De tijd : dagblad voor Nederland

UTRECHT, 4 febr. — Liep heel Utrecht maandagnacht nog rond te peinzen over Pasolini's Porcile en zijn ongebruikelijke openheid in een massaal gesprek met het publiek, dinsdag stal opnieuw een Italiaan de show. Gillo Pontecorvo sloeg met zijn Strijd om Algiers zelfs nog harder toe dan Pasolini. Het is tekenend voor Pontecorvo's meesterschap, dat deze film uit 1966 vier jaar later nog zo'n geweldige klap in het gezicht kan veroorzaken. En het is een van die onbegrijpelijkheden des levens, dat dit grandioze document nu pas Nederland bereikt heeft. StrUd om Algiers Is het verslag van een volk aan de rand van zelfstandigheid. Als een documentaire verslaat Ponecor gebeurtenissen tussen 1954 en 1960, waarin Frankrijk voor het behoud vocht van zijn wingewest, de

FLN ontstond en het Algerijnse volk definitief ontwaakte. Een documentaire Is het niet, er zit geen meter journaalfilm in, wat met name ten aanzien van de schitterende massascènes de gigantische kwaliteiten van Pontecorvo als regisseur aantoont. Geen moment ontstaat de indruk dat er gewerkt is met vijftienhónderd spelers en figuranten.

Scène uit het sterke melodrama „Sister George

Door de sterke journaalinslag die er toch is, wordt de wezenlijke inhoud alleen maar groter. Naast zijn documentaire (nooit op feitelijke onjuistheden bestreden) kant is Strvld om Algiers een heldendicht aan een volk dat zichzelf wordt. De srote vraag was of de actualiteit van de geschiedenis destijds de film nu niet heeft afgezwakt. T").*tar Is kopn sprake van De gebeurtenissen in Algiers blijken eens te meer slechts uitgangspunt voor een „document humain." dat aan actuele „bruikbaarh raken als een van de laatste overlevenden geïsoleerd in een huis aan de kust. Het belangrijkste deel van de film gaat over hun afloop. De titel duidt op het kernconflict tussen de jongen en het meisje. De jongen wil zich voortplanten, het meisje weigert. Als de jongen in haar slaap zijn slag slaat, is er ook voor hen slechts een knallend einde.

Behalve de algemene strekking, dat de wereld kapot gaat, zit het idee van al of niet „betrokken" zijn volledig In de verhouding van die twee jongeren. De eniffe onbedorvene is het meisje, omdat zij geen kind wil, dat toch weer een produkt zal worden van een valse maatschappij. Wanneer zij alsnog zwanger wordt, is zij haars ondanks ..betrokken," dus ten dode opgeschreven. Zo is er voor niemand, aldus Ferreri, een toekomst. Het Zaad van de Mens is een slordige film. Met name de „reportage" over de brandende wereld is erg zwak en pas het verblijf aan het strand is boeiend, zij het ook niet altijd. Toch kan ik me voorstellen dat Ferreri het zelf een goede film vindt, omdat hij zich helemaal in zijn pessimisme wee te verlie-

zen.

Van geheel andere aard is The Killing of Sister George van Robert Aldrich, de geweldregisseur van The Dirty Dozen, maar ook van de melodramatische What Ever Ilappened to Baby Jane? De film is naar het gelijknamige toneelstuk, dat ook door het Nieuw Rotterdams Toneel is opgevoerd met Elly van Stekelenburg in de hoofdrol. Vooral in het eerste stuk van de film is die toneelafkomst duidelijk. Daarna wordt Aldrich vrijer en toont zijn onmiskenbaar vakmanschap, met name in do opbouw van een drama. Sister George is de figuur in een televisieserie h la Coronation Street. Zij maakt nogal wat moeilijkheden in haar privécontacten en daalt sterk in de populariteitscijfers van de televisiekijkers. Haar rol wordt afgebroken door een oneeluk. De film gaat over de problemen van deze tweede klas actrice, die ook in haar persoonlijke leven afgaat. Zij woont samen met. een vriendin, die haar tenslotte verlaat voor een andere vrouw. In het afschilderen van de lesbische verhouding en de nieuwe liefde van George's vriendin, is Aldrich op zijn best. Zuiver," teder en zeer overtuigend, zonder zich een moment te vergalopperen. The Killing of Sister George blijft natuurlijk een melodrama, maar op dit vlak zeer sterk. Door de korte films zijn we inmiddels heen. In Utrecht is de rcpsi-prljs voor de beste korte film gewonnen door De Bom van Robbe de Ilert. Tweede werd Rembrand Vogelvrij van Ernie Damen, derde Bronbeek Bijvoorbeeld van René van Nie. Hoe moeilijk verstaanbaar liet bijzondere werk van Frans Zwartjes wel is, bewijst dc lage klassering van zijn films (15de). In Eindhoven is geen Pepsi- maar een Philip Morris-prils. Men is daar nog druk aan het tellen. Vandaag sluit de rinemafestatie, onder meer met Godards One plus One. Handenwrijvend, maar met rooddoorlopen ogen van het vele kijken, wachten we dat af.

Van onze onderwiisredacteur !

DEN HAAG, 4 febr. — In de Eerste Kamer klonken gisteren bij de behandeling van de onderwijsbegroting van diverse kanten gereserveerde tot zeer kritische geluiden over de onderwijscontestatie en haar oogmerken. Prof. De Rijk (PvdA) zei dat tot de democratie delegatie van verantwoordelijkheden behoort. Het is onmogelijk een ieder te laten meepraten over problemen waarvan hij de draagwijdte niet kent. Mr. Schelfhout (KVP) ziet de vrijheid van het wetenschappelijk onderwijs en onderzoek in gevaar komen wanneer benoemingen en ontslagen aan een hogeschoolraad zouden worden toevertrouwd. Prof. Van Hulst (CH), (hier mede sprekend voor de AR): „Het wetenschappelijk werk eist een klimaat waarin de spanningen niet van uur tot uur tot kookhitte worden opgejaagd." En dr. Van de Vliet (VVD): „In het geheel der acties zijn ondemocratische tendensen te onderkennen. De minderheid der studenten krijgt door de verdraagzaamheid te weinig tegenspel." Bij deze bedenkingen tekende zich echter wel een verscheidenheid van argumenten pro en contra af. Prof. De Rijk vindt het onjuist de contesterenden te verwijten dat ze niet zeggen wat zij wél willen. Hij prees minister en staatssecretaris voor hun openheid tegenover alzijdige, soms verwarrende discussies. De socialistische woordvoerder merkte op dat de radicale studenten bij de arbeiders nu nog weinig weerklank vinden: maar het is de vraag of dat zn zal blijven In de universitaire wereld zelf is de weerklank zeer groot. De beoordeling door mr. Schelfhout noemde hij onjuist. Deze legde er de nadruk op dat de stmientenpolitiek aan verscheidenheid heeft ingeboet. Een minderheid heeft het in de studentenvertegenwoordiging voor het zeggen gekregen en zij probeert van de universiteit een „seminarium voor activisten" te maken. Politisering van de wetenschap komt in strijd met de grondslagen van onze cultuur. In dat opzicht stond prof. De Rijk aan zijn kant met de uitspraak dat de maatschappij-kritische functie van de wetenschap niet aan één maatschappij-opvatting gebonden mag worden.

Prof. De Rijk bestempelde een algemene universiteitsvergadering als schijndemocratie, die gemanipuleerd kan worden zowel door rechtse als door linkse extremisten. Mr. Schelfhout woes een bestuursvergelijking van universiteit en gemeente van de hand. Hij verklaarde nadrukkelijk niet akkoord te gaan met een universiteit die geheel vrij zou zijn in de besteding van overheidsgelden. Wie het anders wil, moet maar een universiteit stichten die op eigen middelen draait. De heer De Koning (AR) pleitte voor grote soepelheid tegenover de studenten van de alternatieve pedagogische academie (APA) In Beverwijk bij kwesties van examens, studietoelagen, militaire dienst enz De APA zelf wil hii ook tolerant behandeld zien: de vriiheid van onderwiis is een groot goed. ook al dient die vriiheid zich hier wat ongewoon aan. Maar de kwaliteit van de APA zal kritisch moeten worden getoetst: men kan niet in blind vertrouwen od goede uitkomsten de APA accepteren. Dit zou ook de deur onen retten voor ondoordachte acties elders. De heer Van de Vliet waarschuwde in hot algemeen voor diplomadevaluatie: dat is even kwalijk verschijnsel als eeldbederf Velen die sproken over democratisering van het onderwijs. bedoelen eigenlijk vergemakkelijking, aldus de VVD-spreker.

HET SCHIJNT in de lucht te zitten. Na het oeroude „Paquita" bij het Nationaal Ballet, kwam nu het Nederlands Danstheater met zo'n soort divertissement dat, in zeer traditionele stijl gemaakt door Scott Douglas, evenals „Paquita" het publiek op een serie circusnummertjes kan vergasten. Als het tenminste goed gedanst wordt. Maar daar haperde bij de Haagse première op dinsdagavond nogal wat aan Het is natuurlijk een uitstekende gedachte geweest van de leiding om deze groep danscis, die eigenlijk uitsluitend het moderne werk uitvoert, nu eens in een andere richting te stuwen. Om hen als het ware zich te laten bezinnen op hun mogelijkheden en feilen op het zuiver klassieke vlak. En menigeen viel in deze zeer moeilijke, voor deze kunstenaars zeker té moeilijke choreografie door de klassieke mand.

Dat het publiek toch kennelijk genoot, moet misschien gezocht worden in het feit dat een en ander geschiedde op prettige, tierige Handelmuziek, die door Sir Thomas Beecham uitermate luidruchtig, maar fris en vrolijk georchestreerd is. De ene dans na de andere van deze twaalf — het divertissement heet dan ook „Twelve Dances", maar ik begrijp niet waarom dat in het Engels moet — geschiedde op hupse melodieën en hoewel misschien een tikje grof bewerkt, was het geheel toch opwekkend genoeg. Het Nederlands Balletorkest toeterde en fiedelde er zeer fideel op los en dirigent Jan Stulen vuurde het geheel nog wat aan, zonder op welke nuance dan ook te letten. Kortom: de muziek redde veel van de vaart en vrolijkheid. Maar de danstechniek liet de uitvoerenden al te vaak in de steek. Alleen Marian Sarstadt, die dit dan ook bij het ballet van de Markies de Cuevas heeft geleerd, bleek de zuivere attaque te hebben, maar de anderen...? Toch zou b.v. Mea Venema, die er prachtig uitziet en een echte ballerina zou kunnen worden, ook in dit *{enre, nog heel wat moeten leren om die bepaalde snelheid, die bepaalde presentatie en sfeer te bereiken en het suggestieve vermogen om dit alles op het publiek als dusdanig te kunnen overbrengen. n* • 1

Nogmaals het is hoogst nuttig voor de groep om nu eens deze styi te gaan leren. Hun prestaties in het moderne werk zullen er alleen maar door kunnen winnen, en wat henzelf betreft: zU zullen er, mits zU de gelegenheid krijgen om het veel te doen, zeker heel veel plezier in krijgen. Het publiek is voor dit soort balletten altÜd uiterst dankbaar en ook dat kan een stimulans zUn. De Haagse avond werd volgemaakt met de bekende „Drie Stukken" van Hans van Manen en Tetley's „Pierrot Lunaire" dat, hoe meer men het ziet — niettegenstaande de knappe prestatie van Jaap Flier — steeds meer stof doet opwaaien uit de twintiger jaren. En dat is erg stoffig stof... JAN WILLEM HOFSTRA

Aan het begin van de filmavond werden we getrakteerd op Poème Electronique, het stuk dat in 1958 op de Expo te Brussel zo veel opzien baarde. Twaalf jaar geleden kon het nog gebeuren dat de toeschouwers gillend van angst het Philips-paviljoen uitrenden, maar in 1970 maakte het filmpje weinig indruk De zwaar tillende inhoud — de opgang van de mensheid van primitieve holbewoner via atoombommenmaker tot vredelievende flatbewoner deed in deze vorm erg naïef aan. De muziek van Varèse is overigens nog steeds indrukwekkend. „Antithese" van Mauricio Kagel en Alfred Feussner gaat over een man die zich moeilijk gedraagt in eer stoffig keldertje waar allerlei oude televisietoestellen grammofoons en radio's zijn opgesteld. Hij schiet een TV waarop zijn eigen beeld vertoond wordt, kapot, eet een boterham met filmstroken, worstelt met kluwen film- en geluidsband en loopt uiteindelijk dansend het beeld uit. Een bizar produkt, waarin het anachronisme van de volslagen verouderde apparaten en de knusse tafeltjes wel een humoristisch effect had. De samenhang tussen beeld en geluid was niet evidenter dan in bijvoorbeeld Amerikaanse cowboyfilms. Een uitvoerige, langdradige reportage over de componistengroep Nuova Consonanza besloot de avond. Deze internationale groep onder leiding van Franco Evangelisti houdt zich bezig met vollectieve improvisatie. In deze film maakte het musiceren een wat rommelige indruk. Er traden trouwens grote verschillen van mening tussen de spelers onderling aan het licht. Zo werd optremerkt dat deze speelwijze te weinig theoretische ondergrond heeft

voor werkelijk uitzonderlijke resultaten. Het gevaar van stereotiepe reacties is ert? groot, immers iedere reactie is geconditioneerd door het verleden van de Westerse muziek in het algemeen en van de individuele componisten. De beelden lieten van collectiviteit weinig zien: Evangelisti was het meestp san het woord in de vraaggesprekken en had vaak duidelijk de

l idins? bii hpt musiceren. De belangstellende lezer zij verwezen naar een LP van deze aroen DGG-643541 in de serie Avant-Garde II

JOS VAN LEEUWEN

HET SAMENVOEGEN van twee of meer verschillende kunstvormen in één werk kan grote verrassingen opleveren. Een gevaar hierbij is dat een té consequent en té bewust toepassen van deze techniek enigszins vermoeiend werkt op de toeschouwer-luisteraar. In de jaren twintig werd in het tijdschrift De StUl propaganda gemaakt voor de abstracte films van Hans Ilichter en van Viking Eggeling. Deze werken hebben echter nooit een groot publiek kunnen bereiken: de films zijn te zeer geconstrueerd en maken daardoor een gewilde indruk. De abstracte films is, ondanks het onvoorstelbare aantal mogelijkheden van dit medium, nooit van de grond gekomen.1

De Stichting Film en Wetenschap te Utrecht heeft nog eens een poging gedaan in deze richting. Nauwe samenwerking met het Instituut voor Sonologie (de vroegere Instituut voor Electronische Muziek) ie Utrecht heeft tot resultaat gehad de muziekfilm ..filmproject een", door Frits Weiland. Vertoning gisteravond en vanavond in het Instituut voor Sonologie, Catharijnesingel 59, Utrecht, ingang Sterrenbos, om 20.15 uur. De ietwat pretentieuze ondertitel „een onderzoek naar de relaties tussen klank en beeld" geeft wel ongeveer weer wat het zes minuten durende filmpje inhoudt. De maker heeft gepoogd een soort contrapunt van beeld en geluid te krijgen. Er is een parallellie tussen het klankmateriaal en de beelden: deels synthetisch (electronische klanken geproduceerd in de Studio voor Electronische Muziek resp. geconstrueerde beelden zoals blokjes en stipjes) deels concreet (opnamen van beatmuziek, od allerlei wijzen verwerkt, resp. een foto van een ideale vakantiebadplaats aan de Rivièra met twee zonnebadende dames erop). Er waren momenten waarop ieder synthetisch beeld correspondeerde met een synthetisch klank; hetzelfde gold dan voor de concrete beelde en klanken (met name aan het begin en het eind). Doch Weiland heeft een interessant snel voor het oor en het oog gemaakt door vermenging van die vier componenten, waarbij heterogeen materiaal tegelijk werd vertoond of waarbij mengvormen herkenbaar werden. Zo vertoonden de (synthetische) spikkels samenhang met fragmenten van de foto die zo sterk waren vergroot dat het raster zichtbaar werd. Dat leverde dan geometrische figuren np. Soms was er ook enige humor te bespeuren: in een reeks beelden trad plotseling een onverwachte afwijking op waardoor je je als toeschouwer bij de neus genomen voelde Een beetje flauw was het grapje waarin je door een zwaar met „regen" besproeide autoruit de zonnebadende dames zag. Desondanks heeft ..filmproject een" veel perspectieven geopend. Het is te hopen dat deze kunstvorm nog meer kansen krijgt.

Scène uit „filmproject een": Speelgoed-vorkheftrucs, nijver als bijen, begeleid met zoemtonen.

AMSTERDAM, 4 febr. — De Essayprijs van de stad Amsterdam is toegekend aan Rudy Kousbroek voor zijn boek Revolutie in een industriestaat, een bundeling van essays, gewijd aan de Meirevolutie in Parijs. De jury bestond uit J. A. Emmens, J. van Heerden en Max Nord. Rudy Kousbroek woont in Parijs. Hij publiceert onder zijn eigen naam en onder het pseudoniem Leopold de Buch.

AMSTERDAM, 4 febr. —■ De componist. pianist en dirigent Mauriee van IJzer is overleden. Voor de oorlog genoot hij faam als pianist-begeleider o.m. van Jo Vincent. Hij maakt ook enige malen muziek bij toneelstukken, die door Albert van Dalsum en August Defresne werden geregisseerd. Hij was ook vele jaren aan het Amsterdams Conservatorium verbonden ais leraar.

ADVERTENTIE SPAARBANK Bral •*f» m vo'|Miwwr. Vmmli V f&L9 *f> éa r«rmul«M voof («leg «r ;:;Xw 52g P4-I *»•*•«. «« u «an <« Cmrin '••vyyyi >':::w * *I»iepe«e#Mrfcenli Rijkspostspaarbank rentetot *7% Er rijn 2300 vestigingen. Op de postkantoren kunt u de hele dag terecht. Een aantal daarvan is zelfs ook op vrijdagavond of de plaatselijke koopavond geopend. Voor de postagentschappen gelden aparte openingstijden. •*-,