wanneer zij het bepaald bedoelen, het groteske en gedrochtelijke vermijden.

Symbolische kunst.

Godsdienstig in ingeving en betrachting moet de Indische beeldkunst noodzakelijk en hoofdzakelijk symbolisch zijn : bovenaardsche wezens en werkelijkheden laten zich niet vatten in de vormen van de dingen rondom ons. Juist om deze verzinnebeelding van een menigvuldigheid van begrippen en beschouwingen, welke tot een mentaliteit behooren, die heel andere richtingen inslaat dan onze westersche geest, doet het Indisch beeldwerk ons vaak groote oogen opzetten, de handen ineenslaan en het hoofd schudden.

Wanneer het half-verheven beitelwerk van de stoepa's telkens en telkens opnieuw groepen mannen en vrouwen voorstelt in diepe aanbidding voor een ledigen troon, een rad, een vijgeboom, een stoepa, voetafdrukken enz., verzinnebeeldt het de scharen die den Boeddha zelf vereeren. Toen deze in menschengestalte werd uitgehouwen, was de bedoeling aanvankelijk geenszins Cautama te conterfeiten, zooals hij in levenden lijve onder zijn tijdgenooten langs den Canges vertoefd had, maar wel de alomtegenwoordige, onzichtbare Boeddha, als dusdanig te onderscheiden aan niet min dan twee en dertig lakshana's en tachtig anuvayana's, bijzonderste en minder belangrijke kenmerken. Wat door die teekens juist gesymboliseerd wordt, is niet altijd even gemakkelijk te achterhalen en wordt vaak op verscheiden wijzen uitgelegd. De unisha, het met haar overdekte uitwas op het hoofd, zou beduiden dat de Boeddha buiten en boven het aardsche is verheven. Het bobbeltje op het voorhoofd boven den neus heet een dotje stralend haar en een symbool van zijn zielverlichtende kracht. De bovenmate ontwikkelde ooren met laagafhangende lellen, herinneren aan zijn edele afkomst — zware, kostbare ringen hebben de lellen uitgerokken — of veraanschouwelijken Boeddha's alomtegenwoordigheid; de ruimte immers wordt in Indië als geluid voorgesteld; de Boeddha nu hoort alle afstanden, is dus de overal aanwezige. De fiksche houding van het breedgeschofte bovenlijf verbeeldt dat

IHS