Nederlands dagblad : gereformeerd gezinsblad / hoofdred. P. Jongeling ... [et al.]

Vandaag zal naar alle waarschijnlijkheid de uitslag bekend worden van de vorige week gehouden verkiezingen in het thuisland Transkei, de laatste voor de onafhankelijkheid van dit land op 26 oktober a.s. De partij van minister-president Kaiser Matanzima, de Nationale Onafhankelijkheidspartij, is praktisch zeker van de verkiezingen winning, want voor de verkiezingen waren 120 van de 150 zetels in het parlement in handen van zijn partij. De twee oppositiepartijen hebben bovendien slechts dertig kandidaten gesteld.

Het percentage Xhosas (de voornaamste bevolkingsgroep) dat buiten Transkei zijn stem heeft uitgebracht - zij werken als gastarbeiders in Zuid- Afrika - is volgens waarnemers bijzonder laag. Zij wijten dit aan een enorm gebrek aan belangstelling en ook aan angst voor intimidatie door onruststokers.

Overigens is men hier in Zuid-Afrika er verbaasd over dat Westerse landen als Engeland en de andere EEG-landen er mee te koop lopen dat ze Transkei niet als onafhankelijke staat zullen erkennen. Vooral Groot-Britannië, dat in wezen Transkei in de vorige eeuw als onafhankelijk land erkende, zou volgens waarnemers de hand eerst eens in eigen koloniale boezem moeten steken alvorens dergelijke uitspraken te doen. Hetzelfde geldt voor Nederland, want tijdens de Nederlandse koloniale overheersing in de achttiende eeuw waren de Xhosas ook een zelfstandig volk.

OSLO - Noorwegen is van plan per 1 januari 1977 een economische 200--[zeejmijlszone rondom zijn kust in te stellen, zo heeft premier Odvar Nordli gisteren in het parlement bekendgemaakt. Nordli zei dat de maatregel werd genomen om de Noorse visgronden doeltreffend te beschermen en het bestaan van de Noorse kustbevolking te verzekeren.

Maar de premier wees er met nadruk op dat zijn land een confrontatie zoals de „kabeljauwoorlogen" tussen Groot-Brittannië en IJsland, uit de weg zal gaap. ~ De regering zal de zaak op zodanige wijze behandelen dat internationaal recht en banden met betrokken staten ontzien worden", zei hij. De Noorse regeringspolitiek in deze wordt bepaald door onderhandeling en niet door confrontatie, zei Nordli, volgens wie er volledige juridische gronden zijn voor het instellen van een . Noorse 200-mijlszone. Van de zeerechtconferentie van de Verenigde Naties wordt verwacht dat zij haar goedkeuring zal hechten aan een „economisch-zone-systeem", dat een kunststaat soevereine rechten verleent op alle levende bronnen in zee en de mineralen en oliën in de zeebodem. Integraal deel van het systeem is de visserijgrens, die van Noorwegen zal worden uitgebreid van 12 tot 200 zeemijlen voor de hele kustlijn. Dit treft alle landen wier treilervloten traditiegetrouw gevist hebben op gronden die nu binnen de Noorse jurisdictie komen.

IJsland stelde vorig jaar een 200--mijls-visserijzone in, Canada doet het op 1 januari en de Verenigde Staten en volgen op 1 maart. De Sowjet- Unie gaat in beginsel met de economische 200-mijlszone akkoord, maar heeft verklaard niet op het resultaat van de zeerechtconferentie vooruit te willen lopen. Premier Nordli verklaarde dat als gevolg van deze visserijgrensverleggingen, internationale vissersvloten hun vangsten in Noorse wateren hebben opgevoerd. Dit heeft geleid tot verdere aanspreking van de visvoorraad.

Het Noorse parlement zal later in het najaar een debat aan de regeringsverklaring wijden en naar alle waarschijnlijkheid unaniem met het voornemen akkoord gaan.

De premier zei dat met de visserijrechten van andere landen bij verdrag rekening zal worden gehouden.

LISSABON - Het Portugese kabinet van premier Mario Soares heeft een wetsontwerp over het stakingsrecht goedgekeurd dat bepaalt dat alleen de vakorganisaties het recht hebben om stakingen te proclameren.

Het wetsontwerp, dat nu de nationale vergadering is voorgelegd, bepaalt daarnaast ook dat arbeidersraden hetzelfde recht genieten in bedrijven waar de vakorganisaties onvoldoende of niet zijn vertegenwoordigd, zij het op voorwaarde dat ze zich houden aan de democratische regels.

Het stakingsontwerp verbiedt het buitensluiten van werkwilligen.

BANGKOK - Premier Seni Pramoj van Thailand heeft gisteren een nieuwe regering gevormd. De bekendmaking werd door de premier zelf gedaan, nadat de lijst met de leden van het nieuwe kabinet, dat 31 portefeuilles omvat, de goedkeuring van de koning had gekregen. Evenals de vorige regering bestaat de nieuwe uit vier partijen, waarbij de Democratische Partij van prins Seni de kern vormt. De andere drie partijen zijn de Nationalistische Sjat Thai, de Sociale Rechtvaardigheidspartij en de Sociaal-Nationalistische Partij.

Prins Seoi is betujjve prem^j^muustec van binnenlandse zakei vke-pr erniers. Rmtenlan^|^Jaken, blijft toevertroüwcßtan PisfclftatErkoer en Defensie komt onder leiding van een militair, die reeds met pensioen gegaan was. Het is admiraal Sangad Sjalawyoo, voormalig opperbevelhebber der strijdkrachten. De nieuwe regering verschijnt vandaag voor het parlement. Zij komt in de plaats van de regering-Seni, die op 23 september aftrad in verband met de affaire-Kittikatsjorn.

ln Zuid-Afrika wekt het ook verbazing dat de Amerikaanse minister van buitenlandse zaken dr. Henry Kissinger in zijn onlangs gehouden toespraak tot de Algemene Vergadering der Verenigde Naties niets heeft gezegd over de terroristische activiteit van de Swapo, de onafhankelijkheidsbeweging in Zuidwest-Afrika (bij sommige beter bekend als Namibië). Hoewel men hier in Zuid-Afrika wel had verwacht dat Kissinger pleitte voor deelname van de Swapo aan een internationale bijeenkomst over de toekomst van Zuidwest-Afrika, had men niet gedacht dat de Amerikaanse minister zou zwijgen over de geweldplegingen door leden van de Swapo. Enkele dagen voordat Kissinger zijn rede hield was namelijk bekend geworden dat Swapo-benden hadden deelgenomen aan moordpartijen op honderden zwarten in het zuiden van Angola. Het ziet er ook naar uit dat het Westen meer heil ziet in het praten met en steunen van communistische leiders buiten Zuidwest-Afrika dan met de erkende volksleiders in het land zelf dit bleek o.a. tijdens de Afrikaanse reis van Kissinger. Hij sprak wel een uur lang met Swapo-leider Sam Nujoma, maar de in zijn land populaire en gerespecteerde Herero-leider Kapuuo kwam niet aan bod

NEW DELHI - In de Indiase hoofdstad is officieel bekendgemaakt, dat minstens 36 mensen om het leven rijn gekomen bij een ontploffing in een steenkoolmijn bij Dhanbad, in de deelstaat Bihar, in het noordoosten van India.

Achtentwintig mensen werden gewond, van wie elf ernstig. De explosie deed zich voor op een diepte van 400 meter en zou te wijten zgn aan ophoping van kooodioxyde in de mijngangen.

Zo ging de Russische MIG 25 in de buik van een Amerikaans Galaxytransportvliegtuig op de luchthaven van Hakodate. Vandaar werd het naar een militaire basis gebracht voor een grondig onderzoek. Op de beschermende hoes staat „ Vaarwel aan de mensen van Hakodate en sorry dat ik zoveel moeilijkheden heb veroorwkt".

„HET wordt tijd dat Jimmy Carter weer opnieuw geboren wordt, maar dan in politieke zin." Zo wordt dezer dagen zo ongeveer de stemming beschreven die er heerst in het kamp van de Democratische presidentskandidaat. De verwijzing naar het „reborn" (wedergeboren) slaat natuurlijk op de ommekeer die er eens in het godsdienstige leven van Carter is gekomen. Zon ommekeer achten velen nu ook in politiek opzicht noodzakelijk. Want de vroegere gouverneur uit Georgia is bezig zijn grote, voorsprong op rivaal Gerald Ford te verliezen. En tegen de verwachtingen van één a twee maanden geleden in, wordt er nu een nek-aan-nek race voorspeld. Inmiddels speelt de verkiezingscampagne zich soms op een bedenkelijk •aag niveau af. De strijd wordt eerder rond persoonlijkheden en karakters gevoerd dan over actuele politieke kwesties. Het eerste televisiedebat (23 september j.1.) heeft daar weinig verandering in gebracht. Dat debat tussen de beide kandidaten ging - zoals bekend - over zaken als werkgelegenheid, belastingen, inflatie, nieuwe federale programma's, de anti-Washington houding, reorganisatie van net regeringsapparaat en het verbouwen in het Witte Huis. Over het geheel genomen was beider optreden echter weinig boeiend. Terwijl niet njinder dan 73 pet. van de gezinnen in New Vork City de lokale uitzending Jan een baseballwedstrijd negeerde en net tv-toestel had aangezet om Ford tegen Carter te zien aantreden, bleek daarvan aan het einde slechts 54,2 pet. '«zijn overgebleven. Men hield het allemaal wel voor gezien.

Eén van de oorzaken van de snel afnemende belangstelling was zonder twijfel het gortdroge karakter van de Zwoorden die Ford en Carter elkaar jjn het panel journalisten gaven. Bei°en bleken zich uitstekend in de ma| ne te hebben verdiept, maar in hun ver om die kennis ten toon te sprei°en vergaten zij eenvoudige burgers * moeten blijven boeien. Enfin, hoepel de president iets beter uit de strijd ty?orschijn kwam, overheerst nu c" de mening van een gelijk spel. Vandaag zal in San Francisco de tweede ronde worden gehouden. Deze keer gaat het over de buitenlandse politiek, een onderwerp dat de gemiddelde Amerikaan niet zp pleegt te boeien, maar dat dit jaar toch wel een belangrijke rol in de campagne speelt. Carter noch Ford hebben op dit terrein grote ervaring, waarbij de president overigens wel het voordeel aan zijn zijde lijkt te hebben. Voor de Democratische kandidaat is het betrekkelijk gemakkelijk om kritiek op het Republikeinse beleid uit te oefenen, bijvoorbeeld vanuit moralistisch oogpunt. De president op zijn beurt zal - waarschijnlijk in de verdediging gedrongen - erop hameren, dat de Republikeinse realistische benadering bepaald resultaat heeft afgeworpen. En dat de naam van Kissinger herhaaldelijk zal vallen, is een uitgemaakte zaak.

(Van onze correspondent)

JOHANNESBURG - De Bantoes die in de blanke Zuidafrikaansteden wonen zullen geen politieke rechten krijgen, omdat ze in f ite thuis horen in de zgn. thuislanden. Bovendien heeft geen enkele «„„toeleider tegen mij gezegd dat hij geen verantwoordelijkheid draagt Oor de leden van zijn volk die in de blanke steden wonen. pit beeft premier Vorster van Zuid-Afrika gezegd op een vergadering van de ««Afrikaanse Rapportryders Organisatie" in Port Elizabeth. De positie van de Bantoes in de steden zal vandaag besproken worden tijdens een gesprek tussen premier Vorster en de Bantoesleiders.

Volgens premier Vorster is de mening dat de „stedelijke Bantoes"een aparte eenheid vormen afkomstig uit de ko*„ van blanke agitators en niet van zwarte leiders. De Zuidafrikaanse premier zei verder dat zestig procent van de problemen tussen verschillende rassen wordt veroorzaakt door ongemanierdheid en beledigende opmerkingen van de ene groep tegen de andere. Hij zei dat het belangrijk is om aan anderen te gunnen en te geven wat men voor zichzelf opeist. Het is echter z.i. verkeerd om hieruit de gevolgtrekking te maken dat men aan anderen alles moet geven wat een bepaalde bevolkingsgroep heeft. De Zuidafrikaanse premier zei verder dat voor gelijke arbeid gelijk loon uitbetaald moet worden. Finandöle moeilijkheden maken het echter onmogelijk om dit principe direct al in praktijk te brengen. Inmiddels heeft de wetgevende Kleurlingenraad de miljoenennota voor het ministerie van Kleurlingenzaken Verworpen. De reden hiervoor is dat de extra ƒ 250 miljoen die door de raad was aangevraagd voor gelijkmaking van salarissen en penioenen voor Kleurlingen aan die van blanken door de regering is afgekeurd.

KAISER MANTANZIMA

BERLIJN - Volgens het centrale orgaan van de Communistische Eenheidspartij van de DDR, baart het gevoelige stemmenverlies dat de sociaal-democraten in West-Duitsland zondag geleden hebben, geen opzien. Het blad schreef gisteren dat de werknemers in de Bondsrepubliek „ontgoocheld" waren door de regeringspolitiek van de laatste jaren, vooral op sociaal en democratisch gebied. Daarnaast was er de „inconsequentie" in de door Bonn nagestreefde ontspanningspolitiek.

Over de winst van de CDU/CSU bestaat volgens Neues Deutschland „bezorgdheid onder buitenlandse journalisten in Bonn", dat zoveel mensen zijn gevallen voor het „nationalistisch en tegen de ontspanning gerichte valse gefluit" van de christendemocraten.

Helmut Schmidt heeft volgens Neups Deutschland de beste papieren, aangezien hij op geloofwaardige wijze, zij het laat, heeft verzekerd dat onder zijn Bondskanselierschap de ontspanningspolitiek wordt voortgezet en de deur naar de DDR openblijft.

De Israëlische dagbladen hebben gisteren in commentaren op de uitslag van de verkiezingen in West-Duitsland een „ruk naar rechts" geconstateerd, waarop zij evenwel geen kritiek uiten.

HOE KOMT HET NU DAT Jimmy iets van zijn aanvankelijke glans aan het verliezen is en in moeilijkheden dreigt te komen? Niemand kan ontkennen, dat hij enkele blunders heeft gemaakt. Links en rechts staat de Democratische kandidaat momenteel interviews toe, waarbij hij zich juist over persoonlijke aangelegenheden nogal spectaculair uitlaat. Maar reeds dat „links en rechts" toestaan van vraaggesprekken doet Carter geen goed. De Amerikaan kan het bijvoorbeeld maar moeilijk begrijpen, dat Carter aan de ene kant zijn Zuidelijk Baptist zijn benadrukt en aan de andere kant de „toffe jongen" probeert uit te hangen door uren te besteden aan een interview met „Playboy". Zo langzamerhand zal ieder een wel zo ongeveer weten waarom het in dat interview, of liever bij de reacties daarop, vooral draaide. Midden tussen kwesties van buitenlandse en economsiche politiek in, kwam plotseling de vraag aan de orde, die de redactie van dit met geheel of half blote dames versierde blad waarschijnlijk het meest interesseerde: hoe denkt Jimmy Carter eigenlijk over sex en wordt het met hem, als „wedergeboren christen", straks geen saaie boel in het Witte Huis? En op die vraag ging Carter uitvoerig in. •

Op zich bevatte zijn antwoord goede en eerlijke elementen. Terecht wees Carter op de door Christus zelf gestelde norm: „Een ieder die een vrouw aanziet om haar te begeren, heeft in zijn hart reeds echtbreuk met haar gepleegdö(Mattheüs 5 vs. 28). Bijbels was eveneens dat de presidentskandidaat op het aanbod van vergeving ook van deze zonde wees door Jezus Christus. Maar afgezien van de (door ons in negatieve zin beantwoorde) vraag of men met „Playboy" in discussie moet treden, verzwakte Carter zijn betoog door enkele grove woorden op sexueel terrein ten beste te geven en indirect de ernst van het gebod weer te relativeren.

Vervolgens beging Carter de domheid om de trouwe Johnson-aanhangers gevoelig op de tenen te trappen. Hij deed iets wat in de Verenigde Staten momenteel als een haast onvergeeflijke zonde geldt: iemand in verband brengen met de grootste schurk aller tijden, Richard Nixon. Carter zei namelijk: „Ik geloof niet dat ik mij ooit in het gedachtenklimaat van Nixon of Johnson zou kunnen verplaatsen - liegen, bedriegen en de waarheid verdraaien." Het gevolg was dat nu heel Texas, de staat waaruit Johnson afkomstig was, op zijn kop stond en Carter in allerijl zijn excuses aan de weduwe Lady Bird moest aanbieden. Hij had het zo wel gezegd, maar natuurlijk niet zo bedoeld...

Nu zou dit alles misschien minder schadelijk voor Carter zijn, wanneer hij zichzelf niet vanaf het begin had opgeworpen als de „mr. clean" (de vlekkeloze meneer) bij uitstek. Hij zou nooit liegen tegen de kiezers, hij zou de moraal terugbrengen in Washington, enz. enz. Maar eveneens al direct was er juist in dit opzicht enig wantrouwen. Carter paste zich te gemakkelijk aan de aard van zijn gehoor aan en leek wat op een kameleon Waarom voorts was Carter zo vaag over kwesties die verdeeldheid zouden kunnen brengen? Waarom stelde hij zowel een sterke defensie te wensen als zeven miljard dollar op deze post te willen bezuinigen? Waarom beloofde hij een ingrijpende belastingverlaging, zonder nog precies te weten hoe deze te realiseren? En hoe dacht Carter het regeringsapparaat in Washington te kunnen inkrimpen, terwijl hij tegelijk allerlei nieuwe programma's wil uitvoeren? Het is geen wonder dat steeds meer kiezers toch enigszins achterdochtig worden. En daartegenover staat dan de rotsvast als onkreukbaar bekend staande Gerald Ford.

Nu zijn er juistde laatste weken ook enkele „schandalen" rond de president in de pers verschenen. Het zou ons echter verbazen, als deze méér dan miniem kleine stormpjes betekenen in het toch al niet grote glas water. Wie zal het de goede man uit Michigan bijvoorbeeld kwalijk nemen dat hij wel eens op kosten van een bedrijf weckend-uitstapjes heeft gemaakt om te kunnen golven? En wie hecht waarde aan de mededeling van de heren Woodward en Bernstein van de Washington Post dat Ford of diens vroegere medewerkers ook wel eens illegaal verkiezingsbijdragen van vakbonden hebben besteed? De reactie is eerder dat men nu eindelijk eens moet ophouden met zeuren en de blanke onschuld van Ford onaangetast dient te laten. En dat de minister van landbouw, Earl Butz, schandalige opmerkingen maakt over de Amerikaanse negers, kan men de president toch niet verwijten? Kortom: in de Amerikaanse verkiezingsstrijd, waarin het tot nu toe vooral om karakters gaat, is Ford bezig zijn rivaal in te halen.

WIJ hebben eerder in deze kolommen opgemerkt dat het met een uitzondering voor 1964 - Goldwater contra Johnson - steeds zo was, dat de sympathie van deze krant uitging naar de Republikeinse boven de Democratische kandidaat. In datzelfde verband merkten we toen op - zonder overigens reeds een definitief oordeel uit te spreken -, dat de keuze dit jaar wel eens extra moeilijk zou kunnen worden. De moeilijkheid vloeide met name uit twee factoren voort. In de eerste plaats kon de Republikein Ford ons moeilijk inspireren, en in de tweede plaats sprak ons aan dat Carter zich niet schaamde een christen te zijn. Dat laatste wekte verwachtingen, maar juist daarin worden we teleurgesteld.

Om echter met president Ford te beginnen, deze heeft nu in ieder geval het voordeel, dat men weet wat men aan hem en zijn regering heeft. Daarbij staat ons als niet-Amerikaan natuurlijk allereerst de buitenlandse politiek voor ogen. Zoals misschien bekend, hebben we in deze kolommen sedert 1968-69 het (Republikeinse) beleid in grote lijnen ondersteund. Het was realistisch en dus niet gebaseerd op utopistische waandenkbeelden omtrent de (communistische) tegenstanders). Een bezielende doelstelling ontbrak wellicht, maar vergeleken met het „idealisme" dat de liberaal gezinde Democraten erin wilden brengen, kregen Nixon, Kissinger en Ford toch onze voorkeur.

Met betrekking tot Fords binnenlandse politiek kan gesteld worden, dat zij typisch Republikeins is, dat wil zeggen meer gericht op de grote zakenwereld dan op de vakbonden; eerder besnoeiend (inflatiebestrijding) dan met ambitieuze (geldverslindende) plannen; sterker georiënteerd op de grote massa van de bevolking (zwijgende meerderheid) dan op allerlei etnische minderheden (w.o. de negers). ledere scheidslijn is hier echter globaal en geeft lang niet de gehele werkelijkheid weer. En wanneer wij hierbij eveneens een persoonlijke kanttekening mogen maken, is het toch deze, dat de Amerikaanse samenleving nog beslist wel zoveel gebreken vertoont, dat men er met de nadruk op het conserveren niet komt.

Carter is veel meer dan Ford in tal van opzichten nog een gesloten boek. We moeten daarom met enkele opmerkingen volstaan. Dat Carter zijn christelijk geloof laat doorklinken in zijn politieke beleid is - zacht gezegd - uiterst twijfelachtig. De abortuskwestie heeft dat nog eens extra onderstreept. Ondanks al te optimistische trekjes in zijn buitenlandse opstelling - maar dat is iedere oppositie eigen - lijkt Carter hier een verantwoorde koers te willen varen. Maar juist het debat van vandaag zal verdere opheldering kunnen verschaffen. Vervol-* gens heeft de Democratische kandidaat zich - mede door de keuze van „running mate" Walter Mondale - links van het centrum van de Amerikaanse binnenlandse politiek opgesteld. Zelf vergelijkt hij zich met de traditie van Franklin D. Roosevelt en John F. Kennedy, terwijl hij Ford in de hoek van de inderdaad conservatievere Hoover plaatst.

Al met al blijft de keuze niet gemakkelijk. Maar wel stellen we vast, dat onze houding dezelfde trend vertoont als de opiniepeilingen in Amerika zelf: Ford loopt behoorlijk op Carter in.

PARIJS/BEIROET - De Franse regering is bereid tot gesprekken met de leiders van alle belangrijke Libanese partijen, als die naar Parijs willen komen om te praten over het Franse aanbod een eind te helpen maken aan de 18 maanden oude burgeroorlog in Libanon. Dat hebben Franse regeringsfunctionarissen gezegd.

De zegslieden drukten de hoop uit dat de rechts-christelijke partij in het Libanese conflict het voorbeeld zou volgen van de linkse voorman Kamal Djoemblatt, die zondag in Parijs heeft gesproken met Frankrijks president Giscard d'Estaing en diens minister van buitenlandse zaken, Louis de Guiringaud. Maar rechtse leiders hebben inmiddels Djoemblatts inspanningen in Parijs, een zuiver Libanese vredesconferentie zonder aanwezigheid van de Palestijnse partij in de burgeroorlog te Tegelen, futiel genoemd.

Volgens Frankrijk moet het probleem-Libanon in drie stadia worden aangepakt, aldus de regeringszegslieden. De eerste fase zou bestaan uit gesprekken tussen de Libanezen om onderling binnenlandse vraagstukken te regelen. Vervolgens zou een bijeenkomst moeten plaatsvinden van Libanezen en Palestijnen met als onderwerp de Palestijnse status en tenslotte zou een ontmoeting worden geregeld tussen Libanezen en Syriërs met als gespreks-

thema de Syrische militaire interventie,

Intussen meldde de vertegenwoordiger van de Arabische Liga in Libanon, Hassan Sabri al-Kholi, „moordpartijen, ontvoeringen en zinloze wreedheden" door rechts-christelijke troepen na het succesvolle fechts-Syrische offensief van de afgelopen week in het berggebied ten oosten van de Libanese hoofdstad Beiroet. Kholi zei dat het merendeel van die incidenten had plaatsgevonden in Salima en Arsoen. Radio Beiroet, links-georiënteerd, berichtte dat in die twee steden 37 ongewapende mensen waren gedood.