Leeuwarden genieten de burgersmeden gewoonlijk een verhooging van 50 a 100 pCt. indien op Zondag gewerkt moet worden, terwijl de smeden te Tilburg voor zoodanigen arbeid meestal 75 pCt. boven hun gewone loon ontvangen (in één onderneming wordt 10 ets. per uur extra gegeven).

Voor de hiervoor niet genoemde gemeenten werd gemeld, dat voor extra arbeid meestal het gewone loon wordt uitgekeerd, of althans, dat voor de betaling van extra loon voor zoodanigen arbeid geen bepaalde regeling is getroffen.

Huisarbeid komt zoo goed als niet voor. Slechts uit enkele plaatsen (Haarlem en Tilburg) werd gemeld, dat het niet onmogelijk is, dat daar zeer enkele gevallen van huisarbeid zullen zijn voorgekomen.

Sedert^ het vorige jaar vielen in de loonen de volgende wijzigingen te constateeren. Te Amsterdam zijn de loonen voor huissmeden iets verhoogd. Ook voor huis-, hoef- en kachelsmeden te Delft en Hof van Delft viel eenige stijging van de loonen te constateeren, doch deze was niet algemeen en ook niet van invloed op de gemiddelde wekelijksche verdiensten. Te Gouda en Zutfen zijn de loonen der smeden over het algemeen met 1 cent per uur verhoogd, terwijl die gezellen te Den Helder op 1 Juli 1910 een loonsverhooging van 2 cents verkregen. In een kachelfabriek te Leeuwarden werd, zooals reeds in den aanvang van dit overzicht werd vermeld, op 1 October 1910 het • werken per stuk vervangen door het werken tegen uurloon. Bij het vaststellen van de uurloonen werd rekening gehouden met de vroeger bij stukwerk behaalde verdiensten, zoodat voorloopig gezegd zou kunnen worden, dat het loon gelijk is gebleven; met zekerheid is dienaangaande echter noe niets te melden.

Voor smeden te Amsterdam is de arbeidsduur eenigszins verkort. Smeden te Zutfen arbeidden gedurende de wintermaanden in 1910 over het algemeen 1 uur korter dan in 1909. Te Arnhem onderging, zooals uit de noten 3 en 4 van het staatje op blz. 134 blijkt, de arbeidsduur op Zaterdag bij sommige patroons eenige wijziging. Ook te Kampen was de arbeidsduur op Zaterdag in 1910 iets anders dan in 1909. Te Leeuwarden werd de arbeidsdag in 1910 gedurende de wintermaanden bij alle patroons om 7 uur geëindigd, terwijl er in 1909 enkele patroons werden aangetroffen, die in den winter tot 8 uur 's avonds lieten werken. In de overige plaatsen was de arbeidsduur dezelfde als in het vorige jaar.

Alfen e. a. (B), Amersfoort (B), Amsterdam (Mh), Arnhem (B), Breda (B), Bussum (Hilversum B), Delft (B), Dordrecht (B), Enschede (B), Ginneken (Breda B), Gouda (B), 's-Gravenhage (B), Groningen (B), Haarlem (Mh), Den Helder (B), 's-Hertogenbosch (B), Hilversum (B), Hof van Delft (Delft B), Kampen (B), Leeuwarden (IC), Leiden (B), Lonneker (Enschede (B), .Nijmegen (B), Princenhage (Breda B), Rotterdam (Mh), Schiedam (B), Teteringen (Breda B), Tilburg (B), Vlissingen (M), Vught ('s-Hertogenbosch B), Zutfen (B) en Zwijndrecht (Dordrecht B).

Fabrieken van ijzerconstructie. Betreffende een tweetal dezer fabrieken, resp. te Hof van Delft en Kampen, werden de volgende gegevens ontvangen. Het loon wordt per uur berekend en wekelijks uitbetaald. Voor Hof van' Delft werd nog gemeld, dat veelal door de werklieden een zeker werk voor een bepaalde som wordt aangenomen. Welke uurloonen in deze gemeente aan de volw. werklieden betaald worden, werd door de betrokken Kamer niet opgegeven; die der jeugdige werklieden varieeren tusschen 6 en 10 ets. De normale wekelijksche verdiensten werden geschat op f 17,— voor fraisers, f 13,— voor smeden, bankwerkers en schavers, f 10,50 voor timmerlieden, f 10,20 voor sjouwers en f 9,28 voor schilders en voorslagers. Te Kampen bedragen de uurloonen voor schavers en vuurwerkers 17 ets., draaiers en bankwerkers 17—20 ets., constructiewerkers 17—21 ets., voorslagers 12—14 ets. en boorders 14 ets. De normale wekelijksche verdiensten bedragen naar schatting voor boorders en voorslagers resp. f 8,75 en f 8,12, terwijl in de overige vakken een arbeider van gewone bekwaamheid niet meer dan f 10,— (een enkel bekwaam vakman verdient f 12,60) per week verdient. Te Hof van Delft wordt voor het goed onderhouden van de gereedschappen wel een premie van f 1—f 2,50 per jaar verstrekt. Overigens worden geen toeslagen gegeven. Kosten komen niet ten laste van de loonen der werklieden.

Te Hof van Delft loopt de normale arbeidsdag van 6 v.m.—53/4 ('sZat. 33/4) n.m., met schaft van 8'/2—9 en 12—11 /4. Te Kampen wordt onder normale omstandigheden gewerkt van 6 v.m.—7 ('sZat. 6) n.m., met schaft van 8'/2—9, 12—1'/2 en 4'/2—5 (deze laatste rusttijd vervalt des Zaterdags). Bij vermindering van werkzaamheden, hetgeen op ongeregelde tijdstippen het geval is, wordt 's morgens om 7 in plaats van om 6 uur begonnen.

Voor Hof van Delft werd gemeld, dat extra arbeid wel voorkomt, nl. over-