen, een

bloemlezing uit de poëzie der jong-protestanten, samengesteld en ingeleid door Gert J. Peelen, uitg. Kok Kampen, 300 blz. gebonden f 65,-, ingenaaid f 29,90.

Wie spreekt daar van Eeuwigheid? Liefde en ziel zijn gestorven. Stralend staat 't merkmaal van tijd En dood ons op 't voorhoofd gekorven. God is een verdord verhaal, Het Kruis een leugen geworden. Wij doemen het Bloed en de Graal. Wij bidden het keren der horden. jan Eekhout