Hoever zal de staatsinmenging moeten gaan ? Zij zal, naar onze wijze van zien, op den duur noodzakelijkerwijze zoover moeten gaan als vereischt wordt om het georganiseerd bedrijf zijn waar karakter te geven van gemeenschapsorgaaii. De belooning voor de deelnemers aan een georganiseerd bedrijf, dat werkt voor nationale of plaatselijke markt, van een georganiseerd bedrijf dat, om te blijven bij ons voorbeeld van het bakkersbedrijf, de markt geheel zal beheerschen, mag niet bepaald worden door den uitersten prijs, dien het bedrijf met allerhande kunstmiddelen, waaronder productiebeperking vooraan, van de consumenten weet af te dwingen. Dat georganiseerd bedrijf verkrijgt steeds scherper het karakter van een monopolie en zal dienovereenkomstig behandeld moeten worden. De belooning voor de deelnemers aan dat bedrijf' zal moeten worden vastgesteld volgens de telkens in het maatschappelijk leven min of meer algemeen geldende normen van salarieering van bepaalde soorten van arbeid ; nu reeds wordt, ook van officieele zijde, de onderlinge waardeverhouding van verschülende soorten van arbeid methodisch bepaald en volgens één plan worden tienduizenden in de meest uiteenloopende maatschappelijke functiën beloond. Vergelijking met het inkomen van overeenkomstige groepen zal de grondslag vormen voor de belooning der werknemers in het georganiseerd bedrijf ; die zelfde grondslag zal voor de werkgevers, die in het straf-georganiseerde bedrijf voor plaatselijke of nationale markt meer bedrijfsleiders zijn dan ondernemers in den ouden zin van het woord, steeds meer moeten worden aanvaard. De gemeenschap zal, om den gang van het bedrijf, waarbij hare belangen zoo rechtstreeks zijn betrokken, juist te kunnen beoordeelen, openbaarheid voor de uitkomsten eischen. Wanneer de verhooging van de productiviteit van het bedrijf in het geding komt, wanneer het er om gaat door concentratie van ondernemingen, door ruimere aanwending van machinerie, door verbeterde productiewijzen, den kostprijs van het product, misschien zelfs bij gelijktijdige verbetering van arbeidsvoorwaarden, te verlagen, om aldus de consumenten, dus de gansche bevolking te gerieven zal de gemeenschap, zal het georganiseerd bedrijf geen halt kunnen houden voor het belang van den afzonderlijken ondernemer. Met het ~georganiseerd bedrijf” komt het einde van het ~vrije bedrijf”. N’en déplaise de theoretici, die in de ~vrij© bedrijfsorgar isatie” het middel zien om aan het gesocialiseerd bedrijf te ontkomen, zal het georganiseerd bedrijf noodzakelijkerwijs door verschillende trappen van ontwikkeling tot het gesocialiseerd bedrijf moeten voeren.
In bedrijven, die werken voor plaatselijke of nationale markt, zal het bij eene door de Overheid erkende en op den grondslag van het gemeenschapsbelang opgebouwde bedrijfsorganisatie, waaraan de vereenigingen van werkgevers en werknemers deel hebben, ongetwijfeld mogelijk zyn, het aantal tot het bedrijf