Trouw

WETENSCHAP - ONDERWIJS - OPVOEDING Zonder lokkertje komt er natuurlijk geen sterveling WACHTGELD door ESTHER HAGEMAN

Voor de klas staan en tegelijk een wachtgeld-uitkering ontvangen, dat mocht tot dusver niet. __ Vorige week vroeg de politiek er niettemin om, maar dan wel voor een speciaal doel. Zet werkloze leerkrachten in om de extra begeleiding voor kinderen met een leerachterstand op gang te krijgen, vroeg PvdAonderwijsspecialist De Cloe aan staatssecretaris Netelenbos. Terwijl de politiek blijkbaar gewend raakt aan het idee, is de praktijk al een stap verder. Op de Zuidhollandse eilanden wacht schooldirecteur G. Temmink naast de telefoon. Wie werkloos is en wil, kan op zijn een klas overnemen. Meteen.

Misschien heeft schooldirecteur G. Temmink uit Zuid-Beijerland een tikje geluk, en begint de telefoon straks inderdaad te rinkelen. In dat geval heeft het hem ruim een halfjaar gekost om een extra leerkracht voor zijn school te ritselen. Te ritselen? „Een experiment", noemt het ministerie van Onderwijs het liever. Half maart was het, en Temmink ging eens kijken op zon discussieavond die het departement dit voorjaar belegde over de basisschool. Over het volle rooster. Over de overladen leerkracht. Over de schooldirecteuren die hunkeren naar de tijd dat ze nog pedagoog waren, en niet zoveel organisatorisch werk hoefden te doen. Er waren gelukkig ook zaalmicrofoons, en Temmink stelde de vraag waarmee hij eerlijk gezegd al langer rondliep. Of die duizenden werkloze leerkrachten, en docenten in de WAO, niet beter op school konden worden ingezet, met behoud van uitkering.

sen Maassluis en het oosten van Rotterdam - iemand te vinden is die boven de vijftig is, langdurig werkloos, bevoegd, èn die beschikbaar blijft voor de arbeidsmarkt, dan mag die met behoud van uitkering op Temminks school, De Eendracht, voor de klas gaan staan. Dan heeft een vaste kracht van De Eendracht de handen vrij om de leerlingbegeleiding op poten te zetten.

Dat zou drie vliegen in een klap slaan, dacht Temmink. Zon werkloze docent bleef in de running. Het rijk zou tenminste enig profijt hebben van al dat wachtgeld. En vooral: een school had dan de menskracht om moeilijke leerlingen beter op te vangen. Wat ervan te denken?

„Heel interessant", wilde een der ambtenaren wel als reactie kwijt. „Weet u wat? Schrijft u er ons eens een brief over."

Een half jaar - een paar brieven, en talloze gesprekken in Zoetermeer - later heeft Temmink het groene licht van het ministerie op zak. Als er in zijn regio - hemelsbreed tus„Ik ben naar het arbeidsbureau in Rotterdam-Oost geweest met een gemeente-ambtenaar", vertelt Temmink, „waar je je inschrijft als je hier in de Hoekse Waard werkloos wordt. Daar hebben we eerst de beschikbare fulltimers gezocht die aan alle criteria voldoen. Dat waren er vijf. Dat is een beetje weinig. Toen hebben we ook de mensen uitgezocht die in deeltijd beschikbaar zijn. Dat zijn er vijftien. Die hebben we gebeld. Het bleek dat er vijf geschikte kandidaten tussen zaten. Die hebben van de gemeente Korendijk een brief gekregen. Ze denken er nu over na."

„De gemeente biedt twee lokkertjes, want als je dat niet doet komt er natuurlijk geen sterveling. De reiskosten worden vergoed en als er in de gemeente een echte vacature is krijgt de vrijwilliger voorrang. Het is niet zeker dat er een vacature komt, maar wel is er een redelijke kans. Was ik zelf werkloos, dan zou ik het wel weten. De andere vier openbare scholen in de gemeente hebben er geen moeite mee dat De Eendracht dit doet. Volgend jaar willen ze zelf misschien ook wel, maar nu hebben ze andere besognes." Temmink kwam niet op zijn idee omdat hij zo begaan is met het probleem van de werkloosheid in het onderwijs, zegt hij. Dat is meer iets voor ministers en staatssecretarissen. „Het gaat mij om de kinderen. Een basisschool moet van het mini sterie zien te voorkomen' dat kinderen met leerproblemen in het speciaal onderwijs terecht komen. Maar voor dat Weer Samen Naar School-project is belachelijk weinig geld beschikbaar: 28 gulden per leerling. Daar kun je natuurlijk niets mee. Heb ik wat extra menskracht, dan lukt het misschien net wel." Weer Samen Naar School houdt onder meer in dat een basisschool nauwgezet bijhoudt hoe de leerlingen presteren, en hoe sterk die prestaties afwijken van het landelijk gemiddelde. Elke leerling moet in de computer zitten, er moet precies worden vastgesteld waar de zwakke plekken van de leerling zitten, en daarvoor moet een school een hele testbatterij hebben klaarstaan. Na die tests moeten de zwakke plekken metterdaad worden weggewerkt. Ook dat is gespecialiseerd werk. Temmink: „Het ministerie wil dat je voor alle veertien vakken bijhoudt hoe het er precies voor staat, met elk kind. Daar krijg je anderhalve dag in de week voor. Maar voor één vak, Nederlands, kost het mij al twee dagen. Zelfs op een kleine plattelandsschool als deze is het dus ondoenlijk om Weer Samen Naar School goed uit te voeren. En ik heb voldoende ervaring op andere scholen om te weten dat het zonder extra mankracht niet zal lukken. Of je in Rotterdam staat, of in een provinciestad als Deventer, of hier - dat maakt niet uit. Over een paar jaar stelt zon evaluatiecommissie, ongetwijfeld met zeven hoogleraren erin, dat ongetwijfeld ook vast: dat Weer Samen Naar School niet gelukt is. Nou, dat kan ik nu al voorspellen." Het idee om de onvermijdelijk lijkende mislukking van Weer Samen Naar School te voorkomen door werkloze docenten in te zetten, lijkt inmiddels ook buiten de Hoekse Waard te zijn opgekomen: in de landspolitiek te Den Haag. De onderwijsspecialist van de PvdAfractie in de Tweede Kamer, D. de Cloe, vroeg vorige week aan staatssecretaris T. Netelenbos om uit te zoeken of, en hoe, werkloze docenten kunnen worden ingezet bij de opvang van moeilijk lerende kinderen.

actiepunten niet waarmee de Ar bOn het eerst aan de slag wil.

„Het is natuurlijk ook op het randje", zegt Arbon-voorzitter J. Steijvers. „Dit is ook de eerste keer dat ik hoor dat een school er zelf achteraan gaat om een wachtgelder in te zetten zonder een officiële baan. Op zich klinkt het leuk, maar er is geen enkele legitimering om iemand in te zetten voor een lager salaris dan een ander, die hetzelfde werk doet." Een wachtgelder ontvangt het eerste jaar immers 78 procent van het gewone onderwijssalaris, en een jaar later 70 procent. Net vóór de zomer leed een vergelijkbaar plan nog geruisloos schipbreuk. Toen kwam de psycholoog dr L. Prick - in een advies aan minister Ritzen over werkloze docenten - met het idee om wachtgeld-docenten voortaan te verdelen in twee soorten. Zij die eigenlijk geen zin meer hebben om voor de klas terug te keren zouden het wachtgeld uit moeten, de WAO in. Wie nog wel graag voor de klas wil, zou op een school moeten worden ingezet, bovenop de officiële formatie.

Maar de commissie ArbOn, de club die in het leven werd geroepen om met alle betrokken partijen samen het wachtgeldprobleem op te lossen, zette Pricks plan zwijgend in de ijskast. Het haaide het lijstje van Vakbondsbestuurder H. van der Kolk van de ABOP ontsteekt zelfs in authentieke verontwaardiging. „Behoud van uitkering èn voor de klas? Dat kan natuurlijk niet. Dat is volstrekt van de gekke. Je verricht het werk van een docent, dan hoor je ook het salaris van een docent te krijgen. Het zou een drastische uitholling betekenen van de arbeidsvoorwaarden in het onderwijs als je daar van af stapte."

Bovendien is het volgens Van der Kolk helemaal niet nodig. Er is immers een pot geld - komend jaar 450 miljoen gulden, in 1998 380 miljoen - waarvan het aanstellen van werkloze docenten betaald kan worden. Tegen een volledig salaris.

„Laten we dat Participatiefonds nou eerst eens gebruiken waarvoor het is bedoeld", vindt Van der Kolk. Hij denkt bovendien dat de suggestie van PvdA-Kamerlid De Cloe hooguit een fractie van het probleem zou oplossen. „Het klinkt wel daadkrachtig, maar het sluit niet aan op het probleem. Van alle docenten met een wachtgeld-uitkering heeft 60 procent deels wachtgeld, maar deels ook een baan. Bij hen is het probleem dat de nieuwe baan in de werkweek moet passen. Het tweede grote probleem houdt verband met de vrijheid van onderwijs: als de school christelijk of katholiek is, maar de werkloze leerkracht niet. Los dat eerst maar eens op, in plaats van te beginnen over werken met behoud van uitkering."

ONDERWIJS EN OPVOEDING ONDER REDACTIE VAN MAAIKE VAN HOUTEN

De vakbond vindt het niks, maar op basisschool De Eendracht in Zuid-Beijerland kan een werkloze leerkracht aan de slag met behoud van uitkering FOTO JAN LANKVELD