De tijd : dagblad voor Nederland

BURGAS, juni — Het begon xnot een vreselijk gevecht. Een chwi op leven tin dood tussen sJangen en egels. De slangen waren er; in heel hun bonte verscheidenheid van machtige nery«us sissende legioenen, onbetwist de meesters langs de grillige kustlijn van de Zwarte Zee. Hun aartsvijanden de egels werden op basis van koele natuurlijke ktgica geïmporteerd en met wagonladingen aangevoerd. Aan de Mitslag werd geen moment getvrijfeld. De slangen zijn er nu verdwenen, de egels grotendeels opgeruimd. Ruim baan voor wat J. H. Huizinga eens heeft omschreven als „De Rode Riviera". Aan de oostelijke einder van 'Europa ' hebben de Bulgaren daarmee zo hoog mogelijk ingezet. Hun grote toeristendroom heeft gestalte gekregen. In een keten van luxueuze "hotels, kundig en vaak ook gedurfd gegroepeerd op de „fijne plekken" van een langgerekte kuststrook vol zonnige stranden. Er ia, zeker wat ons betreft, een lijd geweest dat de image van Bulgarije Uitsluitend bestond uil yoghurt "en een hinderlijk obstakel voor verdere internationale vorderingen van ons nationale voetbalteam. Dat. het land bijvoorbeeld ook een van Europa's tuinbouwkampioenen is en dank zij het werk van Nederlandse ingenieurs steeds meer resultaten boekt met zijn «roeiende kaskultuur, bleef voornamelijk beperkt tot de kennis van ingewijden. Nu is het al 7.0, dat jaarlijks enige tienduizenden Nederlanders de reis naar het „verre oosten" van Europa hier ondernemen. Onze Luns heeft er persoonlijk nieuwe vriendschappelijke betrekkingen aangeknoopt. Er wordt «esproken over een uitgebreider handelscontact tussen beide landen. In dit opzicht kan gerust gesteld worden dat ook Bulgarije meer en meer de westelijke paden en lanen opgaat, zij het op een wijze die in Russische ogen aanzienlijk beter ligt dan bijvoorbeeld de activiteiten van het buurland Roemenië. De geschiedenis heeft tussen de Russen en de Bulgaren hechte banden geknoopt: eerst de bevrijding van de gehate Turken, die er bijna vijf eeuwen lang de lakens hebben uitgedeeld en vervolgens de met Russische hulp tot stand gebrachte republiek in 1944, nadat de Duitsers er het veld hadden geruimd. Sindsdien lopen de Bulgaren wat de koers van Moskou betreft onberispelijk in het gareel. Bulgarije is het enige Oostblokland waar de Russische ambassadeur ook zitting heeft in het presidium. Men ziet hier de levensgrote afbeeldingen van de politieke leider Todor Zhivkov altijd keurig netjes afgebeeld naast die van< Broznjev. De gebeeldhouwde leeuwen, als het symbool van Bulgarije, houden steeds met een soort verwachtingsvolle blik de kop naar het oosten gewend, richting Rusland.

Overal rondom Burgas verrijzen de motels met hun eigen ruime stranden

MAAR WEINIG BULGAREN zullen ontkennen dat er uit die richting inderdaad veel hulp is gekomen. Behalve dan met die zózeer gewaardeerde" Bevrijdingen, hebben de Russen ook iri de industriële opbouw van het land, dat hierin zo lang ver achter lag bij de meeste Europese landen, een belangrijke rol gespeeld. Bulgarije is van oorsprong een agrarisch land. Pas de laatste 25 jaar heeft men er zich intensief op de industrie toegelegd. En in heel deze overgang domineerde de Russische bijstand, in. de vorm van planning, uitgebreide leningen en rechtstreekse leveringen van materialen en machinerieën. Ook zond Moskou specialisten voor de opbouw

Die landbouw is overigens een belangrijk facet gebleven in het dagelijkse leven van de Bulgaren en wie dit heuvelachtige, vaak zelfs bergachtige land doorkruist, krijgt de indruk van een zeer verzorgde „lappendeken", met tul van activiteiten die op coöperatieve basis plaatsvinden. De Bulgaren hebben daarmee al heel wat ervaring en zijn trouwens het eerste Europese land dat de boeren in de coöperatieve ondernemingen een garantieloon heeft gegeven. De bedoeling blijft dat de colleetivering van de boeren steeds verder gaat. Volgens de richtlijnen van de regering, waarbij eén mogelijkheid van „vrije expressie" overblijft als perst aan de vereiste kwantums var» de voorgeschreven produktie is voldaan. Tot dc jongste industrieën behoort het toerisme, waarvan de Bulgaren kennelijk een soort „Joegoslavische droom" koesteren.' Zij zijn in ieder geval intensief bij Tito wezen kijken hoe deze langs de Adriatische Zee zijn „deviezenparadijs" heeft opgebouwd en ze hebben ook bij de Spanjaarden hun licht opgestoken. Tien jaar geleden telden de Bulgaren nog maar 200.000 binnenlandse vakantiegangers in hun land. Het vorig jaar was dit aantal al tot ruim boven de twee miljoen gestegen. Als het grote „lokkertje" gebruikten zij hun bijna vierhonderd km lange Zwarte Zeekust, waar gezien het klimaat, de mogelijkheden en de ruimte, de termiek inderdaad erg bruikbaar is. Op basis van „de kost gaat voor de baat uit" heeft men vooral in deze kuststrook vele miljoenen geïnvesteerd. Vooral in de bouw van een indrukwekkend aantal moderne hotels, goed ' gesitueerd, en vaak ook zeer gedurfd van stijl, die soms zelfs — zoals wij het achter de vloedlijn bij Varna en Burgas zagen — bijna surrealistisch aandoet. Eenmaal ja'gezegd hebbende en daarmee ook overtuigd zijnde van do mogelijkheden, wilde men wat de principes betreft echt niet kinderachtig wezen. Dus ook de bouw van casino's voor het gokken om de harde munt. Wie zich duarover verbaasd krijgt via de omvangrijke, goede georganiseerde gidsenorganisatie van Balkantoerist te horen dat zoiets er in het moderne toeristenverkeer nu eenmaal bij hoort, dat het ook al weer goed is voor de deviezenpot en dat de Bulgaren zelf ook niet afkerig zijn van een gokje getuige het feit dat de staat dat dan toch óók maar heeft toegestaan. Met een dergelijke opzet rekenen de Bulgaren op vreemdelingen in de ruimste zin des woords. Waren het aanvankelijk vooral de Oostduitsers die or „Luft. Kraft und Freude" kwamen opdoen, nu neemt ook meer en meer de klandizie uit het Westen toe. En wat dit betreft zijn er troefkaarten genoeg. Het klimaat is in het voor- en najaar aangenaam en mild, in de zomer warm. De Zwarte Zee is doorgaans geen woesteling, de stranden zijn er schoon, breed en lang en natuurlijk werkt ook de nieuwsgierigheid naar iets wat lange tijd zo nadrukkelijk taboe was, terdege in het, voordeel van dit oude land. Bovendien zijn de prijzen voor de westerling aan de olezierige kant. Elders hebben de Bulgaren geleerd dat de boel opknappen en klaarmaken alleen niet voldoende is. maar dat je ook bereid moet zijn om ie klanten te gaan halen, compleet met de vestiging van eigen toeristenbureaus in het buitenland en het creëren van Chartervluchten voor de „alles-inbegrepen"-vakanties, die vandaag de dag nu eenmaal de grote klapper van het massale toerisme vormen.

OOK DAARIJ4 is met grote voortvarendheid voorzien. In de grote steden van het 'Westen zijn eigen toeristenbureaus gevestigd, tot in Amerika en Canada toe. De eigen Balkan-Airlines breidt haar activiteiten voortdurend uit; kortom Bulgarije is helemaal een groot volwassen vakantieland aan het worden en gezien de korte tijd waarin dit bereikt is. mag dat ook gerust als opmerkelijk gelden. Soms krijg je ook sterk de indruk dat de Bulgaarse toeristenbazen daar zelf nog van te kijken staan. In de ontmoetingen die wij met hun hadden spraken zij blozend van weelde over het feit dat zij nu een hele organisatie hebben opgezet voor die ouders, die ei wel eens een dagje zonder de kinderen op uit willen. Een legertje van gediplomeerde kinderverzorgsters staat nu klaar om het kroost in bos. hei en strand te vermaken. Over de regeling, die de buitenlandse automobilist die twintig dagen in Bulgarije blijft, honderd liter gratis benzine verschaft en over de welriekende opmars van de eigen Bulgaarse keuken, die in een stroom van nieuwe knusse eethuisjes en vaak met bijzonder veel smaak ingerichte restaurants gaande is. Als je dan bij wijze van kritiek zegt dat het vieze onwelriekende gaatje, direct in de grond, in vele openbare gelegenheden nog steeds Bulgarije's nationale toiletgelegenheid is en dat je het gevoel hebt dat met name vele westerse vrouwen daar nog al wat moeite mee zullen hebben, wordt je werkelijk allervriendelijkst bedankt voor de tip, worden er vervolgens driftig aantekeningen gemaakt en heb je zo helemaal het gevoel dat ook op dit punt ingrijpende veranderingen verwacht kunnen worden. Het enthousiasme is er groot. Aanstekelijk soms. zoals wij dat ervoeren in een van de vele tientallen kuurinstituten, waar wij ons waagden aan een onderdompeling -in een geheimzinnig dampend bad vol mineralen, die zoals onze gids opdreunde, goed zijn voor je fysiek, je zenuwen, tegen reuma, kortom een hele lijst van prettige voordelen die allemaal wetenschappelijk waren bewezen

DE HELE SFEER die er hing deed ons denken aan de verhalen over de oude badhuizen van Petersburg, waarin de verschrikkelijke monnik Raspoetin zijn rondes deed, met dit verschil dan dat wij hier keurig netjes naar de mannenafdeling werden verwezen. De afdaling in het grauwe loodkleurige warme water, dat kennelijk veel zwavel bevatte, was niet eenvoudig. Dit moest zo vonden wij, met grote be-' hoedzaamheid geschieden, omdat elke beweging te veel onmiddellijk fel protesterende hartslagen veroorzaakte. Onze Bulgaarse badgenoten maakten trouwens met handgebaren duidelijk dat wij het kalm aan moesten doen en de snelle duik van „hup-meteen-er-in" maar uit ons hoofd moesten zetten. Zij hingen als briesende nijlpaarden in de ondoorzichtbare waterspiegel, duwden af en toe hun hoofd onder om even later weer zuchtend en steunend naar lucht te happen Het geheel had iets van een — naarmate het verblijf langer duurde — niet onplezierige zelfkastijding, maar tenslotte vonden wij het toch echt welletjes en strompelden dampend en onmiddellijk hevig transpirerend de marmeren tfapjes van' het bad op en liepen — zo goed mogelijk „sans gene" — naar de afdeling waar iets op het programma stond dat wij ooit, heel lang geleden alleen onze moeder wel moesten toestaan, maar nadien toch liever lecht zelf , wensten ,te -regelen. Hier* echter was ei1, geen ontkomen aan en zouden wij ons door harde stugge mannenhanden een intensieve wasbeurt moeten laten welgevallen. Van top tot teen en beslist geen gezeur als „de rest doe ik zelf wel". Binnen de korst mogelijke tijd hadden we van zo'n kleine zwaargebouwde beroepswasser een ferme klap op de warme schouder gekregen, ten teken dat we er meteen voor konden gaan zitten.

Het mannetje, dat met een groot stuk glibberige groene zeep meesterlijk stond te jongleren, maakte ons met snelle gebaren duidelijk dat wij toch echt wel wat groter waren dan zijn doorsnee Bulgaarse klanten en het was alsof we hem hoorden denken: „Dit wordt overwerk!" Zittend op een krukje tussen onze knieën in begon hij echter zonder dralen de meest intensieve wasbeurt die — we moeten het bekennen - ons ooit ten deel is gevallen. Terwijl zijn rechterhand het massieve stuk zeep in een sneltreinvaart tussen ons hoofd en voeten op en neer liet glijden stortte de linker in een verrassend snel ritme het ene emmertje water na het andere over ons uit. Onze houding daarbij werd door krachtige grepen en duwen voortdurend gewijzigd en telkens met snelle „fore- en backhand'.'-tikjes gecorrigeerd.

Vervolgens werden minstens tien minuten uitgetrokken voor flitsende roffels op de rug, armen en de benen en werd er naai ons gevoel net iets te krachtig geknepen in ons spierenstelsel achter in de nek en op de schouders. Een harde droge tik op het dijbeen was tenslotte het sein dat we op konden krassen* en dat hij klaar was voor de volgende klant, die tijdens onze behandeling geduldig onder een koude douche had staan wachten.

Hat spektakel was voor ons overigens nog niet over. En onmiddellijk begon een nieuwe verrassing, toen wij ren soort chambrette kregen aangewezen met een bed, waarop wij — alweer met. krachtige hand — werden neergedrukt. Nauwelijks van deze verbazing bekomen verscheen er een soort ziekenbroeder die ons snel en geroutineerd in een hagelwit. laken rolde en met de vingei op de mond gebaarde dat A'ij zoet cr> rustig moesten blijven liggen en ons verder niet verroeren. Een behaaglijke vermoeidheid kwam over ons en spoedig ook een intens verlangen om t<- gaan slapen. De organisatie had zich daarbij ook volledig aangepast, want plotseling klonk er door de ruimte van deze merkwaardige slaapzaal zachte en liefelijke muziek Als een soort nonnenkoor van Cassanova, vulden lieve vrouwenstemmen de koele beslotenheid van onze chambrette en omdat dit kennelijk zo nadrukkelijk behoorde tot de regels van het spel, hebben we tenslotte maa» toegegeven, de ogen gesloten en voor de slaap gekozen die van ons verwacht werd. Een half uur later werden we -op rustige, * maar opnieuw besliste wijze gewekt, kleedden wij ons aan terwijl achter ons het bed voor de volgende klant in gereedheid werd gebracht en kwam er een einde aan het merkwaardige badfestijn, dat ons als iets zeer bijzonders was aangeprezen, oud van oorsprong maar nog altijd origineel genoeg om in de nieuwe avonturen van Bulgarije volop mee te doen.

HOEWEL geen landelijke cijfers bekend zijn, bleek uit een steekproef bij enkele middelgrote en grotere ondernemingen, dat gewoonlijk de computerkosten (huur, produktiekosten cn personeelkosten) tussen de 1,5 en 4 pet. van de omzet belopen. In Amerika liggen deze kosten gemiddeld veel lager, namelijk op 0,54 pet. van de omzet. De prijzen van de apparatuur zijn bij ons relatief zeer hoog, omdat deze uit dollars zijn omgerekend. Tegenover elke dollar aan apparatuur staat in de USA 1,87 dollar aan personeelkosten. Hoe dat hier ligt, is niet bekend, maar het zal iets lager zijn door de in verhouding hogere apparatuurlasten. Dit vertelde dr. B. Scheepmaker op een congres. Uit een SER-rapport komt naar voren, dat in Nederland de computer meestal wordt ingezet om arbeidstekorten op te heffen, dus niet om mensen op straat te zetten. Tegenover de vrees dat de computer mensen overbodig zou maken, staat de werkelijkheid, waaruit blijkt dat de produktie meer stijgt dan de arbeidsproduktiviteit, zodat zich geen dalende werkgelegenheid voordoet. De oorzaak hiervan is vooral het feit, dat de computer wordt gebruikt voor registratieve processen, terwijl in totaal de administratieve produktie sterk toeneemt. De opvatting, dat de computer een nieuwe vorm van slavernij kan verwekken, wordt dus niet bevestigd door de feiten. Wel blijft men bang voor een robotmaatschappijj waarin de machine te veel en te snel taken van de mens overneemt. Inderdaad bestaan er gevaren, meende dr. Scheepmaker. Vaak wordt onvoldoende rekening gehouden met de implicaties van de computer voor de mens in relatie tot zijn werkomgeving. De aanpak is vaak te technisch, te veel gericht op het doen furictioneren van de apparatuur, zodat men te weinig aandacht schenkt aan een goede voorbereiding van de betrokkenen en het Inachtnemen van de gewenste mate van vrijheid van handelen en beslissen van de gebruikers. De sociale gevolgen van de computer, in de eerste plaats beïnvloed door de kwaliteit van de organisatie, worden nogal veronachtzaamd. Men kan zich afvragen wie nog controle over alles heeft wanneer straks programma's worden geschreven door machines in plaats van door mensen. Zou dan de computer (liever, de automatisering) als meesterbrein achter het ganse maatschappelijke gebeuren staan, zodat enkelen, de specialisten, te grote macht verkrijgen?

DE ZON is een geweldige bron van

energie. In haar binnenste wordt waterstof bij temperaturen van 20 tot 25

miljoen graden omgesmolten tot helium, waarbij enorme hoeveelheden energie vrijkomen. Men heeft berekend, dat elke seconde op deze manier 4,5 miljoen ton waterstof in helium en energie wordt omgezet. Dit proces gaat al bijna 5 miljard jaar voort en zal naar men aanneemt nog 5 tot 6 miljard jaar duren. Dan is de zon opgebrand.

Om na te gaan welke straling de zon bij deze processen uitzendt, maakt men van verschillende plaatsen van het zonne-oppervlak spectraalopnamcn, 'onder andere in Duitsland en op Capri. Door het meten van de straling komt ~ncn achter vele verschijnselen van de zonne-activiteit. Tot nu toe vergde dit gadeslaan zeer ingewikkelde en tijdrovende werkzaamheden. Met behulp van een door Siemens en het Fraunhofer-instituut te Freiburg tezamen ontwikkelde meetinstallatie worden nu de negatieven van spectraalopnamen automatisch rij voor, rij afgetast en de hierbij verkrégen gegevens door een computer verwerkt.

Het aftasten geschiedt volgens de bustrophedon-methode, dat wil zeggen de eerste rij van links naar rechts, de tweede van rechts naar links en zo vervolgens, heen en weer, zoals de oude Hittieten uit Klein-Azië ook schreven. Bustrophedon betekent letterlijk: zoals de os bij het ploegen keert. Men registreert de verschillende zwartingswaarden, die de densiteit aangeven, van het afgetaste negatief en zet deze gegevens om in grafieken.

Vroeger waren medewerkers wekenlang bezig, deze grafieken op te stellen. De computer heeft er minder dan een uur voor nodig.

DE AMERIKAANSE ACADEMIE van West Point, waar militairen worden opgeleid voor leidende functies, heeft een grote GE-635 computer geïnstalleerd, waarmee do 4000 kadetten via 115 terminals en visual displays kunnen „praten". De nieuwe computer is verbonden met twee middelgrote GE-255 machines, die reeds eerder waren opgesteld, nadat in 1963 op automatisering werd overgestapt.

Men verwacht nu van elke kadet, dat hij een computer leert bedienen en programmeren. In een jaar tijd werden ongeveer 30.000 problemen aan de oudere GE-225's opgegeven. Het is logisch, dat de militair gebruik maakt van de modernste apparatuur, maar aan de andere kant zou men hopen, dat de machine vooral duidelijk „uitspreekt" hoe zinloos oorlog eigenlijk is.

VOOR EEN PUNCTUELE registratie van alle auto's in het land zal Zweden een configuratie van twee Univac 1106 computers, massageheugens van het type \FASTRAND 111 en FH1782 alsmede twee Univac 418 computers met bijbehorende apparatuur aanschaffen. Het doel is daar te zijner tijd ongeveer 150 terminals op aan te sluiten, opgesteld in 25 provincies en een aantal geselecteerde politiebureaus. Men kan dan daarop on-line circa 1600 miljoen tekens opbrengen, waardoor men in staat zal zijn gegevens van auto's op te sporen met behulp van het kentekennummer, het chassisnummer ofwel de kleur en het model van de wagen. Tevens zal men op de apparatuur de jaarlijkse belasting en eventuele onderhoudsbeurten vastleggen. Wanneer de installatie geheel is ingeschakeld, zal geen Zweed nog met een auto iets doms of verkeerds uit kunnen halen zonder onmiddellijk herkenbaar te zijn.

Een 110-tal gemeenten in het land heeft zich aaneengesloten in een computercentrum, dat tot taak krijgt met behulp van twee 1106 computers de facturering van elektriciteits- en waterrekeningen te verzorgen, en de rioolbelasting en de reinigingsrechten te innen. Het hele systeem vertegenwoordigt een waarde van ongeveer f 15 miljoen en zal in de zomer .van dit jaar worden geïnstalleerd.

VAN 24 TOT 28 AUGUSTUS zal in Amsterdam een internationaal congres worden gehouden over het onderwerp: de computer in het onderwijs. Het wordt georganiseerd door de Technische Commissie voor Opleiding en de Administratieve Data Processing Groep van de Internationale Federatie voor Informatie Processing (IFIP), speciaal tijdens het UNESCO Internationale Onderwijs Jaar. Beschermheer is de Prins der Nederlanden.

Het programma omvat op maandag 24 augustus de officiële openingszitting met een welkomstwoord van professor dr. A. A. Dorodnicyn, president van de IFIP. uitgesproken door professor dr. H. Zemanek, een spreekbeurt door mr. J. H. Grosheide, staatssecretaris voor Onderwijs en Kunsten, en een lezing door professor Börje Langefors uit Stockholm over computeronderwijs in de zeventiger jaren.

De volgende dag handelt de plenaire zitting over de technologie van het onderwijs,' terwijl op donderdag de fundamentele aspecten van computeronderwijs aan de orde komen, met respectievelijk Amerikaanse, Engelse en Franse sprekers. Vrijdag besluit het congres met een plenaire zitting gewijd aan het onderwerp: de invloed van de computer op de maatschappij en bijgevolg op het onderwijs, waarop de Nederlander professor Vollebergh spreekt naast buitenlanders, waaronder de Rus A. Marchuk.

De middagzittingen worden geheel gewijd aan afzonderlijke sessies met een massa van deelonderwerpen. De woensdag is gereserveerd voor bezoeken aan Nederlandse bedrijven en instellingen. Voor de dames is er uiteraard een aantrekkelijk sight seeing programma. Men verwacht een groot aantal internationale deskundigen uit vele landen in Amsterdam.

TOT HEDEN kreeg de koper of huurder van een computer als regel voor zijn geld apparatuur én tegelijk de bijbehorende voorzieningen, zoals de vakman zegt, zowel hardware als software samen. Voor het geheel betaalde men één prijs.

Enige tijd geleden kondigde IBM, dat als grootste firma op dit gebied vooraan liep, aan dat in de toekomst de kosten van de apparatuur, de machines zelf, zouden worden afgezonderd van die van de randhulpmiddelen en systemen.

Nu heeft men bekendgemaakt, dat de nieuwe systemen in . twee delen worden gesplitst, namelijk in hardware en software, die afzonderlijk worden berekend. Met ingang van 1 juli 1972 zal IBM nooit zonder aparte betaling systemen of diensten verlenen, behalve wat historisch is gegroeid, zoals hetgeen een gebruiker beslist nodig heeft om'zijn computer aan het werk te zetten.

System engineering, het maken van programma's en opleidingscursussen, die men tot nu toe in de prijs verkreeg, worden afzonderlijk verkocht. Daartegenover werden de prijzen met enkele procenten verlaagd voor de apparatuur sec.

Begrijpelijkerwijze protesteerden gebruikers in'eerste-instantie welleven tegen wat zij prijsverhoging noemden. Na enig nadenken kwam men evenwel tot de conclusie dat het redelijk is. Wie zelf zijn systemen uitwerkt, indien voldoende deskundig personeel aanwezig is, behoeft niet de kosten te dragen van diensten die aan min of meer ondeskundige kopers worden verschaft, die geen gekwalificeerd personeel hebben. Vooral door het langzamerhand gaan overwegen van de software over de hardware hebben de computerleveranciers een reëel standpunt ingenomen. Niemand kan verlangen dat bepaalde voorzieningen gratis worden geleverd, hetgeen wil zeggen dat enkele klanten zouden betalen voor wat grotere aantallen andere klanten als extra service verlangen.

Het pakket computersystemen en techniek breidt zich steeds uit en het is logisch dat men de echte kosten vergoedt. Dit vergroot tevens de kansen voor specialistische bureaus, die alleen systemen verkopen en zelf geen machines leveren.

1.8.M. neemt haar nieuwe onderdelen graag met een korreltje zout om te laten zien hoe klein ze wel zijn. Het gaat hierbij om een nieuw ontwikkelde „multiplexer met 32 chip", een bijzonder klein elektronisch circuit dat gelijktijdig gegevens kan ontvangen uit 32 verschillende bronnen. In de multiplexer worden deze omgevormd in één signaal, dat alle eigenschappen van de ingevoerde informatie blijft behouden. Het energieverbruik is even gering als het onderdeeltje zelf: 2000 van deze multiplexers gebruiken niet meer stroom dan nodig is om een 60 watt-lamp te laten branden.