boek — hoewel hier en daar als reis dagboek behandeld — op tal van plaatsen met de grootste geestdrift en de innigste overtuiging geschreven, hoe moest de schrijfster, die de natuur zoo lief heeft, zich gevoelen in „het land, beroemd door zijn meren, zijn heiden en zijn eilanden, maar nog meer door zijn rijken schat van historische en romantische herinneringen, aan de wereld bekend als Schotland, of liever als „het land van Walter Scott."

De schr. beloofde alleen „indrukken", maar welke waarde die hebben hangt af van den aard der persoonlijkheid, die ze heeft „opgedaan", en hoe diep moeten die geweest zijn, hoe levendig moeten ze gebleven en met welk een voorliefde en genot weergegeven zijn, waar het gold het land van den „Grooten Onbekende", den onovertroffen schrijver van historische romans, waarin alleen menschen van vleesch en bloed optreden en waarin woorden van echten hartstocht en echte weemoed worden gehoord, maar vooral ook het land van de „gemartelde Majesteit", Melati's hoogvereerde naamgenoot Maria Stuart. Al was het alleen om het treifend historisch verhaal in romantischen stijl aan de zoo verschillend beoordeelde Schotsche koningin gewijd, zouden wij de lezing van dit boek aanraden.

Wc vinden hier een geheel andere Maria dan die, welke Swinburne in zijn trilogie „B othwell" teekent, en die, zij het al met minder zwarte kleuren, door andere Engelschen ons werd voorgesteld; we vinden hier een bezield pleidooi ten gunste van Maria, waar als getuigen a décharge even zoovele feiten als bewijzen worden geciteerd en waarvan de waarheid ons treft, omdat de schr. niet nalaat getrouwelijk te vermelden, wanneer feiten voor verdere bewijzen ontbreken, zoo bijv. voor het raadselachtige, dat Maria Bothwell kon trouwen, hoewel hij schuldig heette aan den moord van Darnley en hoewel hij getrouwd was. Riccio is niet de schoone, verleidelijke minnaar der schoone Schotsche koningin, maar „een „listige Italiaan op leeftijd, met een verwrongen gestalte, kreupel „bovendien, bekwaam in de Fransche en Spaansche talen, maar „boven alles jegens zijn meesteres trouw als goud, een eigenschap „aan het Schotsche hof dier dagen met geen lantaarn te vinden „en daarom door de koningin boven alles op prijs gesteld.'V

Bij Maria Stuart, bij Dona Assunta, bij Glencoe vergeet de schr, dat zij alleen „indrukken" beloofd heeft; zij zet zich telkens tot het schrijven van eenige bladzijden van een historischen roman,