Wat gebeurt er in Duitsland?

Het is onmogelijk om uit de schaarse en korte berichten precies te lezen wat er nu eigenlijk voor veranderingen in Duitsland hebben plaats gehad. Wat wij er dus uit kunnen konkluderen,. berust voor een deel op veronderstellingen, voor een deel op geruchten, die door buitenlandse bladen worden ver¬

spreid en soms later weer worden tegengesproken. Toch zijn de gebeurtenissen, die de laatste week zich in Duitsland hebben afgespeeld, zo belangrijk, dat ik er een korte beschouwing aan wil wijden.

Hitier is in Duitsland aan de macht gekomen vooral dankzij de hulp van het leger. De Reichswehr, zoals men het leger na de omwenteling van 1918 noemde, is sterk reactionair. De officieren waren voor het grootste deel afkomstik uit het oude leger onder Wilhelm en ze hadden uit hun verleden de beroemde Duitse officierenmentaliteit meegebracht. Vóór 1914 was hun het besef bijgebracht, dat zij de uitverkorenen van het volk waren en dat zij eigenlijk het land regeerden. Er had zich onder hen een zeer speciale geest gevormd met eigen begrippen van eer en betamelijkheid en vooral met sterke vooroordelen. Geen Jood zou het in Duitsland voor 1914 hebben kunnen wagen toelating te vragen tot een kadettenschool. In bepaalde regimenten werd zelfs niemand toegelaten, die niet van adel was.

Het spreekt vanzelf, dat officieren, die zo zijn opgevoed, weinig geestdriftig waren over de resultaten van de Wereldoorlog: De vrede van Versailles, die Duitsland gebood te ontwapenen en alleen een klein veiligheidsleger te handhaven en de republiek van Weimar, die hen hun bijzondere voorrechten afnam. Onder de 'officieren vindt men dan ook van het begin af aan aanhangers van de rechts-nationalistische verzetbewegingen, die probeerden de republiek omver te werpen.

Hitiers beweging had men in kringen van de Reichswehr met belangstelling zien opkomen, maar de eigenlijke steun van de Reichswehr kreeg Hitier pas in het begin van de wereldkrisis. Toen be¬

wees hij, dat zijn leuzen en organisatievormen in staat waren de massa te trekken: vanaf het moment, dat het nationaal-socialisme zijn zegetocht onder de werkloze en ontmoedigde middenstanders begon, besefte men in de Reichswehr, dat hier het middel ligt voor een nieuwe bloei van het militarisme. Het is dan ook stellig met medeweten en goedkeuring van de Reichswehr geweest, dat Hitier in 1933 vrij plotseling tot rijkskanselier werd benoemd. Het is bekend, dat de verwachtingen, die het leger van Hitier gehad heeft, niet zijn beschaamd: na korte tijd begonnen de geweldige herbewapening, het herstel van de dienstplicht en de opheffing van alle maatregelen, die het Duitse leger achterstelden bij dat van andere landen.

Het spreekt vanzelf, dat de generaals van de Reichswehr deze ontwikkeling met vreugde begroetten. Dat wil echter niet zeggen, dat zij zich allen tot de nationaal-socialistische leer bekeerden. Integendeel, diep in hun hart hebben zij er waarschijnlijk de grootste minachting voor. Deze mensen, die uit oude adellijke families komen en alleen een streng ouderwetse, maar zeer degelijke opvoeding hebben gehad, kunnen HitIer niet anders beschouwen dan als een parvenu: de mislukte zoon van een kommies, die geen schoolkennis heeft en geen manieren. En de generaals weten heel goed, dat zijn leer, het nationaalsocialisme, een samenraapsel is van wat anderen al vroeger en veel beter hebben betoogd en dat geen van zijn theorieën de toets van wetenschappelijke kritiek kan doorstaan. Voor de legerleiding is Hitier een nuttig instrument, dat zij gebruiken om hun doel te bereiken. Zij willen echter niet op hun beurt door Hitier gebruikt worden. Van het begin afaan trachtten de officieren dus zoveel mogelijk hun onafhankelijkheid tegenover hem en zijn partij te bewaren.

Dit heeft al verscheidene malen tot conflicten aanleiding gegeven. Het ernstige conflict, dat naar buiten doorgedrongen is, was datgene wat zich afspeelde rondom de moord op generaal Von Schleicher op 30 Juni 1934.

En nu heeft zich in de laatste dagen naar wij vermoeden kunnen, een nog veel groter conflict afgespeeld. Het begon met enkele berichten over de stemming in de Reichswehr tegenover den minister van oorlog, generaal Von Blomberg. Het heette, dat de officieren het aftreden

van dien minister eisten, omdat deze Beneden zijn stand getrouwd was. Hij was n.1. de week daarvoor getrouwd met zijn secretares, die de dochter van een metselaar schijnt te zijn. Nu is het niet zo vreemd, dat er in het officierencorps gemopperd wordt tegen een dergelijke verbintenis, want daarin heerst inderdaad zulk een mentaliteit. Maar het is wel vreemd, dat Hitier naar zulke argumenten geluisterd zou hebben, want Hitier kan zeker zelf niet op een hoge afkomst pochen en bovendien zijn hij en Goering bij het huwelijk tegenwoordig? geweest. Niettemin heeft hij zijn minister van oorlog ontslagen.

Maar er gebeurde meer dan dat. Ook de opperbevelhebber van het leger, generaal Von Fritsch kreeg zijn ontslag. Eiï dat is te merkwaardiger, omdat hij de voornaamste drijver was tegen Von Blomberg. Bovendien werd het leger gereorganiseerd, veertien generaals moesten hun ontslag vragen, en Goering werd Generaal Veldmaarschalk. De gehele weermacht komt nu voortaan rechtstreeks onder Hitier te staan. Er zijn zelfs berichten geweest over arrestatie van Von Fritsch en over een samenzwering van officieren, die ten doel zou hebben gehad de monarchie te herstellen.

Deze gebeurtenissen zijn zo verward, dat de kranten geheel verschillende conclusies trekken. De een zegt: dit is een overwinning van de nationaal-socialistische partij op het leger. Voortaan zullen ook daar de nationaal-socialistische pricipes de officiële overtuiging zijn. De partij zal het leger zijn wil opleggen. Anderen zien in het ontslag van Von Blomberg juist het bewijs van de overwinning van het leger. Een derde mogelijkheid is, dat de officieren met Hitier tot een compromis gekomen zijn. Het ontslag van Von Blomberg is hun toegezegd op voorwaarde, dat zij zekere veranderingen in het voordeel van de partij zouden goedkeuren.

Hoe het zij, het is niet zonder belang, welke van de twee machten de overwinning uiteindelijk wegdraagt. Want het is bekend, dat er een groot verschil van mening bestaat tussen legerleiding en partij met name over de mogelijkheid om een oorlog te voeren en over Spanje. Het leger, zegt men algemeen, is niet klaar voor een oorlog. De officieren hebben het Spaanse avontuur afgekeurd, omdat zij daarvan verzwakking van hun troepen en nutteloze verspilling van materiaal vreesden. Bovendien hebben zij grote minachting voor de militaire prestaties van de Italianen en dat vinden zij geen geschikte bondgenoten. Het leger zou toenadering tot Engeland willen.

De partij bekommert zich om deze militaire argumenten weinig. In Hitler's omgeving wordt stellig naar een oorlog gedreven en daar vindt men ook de voorstanders van samenwerking met Italië en Japan.

Wanneer Duitsland een democratisch land was, bleven wij niet lang in de onzekerheid omtrent de vraag wie van beide machten het nu eigenlijk gewon-