De tijd : dagblad voor Nederland

BELFAST, 2 april (AFP, Reuter) — He Noordierse hoofdstad Belfast, met name de wijken bjj Springfield Roadj en VVhiteroek Road, zün de afgelopen 1 nacht «eer het toneel geweest van j hevige gevechten tussen' katholieken j en protestanten enerzijds en demon-1 stranten en Britse soldaten anderzijds. i Hoewel de berichten vooralsnog erg! vaag'zijn, kan men er wel uit opmaken; dat er tijdens heftige botsingen weeri vele schoten zijn gevallen, dat de Britse militairen van traangas gebruik hebben gemaakt en dat rond drie uur vannacht weer tien nieuwe barricades waren opgericht. Een woordvoerder van het Britse leger zei: „De situatie is erg benard. Onze mannen zijn op het moment ochter zo druk doende dat ze niet om de minuut kunnen vertellen wat er precies gaan is." Er worden nog steeds militaire versterkingen aangevoerd. Momenteel bbvirtden zich zo'n duizend soldaten in de stad. De politie heeft zich geheel teruggetrokken. De schermutselingen', die gisteravond zijn gevoerd zijn de ernstigste die Belfast sinds maanden gekend heeft. Er' zijn verschillende schoten gelost, waarschijnlijk met karabijnen, maar het is niet bekend of er daardoor gewonden zijn gevallen. Het is de eerste keer sinds 12 oktober van het vorig jaar (toen bij een fel vuurgevecht drie doden vielen en vijftig gewonden) dat bij een botsing tussen j protestanten en katholieken weer ge-j bruik werd gemaakt van wapens. Dinsdagnacht is de wijk van Spring-1 field Road ook reeds het toneel ge-; weest van incidenten waarbij toen onder de Britse militairen 24 gewonden vielen. Enkele honderden katholieke demonstranten reageerden toen hun woede af door het gooien van stenen en allerlei andere projectielen. De gebeurtenissen van de afgelopen nacht zijn ongeveer op dezelfde wijze begonnen. Vierhonderd jonge katholieken klommen op militaire voertuigen, die door de straten patrouilleerden. Even _ later begon een even groot aantal protestanten een tegen-demonstratie •waarbij botsingen niet konden uitblijven. Van beide kanten opereerden de demonstranten in kleine groepjes, waardoor het. voor de militairen uiterst moeilijk was een einde aan de gevechten te maken. Tegen middernacht scheen de toestand ietwat rustiger te worden. Men weet echter nog niet hoe groot het aantal gewonden is. Zowel een brigade medische hulpploegen als de Britse militairen hebben een ziekenboeg ingericht. '

V LONDEN', 2 april (Reuter) —Israël I wordt beschuldigd van het martelen; van Arabische gevangenen in een ver- j slag dat is gepubliceerd door,'„Amnesty International", een internationale vereniging; tot hulpverlening aan politieke gevangenen. Arabieren hadden aan vertegenwoordigers van Amnesty International in het Midden-Oosten verteld dat zij met elektrische stroom waren gekweld, waren geslagen en met brandende sigaretten bewerkt tijdens verhoren. Amnesty International wil dat een internationale commissie een onder-j zoek instelt. Zij zegt de mededelingen i van de Arabieren te kunnen steunen] met foto's en medische verklaringen. liet Israëlische ministerie van bui-j • tenlandse zaken heeft verklaard verbaasd te zijn over het rapport van Amnesty International. Volgens een woordvoerder van dit ministerie zijn de beschuldigingen aan het adres van Israël die in dat rapport zijn vervat, ..gebaseerd op niot-onderzochte beweringen". De Israëlische regering, zei bij, heeft zich bereid verklaard mee te wei ken aan een onderzoek van zulke klaehlen.

ATHENE, 2 april (Reuter, AP) — In de Griekse hoofdstad zijn voor militaire tribunalen twee sensationele processen aan de gang, die rijk zijn aar incidenten. Tijdens het proces tegen 34 leden van de verzetsorganisatie'„Verdediging van de democratie" be-| dreigde 'de president de advocaten met een aanklacht wegens ..staatsgevaarlijke acties". In'het andere proces, tegen uitgevers en journalisten van het liberale blad Ethnos, zijn inmiddels de vonnissen gewezen: gevangenisstraffen variërend van vijf jaar tot-dertien maanden wegens het ver-: spreiden van „valse en alarmerende berichten". Vorige weck had de voormalige Griekse minister van industrie, loannis Zigdis, in het bind opgeroepen tot de vorming van een regering van nationale eenheid, hetgeen volgens het kolonelsbewind „vals en alarmerend" is. Tegen allé ]verdachten in het Ethnosproces — behalve de oud-minister ook de beide uitgevers van het blad en drie journalisten — werd bovendien een boete van 17.000 gulden geëist. De hoge boetes zijn kennelijk bedoeld om het niet bijzonder kapitaalkrachtige blad met zijn kleine lezerskling te laten verdwijnen. De verdachten hadden alle schuld ontkend en beriepen zich op de door het kolonelsbewind afgekondigde beperkte persvrijheid. Een van de advocaten riskeerde- een aanklacht toen hij uitriep, dat met dit proces ook een oordcel geveld zou worden over de persvrijheid, uit het vonnis zou .blijken of de persvrijheid reëel is of slechts een valstrik. De vonnissen waren over het algemeen zwaarder dan de eisen. Hoger beroep is onmogelijk, omdat de uitspraak gedaan is door eenj speciale krijgsraad. I Achter gesloten deuren hebben de uitgevers van zeven kranten terecht gestaan, die met meer pagina's waren uitgekomen dan door de perswet werd toegestaan. 7.e werden tot gevangenisstraffen van vier of vijf maanden veroordeeld en tot hoge geldboetes, die hun bladen echter — anders dan met Ethnos het geval is — gemakkelijk kunnen opbrengen.

Oud-premier Panajotlis Kanellopoulos, de laatste regeringsleider vóór de staatsgreep van de kolonels in 1907, heeft als getuige in het proces tegen de 34 leden van de verzetsorganisatie verklaard, dat het gebruik van geweld ter verdediging van de democratie eervol is. „De geschiedenis leert, dat geweld geweld uitlokt." aldus de expremier. „Noemt u het geen geweld, als militairen met automatische wapens mijn huis binnendringen, de deuren opblazen en mijn slaapkamer binnendringen?" Tijdens dit proces is herhaaldelijk de mishandeling van politieke gevangenen ter sprake gekomen. De voorzitter van de krijgsraad verbood gisteren de advocaten nog meer j verklaringen over mishandelingen I voor te lezen.

Britse militairen werpen traangasgranaten naar betogers in Belfasl dat vooral in de wijken Springfield Road en Whiterock sinds vannach weer één groot slagveld is.

Van onze correspondent KOML', 2 april — Op tle tweede das van het congres van de Italiaanse moraaltheologen te I'adua heeft dc Hongaarse professor van dc Grcgoriana, Xultan Alszeghy gepleit voor dc invoering van de gemeenschappelijk* absolutie na de akte van berouw aar het begin van dc mis — met hel voorbehoud dat dc gelovigen die hieraan deelnemen, één keer per jaar vooi een priester een algemene biecht afleggen. Deze algemene biecht zou de persoonlijke biecht veranderen in eer pastoraal gesprek tussen biechtelinf en priester. Tot deze conclusie kwan professor Alszeghy na een grondige analyse van de bepalingen van hei Concilie van Trente over de individuele biecht zoals die nog heden in dc Kerk van kracht zijn. , Mgr. Betazzi van lvrea, die de vergadering als vertegenwoordiger van dt Italiaanse bisschoppenconferentie leidde. verklaarde in een interview da! ook in Italië in,.de laatste jaren dt individuele biecht sterk achteruit gaat De Italiaanse bisschop sprak er ziel eveneens voor uit dat de Kerk aan d< akte van berouw, waarmee de mi: begint, een sacramenteel karakter verleent. Wie een zware zonde heeft begaan zou volgens de prelaat na een oprech' berouw ter communie kunnen gaan als hij voornemens is, zodra het mogelijk is. individueel te gaan biechten

De Britse kroonprins Charles brengt een bezoek aan Australië. Hier waagt hi zich met enkele leden van zijn staf in de woelige golven.

Van ■ overbevolking, zo stelt de werkgroep, is sprake indien de benodigde ruimte per inwoner groter is dan de beschikbare. Ken subjectief begrip dus. Deze definitie lijkt ons aanvaardbaar. Is er sprake van overbevolking (volgfcns een NIPO-encjuête in april 1967 vond 69 pet. der ondervraagden dal Nederland overbevolkt is) of wil men een dreigende overbevolking in de toekomst vermijden, dan kan dit op twee manieren gebeuren; door de benodigde ruimte per inwoner te verminderen of de beschikbare ruimte te vergroten. Gaat men er van uit dat de beschikbare ruimte een constante en onveranderlijke grootheid is. dan moet bij acuje of dreigende overbevolking of de subjectief gewenste behoefte aan ruimte worden verminderd ,(of de toeneming hiervan worden afgeremd, of tot staan gebracht) of het aantal mensen. Een politieke keuze van de eerste orde. Het is jammer dat het rapport aar. deze keuzeproblematiek zo weinig aandacht besteedt. Zonder enige motivering kiest de werkgroep voor een stationaire bevolking. De bevolkingsgroei moet zich als variabele grootheid aanpassen aan de toenemende (autonome) welvaart. De benodigde ruimte, de verontreiniging van lucht, water en grond en andere, uit verder ekonomische groei en welvaartsstijging voortkomende (al dan niet gewenste) gevolgen worden gewoon aanvaard.

Ah ..Voorbeeld" signaleert ACCES"! het volgende: „Toen de president van de Leeuwarder rechtbank, mr. B. Dorhout. onlangs een aantal scholieren' op de publieke tribune ontdekte, is hij de zitting begonnen met. het geven van een korte uiteenzetting van de wijze waarop een rechtbank werkt, en do rol die de verschillende betrokkenen daarbij spelen. Naast het vele kreterige geroep om duidelijkheid in alle opzichten, en het klakkeloos hanteren van termen als „democratie" en ..rechtsstaat" is dit een hartverwarmend voorbeeld van de wij/e waarop een Nederlands staatsburger.' die bovendien president van een rechtbank is, metterdaad blijk geeft van zijn gevoel medeverantwoordelijk te zijn voor de opvoeding van een nieuwe generatie tot leden van. een democratische rechtsstaat".

Roel (ran Duijn) en Ton (Flegtiem discussiëren in DE NIEUWE LINIE orer hetgeen er mankeert aan on:e maatschappij en o ver de manier er iels aan te veranderen:. „ROEL: 't Gaat om dit kapitalistisch-militair systeem wat we hiér hebben. Dacht jij dat de machthebbers hier nóg bang zijn voor het communisme? Wij van de Oranje Vrijstaat bezetten kazernes, we delen -pamfletten uit. Daar zijn ze bang voor en daaróm wil Samkalden mijn sabotagenota niet in hel debat in de gemeenteraad opnemen TON: Bezetten jullie kazernes? ROEL: Ja! In Amersfoort. En jij maar beweren dat wij alleen maat Paradiso-aehtige toestanden scheppen en in de fuik van het establishment lopen. Wij zijn wel dpgelijk tegen dit kapitalistischf systeem, en - willen er concreet iet.« anders voor in de plaats zetten. TON: Er zijn bezettingen en bezettingen. Verbaal zijn ze allemaa wel radicaal. Maar je had Maagdenhuis, je had Beverwijk... 'I (laat er om binnen welke strategie en doelstelling het gebeurt. ROEL: En als die niet marxistisch is, is het» alleen maar verbaal-radicaal? Spontane acties stellen niets voor volgens jou? TON: Roel, zie jij ook het gevaai van spontane acties? ROEL: Van een overdreven impub zonder je hersens te gebruiken, ja Maai ii.j lijkt inderdaad op Karl Marx die zei: „Die stomme zwijnen komen zomaar in opstand zonder te weten waar het om Raat." TON: Je moet niet steeds blijven suggereren dat ik alleen maar communistisch denk en schrijf. . Ik ken wel veel mensen die CPN stemmen. F,n die spreken 011 denken een andere taal dan Hooi Sommigen zeggen heus wel: ie kunt betor provo stemmen dan KVP. Maar do Oranje Vrijstaat komt niet over als iets serieus, dat politieke problemen oplost. Kijk, in die grappige kant. daar participeren zij wel in Ook do lijfeigenen konden best wol eens lachen met de grollen en beledigingen die de hofnar af en toe do hovelingen toevoegde. Maai ze weten donders goed dat dio hofnar een hem toegewezen funktio en plaats heeft, en dat van die hofnar niot do bevrijding van ar- j heiders en boeren zal komen. Die moet komen van een effectieve organisatie van do ontevredenheid van de mens. En daar komt de Oranje Vrijstaat niet aan toe Want het moot ook niet oen organisatie zijn waar toch altijd maar een beperkte groep door wordt aangesproken "

Burgemeester Samkalden run Amerdam heeft liet rolled iy verbruid ii VRIJ NEDERLAND. „Burgemeester Samkalden had aangekondigd de mensen te zullen bezoeken en met hen te praten. Dat liet hij na, als we althans het optreden van de politie niet als een subtiele vorm van kontakt kenschetsen. De burgemeester brak zijn belofte, en koos de gemakkelijke platgetreden weg van het geweld. Vervolgens toonde hij een totaal onbegrip voor de situatie via een paai'ongelukkige verklaringen vóór I zijn vertrek naar Japan. Hij liet doorschemeren dat de wanhopige daklozen die zich wederrechtelijk toegang tot de panden hadden verschaft. een soort oproerkraaiers waren. Want, zei hij, de werkelijke krepeergevallen. de mensen met een medische indicatie, de invaliden dus, zag ie niet op straat, bij demonstraties en krakingen. Aan het feit dat die „medische indicaties" meestal de fysieke kracht niet hebben om zich te manifesteren, ging . de burgemeester voorbij. Bovendien

wekte hij de suggestie ciat die * mensen geholpen worden wat niet 7.0 is. Hi j wees opnieuw op de mogelijkheden in de Bijlmermeer — en stelde dat die niet alleen voor de rijken is. Maar huren van f3OO per maand zijn daar meer regel dan uitzondering. Nee, het Amsterdamse gemeentebestuur wekt niet de indruk do zaak energiek te willen aanpakken Hot heeft één troost: als het politic-optreden zou escaleren zal het aantal medische indicaties onder de krakers snel toenemen. Ook een manier om demonstraties tegen te houden." •

Over de werkgroep Geestelijke Ver:orging in de strijdmacht schrijft KLÏF.VIÉRS MAGAZINE. Op een recente lijccnkomst in Amersfoort trerd een ictiepror/ramma opgesteld door deze verkgroep, „ren soort kritische ,Sepuayint'-beireging van ongeveer veeriq aalmoezeniers". Van de plannen 'an die aalmoezeniers wordt verteld: „Zi.i willen dat er met de militairen nu echt gepraat gaat worden over zaken als „Mag men ABCwapens Rebruiken?" en ..Behoort een christen dienst te weigeren?". Het komt er op neer, dat zij een kritische zin willen ontwikkelen ten opzichte van de samenleving die een leger voortbrengt. De aalmoezeniers willen met de dienstplichtigen ook spreken over de zin van de militaire tucht, of inspraak en democratie in het leger, over de toelaatbaarheid van politieke discussies en natuurlijk ook over vredesstrategieen. Volcens hun opponenteh: een aanval op het noodzakelijke (?) kwaad dat het leger heet."

De vroegere zogenaamde contral>restatie is vervangen iloor een Soeia- Ie Regeling Kunstopdrachten Heeldende Kunstenaars. In DF. GROENE wordt hierover een gesprek gevoerd met .1. Hagcman, adiunct-directeur vati de Gemeentelijke Dienst Sociale Zak'en te Amsterdam: De heer Hagcman zegt: Elke kunstenaar, tussen de 25 en

' zijn vak hoeft uitgeoefend en wiens bestaansmiddelen onvoldoende zijn, kan een beroep doen op de Sociale Regeling Kunstopdrachten. Een commissie bezoekt het atelier van de aanvrager en brengt hierover advies uit. In de praktijk betreffen de opdrachten vooral beeldhouwers. Maar ook schilders voeren opdrachten uit, bijvoorbeeld wandschilderingen. We zoeken in deze sector ook naar nieuwe mogelijkheden. Tijdens de bevrijdingsfeesten komt er een tentoonstelling in de Nieuwe Kerk en de schutting om het gebouw,* de restauratie is nog niet voltooid, wordt dooi- onze mensen beschilderd. We hebben ook getracht het bedrijfsleven te interesseren voor opdrachten, maar dat werd niks. Bij de bouw van de bank op het Frederiksplein hebben we kunstenaars gevraagd om daar, van iets te maken, die geweldige bouwput en zo. maar de bank was zelfs niet in een tentoonstelling geïnteresseerd. De Bijenkorf betrekt wel een Franse groep bij de vormgeving van speeltuinen maar dat ook Hollandse kunstenaars zoiets zouden aankunnen komt niet bij ze op. Vijftig procent van de aankopen is voor de gemeente, vijftig procent voor het rijk. Het Stedelijk Museum doet zijn eerste keus voor do eigen collectie, de rest gaat naai het uitleenhureau vanwaar het gedistribueerd wordt over openbare gebouwen, scholen enz Het rijksaandeel gaat naar de Dienst voor 's Rijks Verspreide Kunst voorwerpen in Den Haag. Tegenwoordig is er soms meer vraag dan aanbod, ik heb het. nu over Amsterdam, in andere plaatsen kan dat soms minder goed zitten. Er blijft natuurlijk altijd kunst over. waar nog geen vraag naar is en die we toch kopen wegens de kwaliteit. Zo worden ook objecten, projecten en wegworpkunst aangekocht. Voor hot laatste zie ik in do toekomst noa heel wat mogelijkheden, ook wat opdrachten betreft. Vroeger moest kunst altijd tegen do eouwisheid bestand zijn. maar die mentaliteit besint gelukkig te veranderen. Alles wordt geregistreerd. Op hot Stedelijk Museum en in Den Haag kan men de bestemming opvragen Onze kunstenaars werken over het algemeen hard en er zijn ei heel wat die na verloop van tijd het zonder ons kunnen. Natuurlijk is er altijd een doel dat. hetzij door psychische structuur, hetzii door de aard van hun werk, het niet lukt om zich op de vriie markt te handhaven. Wij zijn een complementaire regeling. De werkloosheid ophetfen, is niet onze taak. Daarvoor zijn structurele verbeteringen nodig en dat is een taak voor ernv Knelpunten zijn in de eerste plaats het feit dat de inkomsten van de vrouw afgetrokken worden op het inkomen van de kunstenaars. Dat .moet een fiscale aangelegenheid worden. Ja, en dan blijft er het dualistisch karakter van deze bijstandsregeling."

In UP MAGAZINE wordt verteld hoe de Anti-Revolutionaire Partij naar een ontknoping op weg is: „Ingrijpende veranderingen vinden in deze tijd plaats, op vrijwel elk terrein". Er wordt zoals u ziet al direct met scherp geschoten in de aanhef van het Ontwerp-Pro-2ram van Actie 1971—1975 van de Anti-Revolutionaire Partij, bijgenaamd Evangelische Volkspartij. De ingrijpendste veranderingen zullen binnenkort plaatsvinden op 't terrein van de ARP zélf ..Op weg naar de or.iknoping" heet een boekje, waarvoor deze week de kopv bij de vermaarde calvinistische uitgever Kok in Kampen is ingeleverd. Het is een geschrift uit de braintrust der AR-radiealen. De ~ontknoping" zal zich huns inziens afspelen op 12 en 13 juni tijdens liet AR-Partijconvent. „Na die datum zal het voor een aantal radicalen' echt moeilijk worden in de ARP te blijven", voorspelt spijtstemmer Wim In 't veld. „want de CDU-trein dendert voort." Samen met de radicale Ras de Gaay Fortman ('.Anti-Revolutionairen, stemt PPR"'), die na een geruchtmakend verlof alweer naar Zambia is te» ruggekeerd. heefl hij de eindredactie van het boekwerk. Over het fonkelnieuwe program, waarin het wemelt van progressieve zaken .als speculatiewinstbelasting, inkomensnivellering en wat niet al zegt In 't Veld sceptisch: „Dat is papier". De spijtstemmers zijn door ervaring wijs geworden. In '67 was cr ook zo'n mooi. vooruitstrevend programma. En kijk nu eens: samenwerking met de VVD. In het boekje, dat over een week of vier bij Kok van de persen komt, wordt o.a. gepleit voor ..De ARP in het PAK" (door mr. Herstel) en voor samenwerking met KVP en PvdA (door de hooggeleerde, alom geachte theoloog Verkuyl). Tevens wordt aangedrongen op een scherper scheiding van partij en fractie."

Indien de Algemene ledenvergadering van D' 66 komende dagen in Rotterdam de voorstellen van de landelijke werkgroep bevolkingspolitiek overneemt, zal deze politieke partij de eerste zijn met een restrictieve bevolkingspolitiek. In tegenstelling met de andere partijen, die t.a.v. de bevolkingspolitiek geen taak zien weggelegd voor de overheid, betekent dit een vrij nieuw geluid. Het rapport verdient daarom al sociale aandacht. De politieke daklozeiv „voor wie de ideologieën van de bestaande partijen geen antwoord meer geven op vragen die ons bezighouden", hebben hier gelegenheid kennis te nemen van „een moderne visie op heden en toekomst".1 Bestudering van het rapport kan duidelijk maken in hoeverre D'G6 pragmatisch is bij de keuze van de middelen om het doel te bereiken. In de preambule van het politiek program staat: ..Ten aanzien van de middelen welke gehanteerd behoren te worden om deze 'doeleinden te bereiken, wordt geen speciale voorkeur uitgesproken. De doelmatigheid zal zoveel mogelijk de keuze bepalen, in het bijzonder waar het de mate betreft, waarin de .overheid moet worden ingeschakeld." Het rapport is verdeeld in vier hoofdstukkon: bevolkingsdichtheid en bevolkingsgroei; alternatieven en politieke keuze; aanbevolen maatregelen voor een democratische bevolkingspolitiek; en de conclusies.

De werkgroep rekent ons voor dat de benodigde ruimte per inwoner, geldend voor het Amerikaanse welvaartspeil, een maximaal aantal inwoners van 18 miljoen in Nederland toelaat. Daarboven zal de welvaart het Amerikaanse peil niet halen. Het rapport vermeldt niet waarom de Amerikaanse samenleving model moet staan voor de onze. Misschien wordt de ontwikkeling van de Nederlandse samenleving gezien als een autonoom gebeuren, waarbij noodzakelijkerwijs, door het liberale laissoz-taire, wc dezelfde weg moeten gaan als on/.e Atlantische overburen. De Franse futuroloog, Bertrand de Jouvencl heeft in zijn boek „L'Art de la con.iecture" deze ontwikkelingsfilosofie gekenmerkt als geïnspireerd door het spoorweg - complex. „Een volk lijkt vergelijkbaar met een konvooi dat op zekere afstand in de tijd een ander konvooi op dezelfde route volgt; de reizigers zullen langs dezelfde stations komen als hun voorgangers." In deze, dooi liberale beginselen uit de vorige eeuw ontstane, visie op de toekomst is uiteraard geen plaats voor een discussie over de wenselijkheid van de gioei van bijvoorbeeld het wagenpark. Ook is geen,spoor terug te vinden van de passage over integrale planning in het politiek program. Volgens D'(s 6 vraagt de voortgaande maatschappelijke ontwikkeling om een grote mate van planning, waarbij een voortdurende keuze plaatsvindt van doeleinden en middelen op lange en middellange termijn. Nu kan men stellen dat: „Zolang de bevolking blijft groeien, met welke jaarlijkse factoi ook, er steeds een jaar te vinden is waarin de bevolkingsdichtheid onaanvaardbaar zal zijn geworden vblgens alle denkbare maatstaven. Hieruit volgt dat te eniger tijd de bevolking stationair moet worden. Verschil van opvatting is alteen mogelijk over het nog aanvaardbare inwonertal bij de stationaire toestand Dit inwonertal is van belang, niet dat in het jaar 2000." Uit deze passages spreekt een ontroerende bezorgdheid over de TOEKOMST. Er zal inderdaad een moment komen waarna verdere groei vai\ de bevolking onmogelijk is. Ma'af'waar ligt die grens? Bij 18 miljoen, zoals de werkgroep meent? Is het inwonertal in het jaar 2000 zo irrelevant?

Volgens de laatste (minimum) prognose van het CBS, ook door de werkrrnrn ppfilpprri /:il Nederland in dit jaar 18 miljoen inwoners tellen. Aan deze, in 1967 gepubliceerde, prognosa was echter in 1905 een andere voorafgegaan, waarin de bevolking in het jaar 2000 geraamd werd op 21 miljoen inwoners. De zelfde publicatie maakte melding van alternatieve berekeningen. gebaseerd op verschillende hypothesen over de teruggang van de huwelijksvruchtbaarheid. Het bureau kwam tot aantallen van 19','\ en 20 miljoen. Enige voorzichtigheid in het gebruik van bevolkingsprognoses dient dus wel in acht te worden genomen. De CBS-prognoses zijn tot stand gekomen met het „klassieke model". De onderscheiden componenten van de bevolkingsverandering, te weten sterfte, huwelijkssluiting en geboorte, werden gemeten en geëxtrapoleerd met periode-maatstaven. Dit model heeft een ernstig gebrek. Het is ondoorzichtig. Inconsistenties in het stelsel van hypothesen blijven gemaskeerd. 7.0 kan bijvoorbeeld de extrapolatie van leeftijdspecifieke huwelijksvruchtbaarheidscijfers zowel een stijging als een daling van het gemiddeld kindertal ten gevolge hebben, zonder dat deze ontwikkeling kan worden vastgesteld.

In het model dat zij voorstaan, wordt de bevolkingsvooruitberekening gebaseerd op maatstaven, welke hei huwelijks- en voortplantingsgedrag van afzonderlijke geboorte- en huwelijksgeneraties beschrijven. Op grond van nieuwe berekeningen, uitgevoerd met dit model, lijkt ons de kwalificati* voor de laatste CBS-prognose achterhaald. De passages in het rapport over de demografische groei in de volgende eeuw, waarbij verondersteld wordt dat de vooruitberekende groei van 40 pet. tussen 1970 en 2000 zich onverminderd tot "JO6O zal voortzetten, heeft louter illustratieve waarde en is van geen enkel prognostische betekenis. Ze mogen niet als argument voor een restrictieve bevolkingspolitiek worden gehanteerd. Wat het rapport biedt aan informatie omtrent de ontwikkeling van de vruchtbaarheid in Nederland is niet van het allerhoogste niveau. Het gebruik van het netto reproductie-factor om de vruchtbaarheid te meten is voor malthusiaanse bevolkingen niet geschikt. De invloed van de leefiijdsstructuur van de (vrouwelijke) bevolking ot> de hoogte van de vruchtbaarheid is gering. In populaties, waar zowel het aantal als de timing van het kindèilal overeenkomstig de wensen der ouders wordt bepaald, zijn, demografisch huwelijksduur en het rangnummer van de geboorte de belangrijkste variabelen voor de meting van de (huwelijks)vruchtbaarheid. Berekent men dc vruchtbaarheid, gebaseerd op deze criteria, voor het jaar 1968, dan ligt het niveau reeds lager dan vereist voor een stationaire bevolking. Het rapport komt. tot geheel andere konklusies. Nu is de versnelde daling van de huwelijksvruchtbaarheid van de laatste ja<-en vermoedelijk niet alleen toe te schrijven aan een vermindering van het gewenste kindertal, maar eveneens aan een andere timing. We zullen in de komende jaren, en 1969 is daar het eerste voorbeeld van, een stijging van de vruchtbaarheid kunnen verwachten. Niettemin blijft de trend dalend. Op grond van onze evaluatie van de huidige en toekomstige demografische situatie komen we tot de conclusie dat overheidsbemoeiing met als doel het tot staan brengen van de bevolkingsgroei prematuur geacht moet worden. Zelfs al zou men op dit moment tot een actieve — een beperkende — bevolkingspolitiek willen overgaan, dan beschikt men over onvoldoende inzicht over de effecten van de te nemen maatregelen, als men dwangmaatregelen (zoals verplichte sterilisatie) uitsluit. Geboorteregeling is niet het „gereedschap" van een bevolkingspolitiek, zoals de werkgroep meent, maar veeleer dat van het individuele ouderpaar. Dit impliceert niet dat alle maatregelen, die de werkgroep aanbeveelt om met een democratische bevolkingspolitiek te beginnen, niet de moeite van het overwegen waard zijn. Integendeel, ook zonder het met de conclusie (een aktieve bevolkingspolitiek eens te zijn, kan men instemmen met de suggesties inzake openbare planning. De opmerkingen over uit te voeren studies en plannen voor lange-termijn ontwikkelingen zijn trouwens al recentelijk naai voren gebracht .door eeri commissie, onder leiding van prof. dr. J Godefroy, ingesteld door de Nationale Raad voor Maatschappelijk Welzijn. Het rapport van deze commissie is een pleidooi voor een nationale planontwikkelingsraad, een orgaan, onafhankelijk van beleidsorganen, dat een brugfunctie vervult tussen toekomstwetenschap en het politieke bestel. Een van de eerste taken van dit orgaan zou de uitvoering van toekomststudies kunnen zijn, waarbij de bevolkingsgroei als variabele factor wordt ingevoerd. Slechts dan kan men van de burger verwachten dat hij bij het bepalen van zijn gezinsgrootte zich door het resultaat van zulke studies zal laten beïnvloeden. Höpenlijk zal het D'66-rapport voor de andere politieke partijen een uitdaging zijn om, ook na afloop van de verkiezingen, zich met het bevolkingsvraagstuk bezig te houden. Indien dit het enige resultaat zou zijn, m<%g«n we de landelijke werkgroep van D' 66 onze erkentelijkheid voor dit rapport niet onthouden.

DRS. G. FRINKING studeerde sociologie en demografie in Tilburg en Parijs. Hij is wetenschappelijk medewerker aan de Katho'' '