Leeuwarder courant : hoofdblad van Friesland

ELSEVIERS DIERSPORENGIDS — Sporen en kentekens zoogdieren en vogels Tekst: PREBEN BANG, tekeningen: PREBEN DAHLSTROEM. vertaling: dr. A I VAN WIJNGAARDEN. Uitgave: Elsevier, Amsterdam; 240 blz. met 600 illustraties waarvan 85 kleurenfoto's en 370 tekeningen in kleuren, gebonden f 29.50. De bedoeling van de (Deense) auteurs van dit boek was het maken van een praktisch bruikbare veldgids" van sporen en andere kentekens van een ' groot aantal Europese zoogdieren en vogels. Onder sporen verstaan Bang en Dahlstroem voetafdrukken, de andere door hen gebruikte kentekens zijn knaagsporen, beschadigde dennekegels, excrementen dan wel braakballen. Zij hebben alleen de sporen en andere kentekens die de dieren in het veld acht laten behandeld. Daaruit volgt dat de dieren zelf in hun boek niet zijn afgebeeld. De op de schutbladen afgedrukte silhouetten zijn namelijk niet meer dan een heel magere vervanging. Niettemin is hier sprake van een voor de natuurliefhebber zeer aantrekkelijk, schitterend en welhaast uniek boek. Zoveel dierensporen als hier werden bijeengebracht en verklaard zal men in nauwelijks één ander werk tegen komen. Om dit resultaat te bereiken hebben de beide Denen zich ongetwijfeld heel veel inspanningen moeten getroosten. Per slot hebben de meeste sporen maar een zeer kort bestaan, al zijn er uitzonderingen op deze regel. Nuttig is in elk geval dat wordt aangegeven waar het beste naar sporen gezocht kan worden: op onbegroeide plaatsen, bij voorkeur als het flink geregend heeft. Op vochtige, kleiige grond zal men dan de beste sporen vinden, maar ook het strand bij eb en door dauw vochtig geworden grond zijn goede vindplaatsen. En verder geldt dat voor paden en bijna drooggevallen greppels in het bos en voor opgedroogde waterplassen waarin op de vastere grond een laagje modder ligt. De auteurs hebben nog wel meer goede raad en kennis van zaken beschikbaar. Zo leggen zij uit hoe sporen van hazen en konijnen te meten zijn met een lucifersdoosje. Alleen: zij zeggen daar niet bij of het grote dan wel het kleine Zwaluwdoosje bedoeld is. Over het determineren van vogelsporen wordt opgemerkt dat dit vaak bijzonder moeilijk is door de vele soorten vogels. Behalve een goede ornithologische kennis en ervaring is daarbij voor een goed resultaat onder meer aandacht vereist voor de grootte van de prenten, de lengte van de middelste teen en de grootte van de hoek tussen de buitenste tenen. Een apart en beslist belangwekkend onderdeel van dit boek vorde vraatsporen. Ze zijn te vin' de bast. de twijgen en de knop; speciaal van jonge bomen en struik aanwijzing voor de belangri Sol daarvan als wintervoedsel hertesoorten, hazen, kleine knaagdieren en eekhoorns. Vooral de illustraties in deze afdeling maken veel indruk en in enkele gevallen zijn ze zelfs schokkend te noemen. Dit staat in elk geval vast: wie deze gids heeft gelezen en intensief bekeken zal bij volgende wandelingen in bos en veld oplettender om zich heen kijken. En naar alle waarschijnlijkheid zal dat kijken dan leiden tot meer zien en vooral herkennen. Hetgeen precies klopt met de doelstelling van de twee auteurs.

★ ANNIE OOSTERBROEK-DUTSCHUN — Roman-Omnibus. De populariteit van deze schrijfster komt goed tot uitdrukking in het feit dat nu een tweede omnibus verschijnt. De Armemarie-trilogie is opgevolgd door een bundeling in één band van de romans Het lied dat nimmer zu)eeg; De drie linden; en Langs een omweg: „levensverhalen over ups en downs van de liefde in huwelijk en gezin" die geheel los van elkaar staan al is er dan de verwantschap in thema. Uitgave: Zomer & Keuning, Wagcningen; 608 blz., gebonden ƒ 22.50. ★ EVELYN ANTHONY — Victorio en Albert. Deze derde druk van een „roman van een vorstenliefde" verscheen voordien tweemaal onder de titel „Victoria en haar prins". Hoofdpersonen zijn, zoals men zal hebben begrepen, de 19de eeuwse Britse koningin Victoria en haar prins-gemaal. Uitgave: L. J. Veen, Wageningen: 223 blz., gebonden ƒ 14.90.

LONDEN — Amerika's minister van buitenlandse zaken dr. Henry Kissinger heeft gisteravond in een rede in Londen de oprichting van een „internationale energie-actiegroep" voorgesteld. De Verenigde Staten stellen zich volgens Kissinger voor de energie-actiegroep samen te stellen uit vertegenwoordigers van de Europese landen, de Verenigde Staten en Japan. Taak van de groep zou volgens de Amerikaanse minister moeten zijn het binnen drie maanden uitwerken van een program van actie voor samenwerking op alle terreinen van het internationale energievraagstuk. Het plan zoals Kissinger dat uiteenzette, omvat de volgende punten: 1. besparing van energie door een rationeler gebruik van de bestaande voorraden; 2. het bevorderen van de ontdekking en ontwikkeling van nieuwe energiebronnen; 3. aansporing van de producenten om het aanbod te vergroten en 4. een internationaal research-programma voor de ontwikkeling van nieuwe ontwikkelingen die energie op 1 doelmatige wijze gebruiken en alternatieven bieden voor de olie. De Arabische oliedeskundige en oud-olieminister van Saoedi-Arabië, Dallah Al Tariki, heeft de Arabieren gewaarschuwd tegen een verkeerd gebruik van het oliewapen. „Wij kunnen de produktie niet verlagen tot een niveau dat een bedreiging zou vormen voor de wereldbeschaving. West-Europa, de Verenigde Staten en Japan hebben dringend behoefte aan olie en de ontwikkeling van bepaalde landen in de derde wereld is nauw verbonden met de levering van Arabische olie", zo zei hij in Koeweit op een reünie van oud-studenten. Volgens Tariki moet men ook serieus rekening houden met de investeringsmogelijkheden van de enorme opbrengsten van de Arabische olie. ..Vijfentwintig jaar geleden stelden de Arabieren zich tevreden met 10 a 15 cent per barrel, tegenwoordig neme drie dollar. Onze inkomsten zullen in 1973 met 10 miljard dollar stijgen. In 1980 zullen ze de 48 miljard bereiken. Hoe kunnen u-e nl dit. geld investeren?", aldus de yvroegere Arabische bewindsman.

(Van onze correspondent) LONDEN — De noodtoestand is dinsdag in Engeland met een maand verlengd. Binnen enkele dagen worden van de regering nieuwe maatregelen verwacht om de moeilijkheden het food te bieden die zijn ontstaan door het samenvallen van de oliecrisis en de staking van de werkers in de mijnen en de wagenvoerders van de treinen. Tweehonderdduizend forensen van en naar het zuiden en oosten van Engeland kwamen dinsdag al in grote moeilijkheden, toen de treinbestuurders „volgens het boekje" begonnen te werken. Dit betekent dat zij weigeren te vertrekken als er ergens een portier piept of een gloeilampje kapot is. De staking bij de «regen wordt echter in de eerste plaats als levensgevaarlijk voor de samenleving beschouwd, omdat de weinige kolen die er nog boven de grond komen en die de schaarse olie moeten vervangen, daardoor niet bij de elektriciteitscentrales en fabrieken aankomen. De voorzitter van de overkoepelende vakbond, de TUC, heeft dinsdag de Britse regeging beschuldigd van ernstige overdrijving. Len Murray ging vooral in op de waarschuwing dat er deze winter door de stakingen wel eens anderhalf miljoen werklozen in het land zouden kunnen zijn. Hij noemde dat een ..wanhopig gejammer". Ook de opmerking dat Engeland „op de rand van de afgrond balanceert", wees Murray van de hand. Hij moest echter de eerste minister gelijk geven in zijn standpunt dat de huidige energieproblemen eerder uit de mijnwerkersstaking dan uit de oliecrisis voortvloeien. „Het is dan ook de taak van de regering om de mijnwerkers weer aan het werk te krijgen", voegde Murry eraan toe.

LONDEN — Enorme opstoppingen ontstonden gisteren in het Engelse verkeer, zoals hier in het Waterloostation tin Londen, waar de naar huis terugkerende werkers gisteravond samendrongen bij het vertrektijdenbord, wachtend tot hun trein aangegeven werd. In verband met de langzaam-aan-actie van de machinisten reed maar een beperkt aantal treinen.

PARIJS — De Franse minister van buitenlandse zaken, Michel Jobert, heeft gisteren zijn Amerikaanse collega Henry Kissinger zowel berekenend als een dromer genoemd. ~Er zit een soort opgewekte improvisatie in hetgeen hij elke dag doet, omdat hij aan het gebeuren, wil deelnemen. Hij is beweeglijk, met hartstocht bij de zaken betrokken, berekenend, zeer goed georganiseerd. soms ook wel eens nonchalant, in zijn hart een dromer en ongetwijfeld iemand met een' goed humeur". Aldus de Franse bewindsman in een vraaggesprek voor de Franse radio na de Navo-bijeenkomst in Brussel, waar hij het aan de stok liad gehad met Kissinger over de gevolgen voor West-Europa van de ontspanning tussen de supermogendheden.

(Van onze parlementaire corresponde DEN HAAG — „Lelystad kan in de feitelijke ontwikkeling inderdaad ten dele worden gezien als een concurrent van Zwolle." Die verwachting sprak minister Gruijters (Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening) gisteren uit in de Tweede Kamer. Bij de behandeling van de begroting van dit departement had de PvdA'er Giebels zich 14 dagen geleden al afgevraagd of Lelystad wel tot de groeikernen gerekend moet worden. Een gezonde ontwikkeling van de polderstad beschouwt de minister echter ook als een belangrijke „steppingstone" naar het Noorden. „De mogelijkheden tot woningbouw im deze gemeente maken onderdeel uit van een noodzakelijk wowingbouwprogramma ten behoeve van de opvang van de overloop uit het noordelijk, deel van de Randstad", aldus Gruijters. Volgens de minister is de werkloosheid in de bouw dit najaar -ergeleken met de periode van 1972 gedaald. De bestrijding van de werkloosheid in de bouw zoekt hij vooral door uitbreiding van de vernieuwingsbouw. De minister rekende de CH-afgevaardigde Tolman, die een motie had ingediend tegen het te kort schietende bouwbeleid van de minister voor, dat het beleid twee vliegen in een klap vangt. Er gaan meer mensen aan het werk en er komen woningen beschikbaar uit het oude woningbestand tegen aanvaardbare huren voor hen die de hoge huren van de nieuwbouw niet kunnen betalen.

DEN HAAG — Nog voor de zomer van 1974 zal in ons land een maximumsnelheid gaan gelden van 70 km per uur voor gewone wegen en van 80 km per uur voor autowegen, terwijl een minimum snelheid van kracht zal worden van 70 km per uur op autosnelwegen. Er zullen voor de autosnelwegen geen maximum snelheden gaan gelden. Dit heeft minister Westerterp van verkeer en waterstaat gistermiddag op een i;itm onferentie over de distrlbutiemaatregelen van de regering in Den Haag bekend gemaakt.

LONDEN — De Amerikaanse minister van buitenlandse zaken dr. Henril Kissinger is op hei ogenblik in Londen. In verband met geruchten over mogelijke aanslagen op zijn leven wordt hij zeer streng bewaakt. Hier loopt hij met de Britse minister van buitenlandse zaken sir Alec Douglas-Home, links van Kissinger, te midden van een klein legertje veiligheidsagenten over straat voor een ontmoeting met de Britse premier Heatli.

AMSTERDAM — In alle filialen van Albert Heyn en Simon in ons land zijn dezer dagen borden opgehangen om het hamsteren tegen te gaan. Doe gewoon, koop niet meer dan u gewend bent, zo wordt de klant vermaand. Deze foto is genomen in een Simon-winkel in Amsterdam.

DEN HAAG — Het ministerie van Onderwijs heeft alle scholen — met uitzondering van de kleuter- en de langere scholen — een circulaire gestuurd met het verzoek na afloop van de kerstvakantie, op 7 januari, de schooltijden te wijzigen. Zoals premier Den Uyl al eerder aankondigde, zouden de scholen niet voor negen uur moeten beginnen en niet later dan vier uur moeten uitgaan. Dit om energie te besparen.

(Van onze correspondent)

WENEN — De vraag of president Podgorny moet worden afgezet en als staatshoofd door partijleider Brezjnef zal worden opgevolgd, is dinsdag door het centrale comité in Moskou verdaagd tot de volgende plenaire vergadering in het voorjaar. Het is de eerzuchtige Brezjnef dit keer dus nog niet gelukt beide functies in eigen hand te combineren.

Een dergelijke combinatie zou behalve een spectaculaire consolidatie van zijn positie in het Russische Politburo, ook bij zijn reizen naar het buitenland grote praktische voordelen bieden. Tegenwoordig weet niemand met welke eer Brezjnef eigenlijk moet worden ontvangen. Hij is dan wel geen president, maar hij is wel de machtigste man van de Sovj et-Unie- Meestal wordt hij dus ontvangen met de waardigheid die eigenlijk aan een staatshoofd is voorbehouden. President Podgorny is dit jaar 70 geworden. Dat is in politieke kringen in Moskou helemaal niet ontzagwekkend oud en op zich geen reden dm met pensioen te gaan. In het Politburo zijn van de 16 leden maar liefst drie boven de 70. Brezjnef zelf is slechts vijf jaar jonger. Het probleem bij een eventuele afzetting van Podgorny is dus niet alleen dat hij niet vrijwillig gaat. Het gaat bovendien om het evenwicht van de diverse nationale minderheden, dat in de samenstelling van het Politburo moet worden gehandhaafd. Podgorny is een Oekrainer. Aangezien anderhalf jaar geleden ook al een andere Oekrainer in dit hoogste partijlichaam, namelijk Sjelest, is afgezet, dient Brezjnef omzichtig te werk te gaan, anders lijkt het teveel op een discriminatie van de Oekraïne, de grootste en rijkste deelrepubliek van de Sovj et-Unie op de Russische republiek na.

Brezjnef spreekt zelf weliswaar met een Oekrains accent, omdat hij in de Oekrainse kolenstad Dnjepropetrovsk is geboren, maar zijn ouders waren Russen en ook hij zelf wordt algemeen als een vertegenwoordiger van het Russische deel van de bevolking beschouwd Door deze formele handicap schijnt zijn greep naar de hoogste functie en daarmee in feite naar de alleenheerschappij dit keer te zijn mislukt.

BONN — Het westduitse ministerie van defensie heeft opdracht gegeven tot sluiting van alle zwembaden van de Bundeswehr met uitzondering van vier voor speciale opleidingsdoeleinden bestemde zalen. Dit om energie te spapen. Ook alle sauna's in Bundeswehrkazernes worden buiten bedrijf gesteld.

Onze weerkundige medewerker meldt: verwachting voor het Noorden, geldig tot vrijdagavond: buien, sommige eerst met hagel, later sneeuw. Ook opklaringen. Stormachtige tot krachtige wind uit west tot noordwest, in het Waddengebied eerst nog storm. Temperatuur vandaag 6 tot 7 graden Celsius, morgen iets lagere waarden. Verdere vooruitzichten: wisselvallig.

De natuur vervalt dit najaar meermalen in herhalingen. Alweer trekt een actieve depressie via de Far-Oër en Zuid-Scandinavië in zuidoostelijke lichting naar de Noordzee, daarbij uitdiepend tot circa 970 mïllibar. Alweer staat er daardoor, vooral in het oostelijke Waddengebied vandaag een west tot noordwesterstorm en alweer komt de vloed aan de noordkust (met name bij Delfzijl) circa twee meter boven normaal peil. De nu aangevoerde lucht is onstabiel, wat meebrengt dat er buien vallen, sommige met hagel en later sneeuw. In Gorredijk werd vanmorgen voor zeven uur al hagel waargenomen. Maastricht meldde om zes uur onweer. In het Duitse ;uid wordt aanzienlijke sneeuwval verwacht. Achter de depressie zal het de eerstkomende dagen nog wel wat kouder worden zonder dat de papieren van de winter werkelijk stijgen. De luchtdruk blijft namelijk onveranderd hoog (1040 mUlibar) in het zeegebied ten westen van Finisterre (zeegebied ten zuidwesten van lerland). De Engelse weerkundigen hebben overigens wel aangekondigd dat de tweede decemberhelft relatief kouder zal uitvallen dan de eerste. Zij voorzien later in de maand een nieuwe scherpe kou-inval (dus een winterse Kerst?) Het aanital stormen zal in deze decembermaand kleiner dan normaal zijn en het aantal sneeuwdagen ongeveer normaal in alle Britse districten. De computers hebben ook de algemene circulatie van november 1972 getoetst aan eerdere en vonden overeenkomst met die in de novembermaanden van 1904 (in Nederland gevolgd door een winter aan de zachte kant met vorstgetal van IJnsen 12), 1967 (gevolgd door een normale winh'i. vorstgetal 18), 1970 (gevolgd door een winter aan de koude kant, vorstgetal 30) en 1971 (gevolgd door een winter aan de zachte kant, vorstgetal 12).

Waarnemingen Gorredijk vanmorgen acht uur: barometerstand 1000 mülibar (750 millimeter), tendens langzaam stijgend, maximumtemperatuur 5.8 gr. (2.6), rninimumtemperatuur 3.2 gr. (0.9). Neerslag: 7.6 millimeter. Wind: WNW 6. Weer: zwaar bewolkt. Ballum: maximumtemperatuur 6 gr., minimumtemperatuur 2 gr. Weer: half bewolkt. Wind: WNW 7 tot 8. Neerslag: 4 millimeter. Koudum: maximumtemperatuur 6.8 gr., minimumtemperatuur 1.8 gr. Wind gisteren: zuidwest tot west 4 tot 7. Weer gisteren: zonnige perioden. Gemiddelde vochtigheid gisteren overdag 85 preeent. Neerslag: 5 millimeter, waaronder vanmorgen vroeg zware hagel.

13 dcc. zon op 8.40 onder 16.28 maan op 21.07 onder 11.10 14 dcc. zon op 8.41 onder 16.28 maan op 22.31 onder 11.34

Hoog water Harlingen, december 1973 13 12.31 . 14 0.33—13.21 15 1.12—14.06 16 1.48—14.46 Terschelling (haven) 24 min. vroeger; Vlieland (haven) 58 min. vroeger; Ameland (Nes) 25 min. later; Schiermonnikoog (west) 43 min. later; Lauwersoog 21 min. later.

Overzicht van het weer en de temperatuur in Europa volgens het KNMI-rapport. In de eerste kolom de maximum-temperatuur van gisteren: in de laatste kolom de neerslag van het afgelopen etmaal.

Aberdeen ncht bew. 7 C 2 Athene geheel bew. 12 C O Barcelona onbewolkt 9 C 0 Berlijn sneeuw 4 C 3 Bordeaux regen 10 C 0.1 Brussel niet ontvangen Frankfort sneeuw 2 C 4 Genève sneeuwbui 5 C 0 Helsinki motsneeuw 1 C 0.3 Innsbruck geheel bew. 2 C 0 Kopenhagen regen 3 C 3 Lissabon niet ontvangen Locarno zwaar bew. 2 C 0 Londen zwaar bew. 8 C 0.8 Luxemburg regen 0 C 2 Madrid ücht bew. 9 C 0 Malaga onbewolkt 18 C 0 Mallorca onbewolkt 14 C 0 Munchen sneeuw IC 1 Nice zwaar bew. 11 C 0 Oslo sneeuw 0 C 2 Parijs regen 5 C 2 Rome onbewolkt 11 C 0 Split niet ontvangen Stockholm geheel bew. IC 1 Wenen onbewolkt -4 C 0 Zunch geheel bew. 2 C 1