Yan eenig hooger beroep wordt daarbij niet gesproken; hierbij moet echter worden in het oog gehouden, dat de tnededeelingen van dien schrijver omtrent de rechtspraak hoogst onvolledig zijn. Elders treffen wij het appel toch zoo goed als immer aan. Wij ontmoetten het daareven reeds bij de rechtspraak van den matowa te Mangkasar. Zooals wij nader zullen zien, blijkt verder uit Mr. N's. onderzoekingen, dat de Mangkasaar te Bantaeng en op Salaiara in het zoeken van zijn recht steeds tot den hoogst mogelijken gezaghebber opklimt, zelfs tot bij den Europeeschen besturenden ambtenaar. En ook daar zelfs, waar de vorst, zooals van Braam Morris van het rijkje Maiwa opgeeft, de rechtspraak door de leden van den rijksraad laat uitoefenen, moet hij steeds van de gevallen uitspraak kennis krijgen en beslist daarover dan in het hoogste ressort. Dit schijnt du wel het nationale beginsel te zijn; het is dan ook volkomen logisch daar waar de rechtsmacht nog aan het algemeen gezag is verbonden.

Het komt dan ook niet overbodig voor hierbij nog aan te teekenen, dat ook de artt. 38 en 45 van het reglement op de administratie der policie en op de civiele rechtsvordering in het gouvernement Makassar (Staatsblad 1824 no. 31a) den dorpshoofden, zoowel ten civiele als ten crimineele, eene rechtspraak in kleine zaken toekenden, de eerste (art. 43) altijd met een hooger beroep op den regentsraad of te Mangkasar op den. landraad, de laatste slechts onder toezicht, en dat het zich wel laat vermoeden, dat aan deze regeling, evenals wat de rechtspraak der regenten betreft, de volksinstellingen ten grondslag zullen hebben gestrekt. Bij de nieuwe regeling van Staatsblad 1882 no. 22 is dit afgeschaft, omdat, zooals het in de circulaire, betreffende de invoering der nieuwe wetgeving, van 4 Aprl 1882 no. 502 afgedrukt in het Regt in N. I. XXXIV bladzijde 47 volg.) heet. die rechtspraak nooit was uitgeoefend. Mat, waar zooals hier èti de volksinstellingen èn de gouvernementsregeling met elkander in overeenstemming waren, al zeer vreemd klinkt en al den schijn heeft op onjuiste voorlichting te berusten.