weilandreservaat de helft der in dit opstel besproken ontsierende elementen hebben geweerd. Voor de boerderijen zou men bepaalde vrij groote onderlinge afstanden kunnen voorschrijven, zooals Rijswijk zulks deed (100 m). De geheele gemeente — haar oppervlak is slechts ca 3500 ha — zou eigenlijk één groot natuurmonument moeten worden, zooals zulks in Gelderland voor de gemeente Rozendaal is bepaald.

Overal in de bovenbeschreven mooie streek van Midden-Delfland is de toestand —• ook al wil men zich hoeden voor sentimentaliteit — thans zoo, dat er geen kas, geen fabriek en geen leiding met palen meer bij mag komen of de grootsclie indruk gaat teloor. Men zal er dus niet komen — vanwege de wijdheid der panorama's —■ als men op de van ouds bekende wijze compromissen tracht te sluiten en b.v de kassen zou gaan weren tot op een paar km afstand van de genoemde wateren en wegen. Compromissen sluite men evenmin inzake reclameborden, vuilstortplaatsen, kippenfokkerijen, watertorens, transformatiestations en nieuwe autowegen. Ook kappe men de boomenrijen, vooral knotwilgen, die er langs de wegen en kaden staan nergens weg! Zij geven mooie effecten langs de Vlaardingervaart (knotwilgen), langs de daaraan evenwijdige Rijskade (wilg en els; foto's 6 en 7), langs de Tanthoffkade ten Z van Den Hoorn en langs de Middelwetering (in het Westen). Met sportterreinen en de daarbij behoorende houten tenten zij men voorzichig. Als men er geheele reeksen van gaat aanleggen, ontsieren zij het landschap zeer. Zulks is b.v. te zien naast de spoorlijn bezuiden het vroegere station Rijswijk en langs den Buurtweg van Den Haag naar Wassenaar, tusschen de boerderij Roggewoning en het Haagsche Golfterrein7).

Fabrieken zullen het genoemde polderlandschapmonument van Midden-Delfland zeker radicaal vernielen. Zij vloeken met het landelijk karakter, dat de streek moet houden en ook houden kan, als de landelijke bestemming van den grond in een streekplan wordt vastgelegd. Zelfs zuivelfabrieken en machinale grasdrogerijen, hoewel van agrarisch karakter, zullen zelden in het landschap passen. Men bezie maar eens de grasdrogerij, die nabij het station Stolwijk nabij Gouda is opgetrokken. Ook bouwe men geen groepen van landarbeiderswoningen midden in de landelijke deelen der gemeenten. Als de bouw van agrarische fabrieken ooit onvermijdelijk wordt, omplante men zoo'n fabriek met een paar dichte rijen van populieren of andere in het landschap passende boomen. Hoe sterk de industrie, ook al is het maar een enkele fabriek, een landschap ontsieren kan, bemerkt n\en tijdens de spoorreis Den Haag—Hofplein, daar ten Noorden van de halte Wilgenpias, oostelijk van de lijn, te midden van mooie weilanden een onaangenaam aandoende, wit geschilderde fabriek staat.

Ik zeide reeds hierboven dat ook alle verdere autowegen in dit

7) Daarmede is niet gezegd dat wij niet inzien dat in de onmiddellijke nabijheid van Den Haag vele sportterreinen noodig zijn, en evenmin willen wij ontkennen dat het daar misschien heel goed geweest is de voetbal- en hockeyvelden enz. in één zone te concentreeren.