Nederlands dagblad : gereformeerd gezinsblad / hoofdred. P. Jongeling ... [et al.]

De Parijse conferentie, die stuk liep op het zoutoverleg, bereikte wel een overeenstemming over het chemisch ontwerpverdrag. Als gevolg van technische en juridische uitwerking van de tekst kan deze overeenkomst in Bern niet worden ondertekend. Dit zal nog voor de zomer van dit jaar gebeuren, zo verzekert de internationale Rijncommissie. Voorts zullen de ministers in Bern praten over de thermische belasting van de Rijn en de mate van radioactiviteit van het rivierwater, die door de bouw van kerncentrales in gevaar kunnen worden gebracht. De huidige situatie vormt echter geen aanleiding tot enige bezorgdheid. De betrokken ministers zijn het volledig eens over de te nemen maatregelen. De vraag is nu alleen of de afspraken op dit terrein in een overeenkomst gegoten moeten worden of in een aantal voorschriften moeten worden vastgelegd.

LONDEN - Het rechtse Lagerhuislid Enoch Powell heeft opschudding verwekt door in het Lagerhuis te stellen dat er een smokkelorganisatie bestaat die in staat is tienduizenden Aziatische immigranten op illegale wijze Groot- Brittannië binnen te brengen.

Powell, onafhankelijk conservatief sinds hij in 1968 vanwege zijn houding in rassenvraagstukken uit het schaduwkabinet Heath werd gewipt, beriep zich op het vertrouwelijke rapport van een hoge ambtenaar op het ministerie van buitenlandse zaken. Dit rapport is hem door iemand op het ministerie toegespeeld. De bewuste ambtenaar rapporteert dat er alleen al in India 50.000 tot 70.000 mensen in de rij staan om, via een wijdvertakte organisatie voor mensensmokkel, op onwettige wijze naar de Britse eilanden te komen.

WAT wij nu gaan opmerken, zal door de rapporteurs ter synode waarschijnlijk worden opgevat als „incidentele, dubieuze berichtgeving". Daarmee treffen zij dan niet ons, want we hebben het betrokken gebied zelf niet bezocht, maar wel de „Neue Zürcher Zeitung", de „Jerusalem Post", IDEA (de informatiedienst van de Westduitse Evangelische Alliantie) en de „International Herald Tribune", de bronnen die wij voor dit overzicht gebruikten. Het is in dit verband jammer dat de rapporteurs hun kennelijk niet „incidentele en dubieuze berichtgeving" zonder bronvermelding laten.

Hoe is de situatie in Mozambique nu werkelijk? Misschien kunnen wij de beantwoording van deze vraag het best beginnen met een constatering van Antonio de Figueiredo, een liberale Portugees in Lissabon, die reeds lang vóór de machtswisseling in Mozambique met de Frelimo sympathiseerde, maar er nu duidelijk genoeg van heeft. Deze Figueiredo stelt dat „de vrijheidsstrijders van gisteren op weg zijn een totalitair regime te vestigen". Maar waarop is deze vergaande conclusie te baseren?

In de eerste plaats merkten wij al op, dat Mozambique een eenpartij staat is met een politiek leiderschap dat niet door vrije verkiezingen aan de macht is gekomen. Dat regime onder leiding van Samora Machel wil in een „revolutionair proces" een „nieuwe maatschappij tot voordeel van de massa's" scheppen. En hoe pragmatisch men zich vanwege van economische afhankelijkheid ook ten opzichte van Zuid- Afrika mag opstellen (zonder een protest van prof. Verkuyl c.s. te verwerken te krijgen!), het einddoel is puur marxistisch bepaald.

Eén van de middelen om die nieuwe marxistische maatschappij te vestigen is de SNASP, de door Machel ingestelde „veiligheidspolitie", die in korte tijd minstens even berucht is geworden als de vroegere PI DE van de Portugezen. Deze geheime politie heeft ervoor gezorgd dat de gevangenissen vol zitten met (politieke) gevangenen - er worden aantallen van enkele duizenden genoemd - en er zgn. heropvoedingskampen zijn ingesteld. Naar het communistisch Vietnamese model worden politiek andersdenkenden ideologisch omgevormd, en men zou dat ook indoctrinatie kunnen noemen. Gevallen van lijfelijke mishandeling, o.a. van Portugese vrouwen, zouden er evenmin uitzondering zijn. Indien het PCR zich wil inzetten voor de mensenrechten, is Mozambique helaas een „probleemgebied" bij uitstek gebleven.

Het voluit marxistische karakter

komt voorts tot uiting in de economische sector. Naar Tanzaniaans en communistisch Chinees model heeft Machel communes ingericht in het kader van de algemene collectivisering van de landbouw. Zonder acht te slaan op de bij de noordelijke buur (Tanzania) gemaakte fouten met de zgn. Oejamaa-dorpen en zonder rustig de tijd te nemen om de bevolking voor een dergelijke ingreep 'rijp te maken, ging men er rigoureus op los. Op de wijze zoals dat in Cambodja is gebeurd - hoewel gelukkig minder wreed - vonden er ware volksverhuizingen van de steden naar het platteland plaats. Maar het tastbare gevolg is een terugval in de produktie van 60 pet, een daaruit voortvloeiende hongersnood en een grote werkeloosheid. En erg pragmatisch klinkt dit alles dus niet.

BEIROET — In de Libanese stad Byblos zijn de afgelopen twee dagen 20 doden gevallen bij gevechten tussen aanhangers van Raymond Edde en leden van de eveneens christelijke Falange-beweging. Edde was de man die begin deze maand bij de presidentsverkiezingen werd verslagen door Elias Sarkis.

Hoewel hij evenals de meeste leiders van het rechtse kamp een maronnietischechristen is, heeft Edde zich steeds tegen de politiek van deze traditionele machthebbers uitgesproken. Bij de presidentsverkiezingen werd zijn kandidatuur daarom gesteund door het linkse blok onder leiding van Kemal Djoemblatt. Edde was voor Syrië echter onaanvaardbaar en moest wijken voor Sarkis. Zijn partij, het Nationale Blok, was tot dusver vrijwel de enige politieke groepering die zich buiten de Libanese burgeroorlog had weten te houden. De strijd blijkt zich, afgaand op de jongste berichten, nu echter ook te hebben verplaatst naar Edde's bolwerk, de oude havenstad Byblos.

Behalve tussen christenen onderling werd er maandag ook weer zwaar gevochten tussen linkse en rechtse milities. Volgens nog officieuze gegevens was maandag met 71 doden en 25 gewonden voor Libanon het bloedigste etmaal sinds vijf dagen.

Inmiddels is Sarkis achter de schermen druk in de weer de betrokken partijen zijn idee van een ronde tafelgesprek te slijten. De nieuwgekozen president, die pas in functie kan treden zodra Soeleiman Frandjieh bereid is zijn stoel te ontruimen, zou verder niet afkerig zijn van het plan een Franse troepenmacht in Libanon tussenbeide te laten komen. Sarkis zou de Franse ambassadeur Hubert Argod gevraagd hebben om een nadere „toelichting" op dit door president Giscard d'Estaing geopperde plan. Giscard heeft overigens gezegd pas troepen te zullen sturen wanneer iedereen het ermee eens is. Zijn plan is door links echter unaniem en onverbiddelijk van de hand gewezen.

W ASHINGTON - Een Britse en een Franse Concorde hebben maandag het tijdperk van supersonisch vliegverkeer tussen Europa en Noord-Amerikageopend. De twee sneller dan het geluid vliegende toestellen, met tezamen 155 passagiers aan boord, maakten de overtocht twee maal zo snel als normale straalverkeersvliegtuigen. Het Britseen het Franse toestel kwamen twee minuten na elkaar aan op het vliegveld Dulles bij Washington. De gezagvoerder van de Britse,, vogel meldde dat hij vlak voor aan komst bijna in botsing was gekomen met een verder onbekend gebleven toestel. De autoriteiten van Dulles zeiden daarover dat er van een gevaarlijke situatie geen sprake was. Het onbekende toestel vloog volgens hen op ruime afstand. Ophet vliegveld stonden duizenden belangstellenden de vliegtuigen opte wachten. Onder hen bevonden zich ook een aantal demonstranten. De actiegroep „burgerstegen de Concorde" deelde pamfletten uit waarin werd gewezen op de diverse nadelen van de Concorde zoals „de luidruchtigheid, de milieuonvriendelijkheid, het hoge benzineverbruik" en de volgens hen „totale onveiligheid van het toestel in het algemeen". In de buurt van het vliegveld Dulles is meetapparatuur geplaatst om eventueel geluidsoverlast» van de Concordes, die voorlopig twee maal per dag zullen landen, te registreren.

STOCKHOLM - Cuba is begonnen met de terugtrekking van zijn troepen uit Angola. Dit heeft premier Fidel Castro meegedeeld in een schrijven aan premier Olof Palme van Zweden.

Een woordvoerder van de Zweedse regering liet gisteren uitkomen dat de inhoud van de brief is meegedeeld aan de Amerikaanse minister van buitenlandse zaken Henry Kissinger, toen deze in Stockholm verbleef.

De Washington Post schrijdt dat Castro aan Palme heeft meegedeeld dat de Cubaanse troepen in Angola voor het eind van het jaar drastisch zullen zijn ingekrompen en dat Cuba geen plannen heeft militairen te zenden naar andere plaatsen in Afrika, ledere week zouden er troepen uit Angola vertrekken.

Het aantal Cubaanse militairen in Angola werd tijdens het hoogtepunt van de strijd tussen de onafhankelijkheidsbewegingen tussen de 12.000 en 15.000 geschat. Zij steunden de uiteindelijke overwinnaars, de MPLA (volksbeweging voor de bevrijding van Angola), die ook door Moskou werd gesteund.

Minister Kissinger, die gisteren in Luxemburg aankwam, noemde Castro's brief een „positieve ontwikkeling" in de Amerikaanse betrekkingen met Cuba. Hij zei dat Palme hem had gezegd dat Cuba ongeveer 200 man per week uit Angola terugtrekt.

De Amerikaanse minister had onder meer een gesprek met de Luxemburgse premier Gaston Thorn en is gisteravond naar Londen doorgereisd.

Als reden voor de terugtrekking van zijn troepen zou Castro in zijn brief aan Palme hebben geschreven dat de Cubanen niet voornemens waren „de kruisvaarders van de 20ste eeuw te worden".

Amerikaanse functionarissen zeiden dat de inlichtingendienst onmiddellijk zal gaan controleren of de repatriëring daadwerkelijk begonnen is en dat de Cubanen niet alleen maar worden afgelost. Bij een terugtrekking van 200 man per week zouden in een jaar 10.400 Cubanen kunnen zijn verdwenen uit Angola.

Amerika zou geen bezwaren maken tegen de aanwezigheid van ongeveer 500 Cubaanse adviseurs, maar zou een voortdurende aanwezigheid van verscheidene duizenden niet kunnen aanvaarden.

EN dan nu de kerken. De rapporteurs ter generale synode stellen dat „zij een moeilijke tijd doormaken". Maar uit het vervolg van hun verslag blijkt eigenlijk niet waarom dat het geval is. Nu is er immers „daadwerkelijke godsdienstvrijheid'en nu is de Kerk (met een hoofdletter!) toch pas echt „bevrijd"? Neen, beweren de rapporteurs in feite, de kerken hebben geen andere problemen dan die van elke inwoner van Mozambique.

De Rooms-katholieke kerk is inderdaad één van de voornaamste mikpunten van kritiek en vervolging geworden. De Nederlandse missieraad heeft in dit verband in een rapport („Een nieuw volk, een nieuwe kerk") gesteld dat de kerken al hun macht hebben verloren, de godsdienst is teruggedrongen tot het kerkgebouw en dat het bedrijven van zending en/of evangelisatie verboden is. Het marxisme is de enige leer die recht op uitbreiding heeft. „Alleen het Frelimo mag het volk mobiliseren om de misère weg te nemen", aldus Machel op 5 juni van het vorig jaar.

In de gevangenissen bevinden zich volgens IDEA minstens 150 missionarissen en zendelingen en alleen al daarom is het niet waar dat de „kerken unaniem" hebben ingestemd met de nationalisaties van de eigen scholen en hospitalen. leder die ook maar een beetje thuis is met de situatie op het zendingsveld in ontwikkelingslanden weet trouwens heel goed hoe missiezusters en zendelingen juist hechten aan die kleine schooltjes en hospitalen om er - los van staatsinvloed - godsdienstonderwijs te kunnen geven.

Hoe „positief" de volgens de rapporteurs zo godsdienstige Frelimoleiders tegenover de religie staan, blijkt wel uit een verklaring van minister van binnenlandse zaken Amando Goeboeza: „Vandaag de dag mogen wij minder dan ooit vergeten dat de vijand, de agenten van het imperialisme, ons overal in de* vorm van religieuze secten en door interventie van inheemse en buitenlandse missionarissen wil bedreigen. Teneinde de aanhangers van deze secten te manipuleren, opdat zij de belangen van de uitbuiters gaan dienen, hanteert de vijand valse opvattingen omtrent de godsdienst, prediken zij een wereld die onvermijdelijk verdeeld is in weinige rijken en miljoenen uitgebuiten..'.' En in een verklaring aan het partijkader van Frelimo staat te lezen: „Om onze weg naar het socialisme en communisme te bewandelen, moeten wij eens voor altijd een einde maken aan de invloed van de kerk. Stapsgewijze moeten wij het godsdienstige element vervangen door het Marxisme."

In Mozambique heerst niet alleen politieke onderdrukking, maar tevens geestelijke terreur. De Jehova's Getuigen, die in verband met hun visie op de wereldlijke overheid bijv. weigeren diensplicht te vervullen, v, op brute wijze vervolgd en „heropgevoed". En er ztjn tienduizenden Jehova's Getuigen in Mozambique. Het marxistische regime heeft de viering van Goede Vrijdag en Pasen afgeschaft en vroeger kerkelijke koren zingen nu liederen tot meerdere glorie van het Frelimo. Dat behoort nu allemaal tot de „bevrijding" van Mozambique.

De rapporteurs stellen dat er nu eindelijk iets van de „gerechtigheid van het Koninkrijk Gods zichtbaar wordt". Het is de taal van de theologie van de revolutie die hierin doorklinkt; de taal van de valse profetie die een verbond met de wereld aangaat, waarvan ware christgelovigen het slachtoffer worden. Een zwaar oordeel? Inderdaad. Maar het rapport ter generale synode vraagt erom. En in Mozambique roepen de vervolgden om ons gebed.

REYKJAVIK - In Reykjavik is van welingelichte bronnen vernomen dat de IJslandse regering Groot-Brittannië een voorstel zal doen inzake het conflict tussen beide landen over het vissen van Britse vaartuigen binnen de 200-mijlszone van IJsland.

Het IJslandse kabinet was maandag in een buitengewone zitting bijeen en hoewel dat achter gesloten deuren geschiedde wordt aangenomen dat IJsland de Britten nog enkele maanden in zijn viswateren zal dulden als de Britse oorlogsbodems verdwijnen Reykjavik zou zelfs bereid zijn de Brir5 ten zoveel te laten vissen als ze w"" len met het huidige aantal viss'e" dat zich binnen de 200-mijlszone **"' .oor ■ f bc— Er wordt gedacht in termen varr . tot vier maanden waarna de vissers definitief moeten verdwijnen in afwachting van een nog te sluiten akkoord tussen Londen en Reykjavik.

BERN - De Nederlandse delegade, die sinds gisteren deelneemt aan de ministersconferentie over de Rijn in Bern, koestert geen hoge verwachtingen over het resultaat van dit topoverleg. Er zijn twee knelpunten, die de discussies in een impasse kunnen brengen. Deze betreffen de wens van West-Duitsland en Zwitserland tot verhoging van de zoutlozingen op de Rijn en de financiering van de zoutopslag van het afvalzout op de Franse kalimijnen. De bijeenkomst is een voortzetting van de Rijnconferentie op 1 april jongstleden in Parijs, die op dit punt muurvast was komen te zitten.

Het overleg op ambtelijk niveau in de internationale Rijncommissie heeft de afgelopen twee maanden tot een kleine toenadering geleid. West-Duitsland en Zwitserland willen echter de mogelijkheid open laten voor een verhoging van de zoutlozing in de Rijn. Zij houden rekening met een verhoogd huishoudelijk gebruik als gevolg van de groeiende bevolking, intensivering van de industrie en uitbreiding van het wegennet dat in de winter moet worden gepekeld.

Deze wens van de Rijnoeverstaten is in regelrechte tegenspraak met de afspraken, die zijn gemaakt op de eerste ministersconferentie in 1972 in Den Haag. De ministers van de deelnemende landen - Nederland, West- Duitsland, Zwitserland en Frankrijk - spraken toen af, dat de vermindering van de lozing van het Franse afvalzout niet mocht leiden tot een verhoogde lozing elders. Nederland en Frankrijk verzetten zich tegen het verlangen van West-Duitsland en Zwitserland de lozing eventueel te verhogen.

Het tweede struikelblok betreft de financiering van de opslag van het afvalzout, afkomstig van de kalimijnen in de Elzas. In Den Haag waren de Rijnoeverstaten overeengekomen, dat elk land naar rato een vast bedrag op tafel zou leggen. Het betrof een geldsom ineens. Frankrijk wil nu, dat de partners in het overleg ook opdraaien voor alle exploitatiekosten in de komende jaren. Daar voelen West-Duitsland en Zwitserland weinig voor. Nederland neemt een afwachtende houding aan, ook ai is de afvaardiging onder leiding van de minister van verkeer en waterstaat, T. Westerterp, het in principe met de tegenstanders eens. Als men op dit punt halsstarrig blijft, is Nederland bang dat er nimmer iets van de zoutopslag terecht komt. Frankrijk heeft al laten weten niet met het project te zullen beginnen voor de financiering rond is.

GISTEREN en vandaag stond en staat in de discussies van de (syn.) Gereformeerde synode de relatie met de Nederduitse Gereformeerde kerk in Zuid-Afrika centraal. In dat kader komt ook het programma tot bestrijding van het racisme (PCR) ter sprake, waaraan de (syn.) Gereformeerde kerk steun verleent. Tegen die steun is zowel vanuit Zuid-Afrika als Nederland veel verzet gerezen en de leden van de synode hebben zich over de geuite bezwaren gebogen. Een tevoren benoemde commissie is inmiddels met een meerderheids- en een minderheidsrapport gekomen, waarover óp pagina twee van deze krant meer te lezen is. Het PCR geeft - zoals bekend - steun aan „bevrijdingsbewegingen" in zuidelijk Afrika. Natuurlijk worden er geen wapens gestuurd en hamert men erop dat het om humanitaire hulp gaat, maar duidelijk is dat men geen bijstand aan een gewelddadige organisatie verleent wanneer men niet zou sympathiseren met de gestelde doeleinden en aangewende middelen. Er is uiteraard geen andere conclusie te trekken dan dat zij die steun verlenen aan de zgn. bevrijdingsbewegingen in zuidelijk Afrika medeverantwoordelijk zijn voor datgene wat door die bewegingen wordt verricht. Van al die door het PCR gesteunde guerrilla-organisaties - MPLA (Angola), FRELIMO (Mozambique), ANC (Rhodesië) en SWAPO' (Zuidwest- Afrika) - is het Frelimo het succesvolst geweest. Zonder slag of stoot kon men in Mozambique de macht van de Portugezen overnemen en andersgezinde groeperingen binnen de bevolking kwamen er niet aan te pas. De regering van Samora Machel is nu al weer geruime tijd aan het bewind en het lijkt niet onverantwoord juist ten aanzien van Mozambique een (voorlopige) balans op te maken. Dit temeer, daar het meerderheidsrapport dat op genoemde synode dient, stelt dat „er - althans via PCR - geen aandacht meer besteed behoeft te worden aan Angola, Mozambique en Guinee- Bissau." „Drie probleemgebieden zijn weggevallen wordt er haast opgelucht geconcludeerd.

Omdat uit de vele bezwaren die zijn binnengekomen wel blijkt dat lang niet iedereen even opgelucht is, is er op de synodetafel een tweede rapport gedeponeerd waarin getracht wordt actuele informatie te geven over de huidige toestand in de landen waar de „bevrijdingsbewegingen" het nu voor het zeggen hebben, en dus ook over Mozambique.

In dat buitenlandse overzicht komen uitspraken voor die althans ons de haren te berge hebben doen rijzen. Maar alvorens daarop nader in te gaan willen we eerst proberen een evenwichtige samenvatting te geven van wat de rapporteurs in hun „korte aantekeningen over Mozambique" opmerken.

Samora Machel

DE rapporteurs ter generale synode constateren dat de kerken in Mozambique een moeilijke tijd doormaken, maar dat zij niet de enige zijn in dit voor grote problemen staande land. De Frelimoregering heeft in verband met die problemen een ambitieus programma opgesteld en heeft als ideologische basis een Afrikaans socialisme naar het patroon van Tanzania en China gekozen. Hoewel de terminologie duidelijk marxistisch is, wenst Machel geen doctrinaire karakteristieken naar welk model ook. Er is een sterke zin voor pragmatisme.

Opgemerkt wordt vervolgens dat veel Frelimoieiders actief meelevende protestantse christenen zijn, vin. behorend tot de Presbyteriaanse kerk. De leiders oefenen wel scherpe kritiek op de rooms-katholieke kerk en bepaalde protestantse gemeenschappen die zich duidelijk gecompromitteerd hebben met het vroegere Portugese bewind. De kerken hebben vroeger bovendien verdeeldheid gebracht onder het volk en zich te veel op het zieleheil van het individu en te weinig op de totale bevrijding, het heil van het volk en de strijd tegen het onrecht gericht.

Hoewel deze kritiek soms wel als eenzijdig wordt aangevoeld, leggen de kerken haar niet naast zich neer. De kerken zijn bezig met zelf-analyse en „ook de Kerk werd bij de bevrijding van Mozambique bevrijd." „Want men weet nu dat door de jarenlange houding van de kerk, God voor velen volslagen onbelangrijk was geworden ,in een ontredderd en yan zijn identiteit beroofd volk iets van de gerechtigheid van het Koninkrijk Gods zichtbaar te maken." „De slechtste dienst die wij de kerken in Mozambique kunnen bewijzen is hulp opdringen, vervolgingscomplexen aanpraten en ons negatief opstellen op grond van allerlei incidentele dubieuze berichtgeving."

De regering verwacht van de kerk dat zij volledig en loyaal meespeelt in het bestrijden van de vele problemen van het land. De kerken hebben unaniem de overname door de staat van particuliere scholen en hospitalen aanvaard omdat zo de invloed van het buitenland wordt teruggedrongen. Er is meer ruimte gekomen voor het christelijk getuigenis en het werken naar meer kerkelijke eenheid. „Er is vrijheid van godsdienst - ook daadwerkelijk - in deze seculiere staat." Er is een „meer evangelische kwaliteit van leven". Verheugend is ook dat de laatste tijd geen kritiek meer op de kerken wordt geuit, terwijl tenslotte „mag worden gewezen op het interessante feit dat de regering van Mozambique aan (het niet-marxistische) Nederland gevraagd heeft om steun in de vorm van enkele honderden docenten voor het hoger onderwijs". Tot zover een samenvatting van het rapport van deputaten.

WASHINGTON — Het Amerikaanse ministerie van defensie meent dat de Sowjet-Unie door het in bedrijf stellen van vier nieuwe kernonderzeeërs, die momenteel proefvaren, mogelijk in technische zin gaat zondigen tegen het bestaande akkoord over een beperking van strategische wapens [Salt-I].

Met dat in 1972 bereikte akkoord was afgesproken dat de Russen maximaal 950 onderzeeboot-raketten mogen hebben. Zouden ze echter boven de 744 stuks komen, dan moeten ze volgens Salt-1 een gelijke hoeveelheid op het vasteland gestationeerde SS-7 of SS-8 raketten „inleveren". Het Pentagon bevestigde maandag een tijdschriftartikel waarin was gezegd dat de Russen momenteel proefvaren met vier nieuwe onderzeeërs van hun Delta-2 klasse. Deze hebben elk 16 SS-n-8 raketten aan boord, maar tot dusver hebben de Russen nog geen enkele lanceerinrichting te land ontmanteld. Dit komt, aldus het Pentagon, doordat de Russen zeggen bij het ontmantelen van de raketten op „technische moeilijkheden" te zijn gestuit. De Amerikaanse defensie-zegslieden gaven toe dat er, strikt naar de letter, niet door Moskou tegen de afspraken is gehandeld omdat de vier nieuwe onderzeeërs nog niet volledig operationeel zijn.