Nederlands dagblad : gereformeerd gezinsblad / hoofdred. P. Jongeling ... [et al.]

SALISBURY - Premier lan Smith van Rhodesië heeft gisteren de leden van zijn blanke minderheidsregering ingelicht over de voorstellen die de Amerikaanse minister van buitenlandse zaken, dr. Henry Kissinger, heeft gedaan inzake een regeling voor de invoering van een meerderheidsbewind.

Voordat het kabinetsberaad begon, verklaarde Smith dat er een regeling voor het elf jaar oude geschil mogelijk is. „Wij beschikken over zekere voorstellen. Als wij die aanvaarden, zal er een regeling komen, als we dat niet doen, komt die er niet", aldus Smith.

Na zijn overleg met Kissinger in de Zuidafrikaanse hoofdstad Pretoria had de Rhodesische regeringsleider al meegedeeld, dat zijn besprekingen concrete resultaten hadden opgeleverd die zouden kunnen leiden tot een regeling in de naaste toekomst. Kissingers voorstellen waren gebaseerd op een plan dat Engeland en de Verenigde Staten hadden opgesteld in nauw overleg met de zwarte leiders in Zuidelijk Afrika. Dit plan beoogt de overgang van het blanke minderheidsbewind naar een zwart meerderheidsbewind. Het is niet bekend of de termijn van twee jaar die Engeland aanvankelijk had gesteld, is gehandhaafd.

Verwacht wordt dat Smith morgen | de 50 leden tellende fractie van zijn I Rhodesische Frontpartij zal inlichten I over zijn onderhandelingen met Kis| singer. Wellicht zal hij zich vrijdag \ via radio en televisie tot de bevolking richten. ■ Voordat Smith naar Pretoria reisde [ voor zijn besprekingen met Kissinger, \ was gemeld dat hij van plan was meer f zwarten van buiten het parlement in f zijn kabinet op te nemen. In het begin van dit jaar had hij vier stamhoofden en drie zwarte onderministers aan zijn I regering toegevoegd. Na maandag in Loesaka drie gesprekken met president Kenneth Kaoenda van Zambia te hebben gevoerd is dr. | Henry Kissinger gisteren naar Dar-Es- I Salaam doorgereisd om ook president Julius Nyerere van Tanzania in te lichten over zijn besprekingen in Pretoria met de premiers Vorster en Smith van achtereenvolgens Zuid- Afrika en Rhodesië.

In Loesaka had Kissinger verklaard erop te vertrouwen, dat het blanke minderheidsbewind in Rhodesië akkoord zal gaan met zijn voorstellen voor een overgang naar een zwart meerderheidsbewind. Bij zijn vertrek naar Tanzania noemde hij zijn overleg met president Kaoenda „zeer constructief". Hij zei dat de president nu met zijn collega's zal overleggen. Zambia is een van de vijf zwarte staten in de frontlinie in zuidelijk Afrika, die akkoord moeten gaan met een regeling voor Rhodesië. Functionarissen in Kissingers gezelschap hebben verklaard dat Kissinger nog deze week van de Rhodesische regering een duidelijke verklaring verwacht, die de weg zal vrijmaken voor spoedige onderhandelingen over een meerderheidsbewind van de /es miljoen Rhodesische Afrikanen. Ondanks dit optimisme in het Amerikaanse gezelschap zeggen regeringskringen in Salisbury dat Smith op aanzienlijke oppositie van de rechtervleugel moet rekenen, als hij werkelijk belangrijke concessies heeft gedaan. Het partijcongres van het Rhodesische Front machtigde Smith vorige week tot onderhandelingen, maar bepaalde tevens dat de regering in „verantwoordelijke handen" moet blijven. In de visie van de congresgangers betekent dat een voortzetting van de dominerende invloed van de 270.000 blanken, met een aandeel in de regering voor de „gematigde Afrikanen".

BURGOS - Alle gedetineerden in de gevangenis van het Spaanse Burgos, die beschuldigd zijn van hel lidmaatschap van de Baskische afscheidingsbeweging E.T.A., zijn een hongerstaking begonnen.

Het tiental gevangenen, onder wie José Ignactio Perez Beostegui (bijgenaamd Wilson), wordt verdacht een aandeel te hebben gehad in de moordaanslag op premier Carrerro Blanco, eind december 1973 in Madrid. De gevangenen willen hun solidariteit betuigen met een manifestatie voor algehele amnestie, die op initiatief va» verschillende oppositie-, bewegingen morgen in Bilbao moet plaatsvinden. De manifestatie is maandag verboden door de gouverneur van de provincie Guipuzcoa. Dit is uit welinlichte bron vernomen.

BELGRADO - „De Joegoslavische president Josip Broz Tito (84] herstelt voorspoedig van een leveraandoening". Dit meldt het persbureau Tanjoeg in Belgrado.

Volgens het Joegoslavische persbureau heeft het bejaarde staatshoofd een ontmoeting gehad met vooraanstaande functionarissen op zijn favoriete jachtverblijf in België, 180 km ten noorden van Belgrado, bij de grens met Hongarije.

Maarschalk Tito heeft op advies van zijn artsen sinds 8 september alle officiële werkzaamheden en staatsbezoeken opgeschort om een rustkuur te ondergaan. De juiste aard van zijn leveraandoening is niet bekend.

TERWIJL Henry Kissinger pogingen onderneemt om de weinig buigzame Rhodesische premier lan Smith aan de onderhandelingstafel te krijgen voor besprekingen over een vreedzame machtsoverdracht, is het nog onduidelijk welke gezichten de blanke delegatie dan aan de overzijde van de tafel zal aantreffen. Ondanks verzoeningspogingen van de presidenten van Rhodesie's zwarte buurlanden woedt de machtsstrijd binnen het Rhodesisch verzet voort. Er zijn aanwijzingen dat de bendeleiders als Joshua Nkomo, bisschop Able Moezorewa en dominee Ndabaningi Sithole aan invloed inboeten; een nieuwe garde leiders opgekomen vanuit de guerrilla, gaat een steeds belangrijker rol spelen.

Er lijken zich nu twee kampen af te tekenen: Het kamp van Joshua Nkomo, vanouds de leider van de vroegere ZAPU (Zimbabwe African People's Union) en hoofd van de 'binnenlandse vleugel' van de ANC, de Afrikaanse Nationale Raad. Vervolgens het kamp van de radicale militaire leiders, onder aanvoering van Robert Mugabe, die evenals Nkomo al lange jaren actief is in het nationalistische verzet. Kissingers initiatieven hebben weer een glimpje hoop gewekt dat de Rhodesische blanken zich neer zullen leggen bij een machtsoverdracht. Wie zich nu kan opwerpen als woordvoerder van de zwarte Rhodesiërs staat straks sterk als het land, mogelijk onder een interim-regering, onafhankelijk wordt.

De presidenten van Tanzania, Zambia, Mozambique en Botswana hebben zich ingespannen om de rivaliserende stromingen tot eenheid te brengen. Ze willen voorkomen dat de machtsoverdracht in Rhodesië gepaard gaat met een bloedige machtsstrijd als in Angola.

Zambiaanse en diplomatieke kringen in Lusaka hebben de indruk dat Sithole en Moezorewa in de huidige strijd om de leiding langzaam van het toneel verdwijnen. De aandacht is nu vooral gericht op de oude rivalen Nkomo en Mugabe, die het met elkaar niet meer hebben kunnen vinden sinds Mugabe zich in het begin van de jaren zestig aansloot bij een afsplitsing van Nkomo's ZAPU, die bekend zou worden als ZANU (Zimbabwe African National Union).

BONN/WASHINGTON - De vroegere Westduitse minister van defensie, FranzJosef Strauss, heeft de Russische Geheime Dienst [KGB] beschuldigd van een poging hem te compromitteren door vervalste brieven, van de Amerikaanse CIA [Centrale Inlichtingendienst], te verspreiden, waarin zijn naam wordt gekoppeld aan het schandaal van de Lockheed-steekpenningen. Doel van de Sowjet-vervalsingen was volgens Strauss de Wesiduïtse socialistisch-liberale coalititeregering na de komende verkiezingen aan de macht te, houden, door de oppositie in diskrediet te brehgen. Strauss uitte zijn beschuldigingen in een vraaggesprek met het Westduitse blad 'Bild Zeitung'.

Strauss is leider van de CSU, Beierse zusterpartij van de christen-democraten, die hebben gezegd hem vice-kanselieren minister van financiën te maken, als ze de verkiezingen, op 3 oktober, winnen. Een ex-employé van de Amerikaanse vliegtuigfabriek Lockheed in West-Duitsland, Ernest Hauser, heeft gezegd dat de CSU 12 miljoen dollar commissie heft ontvangen in verband mét de verkoop van Starfighters aan de Bondsrepubliek toen Strauss minister van defensie was. Zowel de partij als Strauss hebben dit tegengesproken.

Strauss zei verder zich niet te verzetten tegen een officieel onderzoek naar de Lockheed-zaak. Maar dan zou tevens moeten worden ingegaan op beschuldiging dat de twee huidige regeringspartijen, de sociaal-democraten en de liberalen, „duizenden en duizenden dollars" hebben ontvangen in de jaren zeventig, aldus de ex-minister.

Een hoge functionaris van het Westduitse ministerie van justitie is op het ogenblik in Washington om van de Amerikaanseautoriteiten toestemming proberen te krijgen materiaal over de zaken van Lockheed niet alleen strafrechtelijk en disciplinair, maar ook politiek, - zoals mogelijk voor een parlementaire commissie van onderzoek - te kunnen gebruiken.

FRANS JOSEF STRA USS

KRACHTENS het akkoord van Lusaka van 1974 gingen ZANU en ZAPU op in de overkoepelende ANC van bisschop Moezorewa, die zijn beweging in 1971 had gevormd om campagne te voeren tegen de toenmalige Brits-Rhodesische overeenkomst voor onafhankelijkheid van Rhodesië. Sindsdien is de ANC ten prooi gevallen aan interne ruzies. De breuk met Nkomo werd een feit toen deze besloot tot voortzetting van de - later toch mislukte - onderhandelingen met lan Smith, terwijl Sithole en Moezorewa daar na de eerste ronde bij de Victoria watervallen geen mogelijkheden meer in zagen.

De guerrillastrijders die intussen vanuit Mozambique nieuwe offensieven in Rhodesië waren begonnen, hadden genoeg van de politieke twisten aan de top en vormden een 'derde macht. Deze nieuwe groepering, die zich ZIPA (zimbabwe People's Army') noemt, is de machtsbasis van Robert Mugabe geworden.

Aanvankelijk bestond de derde macht uit guerrillastrijders van ZANU en ZAPU. Maar na onenigheid over de vraag wie de orders uitdeelde trokken rond 5.000 ZAPU-strijders - aanhangers van Nkomo - zich uit het ZIPA terug, aldus de zegslieden in Lusaka. Nkomo ontkent dat deze scheuring heeft plaatsgevonden. De resterende ZANU-strijdmacht van ongeveer 12.000 man schaarde zich achter Mugabe, en opereert kennelijk met de stilzwijgende steun van tenminste Mozambique en Tanzania, die volgens sommigen zelfs de inspirators van het ZIPA zijn.

Een geleidelijke verovering van bevrijde gebieden in Rhodesië zou het ZIPA de kans geven daar een maatschappelijke structuur op te bouwen, naar het voorbeeld van het Frelimo in Mozambique.

Daardoor zou een hechte ondergrond van politiek-maatschappelijke bewustwording gelegd worden als basis voor een werkelijk onafhankelijke Afrikaanse staat Zimbabwe. President Kenneth Kaoenda staat wat terughoudender tegenover deze gewapende bevrijdingsstrijd, omdat hij vreest dat de buitenlandse invloeden in zuidelijk Afrika erdoor versterkt kunnen worden. Kaoenda heeft zich tot het laatst verzet tegen de Russisch/ Cubaanse rol in Angola.

Nkomo heeft voorgesteld onderhandelingen te voeren tussen zijn ZANU en de ZAPU, kennelijk in de hoop dat zijn strijders dan weer bij het ZIPA kunnen aansluiten. Daardoor zou Nkomo, die in Lusaka goede papieren heeft, de enige nationalistische leider worden die openlijk in Salisbury opereert en tevens op de steun van een strijdmacht kan bogen.

Mugabe, aan wie sympathie voor Peking wordt toegeschreven, heeft zijn kaarten gezet op de gewapende bevrijdingsstrijd. Hij is nog niet ingegaan op Nkomo's voorstel, en zou enkele harde voorwaarden voor een hereniging hebben gesteld. Hij verlangt vrijlating van ZANU-strijders, onder wie zijn 'minister van defensie' Joshua Tongagara, die in Lusaka worden berecht wegens de moord op de Rhodesisch nationalistisch leider Herbert Chitepo in Zambia, twee jaar geleden. Onder de gevangenen zijn enkele vooraanstaande leden van de Karanga-stam, die niet gemist kunnen worden in een eventuele onderhandelingsdelegatie van Mugabe. Uit deze stam zijn vanouds de strijdbaarste guerrillero's van het Rhodesisch verzet voortgekomen.

JOHANNESBURG- De politie heeft minstens 5.200 mensen gearresteerd wegens misdaden tijdens de golf van tegen de regering gerichte geweldpleging in de zwarte woonwijken, aldus een rapport dat door het Christelijk Instituut in Johanneshurg is gepubliceerd.

Het rapport zegt dat 700 personen al /ijn veroordeeld voor openbare geweldpleging, brandstichting en andere misdaden. Het noemt namen van 290 personen die in arrest vertoeven onder de verschillende Zuidafrikaanse veiligheidswetten. De politie heeft verklaard dat sinds 16 juni 80 personen in voorlopige hechtenis zijn genomen.

NICOSIA - Op de eerste openbare zitting sinds de algemene verkiezingen van twee weken geleden is Spyros Kyprianou maandag gekozen tot voorzitter van het Grieks-Cyprische Huis van Afgevaardigden.

Dit heeft het officiële Cyprische persbureau in Nicosia bekendgemaakt. Kyprianou is leider van de democratische front-partij, die een meerderheid heeft in het Huis. Hij was vroeger minister van buitenlandse zaken.

NEW VORK -_ De SowjetminiSter van buitenlandse zaken, Gromiko, heeft bij aankomst in New Vork gezegd dat de S.U. met de V.S. gaat spreken over de Mig-25 die naar Japan is gevlogen.

Gromiko is in New Vork om de gisteren begonnen algemene vergadering van de Verenigde Naties bij te wonen. Hij zei dat de autoriteiten in Moskou van plan zijn nauwlettend in het oog te houden wat de Amerikanen met dit vliegtuig gaan doen. Het is op 6 september in Japan geland. De piloot heeft in de V.S. asiel gevraagd.

Hamilton Shirley Amerisinghe, de ambassadeur van Sri Lanka bij de Verenigde Naties, die gekozen is als de nieuwe voorzitter van de Algemene Vergadering van deze organisatie.

STOCKHOLM - De Zweedse premier Olof Palme heeft het ontslag ingediend van zijn sociaal-democratische regering. Hij deed dit in een schriftelijke verklaring aan parlementsvoorzitter Henry. .Hard. De regering Palme zal de lopende zaken blijven behartigen tot een nieuwe premier zal zijn benoemd. Dit geschiedt tijdens een parlementszitting van 4 oktober.

NEW VORK - „De Verenigde Naties zouden beter functioneren als de afgevaardigden minder tijd doorbrachten op feestjes, op tijd aanwezig waren voor vergaderingen en hun stukken opstelden in begrijpelijke taal en niet in een onbegrijpelijk jargon".

VN-secretaris-generaal Kurt Waldheim is aan gewetensonderzoek gaan doen en is tot de bevinding gekomen dat er elke dag wel een paar „parties" bij te wonen zijn, zittingen te duur worden doordat ze door laatkomers niet op tijd kunnen aanvangen, er veel te veel stukken worden uitgegeven, terwijl een taal wordt gebezigd die zo ingewikkeld is geworden dat geen mens er meer wat van begrijpt. Waldheim vraagt zich met de hand in eigen boezem af wat voor indruk dit naar buiten toe moet maken. „Wij zijn eraan gewoon geraakt met elkaar te communiceren in frazen en leuzen die het publiek weinig zeggen en zelfs hun betekenis voor ons zouden kunnen gaan verliezen als we ermee zouden doorgaan", aldus de secretaris-generaal aan een lunch met de meeste delegatiehoofden aan de vooravond van de algemene vergadering. „De stroom publikaties die van ons uitgaan vormen een bron van wanhoop voor velen onzer en lokken aanzienlijke kritiek van de buitenwacht uit", zei hij. Volgens Waldheim vervallen de afgevaardigden zo dikwijls in herhalinge dat buitenstaanders bezield van hoeveel goede wil ook, de ogen nauwelijks nog open kunnen houden. Het laatkomen van afgevaardigden is kostbaar in tijd en geld. De secretaris-generaal zei dat als hij zijn agenda van officiële verplichtingen, zoals cocktailparties, lunches, ontvangsten en diners, naloopt, hij wordt bevangen door wanhoop en ongeloof.

VOLGENS de diplomatieke zegslieden bekleedt Mugabe in zijn bevrijdingsleger niet dezelfde eenmansmachtspositie als Nkomo in zijn ZAPU. Mugabe heeft daarom de steun nodig van de militaire leiders, die de feitelijke guerrilla in Rhodesië voeren. Deze militaire leiders genieten nauwelijks internationale bekendheid, maar hebben niettemin een groeiend politiek gewicht. Behalve de reeds genoemde Tongagara komt vooral de naam van ZIPA's derde man, Rex Nhongo, naar voren. Hij is de held van de jonge, militante Afrikanen in Rhodesië geworden. Zijn standpunt zou wel eens van doorslaggevende invloed kunnen zijn als de guerrillero's hun politieke leider moeten kiezen, zo menen deze zegslieden.

Een vaak gehoorde redenering in Lusaka wil dat Joshua Nkomo, de veteraan-politicus, een leidende rol zal spelen als Kissinger er in slaagt een vreedzame regeling voor Rhodesië te bewerkstelligen. Maar als de zaken op het slagveld geregeld moeten worden maakt Mugabe een betere kans. Mugabe zou dan wel rekening moeten houden met de militaire leiders die hem in het zadel hielpen, maar tevens kunnen bogen op de steun van jonge radicalen.

Door Kissingers pendel-activiteit is een regeling van de machtsstrijd binnen het Rhodesisch verzet een zeer dringende zaak geworden. De hoop is voorlopig gevestigd op het bijleggen van de conflicten, waarna een voorlopige regering van nationale eenheid zou worden gevormd, die een grondwet opstelt en verkiezingen uitschrijft. Dit alles vooropgesteld dat Kissingers missie ondanks de groeiende scepsis vruchten afwerpt.

Maar de verdeeldheid tussen Nkomo en Mugabe lijkt diep geworteld. Volgens ZANU-kringen kunnen ze het zelfs niet eens worden over de plaats waar besprekingen gevoerd moeten worden. Als het Rhodesisch verzet de eenheid in eigen gelederen niet kan herstellen - al dan niet met hulp van de 'frontlinie-presidenten - dreigt ook voor een eventueel onafhankelijk Zimbabwe nog een bloedige burgeroorlog. (ANP)

ADDIS ABEBA - De Ethiopische autoriteiten hebben de laatste tijd in en rond de hoofdstad Addis Abeba meer dan 100 mensen gearresteerd in het kader van een campagne tegen een ondergrondse politieke partij, zo hebben welingelichte zegslieden meegedeeld.

Onder de arrestanten, die lid zouden zijn van de Marxistisch-Leninistische Ethiopische Revolutionaire Volkspartij (EPRP), bevinden zich functionarissen van ministeries en staatsondernemingen, aldus de zegslieden.

De EPRP streeft naar een vervanging van de regerende militaire raad door een voorlopige volksregering. De Ethiopische regering heeft de partij er van beschuldigd samen te werken met vroegere landeigenaren en reactionairen in verschillende provincies en in een aantal belangrijke steden. Volgens de regering is de EPRP schuldig aan economische sabotage en verzet zij zich tegen de politiek van de twee jaar oude socialistische revolutie.

LJUBLJANA - Bij een spoorwegongeluk in het noordoosten van Joegoslavië zijn gisteren 17 doden gevallen, terwijl er ook talrijke gewonden vielen.

Een sneltrein die juist LjuWjana, de hoofdplaats van de deelstaat Slowenië had verlaten op weg naar Triest, reed op het station van Preserje in op een lokale trein in de richting Ljubljana- De machinisten van de twee treinen zouden zijn omgekomen.

BELFAST - Protestantse extremisten hebben hun nu een week oude geweldcampagne in de Noordierst stad Belfast beëindigd, nadat gevangenisautoriteiten een begin hadden gemaakt met een onderzoek naar de protestantse beschuldigingen inzake wreedheden in de Maze-gevangenis.

Leden van de protestantse paramilitaire UDA (Ulster Defence Association) hebben zeven dagen lang vrachtwagens en bussen gekaapt erf in'W-n^ gestoken om de beschuldigingen in het nieuws te brengen en kracht bij te. zetten aan hun eisen dat plannen de bevoorrechte status van politieke gevangenen te laten vallen, worden opgegeven.

LONDEN - Groot-Brittannië, de Verenigde Staten en Frankrijk hebben een Russische klacht verworpen, als zou deelname van vertegenwoordigers uit West-Berlijn aan een direct gekozen Europees parlement een inbreuk zijn op de overeenkomst die de vier grote mogendheden in 1971 ten aanzien van Berlijn sloten.

Een woordvoerder van het Britse ministerie van buitenlandse zaken zei dat de „drie grote Westerse mogendheden" brieven naar Moskou hebben gestuurd in antwoord op een Russische klacht van 3 augustus. In de Britse brief staat vermeld, dat de blijvende deelname van Westberlijnse vertegenwoordigers aan het Europese parlement de status van Berlijn niet zal aantasten. De Amerikaanse en Franse brieven zijn gelijkluidend. In de Britse brief wordt met nadruk gezegd dat de regering in Londen haar politiek zal blijven richten op het voorkomen van moeilijkheden in en rond Berlijn. Groot-Brittannië wijst erojj dat de Westerse sectoren van Berlijn al sinds 1957 betrokken zijn bij verdragen van de Europese gemeenschap. Directe verkiezingen voor het Europese parlement waren al voorzien in het EEG-verdrag van 1957.

Als de directe verkiezingen worden gehouden, zullen de kandidaten van West-Berlijn deel blijven uitmaken van de Westduitse vertegenwoordiging in het Europese parlement. Zij zullen niet direct worden gekozen, maar worden geselecteerd door het Westberlijnse Huis van Afgevaardigden. „Onder deze omstandigheden zal de blijvende deelname van Westberlijnse vertegenwoordigers aan het Europese parlement de status van Berlijn niet aantasten. Een dergelijke deelname kan daarom geen schending betekenen van het akkoord van de grote vier inzake Berlijn", aldus de Britse brief.