Nederlands dagblad : gereformeerd gezinsblad / hoofdred. P. Jongeling ... [et al.]

JOHANNESBURG • Duizenden bewoners van het Zuidafrikaanse zwarte woongebied Soweto, bij Johannesburg, hebben gisteren gehoor gegeven aan een oproep tot een driedaagse staking. Volgens onbevestigde berichten is 10 pet. van de zwarte arbeiders niet op zijn werk in Johannesburg komen opdagen.

De stakingsoproep was vervat in pamfletten, die door schoolkinderen in Afrikaanse woongebieden door het hele land zijn verspreid. Waarnemers zien in de staking een poging in gesprekken tussen Afrikaanse leiders en de regering if te dwingen over de zwarte ontevredenheid. De staking is volgens berichten beperkt tot Soweto zelf.

Daar werd gisteren een zwarte betoger gedood door de politie, die het vuur opende op groepjes jongeren die zwarte arbeiders ertoe aanzetten te gaan staken. In de loop van deze incidenten zouden zes mensen kogelwonden hebben opgelopen.

De politie in Soweto noemde de toestand „gespannen en onvoorspelbaar". Volgens haar worden veel zwarten door intimidatie tot thuisblijven gedwongen, ln Soweto wonende zwarte journalisten vertelden gisteren dat de stakingsoproep was uitgegaan van het Afrikaans Nationaal Congres (ANC), een illegale organisatie. De oproep ging vergezeld van het dreigement dat woningen van werkwillige arbeiders plat gebrand zouden worden, aldus de journalisten.

Elders in het land, in Durban, zijn gezinnen van Indiase afkomst gisternacht in paniek gevlucht, na geruchten, dat zwarten uit een nabijgelegen plaats op het punt stonden een „invasie" te ondernemen in het Indische woongebied Chatsworth. In de straten en op de wegen ontstonden opstoppingen van auto's en vrachtwagens. Indiërs bestormden het politiebureau en vroegen om bescherming. Duizenden Indiërs wapenden zich met stokken, messen en bijlen om een eventuele aanval af te slaan. De „invasie" bleef echter uit en het bleef rustig in het nabij gelegen zwarte woongebied Umlazi.

Onze correspondent in Zuid-Afrika meldde dat de onrust zich bepaald niet beperkt tot het gebied rond Johannesburg. Ook in de zgn. thuislanden heerst grote onrust onder de zwarte bevolking. Nadat als eerder in het parlementsgebouw van Bophutatswana brand was gesticht, hebben zich nu ook ongeregeldheden in Transkei voorgedaan. In het Freredistrict in dit land gingen honderden scholieren de straat op om een betoging te houden. Hierbij werden ongeveer 250

leerlingen door de politie gearresteerd. De leiders van de thuislanden maken zich ernstig zorgen over de explosieve situatie. Dit blijkt wel uit het feit dat zij tijdens de week wisseling in een hotel in de buurt van Johannesburg vergaderd hebben om de situatie te bespreken. Zij hebben daarbij aangedrongen op overleg met premier Vorster, dat zo snel mogelijk gehouden dient te worden, en ze hebben hun afkeer uitgesproken over de arrestaties van radicale zwarte leiders vorige week. Waarnemers zijn overigens van mening dat de achting die men over het algemeen voor de thuislandleiders heeft, dinds het begin van de onlusten aanmerkelijk is verminderd.

Op het ogenblik zitten de meeste leiders van de zgn. „zwarte macht"-beweging - het brein achter de onlusten - achter de tralies. Minister Kruger van justitie heeft verklaard dat 52 mensen gevangen zitten in het kader van de nieuwe staatsveiligheidswet. Volgens persberichten in zowel Engelstalige als Afrikaanstalige kranten is het totale aantal zwarten en gekleurden dat de afgelopen twee maanden gevangen gezet is tenminste 150.

Intussen heeft dr. R. van der Ross, rector van de Kaapse Kleurlinguniversiteit een ultimatum gesteld aan stakende studenten. Als zij niet voor 30 augustus aan het studeren gaan, zullen ze geschorst worden. Ook zei de rector niet te aarzelen om de universiteit weer te sluiten als orde en rust niet terugkeren. Het ziet er naar uit dat de onlusten in Zuid-Afrika nog geruime tijd kunnen voortduren.

Henri Simonet, een der ondervoorzitters van de Europese Commissie heeft gisteren een bezoek gebracht aan drs. R. Lubbers, de minister van Economische Zaken. Onderwerp van gesprek was het probleem van de Europese staalindustrie. De Commissie stuurt aan op een doeltreffender oriëntering van de investeringen om overcapaciteit te vermijden.

DAMASCUS • De regering van Syrië heeft de secretaris-generaal van de Arabische Liga, Mach moed Riad, gisteren telegrafisch laten weten dat zij instemt met het denkbeeld van een Arabische topconferentie ter bespreking van algemene Arabische zaken, maar vooral de situatie in Libanon.

De topconferentie is voorgesteld door Koeweit en Saoedi-Arabië voor het onder de loep nemen van de toestand in Libanon na de val van het Palestijnse vluchtelingenkamp Tel Al- Zaater in handen van de christenen.

CAIRO • Na een aanvankelijke ontkenning heeft de Egyptische luchtvaartmaatschappij „Egyptair" toegegeven, dat zeven guerrillastrijders onder leiding van een Libiër gisteren een lijnvliegtuig van deze onderneming

hebben gekaapt. Zij maakten zich

i meestervan het toestel-een Boeing-737 ' met % passagiers onder wie enkele buitenlandse toeristen, en zes bemanningsleden • kort nadat het van Caïro was vertrokken naar Luxor, dat op 720 km ten zuiden van de hoofdstad ligt.

De kapers dreigden het toestel op te blazen als zij geen brandstof kregen om naar Benghazi (Libië) te vliegen. Na de landing op de luchthaven van Luxor werd de Boeing-737 omsingeld door veiligheidstroepen. Vervolgens begonnen de autoriteiten onderhandelingen met de kapers.

Naar in welingelichte kringen in Caïro verluidde, zijn de Egyptische premier, Mamdoeh Salem, en diens minister van defensie, generaal Abdel Ghani Gamassi, naar Luxor gevlogen om aan de onderhandelingen deel te nemen.

De zeven kapers - Libiërs, Algerijnen en Palestijnen - behoren tot een nieuwe groepering, die zich de „Abdel Nasser-organisatie" noemt naar wijlen het Egyptische staatshoofd Kamal Abdel Nasser.

Ze eisen de vrijlating van drie Libiërs die vorige maand tot gevangenisstraffen variërend van 5 tot 15 jaar zijn veroordeeld wegens samenzwering om majoor Omar El-Meheisji te vermoorden, een dissidente Libische leider die in Caïro woont. Voorts eisen zij dat een Palestijn en een Zuidjemeniet worden losgelaten, die in juli werden opgepakt in verband met een mislukte moordaanslag op Mohammed Ali Haitham, een oud-premier van Zuid-Jemen, die ook als balling in de Egyptische hoofdstad verblijft.

(Van onze binnenlandredactie)

HAARLEM - Een verpleegkundige van het Marine Hospitaal in Overveen is in de uitoefening van haar functie geschorst, nadat zij bezwaren had gemaakt tegen de euthanasiepraktijken in het hospitaal. Zij beeft daarop b|j het ambtenarengerecht te Haarlem een klacht ingediend tegen haar schorsing en bovendien vla haar raadsman.mr. P.W. Smits, de justitie op de hoogte gebracht van de praktijken in het hospitaal. Het hoofd van het parket bij de rechtbank te Haartem, mr. J.L.A. Andreae laat naar de ernstige beschuldigingen van de 43-jarige mejuffrouw C.W. van Beelen, waargemend eerste verpleegster van het Marine Hospitaal, een onderzoek instellen.

Na een heftige en emotionele discussie rond de dood van een patiënte van het hospitaal, ging mejuffrouw Van Beelen op 21 juni naar huis, waarna _ij te horen kreeg dat op haar aanwezigheid in het hospitaal niet langer prijs werd gesteld.

De afgelopen jaren hebben zich al meer conflicten in het hospitaal afgespeeld tussen het personeel en een aldaar werkzame internist. Ernstig zieken werden in opdracht van de internist ingespoten met hoge doseringen morfine en scopolamine, tengevolge waarvan deze patiënten overleden. De protesten van het personeel leidden tot het staken van deze vorm van; ~therapie". Op 16 juni van dit jaar kreeg een ernstig zieke vrouw in opdracht van de betrokken internist ondermeer een kwart nrülligram scopolamine ingespoten, hoewel zij in hevige ademnood verkeerde. Deze injectie kwam de patiënte niet te boven. Voor mejuffrouw Van Beelen, was dit de druppel die de emmer deed overlopen, met als gevolg dat zij naar huis ging en de justitie op de hoogte bracht.

Haar raadsman, mr. P.W. Smits, juridisch adviseur van het Nederlands artsenverbond vertelde ons dat het verweerschrift van het ministerie van defensie eigenlijk niet ingaat op de achtergrond van de klacht die de verpleegkundige bij het ambtenarengerecht heeft ingediend.

Het verweerschrift is nog niet behandeld door het ambtenarengerecht, zodat het resultaat daarvan nog afgewacht moet worden. Volgens de raadsman van mejuffrouw Van Beelen, die haar aanklacht na zorgvuldig beraad heeft ingediend, moet duidelijk uit de patiSntenstaten op te maken zijn dat de „behandeling" die de (overleden) patiënten hebben ondergaan direct tot hun dood hebben geleid. Volgens mr. Smits kan elke deskundige uit de toegediende medicamenten concluderen wat daarvan de gevolgen moeten zijn in een concreet geval. Omdat nog maar kort geleden de zaak tegen verpleger Frans H. de aandacht vroeg (in dat geval werden tientallen bejaarde zieken met een overdosis insuline gedood), ligt het voor de hand hier een parallel te trekken. Inderdaad heeft mejuffrouw Van Beelen gemeend de publieke opinie te moeten mobiliseren. Zij heeft dit ondermeer gedaan door het dagblad ~De Telegraaf" uitvoerig verslag te doen over haar bevindingen, terwijl zij zich daarvoor richtte tot het Nederlands Artsenverbond, wiens voorzitter dr. Gunning, haar verwees naar mr. Smits, de juridisch adviseur van het verbond. Via mr. Smits heeft nu mejuffrouw Van Beelen ook de juridische stappen genomen die haar in staat stellen, een einde te maken aan deze bijzonder ongewenste situatie. Mejuffrouw Van Beelen onderstreepte vooral het feit dat de gedode patiënten in geen enkel opzicht medewerking hebben verleend aan deze vorm van euthanasie. Volgens haar heeft geen der patiënten ooit de wens geuit om op deze manier een „zachte dood" te sterven. „Het ging hier om het welbewust naderbij roepen van de dood uit hoofde van andere overwegingen en uit hoofde van het eigen oordeel (van de betrokken internist) dat het nu maar moest aflopen", aldus mejuffrouw Van Beelen.

BIJNA lEDERE staat bezit tegenwoordig wel een parlement. Het aantal staten waar dit parlement wordt samengesteld uit een werkelijk vrije keuze van de bevolking, vormt evenwel slechts een kleine minderheid van dit totaal. De meerderheid van de Parlementen zijn slechts schijn-volks- v"Ttegenwoordigingen en dienen alken maar om de bestaande machten 'n stand te houden, j* Opperste Sowjet van de Sowjet- Unie is een duidelijk voorbeeld van Zon schijn-volksvertegenwoordiging,. [n de meeste kiesdistricten heeft de hezer de „keus" uit slechts een kandidaat, gesteld door de Communistische partij. Hij kan alleen zijn biljet ongeldig maken, maar dat valt op, want daardoor moet hij naar het sternhokje, terwijl anderen zo met het Papier naar de stembus lopen. De 'aatste tijd schijnt er iets vaker keuze uit twee kandidaten te zijn, maar die aJn dan nog wel zorgvuldig geselecl^rd door de Partij. *? het goed om als delegatie uit het Nederlandse parlement, dat met zijn vele fracties een trouwe weerspiegeling !s van de geestelijke verscheidenheid 'n ons volk, een officieel bezoek te j>rengen aan zon schijnparlement? Rekent dat geen wettiging van iets ?*s gelijkwaardig aan onze volksinvloed, terwijl het dat helemaal niet •"^Betekent dat geen partij kiezen v°or de onderdrukkers tegenover de onderdrukten? Zou een weigering om deze Sowjet-politici als vertegenwoordigers van hun volk te erkennen, niet veel juister zijn?

VRAGEN ALS DEZE doen ons sceptisch staan tegenover parlementaire bezoeken aan totalitair geregeerde staten, zoals die door het Nederlandse parlement van tijd tot tijd gebracht worden, deze maand aan de Sowjet-Unie. De wijze waarop dit laatste bezoek is verlopen, heeft onze principiële bedenkingen niet weggenomen, maar wel erkennen we gaarne dat onze volksvertegenwoordigers ervan gemaakt hebben wat ervan te maken was. Dat betekende: weerstand bieden aan de verleiding om er een interessante toeristische trip van te maken; ook niet uit respect voor de gastheren zoveel mogelijk pijnlijke onderwerpen vermijden, maar voortdurend aansturen op een openhartig gesprek. Niettemin blijft de vraag: wat is het nut van dit bezoek geweest? Officieel dienen parlementaire bezoeken om de banden tussen de beide staten te verstevigen. Door de lofwaardige wijze waarop de Nederlandse delegatie haar bezoek heeft ingekleed, lijkt ons deze doelstelling nogal in het gedrang gekomen te zijn. De Nederlandse delegatie heeft kunnen getuigen van de rijkdom van de geestelijke vrijheid in Nederland (met als levende illustratie het communistische Eerste-Kamerlid Urnkers als lid van de delegatie namens wie dr. Vondeling niet kon spreken!). Maar dit getuigenis is alleen door de gastheren aangehoord die in hun land de machthebbers zijn. Geloof maar niet dat één van de kritische vragen van dr. Vondeling via een Russische krant of radiozender het volk zelf bereikt heeft. En de gedachte dat de Nederlanders hun Sowjet-„collega's" wel even zullen ompraten, is rijkelijk naïef.

Zo blijft in onze ogen als enig nut over dat een aantal Nederlandse kamerleden van verschillende fracties met eigen ogen de geestelijke druk van het Sowjet-systeem heeft kunnen aanschouwen. De waarde daarvan willen we zeker niet uitvlakken; we hopen dat de vrucht ervan zal blijken als in het najaar de defensiebegroting behandeld wordt.

AL TE LANG heeft bij vele toonaangenvende politieke stromingen de gedachte geleefd, dat er in de Sowjet- Unie weliswaar uitwassen voorkwamen, maar dat het communisme als stelsel op zichzelf alleszins het bestuderen waard is en zeker te verkiezen boven het kapitalisme van het Westen. Zelfs uit christendemocratische mond is eens te horen geweest dat een arbeider uit het Oostblok, als hij goed geïnformeerd kon kiezen, zeker het stelsel aldaar zou verkiezen boven het onze.

Nu behoeven we onze samenleving niet te idealiseren. lemand die hier komt vanuit het Oostblok, zal zeker constateren dat van de vrijheid die wij genieten, ook veel misbruik wordt gemaakt. Maar moet men daarom de dictatuur verkiezen of is het beter het besef levend te houden dat ook ware vrijheid moet luisteren naar wetten? In ieder geval wijst de richting van de stroom van vluchtelingen en asielzoekers duidelijk naar één kant, en dat ondanks alle vertekenende voorlichting die in het Oostblok over het Westen gegeven wordt.

In deze krant is steeds betoogd, dat de sociaal-economische opbouw van het communisme niet kon worden losgemaakt van de geestelijke dwang en dat daarom het één mét het ander verworpen diende te worden. Dergelijke standpunten zijn lange tijd afgedaan als „koude-oorlogstaal", niet meer passend in de tijd van de ontspanning. En terwille van die ontspanning werden voor de betrekkingen met het. Oostblok geheel andere maatstaven aangelegd dan golden voor Chili of destijds Portugal en Griekenland.

Van Russische zijde heeft men gehoopt dit alles te bezegelen door middel van de conferentie voor veiligheid en samenwerking in Helsinki. Het merkwaardige is evenwel dat juist door en na die conferentie bij velen in West- Europa de ogen zijn opengedaan. Had men verwacht in die conferentie de aanstotelijke kanten van het Sowjet-systeem wel even uit de weg te zullen ruimen? Dat is dan een bittere teleurstelling geworden, want de ideologische strijd woedt onverminderd voort en de volkeren van Oost-Europa hebben wel de officiële teksten van Helsinki mogen lezen, maar er is in de praktijk nauwelijks iets van ervaren.

OOK DE Nederlandse delegatie heeft dat gemerkt. Met hoeveel gastvrijheid zij ook omringd werden, een Westeuropese krant konden ze niet krijgen. Hun gastheren poogden door lange alleenspraken waarin de lof van de Sowjet-Unie werd gezongen, kritische vragen zoveel mogelijk te vermijden of te ontwijken. Een lijst met namen van personen die de Sowjet-Unie graag zouden willen verlaten, mocht dr. Vondeling niet eens overhandigen. Contacten met gewone Russen waren ondanks het uitdrukkelijke verzoek niet in het programma opgenomen. Voor kerkgang (niet op zondag, maar op een vroege donderdagmorgen) en voor bezoeken aan bekende dissidenten moesten de Nederlandse gasten zelf tijd vrijmaken.

Wel was in het programma opgenomen een bezoek aan het godsdienstmuseum in Leningrad, waar de Nederlanders met eigen ogen konden zien hoe de expositie wordt gebruikt om de haat tegen het christendom uit te dragen, met name door het kwistig uitstrooien van citaten van Marx en Lenin. En de Wereldraad en het Vaticaan zich maar inspannen voor de dialoog tussen christendom en marxisme!

Trouwens, ook in sociaal-economisch opzicht zijn de Nederlandse parlementariërs van een koude kermis thuisgekomen. In Nederland maakt de regering zich druk over spreiding van inkomen en macht. Maar daar ontdekten ze dat de inkomensverschillen in Nederland, bijv. tussen de directeur en de laagstbetaalde in één bedrijf, nu al veel geringer zijn dan in de Sowjet-Unie, al bijna zestig jaar op weg naar de communistische heilstaat.

NU IS ook deze bevinging niet gloednieuw, maar voor verschillende Nederlandse kamerleden was ze dat kennelijk wel. Zo is zon parlementair bezoek in elk geval nuttig om de kenniskloven op te vullen die door de persbreideling in de Sowjet-Unie in stand worden gehouden. Het was een aardige gedachte van dr. Vondeling om zijn gastheren voor te stellen dat de Nederlandse ambassade in Moskou wekelijks een bulletin met informatie over Nederland mag publiceren. Hij vroeg daarmee niet anders dan wat de Russische ambassade ten onzent al doet; die geeft zelfs een wekelijks en een dagelijks bulletin uit.

Op ons* bureau ligt het dagelijks bulletin van 18 augustus-, waarin een verslag wordt gegeven van het bezoek van de Nederlandse delegatie aan de minister van onderwijs van de USSR. Dat geeft een aardig beeld hoe het Russische volk over zon bezoek zal worden voorgelicht. De meest kritische vraag die tot het bulletin doordrong, luidt :_ln het Westen bestaat de mening dat laten we zeggen de zoon van een professor in de Sowjet-Unie grotere mogelijkheden heeft voor het formeren van zijn intellect dan b.v. de zoon van een boer uit een Siberisch dorp." Natuurlijk was dat niet waar. Maar de vraag of iemand die naar de kerk gaat, dezelfde kansen op scholing heeft als een trouw partijlid, vonden we niet terug. Die zal toch wel gesteld zijn?

Gelukkig hebben verschillende delegatieleden al openhartige indrukken van hun ervaringen gegeven in verschillende dagbladen. Het gebrek aan vrije informatie over dit belangrijke land wordt daardoor weer even verminderd.' Niet elke kranteredactie schijnt deze informatie overigens even belangrijk te vinden. Het „Algemeen Dagblad" deelde gisteren mee wegens ruimtegebrek slechts de belangrijkste passages van het verslag van Tweede-Kamerlid Van der Doef te kunnen plaatsen. Diezelfde krant had wel acht pagina's sportnieuws.

Als een volk zo summier wordt voorgelicht, is het geen wonder dat de radicaal-linkse en communistische nropaganda zo gemakkelijk gehoor vindt. Ook de prioriteiten die een dagblad aanlegt, behoren tot de vrijheden van het Westen die misbruikt worden.

Op Schiphol arriveerde gisteren weer een groep Amerikaanse militairen op doorreis naar West-Duitsland, waar zij zullen deelnemen aan de grote oefening „Reforger". De mannen werden bij hun aankomst op de Amsterdamse luchthaven geïnspecteerd door Generaal-Majoor L.P. van Oppen, Nationaal Territoriaal Commandant en Generaal-Majoor A.G. Schwenk van het Europees Commando van de Amerikaanse troepen.

• KERK EN RELIGIE 2 Bezinning nodig op problemen rond het zendingswerk • BUITENLAND 3 Witte Huis wijst Noordkoreaanse spijt over dood Amerikanen af Bantoeleiders vragen gesprek • VARIA 4 Hartpatiënten kunnen ook in Genève geopereerd worden • BINNENLAND 5 Kamerdelegatie terug uit Rusland • BINNEN-EN BUITENLAND 6 Genetisch gemanipuleerde bacterie verteert olieafval Persschouw • ECONOMIE/ BUITENLAND 7 Bouwbonden FNV willen snel nieuwe geldinjectie in de bouw

Zonnig , Aanhoudend droog en zonnig, zwakke tot matige wind uit oost tot zuidoost. Maxima van 23 graden op de Wadden tot circa 27 graden in het zuiden van het land.

HONG KONG • Een nieuwe zware aardschok is gisteren in Midden-China geregistreerd, zo heeft het observatorium in Hong Kong meegedeeld. De aardbeving deed zich voor op ca 1.500 km ten noordwesten van Hong Kong. Dit zou duiden op de schaars bevolkte provincie Szetsjwan, waar zich ook zondag een schok heeft voor gedaan.

De zware aardbeving die op 28 juli China trof, heeft alleen al in het belangrijke steenkool- en spoorwegcentrum Tangsjan aan 100.000 mensen het leven gekost. Volgens betrouwbare kringen in Peking hebben Chinese autoriteiten dit cijfer tegenover buitenlanders genoemd.

Tangsjan, een stad met ongeveer 1,6 miljoen inwoners, was de zwaarst getroffen plaats. Hoeveel mensen er elders zijn omgekomen, is niet bekend. De schok trof ook Tientsin, een stad met circa vier miljoen inwoners op 95 km afstand van Tangsjan. Buitenlanders die deze stad kort na de aardbeving passeerden, hebben gemeld dat in het centrum dertig procent van de gebouwen is verwoest.