Leeuwarder courant : hoofdblad van Friesland

(Van een medewerker)

DEN HAAG — Er is een toenemende mate van ezamenkoorts onder leraren te constateren. De reden: de normering voor vakken waarin begin deze week al examen is gedaan, is nog steeds niet binnen. De leraren weten dus niet of hun leerlingen op een goed of minder goed cijfer mogen rekenen. Het uitblijven van die normeringen veroorzaakt ook allerlei ander zorgen: rectoren vragen zich af of ze de datum van de uitslag niet te vroeg hebben gepland. En bij het hogeft' beroepsonderwijs wil men bijvoorbeeld zo snel mogelijk weten of de aangemelde leerlingen geslaagd zijn.

Navraag bij de inspectie leert dat er dit jaar inderdaad wat vertraging is, omdat men eerst vrij forse steekproeven neemt. Er is uiteraard helemaal nog weinig ervaring met de examensnieuwe-stijl, maar bovendien heeft men het vorig jaar met enkele normeringen nogal moeten sjoemelen. Het bekendste voorbeeld is dat van de Nederlandse tekst van het havo, waarvoor in 1973 achteraf twee punten extra gegeven mocht worden.

Met de komst van de meerkeuzetoets is het gebruik geworden dat de computer snel wordt ingeschakeld voordat de normering wordot vastgesteld. Voor de open vragen wordt vooraf een voorlopige normering bepaald, die aan de hand van een steekproef eventueel wordt bijgesteld. Om zoveel mogelijk zekerheid te hebben, zijn de steekproeven voor natuurkunde, wiskunde en scheikunde dit jaar vrij groot. De verwerking van de gegevens kost een paar dagen. Vandaar. De wiskundig begaafden van atheneum en gymnasium waren vrijdagmorgen drie uur ingespannen bezig met de opgaven van wiskunde 11. Er waren meer klachten over de veelheid dan over de zwaatrte en menig B-kandidaat zei dit werk eenvoudiger te vinden dan wiskunde I (arme A-kandidaten die ook voor dat wiskunde I kwamen te zitten). Van dooentenzijde werd gewaarschuwd voor onderschatting van het werk en bovendien kwamen er klachten over de samenstelling. Er ontbrak bijvoorbeeld een vraagstuk, waardoor de kandidaten konden aantonen dat ze de theorie van de afbeeldingen — een nieuw onderdeel — beheersen. De eerste opgave werd door sommige leraren meer geschikt bevonden voor het havo dan het vwo. Juis daardoor konden de kandidaten er wel problemen mee krijgen, want zon opgave hadden ze zeker niet verwacht. Ten slotte was er ook nog de klacht dat de tweede opgave het verleden oprakelde in de vorm van analytische meetkunde en bovendien zat er een stapeleffect in: wie onderdeel D wilde oplossen, moest wel eerst C gevonden hebben.

Over het Grieks van vrijdagmiddag was er minder commentaar. Minder gemakkelijk dan Latijn, maar niet echt problematisch, zeiden de kandidaten. Een aantal had het werk voortijdig af en dat is sinds mensenheugenis bij de oude talen niet voorgekomen. Andere kandidaten zeiden hooguit een tempo van vier en een halve regel per half uur te kunnen halen, terwijl er gemiddeld vijf vertaald moesten worden. Met voldoening werd bü het havo geconstateerd dat de tendens dat het natuurkundewerk elk jaar moeilijker werd, niet meer doorzette. Die voldoening gold bovendien het feit dat er dit keer slechts vier opgaven waren. Bij de korte ervaring met deze nieuwe examens krijg je weer wel dat sommige scholen constateren dat ze bij het schoolonderzoek van een hoger niveau waren uitgegaan. Vrijdagmiddag stond er voor de liefhebbers Frans op het programma. Gematigde geluiden over de hele linie. Mavo Op hetzelfde moment werkten ook mavisten aan het Frans. De kandidaten kwamen met sterk wisselende beoordelingen van het werk, maar de docenten toonden zich zeer tevreden. Er kwam lof in de geest van: heldere en duidelijke teksten, weinig of geen lastige vragen. Vrijdagmiddag stond wiskunde II op het programma en daarbij ontstond al evenmin paniek. Een docent meldde wel dat het jammer was daat er geen statistiekopgaven bij waren. Bij mavo-3 waren er wel klachten over dit onderdeel maar die klachten passen eigenlijk wel dat het jammer was doat er geen Het allerlaatste examenonderdeel van het lager technisch onderwijs betrof de open vragen van wiskunde. Allerwegen overheerste tevredenheid en de beschikbare tijd van anderhalf uur voor vier opgaven bleek ruim voldoende. Het lts kan op een zeer redelijk schriftelijk examen terugzien. Uitschieters bleven afwezig.

(Van onze correspondent)

BRUSSEL — Van dinsdag af mag op de Belgische autosnelwegen en op de wegen met twee maal twee rijvakken 120 km per uur worden gereden. De snelheidsgrens op de secundaire wegen is gistermiddag door de regering op 90 km bepaald. De regering heeft dus niet willen toegeven aan de druk van auto-industrie en verenigingen van automobilisten om de snelheidsgrens hoger te bepalen. Voorlopig handhaaft de regering ook het zware systeem van boetes op te hard rijden, dat de regering als begeleidende maatregel invoerde toen de oliecrisis haar ertoe bracht de maximumsnelheden op 100 en 80 km te bepalen. Wie te snel rijdt moet in de meeste gevallen 340 gulden betalen en dat blijft voorlopig zo. In september zal de regering opnieuw bekijken of de nieuwe snelheidsgrenzen al of niet gewijzigd moeten worden en hetzelfde geldt voor de boeten.

BERLIJN — Door het gijzelen van de moeder van een bankkassier hebben onbekenden gisteren bij een bank in West-Berlün 50.000 mark buitgemaakt. Twe mannen waren de woning van de ouders van de 36-jarige kassier binnengedrongen En hadden de moeder gegijzeld .Daarna belden zij de bank op. Zij deelden de kassier mee dat zij zijn moeder vasthielden en dat hij het cliëntennummer 300 moest omroepen. De persoon die daarop verscheen moest onmiddellijk 50.000 mark worden gegeven wilde de kassier dat zijn moeder niets zou overkomen. Op bevel van de overvallers zei de moeder telefonisch tegen haar zoon dat zij geboeid in de macht van de onbekenden was. Nadat de kassier nummer 300 had omgeroepen, verscheen een 30 jk 35-jarige vrouw aan de kas, liet zich de 50.000 mark uitbetalen en vluchtte. De moeder werd in haar woning door de politie bevrijd.

HOLLAND, MICHIGAN -- In het door Nederlanders gestichte Holland, in de Amerikaanse staat Michigan, is voor de 45ste maal het tulpenfestival gehouden. Er worden bij dit folkloristische gebeuren zon 300.000 bezoekers verwacht. Onderdeel van het festival is het schrobben van de straten van het stadje door meisjes, die uitgedost zijn in een soort Volendammer costuum.

Vaktaaltje melkboeren op laatste schans ... bondgenoten melkende boer .. . beteuterde directeuren halve-literklanten melkprijs boer .... derde kanaal .... Friesland niet meer laagste Willem de Jong (3000)

lEDERE BEROEPSGROEP heeft zijn eigen vaktaaltje. De zuivelwereld maakt daar geen uitzondering op. In het zuivelvaktaaltje is telkens sprake van het „straatkanaal" en het „winkelkanaal" als het gaat over de afzet van melk naar de consument. Met het straatkanaal wordt de afzet bedoeld, die via de melkboer loopt, zodat het winkelkanaal de afzet via de winkels moet zijn.

Beide woorden breiden zich explosief uit in de gesprekken over de melkhandel en dat komt doordat zich wijziging gen in de afzet voltrekken, waarbij niet alleen de melkboeren in het nauw gedreven worden, maar ook de melkinrichtingen. Er is een versnelde verschuiving in de melkomzet van het straatkanaal naar het winkelkanaal. Melkinrichtingen, die op de melkboer gewed hebben, zien hun omzet drastisch slinken, terwijl de andere melkinrichtingen, die aan de winkels leveren hun omzet kunnen vergroten. Steeds meer melkinrichtingen storten zich daarom in het winkelkanaal in een poging omzet te houden. Toen deze ontwikkeling jaren geleden geleidelijk inzette verklaarden de melkboeren onmiddellijk de oorlog aan die melkinrichtingen, die het lef hadden melk te leveren aan de winkels. Gebeten was de melkhandel "vooral op de coöperatie De Volharding in Nijkerk, die overal in den lande melk begon te leveren, waarmee de winkeliers naar hartelust met de prijs mochten knoeien. Zo ontstonden enkele jaren geleden de zogenaamde melkoorlogjes als een winkelier stuntprijzen berekende. De Hollandse coöperatie CMC-NMU, die tegenover de particuliere melkinrichtingen Menken en Van Grieken allang een slecht figuur sloeg, doorbrak vorig jaar de barrière van de merkboeren door melk te gaan leveren tegen lage prijzen aan Albert Heijn. Deze prijs lag centen lager dan die welke door de CMC aan de melkboeren werd berekend. De CMC moest wel omschakelen op het winkelkanaal, omdat de acties van kleine melkinrichtingen deze coöperatie dreigde af te snijden van de melkomzet. De Domo was langs een omweg ook allang op het winkelpad in Nederland.

Omschakeling van de melkdistributie van het straatkanaal naar het winkelkanaal leidt tot een daling van de melkomzet in Nederland. Melkboeren zijn betere bondgenoten van de melkende boeren dan de winkeliers. Als gevolg van deze omschakeling ontstaat er in de Nederlandse melkinrichtingen een overcapaciteit. Deze overcapaciteit is het gevaarlijkste voor de meest gemoderniseerde melkinrichtingen, die met kostbare apparatuur werken en die door moeten draaien op straffe van ondergang. Deze groep werkt met karton- en plasticverpakking van de melk. Een machine blaast een plasticfles, die tien seconden later met melk gevuld is en die automatisch opgestapeld wordt in een rijdend krat. En machines zijn duurder wanneer ze stil staan, dan wanneer ze draaien en dus moeten de melkinrichtingen draaien en draaien ook al levert dat enig verlies op. Dat gebeurt op het ogenblik. Ze draaien met verlies.

WAT BETEUTERD staan de directeuren van de melkinrichtingen te kijken, die de melkboer trouw gebleven zijn met een glazen fles. Zij zien hun omzet dalen en vragen zich af of het nog wel zin heeft actief te blijven in de consumptiemelksector, in het algemeen een arbeidsintensieve bedrijfstak. De drie Friese melkinrichtingen in Warga, Leeuwarden en Sneek zijn traditioneel. Warga en Leeuwarden werken samen. En als Warga ergens een winkel met melk gaat voorzien, dan kijken de plaatselijke melkboeren onmiddellijk naar Sneek (Nestié) om de coöperatie uit Warga af te straffen. Het volgende moet men niet opvatten als een verdediging van een verkeerd beleid bij de Friese melkinrichtingen, die niet met hun tijd zijn meegegaan, want we menen, dat Warga en Sneek met hun glazen fles in Friesland nog een taak hebben bij de melkvoorziening met name via de melktappers. De melktappers leveren een belangrijke bijdrage aan het welzijn. Mevrouw Annie Mulder-Mueller van het vrouwencomité Tot Opbouw in Leeuwarden, getuigde daarvan bij het zilveren jubileum van Hendrik Nijboer als directeur van de LMI in Leeuwarden. Zij noemde al die groepen op, die het moeilijk zonder een melkboer kunnen stellen, maar ze zal zich wel bewust geweest zijn, dat de meest aanhankelijke klanten van de melkboer die zij opnoemde de halve-litertjesconsumenten zijn.

De melkboer heeft een echte dienstverlening in de steden en op het platteland. Hij is een waardevolle figuur en de vraag rijst of hij in zijn dienstbetoon niet gestimuleerd moet worden. We stellen ons voor dat de melkboer op straat minder hindernissen in de weg gelegd worden, een soort voorrang in het verkeer e.d., zoals het openbaar vervoer die ook geleidelijk krijgt.

Bescherming van het beroep melkboer lijkt zinvol, maar dat zal de melkinrichtingen niet verhinderen zich een weg te banen door het winkelkanaa'. De modernste melkinrichtingen zijn in-

dustriële robotten, die onverstoorbaar hun weg gaan, de machines kunnen niet anders dan draaien of stilstaan. De robotten winnen deze strijd. De consumptiemelk, die ze leveren, wordt verkocht. De melkboer heeft op het ogenblik het idee, dat hij fijngemalen wordt tussen industriële grootmachten. Toen de CMC vorig jaar goedkoop melk ging leveren aan Albert Heijn moest enkele maanden daarna de straatprijs van de drinkmelk omhoog. De melkboer beweerde, dat hij er voor moest zorgen dat de verliezen op Albert Heijn gecompenseerd werden. Nu het gros van de melkinrichtingen zich op de winkels heeft gestort met steeds goedkopere melk, is de melkboer in verschillende delen van Nederland in opstand gekomen. Hij weigert nog langer de verhogingen te betalen, die de melkinrichting van hem vraagt. De melkinrichting levert goedkoop aan de winkels, waarom dan ook niet aan de melkboeren? Zij hebben zich ook al verenigd tot clubs, die grote kwantums kunnen afnemen en die kwanturn-kortingen kunnen bedingen. De melkboerenorganisatie SRV heeft bij De Volharding in Nijkerk al gevraagd wat de melk daar moet kosten, zo heeft Nijkerk laten weten. De melkinrichtingen worden nu van twee kanten in de tang genomen door hun afnemers bij een dalende afzet en bij dalend rendement.

EEN HEEL GOEDKOPE UITWEG hebben de melkinrichtingen voor hun problemen. Zij kunnen de hele ellende op de melkprijs van de boer verhalen. Met name in Holland zal het rendement van de melkinrichtingen worden aangetast. De zuivelgroep van de AVB (zuiverarbeiders) vreesde deze wek, dat er brokken gemaakt worden. In Zuid-Holland zou het bestaan van hele melkinrichtingen op het spel staan, niet omdat ze niet zouden renderen, maar omdat kapitaalkrachtige groepen gewoon afzet gaan kopen voor hun robotmelkinrichtingen.

duktie ook de tegenvallende omzet in de drinkmelksector moet opvangen. Als dat het geval is, dan moeten niet alleen arbeiders voor hun werkgelegenheid vrezen, maar ook boeren voor hun afzet. Zij kunnen elk moment bericht krijgen van hun melkinrichting: morgen hoeft het niet meer. Als de vrees van de AVB waar is, is dat de consequentie voor de melkveehouders. Dat is weer eens wat anders dan een slechte melkprijs.

IN FRIESLAND gaat slechts vijf procent van de melk in de consumptiesector. De boeren hier moeten het hebben van kaas en condens (koffiemelk). Voor een dot slagroom op de melkprijs moet dan verder de CCF zorgen met een reeks van activiteiten. Overigens is de CCF voor de afzet van koffiemelk ook sterk afhankelijk van het straatkanaal, maar de wijzigingen, die zich daarbij voordoen hebben de omzet blijkens het jaarverslag nog niet aangetast. Nutricia, dat toch de CMC achter zich heeft, heeft vorig jaar weer terrein moeten prijsgeven in deze sector.

De Friese melkinrichtingen kunnen zich in deze situatie lang handhaven zonder dat het kapitalen gaat kosten. Ze breiden bovendien hun afzetgebied buiten Friesland wat uit, zodat ze hun omzet nog enigszins kunnen handhaven. In Friesltnd dringen namelijk de niet-Friese melkinrichtingen via de winkels op. Voor de boeren, die van 1e melkfabrieken afhankelijk zijn, die tot het gebied van de Friese Zuivelbond behoren, is een en ander dus geen ramp, maar ze doen er wel goed aan een beetje op hun straatkanalen te pas-

Op korte en lange termijn is er wel een invloed te verwachten van de verschuivingen. Er komt steeds meer melk en er gaat steeds minder drinkmelk naar de consument. Na de oorlog bedroeg de consumptiemelkomzet een derde van de melkomzet in Nederland. Het zal nu ongeveer op een vijfde zitten. De betekenis van de industriemelk neemt steeds toe, omdat de industrie behalve de toenemende melkpro- Op korte termijn is daar nu ook bijgekomen een deel van de melk in Beieren, die niet meer naar Italië kan en tot overmaat van ramp vloog de nieuwe mielkpoedertoren van de Domo in Beilen de lucht in.

Deze poedertorens staan soms te dansen als raketten. De toren in Dronrijp maakte zich ook al klaar om het voorbeeld van Beilen te volgen. De geschiedenis van de poedertorens wekt het vermoeden, dat men aan de grenzen van de technische perfectie werkt met het risico van een ontploffing. Nog één ontploffing in Nederland zou de melkprijs voor de boer dit jaar ernstig kunnen drukken, omdat er niet voldoende verwerkingscapaciteit meer is. Er zal dan voor melk nog een derde „kanaal" gevonden moeten worden, het rioolkanaal. De tiende delen van centen, die er per kilo melk gewonnen kunnen worden in de poedertorens, die staan te dansen, staan in geen verhouding tot de miljoenen, die de boeren kwijt kunnen raken, wanneer dit efficiëncy-spelletje mislukt.

danken hebben, aan het winkelkanaal. Overigens staat er wel wat meer te wankelen dan een voetbalelftal. En wat de melkprijs in Friesland betreft, de achterstand op het gemiddelde lijkt nu wel opgeheven.

UIT DE RUBRIEK van de vorig! week zou opgemaakt kunnen worden dat notaris Nauta van Roordahuizum de erfdienstbaarheden van het bedrijf van Luit Zwart in Warga onvolledig vermeld zou hebben in het veilingboekje. Deze erfdienstbaarheden waren echter wel overeenkomstig het kadaster vermeld en daarbij waren ook die betreffende het zakelijk recht van de Gasunie.

WILLEM DE JONG, die 3000 gulden kwam halen in de zuivelfabriek te Oldeberkoop en die dit geld kreeg omdat anderen bestuur en directeur bedreigden, heeft ook nog enige ravage aangericht in het aanzien van de landbouworganisaties. De Friese arganisatiebladen hadden er vorige week over kunnen schrijven,, maar alleen Ons Friese Platteland (CBTB) bevatte enkele dappere regels. Zeer tegen de gewoonte in van Ons Friese Platteland, dat namelijk achter iedere regel pleegt te zetten, wie de schrijver ervan is, had dit artikeltje geen ondertekening. Dat gebeurt wel vaker in een krant, wanneer aangenomen wordt, dat er iets absoluut waars naar voren gebracht wordt, iets wat voor geen tegenspraak vatbaar is. Ofr vond het maar diefstal in Oldeberkoop. Het Fries Landbouwblad (Friese My) zweeg in alle talen over het voorgevallene. De bezetters van de fabriek w Oldeberkoop zouden dit als een aanmoediging kunnen opvatten. Zoals men zich zal herinneren had het Landbouwschap bij de fabriek geld gevorderd, dat De Jong te goed had van de fabriek Het Landbouwschap kon dat gel° krijgen omdat De Jong een schuld naa aan het Landbouwschap. . De affaire met Willem de Jong m ac zuivelfabriek in Oldeberkoop is kennelijk enkele leden van de BoerenparW in het verkeerde keelgat geschoten. 4 zeggen nu: „Niet de Boerenpartij niaar de BVL bezette fabriek in Oldebei" koop" en „De Boerenpartij had er nie? mee uit te staan". De BVL dat is <£ vereniging voor bedrijfsvrijheid in °f landbouw, een organisatie, die a° Hendrik Koekoek werd opgericht e» geleid. Uit die BVL is de Boerenpaiw voortgekomen als het politieke verleng stuk van de BVL. Uit de vrklari van de Boerenpartijledcn blijkt ovci' gens duidelijk, dat ze het met hun cigc optreden, als BVL wel eens zijn.

MET DE STRAATPRIJS van de drinkmelk is het nu een merkwaardige zaak geworden. Begin deze week ging er een verhoging in van twee cent. Voor zover bekend is deze verhoging in Friesland over de hele lijn doorgevoerd. Friesland bleef daarmee een cent onder het peil, dat elders voor flessemelk berekend zou worden. De situatie van een prijsachterstand van een cent ontstond een jaaT geleden, toen de Friese melkinrichtingen de prijsverhoging die de minister van Economische Zaken toestond als absurd hoog kenschetsten. Ze gingen toen niet mee met de prijsverhoging. Deze week zouden er in Nederland prijsverhogingen ingaan van twee cent voor glazen flessen, vier cent voor kartonpakken en zes cent voor plasticflessen. De minister van Economische Zaken weerhield de melkinrichtingen en melkhandel niet of met andere woorden de minister liet de straatmelkprijs „vrij". Wel lijkt de minimummelkprijs op 74 cent per fles te zijn gekomen waardoor in Friesland het prijsverschil tussen winkel- en straatkanaal met een cent afnam. De prijsverhogingen in Nederland zijn echter op grote schaal niet doorgegaan. Drente en Groningen stelden het maar eens een week uit. We hoorden geluiden, dat de consumptiesector toch een beste business was. In Holland wil de melkhandel minder betalen dan de melkinrichtingen voor de melk vragen, zodat daar een complete ruzie aan dé gang is. Daar staat de melkboer met de rug tegen de muur, met de SRV nemen we aan. En die zou het Nederlandse voetbalelftal steunen in zijn strijd voor het wereldkampioenschap. Als dat niks wordt, weten we aan wie we dat te

AMSTERDAM — „Wanneer uw huurcontract voor het viswater van rijk, provincie of gemeente vernieuwd moet worden, dring er dan met klem op aan dat in het nieuwe contract het visrecht voor de symbolische som van een gulden zal worden verhuurd . Voorzitter K. 3. Vrüling van de Algemeene Hengelaarsbond AHB, burg» meester van Idaarderadeel, gaf v ' daag, in de algemene ledenvergadcrin" in Amsterdam, dit „dringende advies» aan de bij zijn bond aangesloten piaat selijke verenigingen en regionale fede! raties.

De gerechtvaardigdheid van het verzoek zal mien maar zijn mening overtui" gend kunnen aantonen door erop tè wijzen datt de gemeente, de provincie of het rijk lieder jaar enorme bedragen uitgeeft aan subsidies en andene kosten voor allerlei takken van sport, recreatie en lichamelijke ontwikkeling. Daarbij vergeleken is het verlagen van de pachtsom tot een gulden een bijzonder kleine financiële tegemoetkoming aan de hengelsport. Wanneer een college van burgemeester en wethouders zon verzoek afwijst zo zette voorzitter Vrijling zijn advise-' ring vormt, richt dan een briief tot de gemeenteraad en vraag die waarom u zo anders wordt behandeld dan anderen. Lukt het de eerste keer niet, probeer het dan een volgende keer op. nieuw. Er zijn voorbeelden genoeg die bewijzen dat het mogelijk is, er zijn ook voorbeelden dat zon verzoek niet wordt gedaan terwijl het gemeentebestuur echt niet ongenegen zou zijn eraan te voldoen. „Ga er steeds van uit dat onze provinsies en gemeenten zeer overwegend worden bestuurd door redelijk denketi^ de en verstandige mensen," aldus de heer Vrijling. De heer Vrijling sprak in zrjn rede verder uitvoerig over de in voorbereiding zijnde grote landelijke hengelsportorganisatie, waarvoor de algemene ledenvergadering van zijn bond in 1968 het eerste initiatief heeft genomen. Het ziet er nu naar uit, dat die nieuwe organisatie in de eerste maanden van 1975 kan worden opgericht en dan tossen de 350.000 en 400.000 leden zal tellen, tweemaal zoveel als de Algemene Hengelaarsbond nu heeft. De nieuwe organisatie zal opgebouwd zijn op regionale federaties.