cipe, waarop de seismograaf berust. Gevoeld werd de schok bijna uitsluitend onder bijzonder gunstige omstandigheden, nl. op hooge gebouwen: te Gouda in den toren der Groote Kerk, te Middelburg in den Abdij toren. Tot deze groep mogen wij ook rekenen de schudding gevoeld door een tuinman in een boom te Warmond 3). Slechts twee berichten waren er van waarnemers op den beganen grond (Amsterdam en Abcoude). Ik meen deze beving bij de in Nederland gevoelde te mogen meetellen. De aardbeving had plaats te 91140*11, de waterbeweging in Nederland, volgens een bericht door Van Baren 4) geciteerd, te iou 5im. Torfs concludeerde, dat de golven anderhalf uur noodig hadden om den weg (1600 km) af te leggen, maar hij vergat dat er een verschil van vrijwel 1 uur tusschen Lissabonschen en Amsterdamschen tijd bestaat.

De chronologische lijst bevat opgaven over 155 schokken tusschen de jaren 217 en 1941, maar rekenen wij iedere groep van voor- en naschokken, zooals te doen gebruikelijk is, met den hoofdschok als één beving, dan blijven er 91 over. Wij telden de volgende eeuwcijfers uit'.

16e 17e 18e 19e 20e eeuw

(1901-1941) 6 8 13 27 25

De sterke toeneming die uit deze getallen blijkt, is niet verontrustend. Hetzelfde verschijnsel doet zich overal voor en is alleen toe te schrijven aan groeiende belangstelling en verbeterde berichtgeving. Het aardbevingsgevaar is sinds historische tijden op aarde constant gebleven en Nederland maakt hierop zeker geen uitzondering.

Aannemende dat in de 20e eeuw geen aardbeving onopgemerkt is gebleven, mogen wij besluiten dat gemiddeld eens in de twee jaren een aardbeving in Nederland wordt gevoeld.

Het grootste gedeelte van de in ons land voorkomende bevingen heeft zijn oorsprong er buiten, slechts van een gering aantal staat een haard binnen onze grenzen vast. De laatste zijn in den regel zwak. De berichten stammen slechts uit een klein gebied en van schade wordt gewoonlijk niet gerept. Uit de oude berichten is de plaats van den haard zelden met eenige zekerheid vast te stellen. Maar ook in de laatste 30 jaren, nu het land dicht bevolkt en de berichtgeving volledig is, terwijl gevoelige seismografen zijn opgesteld, bieden noch de berichten noch de seismogrammen uit binnen- en buitenland in de meeste gevallen voldoend houvast voor een juiste plaatsbepaling van het epicentrum. Dit mag voor den seismoloog onaangenaam zijn, voor de bevolking is het een gelukkige omstandigheid; Nederland is een gebied

3) De geschiedenis herhaalt zich. 26 Aug. 1878; uitroep van iemand in een appelboom te Borne: Wil je me er uit schudden? (Ned. Met. Jaarbo.ek 1878, re Deel, pag. 204). 25 Nov. 1941; zware aardbeving tusschen Portugal en de Azoren; te Amsterdam raakt een lamp aan het slingeren en kan door de bewoners niet tot rust gebracht worden; te Rotterdam komt het water in een aquarium in beweging en worden de visschen zeer onrustig.

4) Baren, J. van, Over aard- en zeebevingen. Maatsch. t. N. v. h. Algem., No. 95. Amsterdam, S. L. van Looy, 1911.