tijd ontstaan, dan valt er nog niet aan te twijfelen dat de Hof nadien van de gouw Flehite aan het Bisdom is gekomen 5).

2°. De hoogwaterlijn zal ongeveer op 300 cm + A.P. hebben gelegen. Bij den stormvloed van het najaar 1916 werd in de binnenstad het peil 248 + A.P. bereikt. Toen liepen heele stadswijken onder. In de vroege middeleeuwen en nog lang daarna dreigde het gevaar meer van de andere zijde. Vóór het aanleggen van den Grebbedijk6) (Nude), is zonder twijfel telkens bij hoogwater Rijnwater via de beken en de Eem afgevoerd. Bij doorbraken van deze Nude gebeurde dit telkens weer, o.a. in 1322, 1595 7); 1643 en 1651 8).

30. De „dam" op den overgang van Zuidsingel (9) naar Westsingel (8), van de Varkensmarkt (30) naar de hoogte waarop de Lieve Vrouwetoren (C) verrees, ziet er wel uit als een verandering door menschenhand. Toch doet de bedding van den Westsingel (8) hier niet aan, alsof ze veel gediend heeft tot rivierbedding. Dit is heel anders bij het gedeelte Weverssingel (7) en Havik (6) (resp. 248 en 206 boven A.P.). Daar is een echte rivierloop terug te vinden. Merkwaardig is ook het stuk Oude Eem (2) binnen de hoogtelijn van 200. In deze hoogtelijn is zoowel links als rechts van de rivier een bocht, juist tegenover het punt waar de Singels (8 en 7) weer bij de rivier (4) kwamen. Het westelijke deel van den Weverssingel is gedempt.

14°. Het is niet langer aan twijfel onderhevig, dat de Lange- (4) en Korte Gracht (5) natuurlijke waterloopen zijn, die in hooge mate door den mensch zijn bewerkt. De naam Gracht heeft hier dikwijls tot andere veronderstellingen aanleiding gegeven. Het stuk Spui (3) (vanaf de sluis) en de Eem (1) vanaf de Koppelpoort (F), zijn weer gegraven, zooals duidelijk blijkt uit het verloop van de hoogtelijn 250.

5°. Door de hoogtelijnen wordt de veronderstelling, die ook door Leyden is overgenomen, dat de oudste kern der stad te zoeken is rondom de voormalige Vischmarkt (A2) (ZO van de Voord eb rug), slechts gedeeltelijk bevestigd. Het blijft mogelijk de Heilige Geest Kerk (Ax) die ten oosten van deze markt heeft gestaan, als de oudste parochiekerk te beschouwen. Mogelijk is de oudste nederzetting naast den Hof (I) geweest, ter zijde van den over hoogte 451

5) Dit geschiedde omstreeks 1000. Ik stel mij voor hierop en op een aantal andere punten nader terug te komen in een historisch georiënteerd artikel.

6) De Grebbedijk, Nude of Niedam bestond in ieder geval al in 1145. In dat jaar gaf Frederik Barbarossa ter gelegenheid van hoogwater verlof dezen dijk door te steken. Dit werd niet gedaan. Rootselaer, Amersfoort, Dl. I, pag. 4-

7) In dit jaar stortten het wachthuis en een deel van de brug bij de Slijkpoort (K), thans Arnhemsche straat (20), in.

8) Als gevolg van deze overstrooming werd besloten tot den aanleg van een slaperdijk bij de Grebbe. Op 7 Sept. 1652 verleenden de Staten van Utrecht octrooi. Rapport afwatering Geldersche Vallei. 1933. Landsdrukkerij. Pag. 20.