Leeuwarder courant : hoofdblad van Friesland

Het zal allicht reeds tot de geïnteresseerde boekenlezer-koper zijn doorgedrongen dat de vandaag beginnende en tot en met zaterdag 9 maart durende Boekenweek geplaatst is in het teken van Louis Couperus, een van Nederlands zeldzame echt klassieke schrijveers. De achter de Boekenweek zittende Commissie CPNB heeft tot de keuze van Couperus besloten wegens

„de gedurende de laatste tijd sterk stijgende belangstelling voor het oeuvre van Couperus, waarbij echter geconstateerd kan worden, dat ten aanzien van de vele boeiende aspecten van de persoon Couperus, althans in brede kring, nog betrekkelijk weinig bekend is."

In een wat dikke en omslachtige stijl wordt hier een juiste uitgangsstelling beschreven. Omdat verder nauwelijks twijfelachtig is dat het werk van Couperus waard is gepropageerd te worden opdat steeds meer legers de kwaliteiten en het aantrekkelijke ervan zullen ontdekken was ik benieuwd hoe de Commissie CPNB haar aktiviteiten verder in het vat zou gieten. Dat het in de eerste plaats zou gaan om een zgn. geschenkboekje. een werkje dus dat de boekhandelaren gratis aan hun klanten uitreiken bij aankoop van een boek voor een bepaald bedrag (dit jaar: 10 gulden), lag in de lijn. Dat het wat met Couperus te maken zou hebben vormde ook geen verrassing. Maar dat he* een zo modieus, want op de tijdelijke belangstelling van een groot publiek voo** zogebeten occulte zaken gericht zijnd werkje zou worden is toch wel wonderlijk.

Nader onderzoek leert dan verder nog dat achter een niet minder modieuze titel — Als ik, bij voorbeeld, de geest van mijn moeder op den rand van mijn bed zag zitten — een inhoud schuilgaat die des te teleurstellender is omdat Couperus er allesbehalve recht mee blijkt te zijn gedaan. Integendeel, Karel Reijnders moet verantwoordelijk gesteld worden voor een letterlijk en figuurlijk verknipte Couperus. Dat hij op occulte verschijnselen betrekking hebbende onderdelen uit diens werk van hun omgeving losmaakte is nog tot daaraan toe, maar dat Reijnders daarenboven van die teksten in de vorm van wat hij een ~kollage" belieft te noemen, ook nog „een nieuwe samenhang" maakte lijkt me aanzienlijk meer dan wie dan ook zich ten aanzien van het werk van Couperus mag veroorloven. Laten we hopen dat de schrijver eens geducht aan Reijnders' bed komt spoken.... Ik gun hem een paar hevige nachtmerries.

Of de Commissie CPNB zich zelf ook heeft gerealiseerd dat Reijnders' werkstukjé, 'zo men wil: knutselwerkje, geen onverdeeld enthousiasme zou oproepen is een open vraag. Maar hoe dan ook, zij heeft Kees Fens in elk geval de kans gegeven om de zaak weer goed te maken. Diens boekje Zo ik iets ben Louis Couperus in eigen woorden doet aan de grote schrijver alle recht. In de eerste plaats door middel van een met gevoel voor verantwoordelijkheid en kennis van zaken gedane keuze uit het ten onrechte veel te weinig bekende journalistiek-feuilletonistische werk van Couperus. Het is al met al een voorbeeldboekje geworden dat nog in aantrekkelijkheid stijgt door de verrukkelijke illustraties. Lezend in Fens' kostelijke bloemlezing betrapte ik mezelf op de gedachte dat Albert Vogel met zijn onlangs verschenen Couperus-biografie nu toch eigenlijk nog meer door de mand valt.

Zo ik iets ben is, volgens de bedoelingen van de nu voor het laatstgenoemde Commsisie, in eerste aanleg toegedacht aan leerlingen van het voortgezet onderwijs. Wel, het is hun gegund. Maar iedere Couperus-bewonderaar, nee: elke boekenliefhebber doet er in zijn eigen belang goed aan te zorgen dat een exemplaar ervan in de eigen boekenkast terechtkomt. Voor het geld hoeft niemand het te laten; één rijksdaalder is voldoende.

DEN HAAG — In de Haagse Pulchristudio, waar zaterdag het Boekenbal zal worden gehouden, wordt nog hard gewerkt aan de versiering.

* HARRY MULISCH — Woorden, woorden, woorden. Blijkens de kolofon werd deze vierkante paperback „getypt, geknipt, geplakt, getekend, geschreven en van een omslag voorzien door de al genoemde auteur. Hij nield zich met dit knutsel varKje bezig in een periode dat hij afleiding nodig had. Of, om het Mulisch zelf te laten zeggen: „In de zenuwachtige weken van september 1971, die voorgingen aan de geboorte van mijn kind. hield ik mij bezig met huisvlijt. De volgende bladzijden zijn een selektie uit de reeks literaire prenten, die toen ontstond. Doorgewinterde bewonderaars van de Meester zullen ook dit werkje wel niet willen missen, alle anderen verliezen er niets aan als ze het ongelezen laten. Uitgave: De Bezige Bij, Amsterdam; bladzijden niet genummerd, f ICL * J. H. SCHARFF — Volledige handleiding klaverjassen. Een titel die al voor zichzelf spreekt. Bovendien kunnen buitenstaanders, gelet op het prijzende voorwoordje van voorzitter S. Vlieger van de Nederlandse Klaverjas Federatie, er verzekerd van zijn dat de handleiding alle wetenswaardigs omtrent het genoemd kaartspel bevat. Auteur Scharff herinnert in zijn inleiding aan het bestaan van twee speelmanieren: Rotterdams en Amsterdam-;. Hij heeft ze beide behandeld — een beetje in de hoop dat de partijen „wat van hun starheid (zullen) verliezen en tot een compromis komen." Uitgave: Van Goor Zonen. Den Haag; 100 blz.. integraalband, f 9.90.

★ IRVING STONE — Het leven van Vincent van Gogh. Een romantische biografie dan wel een biografische roman over het tragische leven van de beroemde schilder. Het blijkt nergens in het boek, maar het gaat hier om een veertig jaar geleden geschreven werk dat sindsdien ook in Nederland al verschillende malen herdrukt is eer er nu deze zgn. reprint van werd gemaakt. Uitgave: Bruna & Zoon, Utrecht; 438 blz., gebonden f 22.50.

ROTTERDAM — Steriliteit is meestal het gevolg van een ziekte of ziekelijke toestand. Steriliseren zonder overleg en zonder dwingende medische noodzaak valt daarom in de categorie van het toebrengen van zwaar lichamelijk letsel". Zo luidde gisteren voor de Rotterdamse rechtbank het oordeel van de Naardense advocaat-arts mr. W. Schuurmans-Stekhoven over de Rotterdamse gynaecologe mej. E. S„ die in 1973 meteen na een bevalling (keizersnee) een 26-jarige vrouw had gesterili. seerd zonder haar of haar man te raadplegen.

De gynaecologe was hiertoe overgegaan omdat zij meende dat de nieuwe zwangerschap de vrouw in levensgevaar zou brengen. Met de vrouw, de nu 29-jarige Johanna H.-R. uit Kapelle aan de IJssel, kon zij niet overleggen: die lag onder narcose. De man was in het ziekenhuis aanwezig, maar' hem wilde zij „niet het pistool op de borst zetten," legde haat; advocaat voor de rechtbank uit.

Verbolgen over het eigenmachtig handelen van de gynaecologe (de sterilisatie had heel gemakkelijk ook later kunnen plaatsvinden) besloot het echtpaar' een klacht in te dienen bij het Medisch Tuchtcollege en bovendien om een civiele procedure te beginnen. Van deze laatste dienden gisteren de pleidooien met als inzet: een eis tot schadevergoeding van een ton: f 25.000 voor te maken adoptiekosten en f 75.000 smartegeld. Voor het Medisch Tuchtcollege was de affaire aanleiding de gynaecologe een waarschuwing te geven. Niet omdat zij medisch-technisch een fout had gemaakt, maar omdat zij een ingreep had verricht zonder toestemming aan de patiënt te vragen, zonder dat er sprake was van „direct levensgevaar". Het tuchtcollege gaf opdracht deze uitspraak, zij het zonder vermelding van de naam van de betrokkene, te publiceren.

De gynaecologe motiveerde haar beslissing tot sterilisatie met de omstandigheid, dat het rhesus-antagonistisch echtpaar (vijandig reagerende bloedgroepen) geen gezonde kinderen meer ter wereld zou kunnen brengen. Eerder had de vrouw namelijk op Curagao één gezond kind (1964) en twee doodgeboren kinderen (1966 en 1968) gehad. Het in Rotterdam geboren kind leefde niet langer dan een half uur Het besluit tot sterilisatie was, verklaarde de advocaat van de gynaecologe, mr. Bijkerk, vooral onder druk van dat moment genomen.

Volgens mr. Schuurmans Stekhoven was dit allemaal onvoldoende onderzocht. Zo verweet hij ter zitting de gynaecologe ook dat zij de vrouw niet heeft verwezen naar een kliniek in Leiden waar al zes jaar onderzoek plaatsvindt op het gebied van rhesusantagonistische kinderen, o.a. door bloedwisselingen te laten plaatsvinden nog tijdens de zwangerschap. „Zij had", zei hij, „deze patiënt niet mogen houden".

De advocaat van de gynaecologe, vond het bedrag van 100.000 gulden niet aanvaardbaar. De adoptiekosten wees mr. Bijkerk van de hand als „te hoog en nog niet gemaakt", en het smartegeld wilde hij betwisten omdat zijns inziens „hier nooit sprake kan zijn van een compensatie en daar is hert toch wel voor bedoeld".

„Het moederschap", ging hij verder, „kan moeilijk in geld worden uitgedrukt. Je kan net zo goed het tegendeel beweren en zeggen: het niet hebben van kinderen spaart een hoop geld uit. En men kan ook niet zeggen dat het echtpaar de vreugde van het ouderschap helemaal is onthouden, want er is per slot van rekening een gezond eigen kind". Beide pleiters drongen bij de rechtbank aan op een medisch-deskundige raadpleging ter onderstreping van hun pleidooi. De president van de rechtbank, mr. S. Oudkerk, bepaalde de uitspraak op 5 april.

1 mrt zon op 7.27 onder 18.19 maan op 10.09 onder 2.07 2 mrt zon op 7.25 onder 18.21 maan op 11.04 onder 3.14

(Van onze correspondent)

PARIJS — Alhoewel de geruchten over een regeringscrisis en een kabinetswisseling al maanden in de lucht hingen, is het bericht van het aftreden van de Franse premier Pierre Messmer toch nog een verrassing geworden. Op dit moment had politiek Parijs deze gebeurtenis tenminste niet verwacht. Maar de klap van de val werd enkele uren later dan toch weer aanzienlijk gedempt toen de Fransen vernamen dat Messmer ook het volgende kabinet zal mogen samenstellen om zo zichzelf op te kunnen volgen. Voor de tweede keer al, want in april vorig jaar formeerde Messmer, na de algemene verkiezingen die hij had voorbereid en, ofschoon met de hakken over de sloot, ook had gewonnen, zijn tweede regering. Dit wordt nu dus zijn derde, waarvan de samenstelling vermoedelijk morgen bekend zal worden gemaakt.

Wat de bedoeling van dit opstaan en weer gaan zitten van de minister-president van Frankrijk nu eigenlijk is, valt moeilijk te verklaren. Pierre Messmer is, wat je noemt, een stoere en harde werker maar erg boeiend is hij op het spreekgestoelte niet. Bij de regelmatige opiniepeilingen gooit hij dan ook nooit bijzonder hoge ogen en met zijn laatste rapportcijfers, met een aanhang van slechts 20 procent van het Franse publiek, sloeg hij zelfs het laagterecord van alle premiers der vijfde republiek. Geruchten over zijn aftreden circuleerden ook al sedert vele weken en het weekblad L'Express wist begin deze maand, en naar verluid op influistering van het Elysée, zelfs te melden dat pierre Fessmer vóór begin maart het veld zou ruimen.

Die voorspelling is dus uitgekomen, al vergat L'Express er bij te zeggen dat Pierre Messmer slechts een kwartierje demissionair is geweeest. De Franse regering is naar huis gestuurd om het staatshoofd in staat te stellen zich langs elegante weg van een aantal ministers te ontdoen die sinds geruime tijd uit de pas waren geraakt. Niettemin is het al vrijwel zeker dat na die van de premier óók de twee voornaamste posten van buitenlandse zaken en van fincnciën niet van titularis zullen veranderen. Michel Jobert blijft op buitenlandse zaken, zo gelooft men algemeen, en Giscard d'Estaing, die de portefeuille van financiën en economie wel bijna als zijn persoonlijke eigendom kan beschouwen, hoeft zich evenmin veel zorgen over zijn onmiddellijke toekomst te maken.

President Pompidou, die zijn geheim dit keer goed heeft weten te bewaren, verlangt zoals minister van informatie Lecat liet weten, nu een regeringsploeg die wat kleiner van omvang maar wat sterker van eensgezindheid zal zijn. Het Franse staatshoofd ziet graag ministers rond zich verenigd die zijn directieven energiek, voortvarend en zonder al te veel vijven en zessen in daden omzetten. Als je minister bent, zo heeft Pompidou zijn medewerkers pas nog eens op het hart gedrukt, dan moet je de handen uit de mouwen steken en niet onophoudelijk over je persoonlijke problemen en je gewetensbezwaren zeuren.

Premier Messmer nadat hij de officiële ontslagaanvraag van zijn kabinet bij president Pompidou had ingediend.

Overzicht van het weer en de temperatuur in Europa volgens het KNMI-rapport. In de eerste kolom de minimum-temperatuur van gisteren; in de laatste kolom de neerslag van het afgelopen etmaal. Aberdeen geheel bew. 2 C 0 Athene niet ontvangen Barcelona licht bew. 4 C 0 Berlijn onbewolkt -3 C 0 Bordeaux geheel bew. IC 0 Brussel onbewolkt -2 C 0 Frankfort onbewolkt -2 C Genève sneeuw 0 C Helsinki geheel bew. -2 C 0 Innsbruck onbewolkt -4 C 0 Kopenhagen onbewolkt -IC 0 Lissabon onbewolkt 5 C 0 Locarno regen 2 C 0.5 Londen niet ontvangen Luxemburg licht bew. -5 C 0 Madrid onbewolkt -3 C 0 Malaga onbewolkt 4 C 0 Mallorca onbewolkt 0 C 0 München mist -6 C Nice regen 5 C 4 Oslo geheel bew. 0 C 1 Parijs geheel bew. -IC 1 Rome zwaar bew. 6 C 0 Split onbewolkt 3 C 0 Stockholm geheel bew. IC 0 Wenen licht bew. -3 C 0.1 Zurich geheel bew. -4 C 0

STOCKHOLM — Het Zweedse parlement heeft gisteren met overweldigende meerderheid een nieuwe grondwet aan-

genomen die de monarchie sterk in bevoegdheden beknot en koning Carl Gustav tot een ceremoniële figuur maakt. De wet werd met 321 tegen 19 stemmen aangenomen. Zij vervangt de grondwet van 1809. Met ingang van 1975 zal aan de 27-jarige koning geen koninklijke goedkeuring meer worden gevraagd van wetten en zal hij formeel geen nieuwe premiers meer benoemen. Hij blijft wel onschendbaar voor burgerlijke rechtsvervolging. De grondwet verlaagt tevens de kiesgerechtigde leeftijd tot achttien jaar en vermindert het aantal parlementszetels van 350 tot 349 — om voortaan herhaling van het „pat" tussen regering en oppositiepartijen te voorkomen.

COLUMBUS — Een federale rechter in Columbus, in de Amerikaanse staat Georgia, heeft besloten luitenant William Calley, die indertijd wegens een massamoord in het Vietnamese gehucht My Lai tot levenslange gevangenisstraf werd veroordeeld, op een borgtocht van 1000 dollar in vrijheid te stellen. Calley kreeg op 31 maart 1971 levenslang wegens moord op meer dan 22 inwoners van My Lai in maart 1968. In augustus van hetzelfde jaar werd zijn straf gewijzigd in 20 jaar gevangenis. Calley was in afwachting van zijn hoger beroep huisarrest opgelegd in Fort Benning. Rechter Robert Elliott baseerde zijn besluit op het feit dat zowel voor de minister van defensie als voor president Nixon als opperbevelhebber de mogelijkheid openstaat de luitenant te begenadigen. Kort nadat Calley tot levenslange gevangenisstraf was veroordeeld, verklaarde president Nixon dat hij alles in het werk zou stellen om het vonis herzien te krijgen.

Luitenant Calley met zijn vriendin Arme Moore bij het verlaten van de gevangenis in Columbus, nadat hij op borgtocht was vrijgelaten.

In de afgelopen nacht is de vorst in Friesland van geen betekenis geweest. In Groningen en Drente kwam nog wel minus 2 graden voor, in Limburg en Brabat minus 4. Berlijn en Emden brachten het tot minus 3, Neurenberg minus 4, Stuttgart, Keulen en Regensburg minus 5, Muenchen en Essen minus 6 graden. Vandaag zal het Kwik in de nog aanhoudende droge oostelijke stroming tot 3 a 4 graden boven 0 kunnen oplopen. Gistermiddag werd het in Bialystok (Noordoost-Polen) plus 2 graden. Het dauwpunt lag daar om zestien uur op minus 10 graden, dus maar even 12 graden lager, in Frankfurt aan de Oder (DDR) 13 graden. De gezondheidstoestand van het Russische hogedrukgebied gaat nu snel achteruit. Met name de uitbouw in West-Europa over de Britse eilanden klapt in elkaar.

De vorming wordt verwacht van een nieuwe depressie ten zuiden van Wales (circa 1000 millibar) en bovendien verplaatst een ander vlak lagedrukgebied zich van Zuid-Frankrijk in noordelijke richting. Dit geeft voor het weekend een toenemende neerslagkans, als gevolg van het opdringen van zachte, vochtige lucht tegen de nog aanwezige koude. Een station als Genève rapporteerde gisteren overdag al 8-8 altostratus-bewolking, voorbode van regen. Boven West-lerland werd voor de vliegniveaus 9 a 12.000 meter gewaarschuwd tegen zware CAT: sterke luchtdrukwoelingen bij heldere hemel, meestal een teken van op komst zijnde onrust.

De afgelopen meteorologische winter is in Gorredijk de natste van de laatste acht jaar geweest. Er viel in totaal 229 millimeter neerslag: 52 millimeter meer dan normaal. De hoeveelheid in de winter van 1966 bedroeg 279 millimeter. Het aantal sneeuwdagen is in het afgelopen seizoen te verwaarlozen klein geweest.

Waarnemingen Gorredijk vanmorgen acht uur: barometerstand 1023 millibar (767 millimeter), tendens dalend, maximum temperatuur 4.8 gr. (7.4), minimum temperatuur minus 1 gr. (minus 1.1.). Geen neerslag. Wind: OZO 3. Weer: doorkomende opklaringen. Ballum: maximum temperatuur 3 gr., minimum temperatuur minus 2 gr. Weer: licht bewolkt. Wind: zuidoost 5 tot 6. Geen nereslag. Koudum maximum temperatuur 5 gr., minimum temperatuur minus 0.5 gr. Wind gisteren: ONO 4 tot 2. Weer gisteren: eerst bewolkt daarna zonnige perioden. Gemiddelde vochtigheid gisteren overdag 70 procent .Geen neerslag.

AMSTERDAM — De rechtbank in Amterdam heeft bij verstek de 64-jarige voormalige rechter uit Haarlem mr. H. G. R. wegens het besturen van zijn auto onder invloed van alcohol, veroordeeld tot twee weken gevangenisstraf voorwaardelijk, een boete van ƒ 2000 subsidiair vijftig dagen hechtenis en ontzegging van de rijbevoegdheid voor de tijd van twee jaar. Dit laatste met aftrek van de tijd dat zijn rijbewijs was ingenomen (vijftein maanden). De voorwaardelijke gevangenisstraf is een week minder dan de officier van justitie had geëist. Voor het overige was het vonnis conform de eis. mr. R. had op medische gronden verstek moeten laten gaan bij de behandeling van zijn zaak. Op 23 november 1972 had mr. R. na een bezoek aan een café in Haarlem op telefonisch verzoek van zijn vrouw de auto uit de garage gehaald en was onderweg naar huis nog enkele boodschappen gaan doen in de Zijlstraat. Daar had hij gepoogd op stuntelige wijze de auto in een kleine ruimte te manoeuvreren. lemand uit het publiek had de politie gebeld, die verscheen toen mr. R. na zijn inkopen te hebben gedaan wilde wegrijden. De voormalige rechter was in 1970, toen hij betrokken was geweest bij een auto-ongeluk met dodelijke afloop, veroordeeld wegens het in gevaar brengen van de veiligheid van het verkeer tot een boete van 1000 gulden.

Onze weerkundige medewerker meldt: verwachting voor het Noorden, geldig tot vrijdagavond: eerst zonnige perioden en droog. Later definitief bewolking, maar nog geen neerslag van betekenis. Matige, af en toe krachtige wind uit richtingen tussen oost en zuid. Komende nacht opnieuw lichte vorst: minus 1 tot minus 3 graden, morgen overdag iets zachter met maxima van circa 5 graden. Verdere vooruitzichten: minder koud en onvast.

Hoog water Harlingen, maart 1 1.49—14.19 2 2.29—15.00 3 3.29—26.10 4 5.04—17.50

Terschelling (haven) 24 min. vroeger; Vlieland (haven) 58 min. vroeger; Ameland (Nes) 25 min. later; Schiermonnikoog (west) 43 min. later; Lauwersoog 21 min. later.