Nederlands dagblad : gereformeerd gezinsblad / hoofdred. P. Jongeling ... [et al.]

[V(o onze correspondent!

- De Rhode"dtpttle blijft in bet middelpunt t* nn de grondwet' „mensprekingen tussen prelis l»o Smitn en Joshua Nkomo "1 binnenlandse vleugel van de 1 op een dood zijn. Er Is een £ujke ecsalaüe van geweld te be"fi pagelijks worden er oorlogs-8 ,n s«Hsbury «Hgegeven Tn meW|nB ge«n»»*t wordt van JJten. Sinds bet begin van de nsliscbe aanvallen in december 2 zijn er ongeveer 1300 doden jllen. Het aantal zwarte infiltran-

ten in Rhodesië wordt thans geschat op 600 terwijl er zich in Mozambique ongeveer 3000 bevinden.

Botsmgen tussen infiltranten en Rhodesische veiligheidseenhedcn vinden "" Bere«eld plaats langs de gehele 1000 km lange grens met Mozambique. De door terroristen onlangs uitgevoerde aanval op een bocrenechtpaar ten zuidoosten van Fort Victoria is een duidelijk bewijs dat de guerrilla's de Rhodesische •troepenmacht trachten te verdelen om de verdediging van de grens met Mozambique te bemoeilijken.

Hoewel president Samora Machel van Mozambique onlangs de grens van zijn land met Rhodesië sloot en openlijk steun verleent aan infiltranten, is er nog geen melding gemaakt van botsingen tussen zijn soldaten en Rhodesische veiligheidstroepen. De kans op zulke botsingen neemt echter elke dag toe. Soldaten van de Frelimo trachten dagelijks de Rhodesische soldaten te provoceren. Zo is bijvoorbeeld de Rhodesische grenspost Vila Salazar sinds februari reeds 23 keer door Frelimosoldaten met geweer- en mortiervuur bestookt. Toen dezer dagen de internationale pers de betrokken grenspost bezocht - onder een kogelregen - werd bekendgemaakt dat de Rhodesische soldaten opdracht hebben de beschietingen niet te beantwoorden. Tot nu toe hebben zich in Vila Salazar geen ernstige incidenten voorgedaan.

Intussen blijft Zuid-Afrika neutraal in de verwikkelingen tussen Rhodesië en Mozambique. Het bewijs hiervan werd geleverd taen Zuid-Afrika 17 gevangen genomen Frelimo-soldaten uitleverde aan Mozambique. Zij waren kort geleden gevangen genomen terwijl zij in een wilde achtervolging van een aantal Portugese vluchtelingen de grens met Zuid-Afrika in het Kruger-wildpark overstaken. Zuid-Afrika blijft doorgang verlenen aan de im- en exporthandel van Rhodesië. Nu Botswana mogelijk binnenkort Zambia en Mozambique zal volgen in het sluiten van de grens met Rhodesië, is de kans groot dat de economie van Rhodesië volledig van Zuid-Afrikat afhankelijk raakt. Als dat is gebeurd zullen de guerrilla-aanvallen op de spoorverbinding tussen Salisbury en Beitbru'g - de belangrijkste verbinding tussen Rhodesië en Zuid-Afrika - naar alle waarschijnlijkheid een aanvang nemen.

Waarnemers menen dat intussen achter de schermen onderhandelingen tussen alle betrokken partijen plaatsvinden om een vreedzame oplossing te vinden. Nu de voormalige Britse minister Can buitenlandse zaken, J. Callaghan, de nieuwe Britse premier is geworden, is de kans groot dat Engeland meer bij de situatie in Rhodesië betrokken zal zijn. Callaghan heeft in het verleden immers al veel te maken gehad met de politieke toekomst van de Britse kroonkolonie.

Israëlische soldaten zien toe hoe Arabische jongeren verkiezingspamfletten op een kerkmuur plakken. Gisteren nrtden op de door Israël bezette Westoever de eerste plaatselijke verkiezingen plaats sinds vier jaar. Onlangs vielen in dit gebied bij rellen nog 7 doden.

W DELHI • India en China zullen i ttn onderbreking van 14 jaar inenkort weer ambassadeurs uitwista, Het Indiase persbureau Samatobevtstigde informatie hierover uit Iplomatitke kringen. De betrekking tussen de twee landen jnsinds 1962 gespannen en soms zelfs jandig geweest, nadat Chinese troetn het noordelijke deel van India innenvielen, wat nu de staat ArunalalPradesj is. Sinds die tijd lieten de >k landen zich in de respectievelijke oofdsteden slecht door zaakgelastigt» vertegenwoordigen. in New Delhi brengen diplomaten de biwe ontwikkeling in verband met de w augustus vastgestelde conferentie in blokvrije landen in Colombo, en «het streven van India uiting te geven m zijn onafhankelijkheid van de Iwjet-Unie.

GISTEREN is in Praag het congres *

Nar- it Werk sinds zes jaar als *und'Be.... Maar ik ben niet vrij

om mijn werk onder normale omstandigheden te doen. Om zuiver politieke redenen is het mij niet eens toegestaan om iets in dit wetenschapsgebied te publiceren, ik mag geen contacten hebben met buitenlandse instellingen, ik mag zelfs geen binnenlandse reizen voor mijn veldwerk maken. De reden dat ik nu besloten heb mij in het openbaar uit te spreken is niet dat ik politieke ambities heb of überhaupt in de politiek wil terugkeren.

Ik heb heel eenvoudig het gevoel dat iedereen, wat voor werk hij ook doetzelfs ik, een insectkundige die een insectkundige wil blijven- het recht en de plicht heeft zijn mening over de sociale problemen van het land uit spreken. Ik heb 25 jaar van mijn leven gewijd aan het werk voor de communistische partij. Ik deed dat vanuit mijn oprechte overtuiging en diezelfde overtuiging brengt mij er nu toe te geloven dat het mijn plicht is te protesteren tegen alles wat ik om mij heen zie gebeuren. Tenslotte hebben wij het over een recht, dat in het Europa van het eind van de twintigste eeuw niet meer ter discussie zou moeten staan.

Hajek: Mijn gebied is dat van de geschiedenis en het recht. Na 1968 werkte ik bij het Instituut voor Bestuur en Recht van de Academie van Wetenschappen, met als onderwerp de Verenigde Naties en speciaal de rol van de socialistische landen daarin. Maar zelfs dit werk werd ongewenst geacht. Ik werd gedwongen met vervroegd pensioen te gaan en kan bestuurskunde en recht nog slechts als hobby bestuderen. Hoewel mijn belangrijkste interesse altijd wetenschappelijk is geweest, hebben de omstandigheden mij ertoe gebracht vanaf de dertiger jaren actief bezig te zijn met socialistische politiek.

Net als tijdens de Nazibezetting vind ik het nu onmogelijk om af te zien van mijn politieke inzichten of het verdedigen of verspreiden ervan. Alles wat we zo hevig hebben ervaren in 1968 moet bewaard worden en er moeten voorbereidingen getroffen worden om dat alles in betere tijden weer in werking te stellen.

HONGKONG • Bij een oproer in Tsjengtsjow, de hoofdstad van de provincie Honan in midden-China, is vorige week iemand gedood, zo meldde zondag radio-Peking. De onlusten waren van dezelfde aard als die van vorige week maandag op het Tien-An-menplein in Peking.

Ook in Tsjengtsjow braken rellen uit, nadat betogers ter gelegenheid van Tsjing Ming, de traditionele dodenverering, waren samengedromd om de overleden premier Tsjoe En-lai eer te bewijzen. Volgens radio-Peking hadden aanhangers van de inmiddels van al zijn functies ontheven'Teng Hsiaoping „Tsjing Ming aangegrepen als gelegenheid om contra-revolutionaire demonstraties op touw te zetten gelijk die welke zich maandag afspeelden op het Tien-An-menplein". Tijdens de onlusten „doodden zij Tsjiang, die werkte bij de telecommunicatie in Tsjengtsjow", aldus radio-Peking, een partijfunctionaris citerend.

Dit Is de eerste melding >üit officiële Chinese bron over onlusten buiten Peking in de afgelopen week. Volgens de Chinese radio worden er op verscheidene plaatsen in het land massabijeenkomsten gehouden om steun te betuigen aan de verwijdering van Teng als vice-voorzitter van de partij en als vice-premier, en aan de benoeming van Hoea Koeo-feng tot premier en eerste vice-voorzitter.

Zo hebben kader en manschappen van het Chinese volksbevrijdingsleger hun trouw toegezegd aan voorzitter Mao Tsetbeng en beloofd dat zij al zijn marsbevelen zullen opvolgen, aldus zondag het Chinese persbureau.

MQSROU - „Waar is partijleider Leonid Brezjnjev van de Sowjet- Unie?" Deze vraag wordt regelmatig in Moskou gesteld, nu de 69-jartge secretaris-generaal van de Sowjetrussische communistische Partij opnieuw al meer dan vijf weken niet in het openbaar is gezien.

Brezjnjev werd voor het laatst gefotografeerd op 7 maart, twee dagen na het aflopen van het Sowjetrussische Partijplenum.

Wat diplomatieke en andere kringen, in Moskou verbaast, is dat Brezjnjev niet in het openbaar is verschenen bij drie recente gelegenheden, waarop hij normaliter acte de présence zou hebben gegeven, en de' verdaging van een vierde gelegenheid. Eén daarvan was het Bulgaarse Partijcongres van 29 maart tot 2 april. Het verbaasde ieder dat niet Brezjnjev werd benoemd tot leider van de Sowjetrussische delegatie naar Sofia, maar Politburolid Koelakov.

Kremlingluurders speculeren graag over gezondheid van Brezjnjev. Vorig jaar liet die zo te wensen over, dat Brezjnjev verschillende keren gedurende langere, tijd uit het licht van de publiciteit moest wegblijven, ' jruwx »« Maar de partijleider leek te blaken van gezondheid op het tiendaagse partijplenum van onlangs.

De diplomatieke kringen in Moskou wagen zich niet aan de speculatie dat Brezjnjev op weg zou zijn het partijleiderschap om te ruilen voor een minder zware functie. Wel verwachten zij geleidelijk meer optreden naar buiten van figuren als Koelakov en Kirilenko, bij gelegenheden * waarop Brezjnjev zich doorgaans placht te laten zien.

Mlynar: Onder de oppervlakte is onze maatschappij ernstig ziek. Het is een chronische ziekte en zes jaar lang hebben we er niet over mogen praten of de oorzaken aanwijzen. Wat is de oorzaak? Eenvoudig dat in augustus 1968, zeven jaar geleden, de heel natuurlijke poging van een maatschappij een rationeler regeling van haar problemen te bewerkstelligen, onder het socialisme, werd onderdrukt en dat een poging tot democratisering van het regime werd gesmoord. Men zou kunnen vragen waarom wij, die in augustus 1968 in Moskou het zogenaamde „protocol" ondertekenden (die overeenkomst tussen de leiders van de Tsjechoslowaakse Communistische partij en die van de Sowjet-partij betreffende de oplossingen na de militaire interventie) waarom wij nu bezwaren hebben tegen wat sindsdien gebeurd is. Het antwoord is allereerst dat het protocol niet voorzag in de dingen die later, na 1969 en 1970, in dit land zijn gedaan.

Hajek: Er moet de nadruk op worden gelegd dat, in tegendeel, het protocol met zoveel woorden stelde dat een voortzetting van de democratisering, begonnen in januari 1968, mogelijk en noodzakelijk was....

Mlynar: Krakteristiek voor de huidige situatie is niet alleen dat er sterke elementen van een politiestaat aanwezig zijn, namelijk toezicht op alle aspecten van het openbare leven, directe repressie, politieke gevangenen. Het basiskarakter van de situatie is het bestaan van een „sociaal contract", waar Jean Jacques Rousseau grote problemen mee zou hebben. Aan de ene kant van het contract staat de burger, die belooft dat hij zijn overtuiging nooit in het openbaar zal uitspreken, dat hij nooit zal zeggen wat hij denkt, maar integendeel net zal doen alsof hij het met alles eens is wat partijleiders en regering zeggen, dat hij deel zal nemen in verkiezingen met één kandidaat en hij zal meedoen aan openbare demonstraties van loyaliteit.

Aan de andere kant belooft de staat dat hij de loyale burger niet zal lastig vallen in zijn privéleven, dat hij hem een behoorlijke levensstandaard zal gunnen, met inbegrip van een auto en misschien een huis op het land, dat hij zal zorgen voor een zekere mate van sociale zekerheid, dat hij werkloosheid zal voorkomen en de burgers gratis medische verzorging zal geven.

Hajek: Maar er moet aan worden toegevoegd dat, gezien de toestand van de voorzieningen, de burger zo geabsorbeerd wordt door het verwerven van zijn privé-welzijn, dat hij tijd noch kracht over heeft voor zaken van algemeen belang... Dit betekent dat er, in contrast tot de vroege vijftiger jaren, dit keer geen actieve steun voor het regime bestaat....

Mlynar: Het resultaat is corruptie als sociaal verschijnsel. Mensen krijgen de kans meer te verdienen en beter in hun behoeften te voorzien, als ze gehoorzaam zijn en alles wat maar gevraagd wordt luid te ondersteunen. De vele gevallen van uit de partij gestoten en daarna' ontslagen mensen zijn voldoende om de rest bang te maken. Er wordt ze gezegd: als je je niet goed gedraagt, als je kritiek uit, dan overkomt jou het zelfde. Dan mag je niet meer je eigen beroep uitoefenen, dan zal je een slecht betaalde baan moeten nemen en zullen je kinderen van hogere onderwijsvormen worden uitgesloten. Vooral dit laatste, het vat krijgen op mensen door hun kinderen te discrimineren, is zo barbaars dat het andere barbaarsheden in het huidige Europa overtreft.

JERUZALEM - Premier Rabin van Israël heeft zondagavond tegen premier Vorster van Zuid-Afrika gezegd, dat hun beide landen geconfronteerd worden met door buitenlandse factoren ingegeven „onevenwichtigheid en roekeloosheid"

In een tafelrede aan een diner in Jeruzalem met Vorster, zei Rabin: „Ik ben van mening dat wij veel dichte* bij vrede zouden zijn, als de Arabische landen zich over hun weerzin om zich met Israël te verzoenen zouden kunnen heenzetten en zij geen buitenlandse steun zouden krijgen".

„Ik geloof dat onze beide landen het probleem gemeen hebben hoe een gewestelijke dialoog, goede-nabuurschapen stabiliteit tot stand te brengen, in het licht van door het buitenland aangemoedigde onevenwichtigheid en roekeloosheid."

Waarnemers leggen deze woorden uit als een verwijzing naar de Sowjet-interventie in Angola en de Midden- Oostenpolitiek van Moskou. Het hekelt de Israëlisch-Egyptische interimakkoorden en heeft Syrië volgestouwd met wapens.

Rabin zei dat zijn land de pogingen van Vorster - die hij als „historisch" aanduidde - ontspanning en co-existentie op het Afrikaanse continent te vestigen zonder inmenging en bedreigingen van buiten-af, met sympathie gadesloeg.

In zijn antwoord zei de Zuidafrikaanse premier dat zijn bezoek aan Israël de verwezenlijking was van een lang-gekoesterde wens, „daar ik ben opgegroeid met de Bijbel".

„Ik ben naar hier gekomen", aldus Vorster, „met de instemming van alle volkeren van Zuid-Afrika - blank, zwart en gekleurd -.en van alle partijen. Na mijn bezoek aan de heilige plaatsen, zal ik terugkeren als een beter mens. En als een beter mens zal ik de zaak van mijn land en de mensheid beter dienen."

Premier Vorster hang tijdens zijn bezoek aan Israël in gedachten over een hek, als hij luistert naar de nitlesg van de archeoloog Förster, die vertelt over de bijzonderheden van de opgravingen van een fort op de berg bij Masada.

Majek en Mlynar uitten zich zeer positief over de Europese Veiligheidsconferentie te Helsinki.

Hajek: De nieuwe plechtige verklaring van zulke principes bevestigt alleen wat regeringen in het verleden al beloofden en deze nieuwe verklaring kan ook worden uitgelegd als een vorm van zelfkritiek met het oog op alle situaties in het verleden- zoals de interventie in Tsjechoslowakijewaarin deze principes zijn geschonden. Er is nog een ander aspect aan deze zaak. Honderdduizenden, die in 1968 voor hun principes vochten toen die geschonden werden door militaire interventies, worden nu op grond van die houding niet alleen uitgesloten van elke politieke activiteit, maar ook van werk dat in overeenstemming is met hun capaciteiten. Dus: zij worden gediscrimineerd voor iets wat in overeenstemming is met de principes van vreedzame coëxistentie. Is dat niet een vreemde situatie? De Secretaris-generaal van de communistische partij heeft plechtig een verklaring met principes getekend, terwijl grote aantallen andere burgers uit partij en maatschappij worden gestoten omdat zij die zelfde principes hooghielden.

Hajek: Ik btfn er zeker van dat bezoeken van vreemde staatslieden en politici welkom zijn in Tsjechoslowakije, niet alleen officieel maar ook voor een breder publiek. Zij helpen ongetwijfeld het gevoel te bewaren dat men 'deel uit maakt van de gemeenschap van; Europeanen en van de hele wereld. Maar het is belangrijk dat dergelijke bezoeken niet geïnterpreteerd worden als uitdrukking van internationale steun voor alles wat negatief is in onze maatschappij.

Mlynar: Natuurlijk kan men het een bezoeker niet verwijten dat er een bepaald regime heerst in het land dat hij bezoekt. Wat nodig is dat al deze contacten gebruikt worden om zich op de hoogte te stellen van de gehele werkelijkheid en niet alleen van dat deel van de werkelijkheid dat het regime wil laten zien.

MOSKOU - Na anderhalf jaar onderhandelen» hebben de Verenigde Staten en de Sowjet-Unie overeenstemming bereikt over een overeenkomst oyer vreedzame kernproeven. Het akkoord is gesloten door de twee onderhandelingsdelegaties en moet nog door de regeringen worden goedgekeurd.

In het akkoord is vastgelegd dat de naleving van het akkoord ter plaatse •zal worden gecontroleerd, om er zeker 'van te zijn dat explosies een vreedzaam, en geen militair doel dienen, rtet akkoord is een aanvulling op het in 1974 gesloten verdrag over de beperking van proeven met kernwapens tot een klacht van 150 kiloton. Als iie regeringen hrt akkoord goedkeiTren kunnen beide overeenkomsten nuaan de Amerikaanse Senaat worden

voorgelegd ter ratificatie. De Verenigde Staten stonden êr op dat ook een 'akkoord werd bereikt over vreedzame kernproeven om te voorkomen dat de Sowjet-Unie vreedzame proeven zou gebruikten om het plafond van 150 kiloton te omzeilen. De "Amerikaanse ambassadeur in Moskou, Stöjsel, toonde zich verheugd" over het akkoord. Volgens Amerikaanse zegslieden was het principe van inspectie ter plaatse al bij het begin van de onderhandelingen aanvaard, maar het is voor het eerst dat het uigewerht in een akkoord is opgenomen. .De inspecties zullen worden gehouden ten tijde van de explosie, niet achteraf.

MOSKOU • De processen tegen de Russische dissidenten Tverdochlebov en'Dzjemiljov zullen morgen beginnen. Dit heeft natuurkundige Sacharov bekendgemaakt. De twee processen hadden aanvankelijk op 6 april moeten beginnen, maar werden op* het laatste moment uitgesteld, wegens ziekte van de rechter.