1 MEI-GEDACHTEN

1 Meiëdag, o dag van klank en kleuren, van licht en lach, van zang door ruischend riet, 1 Meiëdag, doorstroomd van bloesemgeuren: Zing, zing weer in ons hart uw machtig lied!

Zing, zing uw lied voor al die troosteloozen, in zielen, waar uw glans werd uitgedoofd, en voor de duizendtallen werkeloozen, voor hem ook, die niet meer in u gelooft.

1 Meidag, hef de harten, beur de hoofden weer op uit wereldleed en wereldstrijd. Hergeef aan de genadeloos beroofden. Uw kracht, die uit vertwijfeling bevrijdt.

Gij zijt de dag van de tekort gedanen, gij gaaft den neergetrapten levensrecht, veroverd onder schaatrend roode vanen, het Recht, waarvoor het Socialisme vecht.

1 Meiëdag, o dag van klank en kleuren. Hernieuw de aarde met uw zonnelach. Wil uit den modder de verguisden beuren omhoog, in ’t licht van onzen hoogtijdag!

BETSY BULSING—VAN BESOUW.

Leiterkunde m liiiiiiiiiiiiiiiiiiii M iiiiiiiiiiiiiiiiiiiil

Een eiland in de Zuidzee, Arthur van van Schendel. Bij Hljman, Stenfort Kroess en Van der Zande, boekverkoopers te Arnhem, MCMXXXI.

Chronologisch is het niet in orde, dat dit boek van Van Schendel besproken wordt nadat „De Waterman” is aangekondigd. Als echter een boek eeuwigheidswaarde bevat, waarde aan schoonheid, menschelijkheid en zielskrachten, dan is de tijd waarop de bespreking op de verschijning volgt van geringer beteekenis. De taak van het boek in het algemeen is: brengen van eeuwigheidswaarden. Hetzij het boek drager is van kennis en ontwikkeling, hetzij het de schoonheid dienen wil. De zeer ruime, snel-wassende en snelvergaande woekering van amusementslectuur zonderen wij uit en schuiven wij terzijde. Altijd met dien verstande, dat er tusschengevalien mogelijk zijn. Van Schendel heeft in zijn werk altijd iets van het blijvende gegeven. Reeds toen hij schreef over Tamalone, den verliefden zwerver, den mensch zonder levensgrond, huurling, verrader en droomer, kon men beseffen, dat hier een mensch het eeuwig menschelijk raadsel peilde, dat stil maakt en beklemd. De schoonheid wuifde daar zachtkens overheen.

Een eiland in de Zuidzee behoort tot de laatste groep van Van Schendel’s werk, begonnen met Het Fregatschip „Johanna Maria”. In deze boeken, ook De Waterman behoort daartoe, ruischt en klotst het water van zeeën en rivieren. De frissche reuk van het wier aan de weringen bij ebbe zweemt er door. Die geur kleeft aan de bladen en geeft u den droom van de zee. Het geluid van het water gonst.

De Waterman en Een eiland in de Zuidzee zijn beide opgebouwd op een historischen grond. Het eerste boek op de geschiedenis der Zwijndrechtsche Nieuwlichters, de kleine, spoedig verloopen gemeenschap van geweldlooze religieuze communisten, welke onder leiding van schipper Stoffel Mulder onwillekeurig toefde aan waterkanten en op scheepswerven. Het thans besproken boek voert ons naar de Stille Zuidzee met zijn bekoorlijke eilanden en blauwe koraallagunen, waar ook een kolonie ontstond, op het eilandje Pitcairn.

Het was ook een communistische kolonie, maar van een aanvankelijk natuur-communisme in een land met een weelderige natuur en mild klimaat. De oorsprong van deze kolonie was niet fraai. Zij ontsprong uit muiterij aan boord van een klein Engelsche oorlogsschip in het laatst der 18e eeuw. De Engelsche marine had eenige Zuidzee-eilanden, vooral Taluti, met zijn kinderlijke, zachtaardige bevolking, reeds toegevoegd aan het Britsch imperium. De zeevaarder Cook had hier als een man met begrip contact gezocht met de oorspronkelijke bewoners. Maar de kapitein van het bovenbedoelde kleine oorlogsschip, de „Bounty” een zekere Bligh, onderscheidde zich door onmenschelijke wreedheid en ontketende een hel aan boord. Hij werd met anderen in een sloep, voorzien van leeftocht, van boord gezet, en bereikte met zijn menschen, na een gevaarlijken tocht, waarbij zijn goede zeemanschap hem te stade kwam, het eiland Timor. De muiters, onder aanvoering van een zekeren Christiaan, hebben op Pitcairn een nederzetting gesticht. Hun inlandsche vrouwen kwamen over van Tahiti.

Maar niet allen bleven of kwamen daar. Eerst zijn er van de zestien die op Haïti gebleven waren er 12 gevangen genomen en op een speciaal door de Engelsche regeerlng daartoe uitgerust oorlogsschip weggevoerd. De meesten verdronken bij een schipbreuk, en In Engeland werden de overigen berecht.

Degenen die met de Bounty naar een onbewoond eiland gevaren waren, bleven bulten schot. Maar In een algemeenen twist, onderling en met de Inheemschen, zijn allen gedood, behalve een zekere Alexander Smlth, een Adventist. Hij nam den naam van John Adams aan en doopte de kinderen van zijn gestorven rasgenooten.

Onder leiding en bestuur van John Adams, die de kinderen een Christelijke opvoeding gaf, hebben deze afstammelingen der blanken en bruinen, zonen en dochters van ruwe opstandelingen, dronkaards en heerschzuchtlge dwingelanden, een gelukkig en vredig leven geleld In deze zoele hemelstreek. Engelsche onderdanen, Engelsch sprekend, en levend volgens den Chrlstelljken godsdienst.

Kaplteln Beechy, die op last van de Admiraliteit een onderzoek moest Instellen naar Pltcalrn en de muiters, vond Adams als grootvader en zeer oud. Een paar officieren verbleven bij den jongen Chrlstian, waar zij op zindelijke bedden sliepen. Bij het ontwaken vonden zij hun kleederen gereinigd en gevouwen naast zich en hun hoeden met frlssche bloemen versierd. Het ras dat hier woont, schreef hij, Is zeker het schoonste van de geheele aarde, de mannen en de vrouwen zijn groot, sterk, gezond, zeer vroolljk, ofschoon zij streng den godsdienst houden; zij leven eenvoudig, werkend naar de behoefte, en rustend zoolang het donker Is, matig In hun voedsel, en kwalen komen bij hen niet voor. Zij twisten nooit, behalve een enkelen keer met den mond, gelijk zij dat noemen.

De eenlge die naderhand onvrede op Pltcalrn bracht was... een zendeling, maar tevens avonturier en handelaar. Toen deze was verwijderd, herstelde de vrede zich weer.

Wonderlijke geschiedenis! De daad van opstand tegen het wettig gezag heeft een gelukkige kolonie ten gevolge gehad op een eiland In een verre zee. Het zuivere bloed van geestelijk en lichamelijk gezonde Inheemschen, vermengd met dat van door vele driften en zonden aangevreten Europeanen, gaf een menging en gisting, waarin het zuivere zegevierde.

De Zwljndrechtsche Nieuwlichters zijn ondergegaan door de aanraking met de „wereld”, te midden waarvan zij leefden. Wereld dan genomen In N.T.-lschen zin; de booze wereld. Pltcalrn’s kolonie kon blijven, omdat de wereld veraf Is. Tenzij er een vlootbasls komen moet of ollestatlon, met het oog op een oorlog om den Pacific. Dan Is het uit... Zoo goed als nu reeds met den vrede van Tahiti.

Deze dingen beschreven te hebben op de beheerschte, strakke, en toch zoo schoone wijze van Van Schendel Is zijn groote verdienste. Hij heeft tevens al de vragen en problemen voor ons, als ongewild, doen oprijzen waarmee de beschaving ons teistert. Historie heeft niet enkel wetenschappelijke beteekenls. Omdat zij, de geschiedenis, wortelt In de ziel der menschheld zelf, brengt zij ons met het meest-boelende vraagstuk ter wereld In aanraking, het wezen van mensch en leven en de mogelijkheid van ontwikkeling.

J. J. MEYER.