'•eide zoo zeer op liet zedelijke gerigt zijn, dat liet zedelijk element er het middenpunt en dc ziel van uitmaakt (5).

Doch hier doet zich, van den anderen kant, ook ten opmerkelijk verschil tusschen heido op. Het stelsel van pelagius is eenzijdig zedelijk. Het zedelijk element is daarin zóó heerschende, dat het godsdienstige er als 't ware door verdrongen en verzwolgen wordt. Dit gaat zóó- ver, dat wij daarin zelden of nooit van geloof hooren gewagen (6).

Anders is dit bij jacobus. Zijn stelsel is meer godsdienstig-zedelijk. Hoewel het zedelijk element ook daarvan mag gezegd worden hel middenpunt en de ziel uit te maken; dat middenpunt steunt op eenen godsdiensligen grondslag, die ziel is, om het zoo eens uit te drukken, uil God geboren. Naar bewijzen, tot slaving van bet gezegde, behoeven wij niet lang te zoeken. Wél eischt jacobus, dat men weezen en weduwen bezoeke in hunne verdrukking, en zich zelven onbesmet beware van de wereld; maar dit te doen, is bij hem godsdienst, hij eischt het als een blijk, als eene betooning en uitdrukking van de echtheid, van de zuiverheid en volmaaktheid van 's menschen godsdienst (7), Hij eischt van den Chris-

(5} Vergel. Tijdschrift, 1837, I. 112—lal.

(0) liet spreekt van zelf, dat het bij beschouwingen van dezen aard op het geheel, op den algemeenen geest, aankomt. Mogten er dus bij pelagies enkele uitdrukkingen of voorstellingen voorkomen, die met het beweerde niet schijnen te stroken; dit is niet 111 staat, om het omver te werpen. Genoeg, zoo het over het algemeen, in het geheel en in het groot, waar is, dat hel stelsel van pelagiis een eenzijdig zedelijk stelsel mag genoemd worden.

(7) Jac. I: 27.