Leeuwarder courant : hoofdblad van Friesland

GORREDIJK — De drie noordelijke provincies zullen in het jaar 2000 niet de drie miljoen inwoners hebben, die in de Tweede Nota op de Ruimtelijke Ordening (van 1966) zijn voorspeld. Friesland, Groningen en Drenthe komen in dat magische jaar minimaal op 1,7 miljoen en maximaal op 2,1 miljoen inwoners. Dit vertelde drs. Henk W. Speelman uit Assen, adjunct-secretaris van de Bestuurscommissie Noorden des Lands, donderdagavond op een bijeenkomst van de stichting ~De Zuid- Oosthoek" in De Skans in Gorredijk.

De bron van deze stelling is te vinden In het nog niet verschenen rapport van professor Hellinga. Het rapport-Hellinga is echter wel alvast gebruikt voor de Oriënteringsnota Ruimtelijke Ordening, die vorige maand verscheen. Thans tellen de drie noordelijke provincies samen 1,4 miljoen inwoners. Als in het jaar 2000 inderdaad de 2,1 miljoen wordt bereikt houdt dit in, dat het noorden is gegroeid met 1 pet per jaar. „Dat is het maximum haalbare", aldus drs. Speelman in zijn betoog.

De stichting „De Zuid-Oosthoek" is een club van mensen, die verkeer en industrie in Gorredijk willen bevorderen. Op deze vergadering waren als gasten onder anderen ook aanwezig wethouder Eazge Tolman van Opsterland, oud-wethouder Durk Hellinga en mensen van het Arbeidsbureau.

Drs. Speelman begon met te vertellen, dat de rijksoverheid al ongeveer 25 jaar knutselt aan het noorden. Hij wees ook op de stimulerende taak van de Bestuurscommissie, „min of meer". Een groot bezwaar vond hij het, dat er wel tachtig rapporten en studies over het noorden zijn verschenen, maar dat geen enkele nota de totaliteit van de problemen aan de orde stelt en die problemen met elkaar in verband brengt. Daarom ook zei hij blij te zijn met het in 1976 beloofde integrale structuur plan voor het hele noorden. Wel wees hij erop, dat de rijksoverheid het stimuleringsbeleid steeds heeft verzwaard. Tussen 1960 en 1972 kwam dat gemiddeld op 130 tot 140 miljoen gulden per jaar voor het noorden. Dat is 0,6 procent van de totale uitgaven.

Het rijk bleek niet de beschikking te hebben over de middelen om het noorden naar een inwonertal van 3 miljoen te leiden. Bovendien werd de natuurlijke aanwas steeds minder. De nieuwe Oriënteringsnota — met de gegevens uit het rapport Hellinga — is daarom ook zo belangrijk, omdat er niet alleen „vóórs", maar ook „tegens" met betrekking tot de groei in staan.

DEN HAAG — Staatssecretaris Van Rooijen van Financiën dient een einde te maken aan het heffen van omzetbelasting (BTW) over het bedrag dat ten behoeve van de financiering van de snelle kweekreactor (de Kalkarheffing) bovenop de elektriciteitsrekening gelegd wordt. Aldus blijkt uit schriftelijke vragen, welke het CH-Kamerlid mr. W. Scholten aan de bewindsman gesteld heeft. Volgens het Kamerlid kan, wat die heffing betreft, moeilijk gesproken worden van het verlenen van een dienst aan de gebruikers van elektriciteit. Dienstverlening valt zoals bekend onder de omzetbelasting, werd, terwijl hij op de snelweg reed.

(ADVERTENTIE 1.M.)

Er is veel te zeggen voor bevolkingsgroei in de drie noordelijke provinciën, maar dan moet dat wel gepaard gaan met bedrijfsvestigingen, met keuzemogelijkheden in onderwijs en met andere voorzieningen op groot-stedelijkniveau. Maar er zijn ook argumenten tegen een vergaande groei aan te voeren: onder meer vergroting van de landschappelijke uniformiteit. „En dat is in Nederland ongewenst", aldus de adjunct-secretaris van de Bestuurscommissie. Hij noemde de „voors" en „tegens" onmeetbare zaken, maar hij zei wel blij te zijn, dat in deze nota de „tegens" ook ter sprake komen. „Die kwamen in '66 niet voor".

Het rapport-Hellinga zal de basis zijn voor het integraal structuurplan voor het hele noorden. Dit plan moet in 1976 in nauwe samenwerking tussen provincies en rijk worden gepubliceerd. Dit plan moet het „hap-snap"-beleid vervangen. Als voorbeeld gaf drs. Speelman onder meer de extra werkgelegenheidsprogramma's. Hij zag geen blijvend effect. Er zijn, zo stelde hij, dus achterliggende oorzaken. En dat komt omdat de programma's niet op elkaar aansluiten. De integrale structuurnota zal een beter inzicht in samenhang en achterliggende oorzaken geven. Het is dan alleen nog de vraag of de regering bereid en in staat is de voorstellen te honoreren.

DEN HAAG — De Bond van Gescheiden Vrouwen „Divortium" heeft bepleit een overheidsfonds te stichten, waaruit de alimentatie kan worden betaald. Volgrens'de bond is het huidige stelsel voor het innen van alimentatie volstrekt ondeugdelijk.

Een delegatie van „Divortium" heeft dit gisteren leden van de vaste Kamercommissies voor Financiën, Justitie, Sociale Zaken en voor Cultuur, Recreatie en Maatschappelijk Werk meegedeeld. Men bood de Kamerleden een rapport aan, waarin duidelijk is gemaakt, waarom ..Divortium" voor het fonds kiest, een van de vier mogelijkheden, die de interdepartementale werkgroep onvolledige gezinnen en de Stichting Nederlandse Gezinsraad hebben aangegeven.

Inning en uitbetaling van onderhoudskosten door een overheidsinstantie dient volgens Divortium gepaard te gaan met bevoegdheden. Het fonds dient te worden gevoed door de bijdragen van de alimentatieplichtigen en door de rijksoverheid. De uitkeringen aan de gerechtigden zouden tenminste op het niveau moeten liggen van de uitkeringen krachtens de Algemene Weduwen- en Wezenwet. „Divortium" wil graag een verdeelsleutel om landelijk de normen te kunnen vaststellen voor de alimentatie, aldus het rapport.

UTRECHT — Het ledental van het NW is in vier jaar tijd met 100.000 gegroeid. Op 31 december 1969 telde de grootste vakcentrale van ons land 563.000 leden, op 31 december jl waren het er 664.000. De ambtenarenorganisatie (ABVA), die bij het NW de laatste jaren voor de grootste winst zorgde, heeft deze eer vorig jaar moeten laten aan de Industriebond NW die er 15.000 nieuwe leden bijkreeg. Deze grootste vakbond van ons land is de 200.000 leden nu dicht genaderd.

DEN HAAG — Het WD-Kamerlid Giniaar-Maas heeft staatssecretaris Hendriks (Volksgezondheid) gevraagd tegelijk niet het preventief onderzoek naar baarmoederkanker een onderzoek in te stellen naar borstkanker. In schriftelijke vragen aan de staatssecretaris maakt zij melding van een rapport van de Amerikaanse vereniging voor kankerbestrijding, waarin wordt gesteld dat in Nederland percentagegewijs het risico op borstkanker het hoogst is.

HAREN — Friezen en Groningers zijn over het algemeen niet zo gemakkelijk te bewegen elkaar komplimenten geven. Woensdag tijdens de receptie van de „gouden" coöperatieve melkproduktenindustrie ~De Ommelanden" in het Postiljonmotel in Haren was dat wel het geval. Da.ir mocht de Friese coöperatieve zuivelindustrie de waardering van de Groningers in ontvangst nemen.

De Ommelanden heeft een woelige tijd doorgemaakt. De door de Friese zuivelbond mede opgezette coöperatie genoot weinig vertrouwen van de Groninger veehouders, omdat de voorganger — „Stad en Lande" — failliet was gegaan. Een gepensioneerd personeelslid wist zelfs te vertellen dat het tot na de oorlog moeilijk was om niet alleen leden te krijgen, maar ook leveranciers.

In 1952 brak een staking uit, die negen maanden duurde. AVB-NVVbestuurder Folkert van der Meer van Leeuwarden zi woensdagmiddag, dat die periode met grote letters in de vakbondsgeschriften geschreven staat. Het ging volgens hem niet alleen om een konflikt over pensioenen, maar vooral ook om erkenning van de vakbonden.

Het moet gezegd zijn, dat de Friezen ook een hand in die staking hadden. Sake van der Ploeg was immers de leider. De man, die nu burgemeester in Oost-Groningen is, was er ook woensdagmiddag. Hij en zijn vrouw namen plaats aan een tafeltje, dat ver genoeg stond van het hoekje waarin de vakbondsbestuurders zaten. De sfeer is nog steeds gespannen.

De heer Van der Ploeg: ..Schotanus (directeur Ommelanden. Red.) wie by myn ynstallaesje. „Wy ha mei koarten ek in feestje", sci-er, „en der moatte jo ek komme". „Mei graechte", ha ik doe sein. Sjoch, it is mei troch it bileid fan it boun kommen, dat it fabryk bistean bleaun is. Jo kinne mei in staking in fabryk kapotdraeije, mar jo winne allinne mar in staking as de fabryk bliuwt en as it kin him letter ütwreidet. Dat plesierige gefoel ha ik hjir oan oerhalden".

„Se ha my twa ta trije kear ta frege as ik hjir hjoed it wurd ek fiere woe, mar ik woe net. Ik kin in soad goeds fan de Ommelanden sizze, mar ien ding is forkeard: it fabryk stiet oan it Reitdjip en it hie oan it Pekerdjip stean moatten", aldus burgemeester Van der Ploeg. „Né, jo moatte jou plak witte. Ik bin fan bitinken dat ik gjin funksje ha yn it fyftichjierrich bistean fan de Ommelanden".

Tijdens de receptie werd de staking overigens zoveel mogelijk omzeild. „Daor will'n wijt nou niet over hebb'n", was de algemene opvatting. Men sprak liever van de tijd van 1950 toen CCF en Domo de Ommelanden overnamen. Met name de Friezen werden toen als redders het bedrijf binnengehaald, zo bleek uit de toespraken. Mogelijk dat uit dank daarvoor de Friese vlag op de fabriek wapperde woensdagmiddag en de receptiegangers een tegeltje van Friese makelij mee naar huis kregen. „Wat een mooie dag", zei Domo-direkteur Koert de Boer, kijkend naar het weer. „En wat een betrokkenheid als je al die mensen zo ziet, ■'.ei hij, kijkend naar de zaal.

LEEUWARDEN — De maandelijkse bijeenkomst van de afdeling Leeuwarden van de Nederlandse Bond van Plattelandsvrouwen, woensdagavond in het Ruiterskwartier, was gewijd aan het tienerprobleem en de hulpmogelijkheden. De afdeling had als spreeksters mejuffrouw H. Hofstra van de Raad van Kinderbescherming, mevrouw Dulleman van het advieswerk er. de heer H. Nippérus van Humani'.pj uitgenodigd om iets over hun werk te vertellen. De taak van de kinderbescneiming. aldus mejuffrouw. Hofstra, is haast te vergelijken met die van een huisarts. De meeste tienerproblemen ontstaan door relatiestoornissen, vaak tussen ouders en kinderen. We praten zowel met de ouders als met de kinderen, aldus beide spreeksters, maar het kind staat centraal. De heer Nippérus sloot zich bij dit standpunt aan.

Door veel praten met beide partijen zijn veel problemen op te lossen. Vaak wordt een kind dan tijdelijk in een ander gezin — een opvang-gezin — geplaatst, zodat beide partijen wat afstand van hun probleem kunnen nemen. Helaas heeft men te kampen met een gebrek aan opvang-gezinnen. Mevrouw Dulleman deed een beroep op haar gehoor hierover eens na te denken. In de discussie kwam men tot de slotconclusie, dat juist kinderen behoefte hebben aan gesprekken met de ouders. In een gezin waar veel gepraat wurdt, ontstaan dergelijke relatiestoornissen niet zo snel. Ook misdadigheid van de jeugd en tï6t gebruik van verdovende middelen zijn zaken, die vaak terug te voeren zijn tot deze communicatiestoornissen Een van de Plattelandsvrouwen gaf nog de volgende raad: Ga eens met uw kind mee naar de film. Ook al vindt u er zelf niets aan. En praat er na afloop samen over.

LEEUWARDEN — Een groep kinderen van de kleuterschool de ..Karekiet", kwam vanmorgen in het Triotel het klasgenootje Frieda Bergsma opzoeken. Ze had met de kerstdagen brandwonden opgelopen, doordat ze onvoorzichtig met kaarsen was geweest. De kleintjes hadden een fruitmand meegenomen en onder leiding van juf Nauta werden er enige liedjes gezongen. Kleine Frieda was er wel degelijk van onder de indruk.

LEEUWARDEN — Friesland is zuinig geweest met stroom, zo blijkt uit de bedrijfsgegevens van het PEB. In het tijdvak van januari tot en met 11 november (toen een oproep tot zuinigheid werd gedaan) bedroeg de groei van de afname van kilowatturen ten opzichte van dezelfde periode in 1972 (inclusief het bedrijfsverbruik, dus hulpmachines en dergelijke) 9,3 procent. In de periode van 12 november tot en met 31 december 3,5 procent. Als het bedrijfsverbruik niet wordt meegerekend zijn de percentages respectievelijk 9 en 3,4.

WITMARSUM — De rijkspolitie van de groep Wonseradeel heeft gisteren tussen acht en elf uur 's morgens snelheden gecontroleerd op de Afsluitdijk bij de sluizen van Kornwerderzand. Zeventien automobilisten reden sneller dan dc 70 kilometer per uur, die daar geldt. Als topsnelheid werd 98 gemeten, 's Middags in de bebouwde kom van Hichtum reden er (in een periode van drie kwartier) vijf sneller dan de toegestane 50 kilometer. De snelste reed 76 kilometer per uur.

HARLINGEN — Schipper Jan Visser uit Harlingen kreeg gisteren tijdens het vissen met de HA 51 „Barracuda" ten noorden van Terschelling een mijn in het net. Hij alarmeerde via Scheveningen Radio dc mijnopruimingsdienst van de marine in Den Helder, die meteen naar Harlingen vertrok. De HA 51 bleef buitengaats liggen, waar de mijriopruimingsdienst aan boord kwam en het oorlogstuig onschadelijk maakte. De mijn bleek afkomstig te zijn uit de eerste wereldoorlog en was nog volkomen intact. De marine heeft de mijn later bij de visafslag opgehaald en meegenomen naar Den Helder. De heer Visser krijgt een premie voor het meenemen van de mijn en vergoeding voor de schade aan de netten en voor het visverlet.

LEEUWARDEN — Gedeputeerde Staten zijn van mening, dat de zorg voor het kleuteronderwijs een zaak is van het rijk en de gemeenten. „Foar dizze opfetting fine wy hald yn de opset fan de „Kleuteronderwijswet". Daarom voelen GS ook niet voor financiële steun aan het vervoer van kinderen naar de kleuterschool.

FNP-er Gerben Wartena had verzocht om een voorstel in deze richting en in een toelichting daarbij GS mee verweten, dat de leerlingen van een plattelandskleuterschool uit een steeds groter gebied moeten komen: „Troch de wentebou-polityk fan deputearre steaten en it ryk is it plattelan fan Fryslan üntfolke. Dêrtroch is it iepenbier forfier achterüt gien en moatte de beukerskoalleen de bern üt in greater krite helje". GS noemen de toelichting van de heer Wartena „hwat frjemd en net alhiel krekt".

Kater Vlekje (acht maanden oud, cypers, witte pootjes), verdween vorige week vrijdagavond tijdens harde wind en is sindsdien spoorloos. Wie brengt hem terug bij familie Hartmans, Gerard Terborghstraat 20 te Leeuwarden? Telefonische inlichtingen welkom bij familie Gratama, nr. 29586.

De lapjeskat van de familie Busstra in de Van Sytzamastraat 9-a te Leeuwarden is verdwenen. Dat doet ze anders nooit, werd er vergoelijkend bijgezegd. Kat loopt ongelukkig en heeft een scheef bekje, gevolg van een hondebeet. Wie inlichtingen kan geven mag dat ook telefonisch doen op nummer 36278.

MENALDUM — Op voorstel van de heer Johan Zoer (PvdA) heeft de gemeenteraad van Menaldumadeel gisteravond, zij het niet eenstemmig, nee gezegd op het voorgesteld reglement van het Overlegorgaan Geluidshinder vliegbasis. De heer Zoer wilde de gemeenteraad meer invloed laten geven bij het benoemen van zijn vertegenwoordiger (en diens plaatsvervanger) in dat door de raad ingestelde orgaan.

Zoals bekend staat er in het voorgestelde reglement, dat de colleges van burgemeester en wethouders van de deelnemende gemeenten Leeuwarden, Leeuwarderadeel, Tietjerksteradeel en Menaldumadeel uit hun midden een lid van het overlegorgaan benoemen. Het merendeel van de raad van Menaldumadeel is van mening, dat deze bevoegdheid aan de raad toebehoort. De heer Zoer wilde nog wel uit het college van b. en w. kiezen — „Het gaat er mij om, dat de voorzitter van de raadscommissie voor ruimtelijke ordening en milieu er in komt" — maar de raad zou dat moeten doen.

Het ging de heer Zoer dudielijk niet om personen, want burgemeester m.r Dirk Reitsma verklaarde, dat b. en w. hem zullen afvaardigen (en hij is voorzitter van de door de heer Zoer genoemde raadscommissie) en als plaatsvervanger zullen benoemen wethouder Ruurd Bakker. „Allemaal aceoord," aldus de heer Zoer, „maar de raad moet benoemen.

De vergadering van de raad werd geschorst om b. en w. gelegenheid te geven het voorstel van de heer Zoer te

bespreken, de fractie van de Partij van de Arbeid ging ook even apart overleg- De heer Ruurd Bakker bleek van i-uilege van b. en w. het meeste begrip voor het standpunt van de heer te hebben, de PvdA-fractie als geheel bleef achter diens voorstel staan. Burgemeester Reitsma probeerde nog eens de heer Zoer te overtuigen. „De gespreksgroep heeft maandenlang over dit reglement gepraat en dit is tenslotte als het meest wenselijke uit de bus gekomen. Als wij nu wat anders willen, dan wordt de hele zaak vertraagd". De heer Jetze Koster (PvdA) wees er op, dat wèl de gespreksgroep er misschien maanden over gepraat heeft, maar dat dit voor het eerst in de raad aan de orde was. Fractievoorzitter Aede van der Veer van de PvdA vond die vertraging niet zo rampzalig: „Alle oare dielnimmers moatte der noch oer prate".

De raad besloot tenslotte wel met algemene stemmen over te gaan tot instelling van het overlegorgaan, maar het voorstel van de heer Zoer werd met negen tegen vijf stemmen aanvaard. PvdA. PSP, KVP en VVD stemden voor het amendement, nadat eerst met dezelfde stemmenverhouding (maar toen andersom, dus met de stemmen van de christelijke groepering voor) het voorstel van b. en w. werd verworpen.

Er zat nog een moeilijk punt in het ontwerpreglement, waartegen bezwaar werd aangetekend door de heer Jan Bakker (PSP). In het laatste artikel werd namelijk gezegd, dat bij staken van de stemmen de stem van de voorzitter de doorslag zou kunnen geven. „Dit gaat mij te ver," aldus de heer Bakker, „maar ik zal er geen .voorstel van maken, als er maar aangetekend wordt, dat ik hier tegen ben".

„Maar ik maak er wel een voorstel van," reageerde de heer Zoer. Een voorstel, dat onmiddellijk werd ondersteund. Volgens zijn voorstel zou een zaak waarover de stemmen staakten in een volgende vergadering opnieuw aan de orde moeten komen. Zouden de stemmen dan opnieuw staken, dan zou pas de stem van de voorzitter de doorslag kunnen geven. „Ik pas er voor om de voorzitter meer macht te geven dan de commissie in zijn geheel," zei de heer Bakker. Hij verklaarde zich tegen het voorstel-Zoer. De andere raadsleden waren voor de wijziging die de heer Zoer had voorgesteld.