De tijd : dagblad voor Nederland

DAT EEN COMPUTER in een airconditioned ruimte dient te staan, is wel algemeen bekend. Het inwendige is dermate gevoelig, dat een constante temperatuur en vochtigheidsgraad evenals de afwezigheid van trillingen vereist zijn. De Automatisering* Gids wijst er evenwel op. dat bij vele computers, vooral als ze al een tijdje in het bedrijf aanwezig zijn en het nieuwe er af is, nogal slordig wordt omgegaan met verschillende veiligheidsvoorwaarden. Daaruit blijkt, dat het leven van een computerbediener niet over rozen gaat. Bij een computer mag niet gerookt worden. Maar ook dienen papierafval (en het ding produceert een beetje papier!» en andere brandbare materialen telkens te worden verzameld en verwijderd. De ruimte waar de computer staat, is als regel ruim voorzien van blusapparatuur, waarmee de mensen dienen om te leren gaan. Telkens na gebruik moeten bestanden en programmatuur netjes worden opgeborgen in brandvrije kluizen, niet na een half uurtje maar meteen. Een up tot date alarminstallatie is onmisbaar, terwijl enkele van de medewerkers de" taak moeten krijgen elk begin van brand onmiddellijk te melden aan brandweer en leiding. , Voorts dient or een voorziening te zijn opdat uitval van de elektriciteit do.' apparatuur niet kan beschadigen. De airconditioning vereist ook al zekerheden ten aanzien van veiligheid en eventuele vervanging als er iets mis gaat. Strikte regel behoort te zijn dat er altijd minstens twee personen tegelijk aanwezig zijn in de computerruimte. Voor noodgevallen heeft men goede en voldoende nooduitgangen nodig. Indien de machine tijdelijk weigert te doen wat haar wordt opgedragen, moet men minstens 3 adressen hebben waar men terecht kan om uit te wijken, adressen die men van tijd tot tijd moet checken, omdat aldaar misschien inmiddels de configuratie is veranderd, waardoor het systeem wellicht niet meer past. Bovendien moet men weten wat zo'n overstapje kan kosten. Als men nagaat welke voorwaarden de zekerheid dat de computer doordraait meebrengt, waarbij nog niet eens is gedacht aan waterschade, blikseminslag, instorting van het gebouw en zulke '.catastrofes, wordt het meer verklaarbaar waarom computerpersonecl zo goed verdient. Ze moeten er zoveel voor laten of leren.

De natuur, ingedoezeld door een wekenlange periode van fraai najaarsweer is deze dagen op barre wijze wakker geschud en herinnert aan de onvermijdelijke komst van slechtere tijden. Windstoten, slagregens en hagelbuien teisterden het land en ontdeden de bomen in éen slag van een nog opmerkelijke bladertooi. Stormen joegen de golven langs de kust meters hoog op en zo Inoest de jeugd hét strand, tot voor kort nog een ideale speelplaats, overhaast ontvluchten om aan het getij te ontkomen.

OORLOG OF GEEN OORLOG, in Egypte gaat het archeologische werk voort op een schaal die zelden werd bereikt. Talloze nationaliteiten zijn er aan het werk bij die nimmer aflatende arbeid, die dit jaar resulteerde in verschillende fraaie reconstructies cn interessante opgravingen. Vele daarvan zijn echter alleen belangrijk voor oudheidkundigen. Wie or allemaal werken in Egypte? Niet minder dan drie Amerikaanse universiteiten. Verder de Oost- en de West-Duitsers, de Polen, de Tsjechen, de Engelsen, de Fransen en natuurlijk ook de Egyptenaren /.elf. Zonder meer hebb?n de Fransen de belangrijkste en meest spectaculaire, en misschien ook wel de mooiste concessie: de uitgebreid? werkzaamheden op het onafzienbaar grote tempelcomplex van Karnak (Luxor), een welbekend terrein voor de vele miljoenen toeristen die er vroeger kwamen Het werk in Karnak loopt om zo te zeggen van.de ingang tut de uitgang, een afstand waarvoor men twintig minuten wandelen nodig heeft! Een van de aardigste projecten die dit seizoen klaarkwamen is de restauratie van de botanische tuin van farao Toetmoses 111 (1502—1448 v. Chr.), die gelegen is achter zijn wereldberoemde „feestzaal". Tot nu toe is de botanische tuiii „streng verboden toegang" geweest voor onbevoegden, en hij lag verborgen'achter planken schuttingen. De botanische tuin van de farao is niet zo heel erg groot. In een zaaltje waarin de vier ranke papyruszuiltjes vroeger een stenen zoldering schraagden, waren de muren meters hoog versiird met reliëfs van planten, vogels en antilopen. Opschriften in hiëroglyfen gaven aan wat er te zien was, en waar dit allemaal vandaan kwam. Van de wanden staat helaas niet meer dan anderhalve meter nog overeind en d' opschriften zijn bijna allemaal verdwenen. Maar wat er over is lojnt zeer de moeite. Want hier liet. farao Toetmoses de flora en fauna van Syrië afbeelden zoals die 3000 jaar geleden bestond . .. De reliëfs zijn haarscherp maar erg vlak. Oorspronkelijk waren ze zoals praktisch alle reliëfs (en beelden!) in natuurlijke, zij het matte kleuren beschilderd, zodat alle details van vlekjes en streepjes konden worden weergegeven. Do bezoeker van nu moet hel hebben van een paar uur fel zonlicht die de contouren ragfijn omzoomt. We zijn natuurlijk geneigd om aan te nemen dat dieren- en plantentuinen een eigentijds verschijnsel zijn, maar niets is mitidei waar zoals hier dan ook olijkt. Dieren en planten hebben de mensheid altijd geïntrigeerd en men heeft ze blijkbaar onder ogen willen hebben om ze te kunnen bestuderen. Bij de botanie gaat het niet alleen om de levende planten, maar ook om de wetenschappelijke bijkomstigheden: een herbarium, proofbodden, kassen een bibliotheek, laboratoria. Farao Toetmoses 111 komt de eer toe als eerste man een soort stenen herbarium te hebben aangelegd om voor het nageslacht te bewaren wat hit met zijn generaals en zijn geleerden 111 Syrië meebracht, riet stenen herbarium van Karnak stamt uit 1500 v. Chr

Een fragmeht van het herbarium vanToetmoses III: een valk boven het moeras

Farao Toetmoses 111 van de 18de dynastie. Foto's: TADEMA SPORKY

DE NAAM VAN EEN van de sroot >te farao's die het oude Egypte ooi egecrden, klinkt de meesten onde onbekend in dp oren. Met Aristo teles is dat al anders. Deze geleerde die omstreeks 350 v. Chr. leefde, schreef boeken over botanie maar die zijn helaas verloren gegaan. Theorphrastus. dit* een van zijn beste studenten was, had' de opdracht deze tuin goed in orde te houden en er vooral voor te zorgen up-to-date te blijven. Hij was zo dol op zijn werk dat hij hel na de dood van Aristoteles voortzette en ook «ing publiceren. Hij kon voor de onkosten rekenen op de schatrijke Demetrius I'halereus, die zoveel belang in de tuin stelde dal hu er zijn goud graag vooi gaf. Na de Grieken moest Europa niet minder dan 1700 jaar wachten eer er in dc vijftiende eeuw op serieuze wijze plantentuinen werden aangelegd. Natuurlijk blijft het mogelijk dat er kleine; tuinen te vinden waren in kloosters die zich od de wetenschap richtten, en ook m paleizen van verlichte vorsten kon men zoiets wel verwichten, maar in ieder geval komt ons eigen dierbare Leiden de eer tor om reeds in 1587 een plantentuin te hebben gesticht, waarop in IGOO Kopenhagen volgde. De achttiende eeuwzag de grote botanische tuinen van Cambridge, Coimbra, Stockholm, Boedapest, Uppsala en Madrid tot stand komen. De rest van Europa volgde in de negentiende eeuw. Maar ook Azië mocht er wezen! In 1084 legden de Japanners een tuin aan in Tokio; in Sibpur (India) kwam er cén in 1787 en op Ceylon in 1810. Buitenzorg, hel huidige Bogor kreeg er cén in 1c517 (een van de beroemdste), en in Amerika liep Brazilië voorop, waar er in 1803 in Rio de Janeiro een werd gesticht. De palm die bn die stichting werd geplant staat er nog!

MAAR IN lEDER GEVAL winnen rlc farao's het met stukken. Hei idee om buitenlandse planten cn dieren af te beelden — en wat dat betreft ook inheom.se — was er niet nieuw. Reeds in het Oude Rijk (2780—2010 v. Chr.t treft men voorbeelden aan van planten en dieren die „voor de eeuwigheid" werden afgebeeld. Koningin Hatsjepsoot '1504—148.' v. Chr.), de /.elf-regerende echtgenote van de door haar diep gehate Toetmoses 111. liet in haar prachtige tempel van Deir-el-Bahari te Thebe reliëfs aanbrengen om haar handels-expedities naar het land Poent in d<> herinnering te doen voortleven. Toetmoses was dus bekend met dit soort afbeeldingen, maar nii kwam dan toch op het originele idoe om in één vrij klein vertrek de meegebrachte wonderen van één enkele expeditie 'te doen afbeelden ledere exotische plant, iedere schone bloem die zich bevond in Cïod's Land (waaronder Pöent. Somalië en Syrië werden samengevat) werd meegebracht door Zijne Majesteit. toen Zijne Majesteit reisde door Hoven-Retenoe (Syrië) om de noordelijke landen te onderwerpen, zoals zijn vader Amon hem bevolen had, die hen (de vijanden) onder zijn sandalen wiero van vandaag af tot de eeuwigheid toe. Zijne Majesteit zei: „Ik zweer, zowaar als Ra mij liefheeft cn Amon mij prijst, dat al deze (de planten cn dieren dus) be»taan; er is hier geen woord van overdrijving bij." En door de maoJu van Zijne Majesteit gebeurde het dat de vruchtbare aarde van Egypte hen voortbracht." Kennelijk had men zich dus niet alleen met het stenen herbarium tevredengesteld, maar ook levende planten en dierer meegebracht in de hoop dat die zich zouden voortplanten. Momenteel zijn er op de* muren nog tweehondervijfenzeventig afbeeldingen over. dus heel wat! Er zijn bloemen on zaden, knoppen en bladeren; de dieren ?.ijn afgebeeld in rustende en actieve houdingen. De grote Duitse botanicus Schweinfurth .heeft ze grondig bestudeerd en kon er heel wat determineren. Hij kwam uiteindelijk tot de conclusie dat een goed deel van de afbeeldingen klopte tot in ieder detail met ons bekende planten, maar er zijn er ooi; veel dan wel niet fout, maar ook weer niet zó goed bekend dat men ionder aarzelen kan zeggen: dit is dat! Bij zulke specimina heeft de man die rle scnetsen ter plaatse in Syrië maakte, niet goed genoeg gekeken of geschetst. en zijn fantasie vulde aan wat hij :ich niet meer wist te herinneren. En dan is er ook een stel dat kort en ioed uit de vruchtbare duim van de beeldhouwers is gezogen omdat ze het sewoon niet meer wisten. Bij de afgebeelde dieren komen praktisch geen fouten voor. dus er was kennelijk weinig verschil tussen wat er in Egypte en in S.vrië leefde aan vogels en antilopen. In grote trekken werd dan nok inderdaad voldaan aan de wensen van Toetmoses 111 om al die planten en dieren „te stellen voor mijn vader Amon in zijn grote tempel, jpdat ze voor eeuwig herinnerd mogen blijven."

VOLGENS het maandblad COMPU TABLE van september van dit jaa zijn er minstens 27 instituten, die zie! bezighouden met het geven van oplei dingen op het gebied van de compu terkunde. Dat varieert dan van inlei dende cursussen voor directieleden er managers tot echte scholen voor opera tors, systcemanalistcn en dergelijke of het aanleren van computertalen er het automatiseren van de administratie.

Daarnaast waarschuwt het - ma&. t? gen (niet met name genoemde, mak algemeen bekende) zaken, die trachte uit de noodzaak zich in het nieuw vak computerkunde (informatica): >rt verdiepen, gemakkelijk . geldelijk munt te slaan, door bij voorbfffl cursisten niel-erkcnde diploma's ib.-be loven of goed betaalde baantjes; x' extra lage cursusgelden. Zelfs presteren enkele minder scrupuleuze rukt het kandidaten contracten te ;4atf tekenen, waarin duidelijk over gering „inschrijf'bedragen wordt gesproker maar de zeer hoge kosten van niets waardige lessen worden wcggemofLelc hetgeen men pas merkt als gevraag wordt de lichtvaardig gezette hamite kening te honereren. Ook de kosten van de dan blijkbaa wel betrouwbare cursussen lopen vc uiteen, waarbij nog altijd verschillend computerfabrikanten gratis opleidrn gen verstrekken. Als men cr ne plaats kan veroveren. Als regel heem een fabrikant gratis medewerkers va klanten op. '* Opvallend is, dat de duur van d diverse opleidingen zeer uiteen loop waaruit men mag concluderen dat:d zwaarte van de cursus dan ook wel y.i verschillen. Een jongeman die' zij toekomst tracht te vinden in' d; nieuwe beroep, zal cr goed aan- doe terdege te informeren bij te goede naam en faam bekend staande tnstitn ten. en ook dan de aanbiedingen" grön dig te vergelijken.

NU HET GEBRUIK van de compu ter hoe langer hoe meer doordringt n brede lagen van de maatschappij re steeds meer gebruikers speciale • pro gramma's hanteren, al dan niet zei vervaardigd, komt het vraagstuk naa voren of een programma octrooieer baar is of dat er misschien auteurs recht voor kan gelden. Het is imiïKn minder aangenaam indien een handig longen zo maar programma's zou kun nen overnemen en zelf gaan verkoper Mr. D. W. F. Verkade gaat in In maandblad Informatie op deze kWest; in. En zijn conclusies zijn minde hoopvol dan men zou wensen. Ter.wi de maker van een programma en dei gelijke, vooral nu onder aanvoerin van IBM de leverantie van softwar wordt losgekoppeld van de verkoo van apparatuur, vanzelfsprekend uit gaat van een zeker eigendomsrech meent mr. Verkade dal het ondoenlij. zal zijn zulke dingen te octrooierer Althans onder de huidige icgelipger Voor een octrooi is immers de eerst vereiste dat hel aangebodene nieuw i; En hoe kan de maker van een'pro gramma, dat meestal berust op he uitwerken van een reeds bestaand gang van zaken, een reeds oud sys teem. het nieuwe waarmaken"/. Vee kans zit daar niet in. Vervolgens vraagt men zich dari 3 of auteursrecht kan gelden, hetgee: ook voldoende bescherming zou gever Rlr. Verkade meent dat auteursr