Leeuwarder courant : hoofdblad van Friesland

(ADVERTENTIE f.M.) Ir A ___teJJII

giNDELOOPEN — Nog vóór het i-4 van dit -3*l" xa^ de toren van Hindeloopen een ingrijpende operatie „odergaan. Een rugoperatie, zou men Linnen zeggen. Want het is de bedoeling de toren, die niet alleen scheef Jt3_t, maar ook nog een knik heeft, Laardoor de bovenste helft nog schuine staat dan de onderste, van deze Lik te ontdoen. Hij blijft in zijn geheel j__ wel scheef staan, maar er wordt in je afwijking van de bovenbouw een correctie van 50 tot 60 cm toegepast, waardoor boven- en onderbouw in één lijn komen. Het karwei zal niet door trekken gebeuren, maar door opvijzelen, al zullen er wel draden (tuien) aan j_ toren worden bevestigd, die op span„jng komen als een „veiligheid" om eventualiteiten te voorkomen.

Er is een half jaar over dit unieke karwei gediscussieerd. Bij de restauratie (door IJ. Schakel n.v. te Exmorra) bleek namelijk, dat de 20 meter hoge houten bovenbouw (de hele toren is tot ie bal 40 meter hoog) slechts op een deel van de acht stijlen in de stenen onderbouw steunt. Het is mogelijk, dat de toren op deze wijze het nog wel tien of vijftien jaar zou uithouden, maar er zou op den duur toch een moment komen, dat bij een zware storm de bovenste helft (van hout) achterover wipt en op de achtergelegen kei'k terecht komt. Men heeft daarom de hulp ingeroepen van deskundigen. Dat zijn het ingenieursbureau Boorsma te Leeuwarden voor adviezen, Geoplan b.v. voor de berekeningen en De Waal Paai b.v. te Amsterdam als fundamentspecialisten. Deze laatste firma houdt zich op het ogenblik ook bezig met het behoud van de bedreigde toren van Edam.

Het staat vast, dat het hele bovenstuk ongeveer 40 ton weegt. Een deel daarvan staat dus nu al los van de onderbouw. Voordat het stuk recht kan worden gezet, moeten er maatregelen, worden genomen om te voorkomen, dat de bovenbouw helemaal uit zijn evenwicht raakt. Daarom moet hij worden gestut. Is dat gebeurd, dan wordt met acht vijzels op de eerste omloop het bovenstuk 10 tot 12 cm omhooggebracht, waardoor het vertikaal komt te staan, dat wil zeggen: in éèn lijn met de helling van de onderbouw. Het resultaat zal zijn, dat de toren rechter komt te staan, maar het zijn geen esthetische overwegingen geweest die tot het besluit geleid hebben de aan de gemeente Hindeloopen behorende toren deze operatie te laten ondergaan. De vijzels worden door oliedruk opgepompt en drukken op hun beurt de bovenbouw in de gewenste richting.

Men verwacht, dat met het karwei één tot twee dagen gemoeid zullen zijn. Het is echter wel noodzakelijk, dat een rustige weerperiode wordt afgewacht, aangezien er uiteraard niet met harde wind kan worden gewerkt. Overigens zal niet van te voren worden bekend gemaakt wanneer het „ontknikken" plaats zal vinden. Men verwacht namelijk veel publieke belangstelling en die kan men hierbij nu juist niet gebruiken. De omgeving van de toren zal dan ook worden afgezet als het zover is. Mocht het weer in december niet meewerken, dan zal men zo vroeg mogelijk in januari de opmerkelijke operatie verrichten.

De toren van Hindeloopen staat niet alleen scheef, maar heeft ook een „knik in de rug" (onder het uurwerk). Die wordt er binnenkort uitgehaald.

WAGENINGEN — Aan de Landbouwhogeschool te Wageningen slaagden voor het kandidaatsexamen economie de heer H. S. J. Pot, Akkrum; voor sociologie van de westerse gebieden mej. G. E. Bos, Leeuwarden.

MAKKUM — Op de terreinen van Amels Scheepswerf te Makkum werden de examens gehouden voor het diploma brandwacht tweede klasse. Hiervoor slaagden de heren D. de Boer, K. de Boer, M. Cuperus, H. Lenters, W. Nekeman, R. Rienstra, H. Tamminga, J. de Vries en L. Walet.

SNEEK — „Als gevolg van de wat ongenuanceerde aversie, die er met betrekking tot de recreatie valt te signaleren, wordt er bij de behandeling van herzieningsplannen in de raad, maar ook bij het publiek, vaak een waarschuwende vinger geheven, zonder dat hiervoor naar onze mening aanleiding is". Dit schrijven burgemeester en wethouders van Wymbritseradeel in hun begeleidingsbrief bij de begroting van 1974.

B. en w. vinden, dat de recreatieve ontwikkeling in de gemeente voldoende kritisch begeleid wordt. De goedgekeurde plannen hebben een ui verhouding beperkte omvang en alle herzieningen hebben meer betrekking op aanpassing en verbetering dam op minder wenselijke uitbreiding. Het tot nog toe gevoerde beleid acht men Juist.

De gerealiseerde voorzieningen hebben voor de gewenste opleving gezorgd in verschillende dorpen, terwijl nergens de sfeer en het eigene is verstoord. Er is een flinke toename van de watersporters, maar het toelaatbare maximum is nog niet bereikt, aldus b. en w. Overigens, zo wordt eraan toegevoegd, kan de gemeente moeilijk maatregelen nemen om de toeloop te beperken. Dat zullen provincie en rijk moeten doen. Voor een totale verwerping van elke aktiviteit op dit gebied is geen enkele aanleiding, aldus de brief.

In de begroting staat verder, dat er een post onvoorzien is van f 244.000, dat er voor de komende vijf tot tien jaar plannen zijn voor 870 woningen, dat er nog 253 privaattonnen zijn, waarvan achttien in tweede woningen) en dat meer dan de helft van de jeugd geen sport beoefent buiten schoolverband.

WINSUM — De receptie van de honderdjarige christelijke nationale school in Winsum trok gistermiddag mensen uit alle hoeken van het land. Reünisten waren er uit Amsterdam, Leiden, Capelle aan de IJssel en verscheidene andere plaatsen buiten Friesland. Na de receptie in de gereformeerde kerk en broodjes met koffie voor hen, die van verre kwamen, was er gisteravond een feestelijk samenzijn, waar Roel Slofstra optrad en de oud-Winsumer Thomas Molinga uit Emmeloord op vlotte wijze een overzicht gaf van de afgelopen honderd jaar.

Als eerste kon voorzitter Boate Miedema gistermiddag het woord geven aan wethouder Tsjerk Jeh. de Jong van Baarderadeel, die respect had voor wat de voorstanders van het bijzonder onderwijs in het verleden deden en nu nog doen. Hij hoopte dat de verhouding tussen gemeente- en schoolbestuur als ook tussen openbaar en bijzonder onderwijs in Winsum — ze zitten samen in én schoolgebouw — goed zal blijven. Uit naam van de gemeente overhandigde hij een enveloppe met inhoud.

De heer Hogerhuis uit Tzummarum voerde het woord voor de A. M. van Schurmanscholengemeenschap ln Franeker. Voor het christelijk onderwijs hoeven we nauwelijks nog een offer te brengen, zo zei hij, en dat vond hij maar een gevaarlijke toestand. De heer Theunis Kuperus uit Hilaard, die namens de «bijzondere scholen uit Hilaard, Oosterlittens en Bozum sprak, wilde dat de besturen van de bijzondere scholen meer zouden samenspreken.

De kerk kan eigenlijk niet zonder christelijk onderwijs, zo zei de Winsumer gereformeerde predikant ds. M. G. Veenstra. Afgezien van de boodschap brengt de bijbel de leerlingen een stuk vorming en cultuur bij. Uit Ede was de oud-onderwijzer, nu emeritus-predikant ds. T. Holwerda overgekomen, die van 1926 tot 1932 aan de school stond. Hij wees op het feit, dat de chr. school een noodoplossing is en dook nog eens even in de geschiedenis: in 1806 werd de catechismus van school geweerd en 1842 mocht de bijbel niet meer op de boekenlijst voorkomen. Hij waarschuwde tegen de „open scholen", waar iedereen met iedereen samenwerkt en die in de praktijk openbare scholen blijken te zijn. De leus van „alles met elkaar doen" noemde hij het zoet gefluit van de vogelaar.

Als oud-leerling van de school sprak de heer P. Spijksma uit Capelle aan de IJssel, hoofd van een school voor voortgezet onderwijs. Tot slot kwam aan het woord een kleindochter van het eerste hoofd van de school, meester De Ruiter, die aanvankelijk bij het openbaar onderwijs was, maar in november 1873 overstapte naar de christelijke school. De spreekster drong er op aan, dat de chr. school, ondanks alle pogingen om dat te veranderen, beslist zijn eigen identiteit zal bewaren.

MINNERTSGA — Notaris mr. S. van der Wal te Franeker heeft enkele percelen bouwland te Minnertsga in het ruilverkaveling-gebied Berlikum finaal verkocht. Kopers voor ƒ61.000 waren de gebroeders A. en Th. Sinniema te Dronrijp. De koop kwam tot stand na honderdvijftig venhogingen van het bod.

DRONRIJP — Notaris mr. S. van der Wal te Franeker heeft een boerenhuizinge met bedrijfsgebouwen en een perceel bouwland te Dronrijp voor ƒ 61.317 finaal verkocht aan veehouder P. J. Lettinga te Winsum voor lastgever. Vier percelen weiland in Dronrijp werden voor ƒ 100.400 finaal verkocht aan de steenfabriek Schenkenschans BV te Leeuwarden.

DE GRONINGER hoogleraar Ger Harmsen spreekt van een uniek dokument. Er is hem althans geen voorbeeld bekend van een zo treffende beschrijving van het leven van een arbeider op het platteland. En die kwalifikatie geldt dan het nagelaten werkstuk van Imke Klaver van Bontebok, in 1967 op 87-jarige leeftijd overleden. In de Zuidoosthoek genoot hij enige bekendheid, eerst vanwege zijn aktiviteit in de vrije socialistische beweging, later als verenigingsman, dorpsdichter en sneuper. Uit zijn schriftelijke nalatenschap blijkt, dat hij veel meer in zijn mars had. Dat hij niet meer dan lokale bekendheid heeft verworven, is waarschijnlijk een gevolg van zijn bescheidenheid.

Prof. dr. Ger Harmsen — al een jaar of zes in De Knipe woonachtig — valt de eer te beurt het werk van Imke Klaver te hebben ontdekt. Hij heeft er ook voor gezorgd, dat binnenkort bij de Socialistische Uitgeverij Nijmegen (SUN) het levensverhaal van Imke Klaver in boekvorm verschijnt. Prof. Harmsen schreef een portret en Johan Frieswijk (Fries van komaf) leverde een kort overzicht van de geschiedenis van de Friese arbeidersbeweging, waarmee het besloten wordt.

IMKE KLAVER

Het wordt in velerlei opzicht een bijzondere uitgave. Zo wordt naast de Nederlandse vertaling (van Johan Frieswijk) de oorspronkelijke Friese tekst afgedrukt. Ger Harmsen wilde dat zo en het Frysk Utjefte Füns (FUF) vond het zon goed idee, dat het het boek van Imke Klaver subsidieerde.

Wie was die eenvoudige en bescheiden arbeider uit Bontebok, die zes jaar na zijn dood de belangstelling en bewondering van de hooggeleerde heren geniet? Zijn vrouw, Otje Klaver-Haanstra, 84 jaar en nu wonend in Marienburg, zegt: „Hy hie in brede ynteresse. De léste jierren fan syn libben siet er fan moarns nojggen oan jouns tsien üre ta skriuwen. Hy studearre doe ek op de atoomsplitsing om." Zijn schoonzoon Koop Hoekstra ( „Hy brocht de boel wol op 'e gong, mar hy wie mear in man fan achter de skermen. Gjin sprekker yn elk gefal. En alles hwat hurd en wreed wie, dat wie neat foar him. Hy moast neat fan it gewelt ha."

Imke Klaver werd in 1880 in een arbeidersgezin geboren. Een arm gezin uiteraard. Op zijn tiende moest hij al mee helpen de kost te verdienen: ,iikskile" in de bossen van Oude- en Nieuwehome. Zijn vrouw: „Hy hat wolris forteld, dat heit him dan moarns mei de bleate fuotten op de kalde liemen flier sette. Dat wie om wekker to wurden."

Imke Klaver pakte alles aan om de kost te verdienen. Hij werkte ook — als er in Friesland helemaal niets meer te verdienen was — in Duitsland bij de aanleg van spoorwegen, in de mijnen en in de fabrieken. Al jong begon hij zich voor het socialisme te interesseren. Het vrije socialisme uiteraard, zoals dat in de Friese Zuidoosthoek sterk leefde en werd uitgedragen door een man als Geart Lourens van der Zwaag, paardeslager te Gorredijk, lid van de Tweede Kamer en redakteur van De Klok. Imke Klaver werd één van de voormannen in de syndikalistische Bond van Landarbeiders, die later uitgroeide tot de Federatie van Land-, Tuin- en Veenarbeiders en waarvan Imke Klaver toen hoofdbestuurslid werd. De bond is aan twisten over de te volgen koers ten onder gegaan.

Imke Klaver, zo schrijft prof. Harmsen, heeft zijn levensverhaal, dat hij in 1960 aan de hand van vroegere aantekeningen een definitieve vorm heeft gegeven, in 1925 beëindigd. Na de ondergang van de syndikalistische landarbeidersbond dus. Voor Imke Klaver brak toen een nieuw tijdperk aan. Hij ontworstelde zich langzaam aan het povere arbeidersbestaan en werd boekhouder van het Onderling Veefonds. Maar ook al nam hij enige afstand van vroegere ideeën, hij bleef zijn idealen trouw.

Aan studiezin had het hem nooit ontbroken. Hij las veel en vergaarde door zelfstudie de kennis, die hem in staat stelde tot oordelen. Behalve aanhanger van het vrije socialisme, was hij ook anti-militairist, drankbestrijder, nietroker en sympathisant van het „Rein Leven"-streven. Als overtuigd atheïst had hij zelfs geen vrede met de „bruggenbouwers" tussen socialisme en christendom. Uit overlevering weet men in De Knipe nog te verhalen over de debatten tussen Imke Klaver en één van de belangrijkste rode predikanten, ds. Bruins, die van 1900 tot 1910 in De Knipe stond.

Imke Klaver beheerste het Duits; die taal had hij als gastarbeider geleerd. Hij heeft Heines Lorelei in het Fries vertaald. Minder bekend is, dat hij ook een redelijke kennis van het Frans en Engels had en dat hij in Duitsland van Italiaanse arbeiders een mondje vol Italiaans had geleerd. Zelfs kon hij met het Latijn uit de voeten.

In zijn latere levensjaren ontwikkelde Imke Klaver zich steeds meer tot een denker. Ger Harmsen in zijn voorwoord: „Zelfopvoeding en zelfontwikkeling krijgen steeds groter nadruk" en hij citeert dan Imke Klaver zelf: „Wij meenden dat in de eerste plaats wijzelf in ons doen en laten moesten tonen welke kant het op moest. En ook laten

DE TSJINAKSJE bitsjut net öfkreakjen fan alles hwat it gemeentebistjür en VW dien ha en noch dogge. Wy witte wol better! Wy witte ek hiel goed, dat al dy toeristen üs driiigje to oerstreamen en dat gemeentebistjüren en VW halden en kearen ha om dy stream in bytsje goed op to hemen. Us fryske marren lüke de minsken oam, omdat se dêr romte en frisse lucht hawwe en ek noch hwat dat op echt natür liket. Just dêrom miene wy, dat der oan dy romte en dy natür net mear knoeid wurde moat, der is al safolle bidoarn, al wie it mei de beste bidoelmgem, mar meastal üt kommersiële flafc wei bisjoemi. Dat sil dan nedich west ha, goed. Litte wy dan de dingen nou ris fan in oar flak óf biskögje. It wurdt tiid. Wy miene, dat elkenlen, itsij mei auto, fyts, boat of rinnende, nou de mooglikheit hat om dat prachtige stikje mar en lan dat de Hearresyl is, to skógjen en mei wille. Ek de Terhernsters. Dy kinne sünder boat noch earne komme dêr't in mar yn al syn gloarje iepen foar harren lelt, sünder bousels oan'e kanten. De Geeuw is foar üs sluten, de poel kinne wy allinne mei boaten komme. It stran mei de bosk Is in konsinitraesjekaimp foar fekansjelju wurden, foar üs is it öfsluten. Allinne de beide fytspaden oer de Slachte kinne wy üs noch frij blwege. As it gebou dêr skieik stiet mei alles dêr om hinne oam auto's en boaitem, is it paed nei Gonryp ek bidoarn, ek foar de fiskers. dy't der op dat stille dykje harren plesler sykje.

(Brio, Terhorne).

zien, dat wijzelf geschikt waren om in een betere maatschappij met anderen samen te werken. Een betere maatschappij vereist ook betere mensen."

En dan tenslotte nog eenmaal het kommentaar van Ger Harmsen: „De vrije socialistische kuituur die Klaver beschrijft zoals deze rond de eeuwwisseling in de Zuid-Oost-hoek van Friesland bloeide, heeft tot dusverre nauwelijks de aandacht van geschiedschrijvers getrokken, want ook de socialistische beweging kent haar „stiefkinderen". Mede hieraan danken deze „herinneringen" hun betekenis. En ook de vaak zeer gedetailleerde schilderingen van het dagelijkse leven versterken de soms wel unieke historische waarde ervan."

GAARNE voldoen wij aan het verzoek van het bestuur van Plaatselijk Belang Irnsum, om eens weer te geven, wat zoal tijdens politietoezicht, met name tijdens de dansavonden te Irnsum werd verricht. Reeds jaren lang wordt verbaliserend opgetreden tegen „foutparkeerders" (denk hierbij aan uituitritten, parkeerverboden e.d.). Daar de dancingbezoekers vaak uit een groot deel van ons land komen (Volendam, Eerbeek, Zwolle en Almelo om maar eens een paar plaatsen te noemen) werkt dit slechts zeer langzaam door. Niettemin moet het omwonenden opgevallen zijn, dat met name het hinderlijke parkeren voor uitritten, zichtbaar verbeterd is. Hierbij opgemerkt, dat door ons rekening wordt gehouden met mensen die ook voor hun plezier uit zijn, waarbij wij beslist niet op alle slakken zout leggen, mede gelet op de parkeermogelijkheid in de naaste omgeving. Voor wat betreft de geluidsoverlast zij vermeld, dat diverse automobilisten zijn geverbaliseerd terzake het onnodig „toeteren" waarbij o.a. enkele malen is overgegaau tot de inbeslagname van de zogenaamde „meertonige hoorns".

Het behoeft echter geen betoog, dat het ons ten enen male onmogelijk is, om enkele honderden vertrekkende — merendeels jeugdige — bezoekers, het zwijgen op te leggen. Het daaraan gepaard gaande rumoer is een verschijnsel, dat bij elke dansgelegenheid te zien (en helaas te horen) is. Overigens, zijn wij ouderen niet vergeten, dat, toen wij zelf de aanvallige leeftijd van twintig lentes telden en na een gezellige avond huiswaarts keerden, door de ouderen van die tijd ook niet bepaald Willem de Zwijgers werden genoemd!!!

(De Stim fan Raerderhim)