handelingen door voorafgaande omstandigheden van abnormaliteit bepaald worden, is, in dramatisch opzicht belangwekkende, evolutie van de personages vrijwel uitgesloten. En ’t wordt ten slotte niet een dramatisch conflict,maar alleen een verzameling treurige gevallen, een panopticum van griezelige curiositeiten. Al deze raenschen voeren een hopeloozen strijd tegen hun fatum, strijd, die, naar gelang de mate van weerstandsvermogen en levenskracht, geweldig en van langen duur kan zijn of slechts een zwakke poging. Dit stuk blijkt ten slotte een monologenspel te zijn, een uitlooper van het expressionisme, een vermindering er van waar toch niet één énkel, uitgediept figuur op het voorplan staat, met om zich heen de schimmen van zijn brein, maar wel degelijk een dialogendrama bedoeld werd. Ook in «Hamlet» en in «Spoken», om slechts deze twee te noemen, is de hoofdpersoon een pathologisch geval (ook in «Der Uebergang», zie hooger) maar door inwerking van de andere figuren en de bij conflicten is een drama ontstaam, terwijl de hoofdfiguur niet enkel leeft als pathologisch geval, maar een mensch geworden is van vleesch en bloed.

Van denzelfden auteur is ook de roman: «Auf halbem Wege», waarin een aantal problemen van den dag worden besproken, als daar zijn: het verval van het geloof, het vrije huwelijk, het pacifisme, de vrije, natuurlijke opvoeding der kinderen, enz. De personages belichamen deze ideeën, pro en contra. De auteur blijkt eer pessimistisch gestemd te zijn, wat betreft de verwezenlijking in afzienbaren tijd van zekere hervormingen. Zijn pacifist laat hij op een meeting door de redelooze massa van kant maken; de critische geest iaat zich door gas verstikken, in het volle bewustzijn dat het leven in de huidige omstandigheden de moeite niet waard is.

Met veel talent geschreven, met scherpe analyse van gevoelens, is deze roman niet nieuw door de ideeën die er in verkondigd worden, maar wel zijn er soms nieuwe, verrassend juiste beelden en vergelijkingen, en is het een boek vol durf en bitterheid. Waar het de grondslagen van een nieuw geloof, een nieuwe wereldbeschouwing v/il leggen, schiet het te kort aan logische doordachtheid, en geeft geen bevrediging, zooals b.v. een boek als «God, de onzichtbare koning» van Wells, waarin een filozofisch stelsel konsekwent wordt opgebouwd, in zekere mate doet.

«Der Spielplan des Kulturtheaters», Sammelband des Buhnenvolksbundes, Verlag in Frankfort a/M.

Een reeks zeer interessante opstellen over de vernieuwing van het tooneel, het scheppen van een kultuurtheater. Achtereenvolgens worden behandeld: Het tooneel van den geest;