Nederlands dagblad : gereformeerd gezinsblad / hoofdred. P. Jongeling ... [et al.]

Duitschland heeft hedenmiddag Rotterdan wordt bedreigd. Ter sparing van de buit meen ik gerechtigd te zijn om aan de daan strijd te staken. Aan deze troepen is tevens' troepen de orde te handhaven en de daartoe wordt nog voortgezet. Ik breng met nadruk onder de aandacht va ter verzekering van de orde en de rust ma bevoegd blijft tot het oogenblik dat Duitsche tt Ik doe een beroep op de bevolking om • zetting die komen gaat, den eerbied van den n Door groote overmacht van de meest w breken. Wij hebben ons niets te verwijten J was rustig en vastberaden, Nederland waardig' Behoudt deze houding, vergeet niet dat gij Nü moederland grootendeels door den vijand wort Aan het einde van den oorlog zal Nederland* Leve Hare Majesteit de Koningin.'

Algemeen Hoofdkwartier 14 mei 1940

terwijl Utrecht eveneens met vernietiging «" voorkoming van verder bloedvergieten, 'l komende troepen het bevel te geven den om tot aankomst van de Duitsche geregelde ■n munitie te behouden. De strijd in Zeeland * alle tot nu toe geldende wettige bepalingen ■leefd en dat het militaire gezag ter plaatse tongekomen. 't, ernstige, rustige houding tijdens de beis hij er in geslaagd onzen weerstand te oorlog. Uw houding en die van de troepen *" het Koninkrijk der Nederlanden, al zal het fl opgehouden te bestaan. &, vrije natie opstaan. De Generaal, Opperbevelhebber ■ van Land- en Zeemacht, H.G. WINKELMAN

Op 10 mei 1940 overvallen de Duitsers ons land. Vijf dagen van strijd volgen. Het duurt Hitler allemaal veel te lang daar in dat kleine Holland. De parachutisten en luchtlandingstroepen rond Den Haag en Rotterdam hebben hun doei niet bereikt. De Nederlandse verdediging is aanzienlijk sterker dan de Duitsers hebben verwacht.

Met kundigheid en bekwaamheid heeft generaal Winkelman zich in die vijf dagen doen kennen als een bevelhebber die, steeds gesteld tegenover nieuwe situaties en onverwachte ontwikkelingen en vechtend met een vaak onvoldoende bewapend leger, met beheerstheid en kalmte zijn bevelen heeft gegeven. Tussen alle krijgsverrichtingen door moet het vertrek van vorstenhuis en kabinet, hoe juist op zichzelf ook, woeden opgevangen. De laatst vertrekkende ministers dragen de uitoefening van het burgerlijk gezag aan de generaal over.

Nederland gaat de vijfde oorlogsdag in zonder dat de Koningin en het kabinet in het land zijn. Oud-minister-president Colijn, nogal verbolgen over het vertrek van de regering, wil hierover een radio-rede houden. Hij vraagt toestemming aan generaal Winkelman. Deze vraagt om de 'tekst van de rede. Die is er niet. De toestemming wordt geweigerd. Colijn loopt boos weg. Zon voorval toont wel het grote verantwoordelijkheidsgevoel van de generaal.

Op de middag van de 14e mei wordt Rotterdam gebombardeerd en Utrecht met vernietiging bedreigd. Generaal Winkelman neemt de zwaarste beslissing in zijn leven: capitulatie. De proclamatie die dit besluit aan ons volk mededeelt, eindigt met de woorden: „Aan het einde van de oorlog zal Nederland weder als zelfstandige vrije natie opstaan. Leve Hare Majesteit de Koningin!" Er is moed voor nodig om in zon uiterst moeilijke situatie rustig te blijven. Colijn kan dat helaas niet. Hij schrijft de volgende dag in zijn blad „De Standaard" over de „smadelijke vlucht" en over een regering „die de benen neemt".

Van hoe groot belang, ook voor de verdere oorlogsvoering, het is geweest dat de opperbevelhebber zijn koelbloedigheid niet verliest, blijkt al heel duidelijk op de volgende dag. In een school in Rijsoord wordt de officiële capitulatie getekend. De Duitse generaal Von Küchler leest de voorwaarden voor. Daarin staat o.a. dat generaal Winkelman-ervoor moet zorgen dat alle naar België, Frankrijk en Engeland uitgeweken vliegers de strijd zullen staken. Daar verzet Winkelman zich tegen. Als hij dat niet had gedaan, zouden gevangengenomen Nederlandse vliegers door de Duitsers als franc-tireurs kunnen worden gefusilleerd. De Duitsers sputteren tegen. Generaal Winkelman zegt: „Ja, maar wij zijn niet in vrede, wij sluiten alleen maar wapenstilstand met de troepen die in Nederland zelf zijn, en wat daarbuiten is, dat staat buiten mijn bemoeienis, die vechten door". De passage wordt geschrapt. Volkomen in overeenstemming met de werkelijkheid ziet de generaal de capftulatie louter als een neerleggen van de wapens in Nederland (uitgezonderd Zeeland) en niet als een „einde van de oorlog". Dat komt ook duidelijk tot uiting als kort ha de capitulatie de generaal min of meer toevallig Herman Goering ontmoet. Die begint met zoete broodjes te bakken, maar daar is Winkelman niet van gediend. Goering wordt woedend als de generaal zegt dat Duitsland nog in oorlog is met Nederland. Als de commissaris der Koningin in Groningen een paar weken na de capitulatie aanzit aan een lunch, belegd door een Duitse commandant, en er over en weer vriendelijke woorden worden gesproken, schrijft de generaal een brief aan alle commissarissen der Koningin waarin staat dat zoiets „onverenigbaar is met de houding die onzerzijds tegenover de vijandelijke bezetter mag en moet worden aangenomen". Ons optreden moet waardig en correct zijn, dat wel, maar, zo schrijft hij: „men ga geen stap verder." Dit alles prikkelt de Duitsers, die in een overwinningsroes leven. Op 29 juni 1940, de verjaardag van prins Bernhard, tekent generaal Winkelman het felicitatieregister. Twee dagen later wordt hij van zijn bed gelicht en in Duitse krijgsgevangenschap weggevoerd. Pas op 12 mei 1945 keert hij naar ons land terug. Per 1 oktober 1945 (hij is dan 69 jaar) krijgt generaal Winkelman eervol ontslag uit de militaire dienst met de „bijzondere dank voor de uitnemende diensten bewezen in buitengewoon moeilijke omstandigheden". Hij gaat weer wonen in Soesterberg waar hij op 27 december 1952 overlijdt.

Generaals en legers die veldslagen en oorlogen verliezen, worden veelal vergeten. Wie kent nog de naam van de legercommandant in Indië die zich in 1942 aan de Japanners moest overgeven? Als een vergeten man stierf generaal Ter Poorten in 1968. Zoiets is wel begrijpelijk, het is niet steeds rechtvaardig. Door zijn krachtige houding heeft generaal Winkelman aan velen een voorbeeld gegeven hoe men zich in moeilijke omstandigheden dient te gedragen tegenover een vijand. Temidden van velen, ook vooraanstaanden, heeft hij een waardige en vastbesloten houding aangenomen die van betekenis is geweest. Door de verschrikkingen in de verdere oorlogsjaren raakt zoiets licht in het vergeetboek. Daarom is het goed geweest dat in 1973 de kazerne van de legerplaats Nunspeet de naam „Generaal Winkelmankazerne" heeft gekregen, met daarvóór een borstbeeld van de man die in 1940 de ongelijke strijd moest aanbinden met de Duitsers. Een laat eerbetoon niet alleen aan hém maar aan allen die in die meidagen hun plicht als militair deden die God en het land van hen vroegen...